Rechtuit - september '24

Willemsfonds Magazine

September 2024

jaargang 31

P602478

Rechtuit

Afgiftekantoor Gent X

Samen sterke verhalen (digitaal) toegankelijk maken

COLOFON

Hoofd- en eindredactie

Cédric Ista

Redactieraad

Pascale Braeckman, Cédric Ista, Luc Govaert, Mieke De Groen, Sonja De Craemer, Els De Geest

Vormgeving

Pascale Braeckman

Druk

NV Drukkerij Verbeke drukkerij.verbeke@skynet.be

Werkten mee aan dit nummer

Oostende Leest, Eline Vanduyver, Dicky Antoine, em. prof. Jacques Van Keymeulen, Peter Laroy, Hilde De Smet

Verantwoordelijke uitgever

Luc Govaert

Redactiesecretariaat

Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent

Tel: 09 224 10 75 - fax 09 233 10 65 info@willemsfonds.be www.willemsfonds.be

Lidmaatschap

€ 15,- voor een hoofdlid en € 3,- voor elk bijkomend gezinslid. Jongerenlidmaatschap -30j gratis. willemsfonds.be/lid-worden

IBAN BE39 0010 2817 2819BIC GEBA BE BB

Coverbeeld

Buffalo Bill © Kurt van der Elst

De artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteur. Willemsfonds vzw heeft haar uiterste best gedaan om de rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal te achterhalen. Meen je rechthebbende te zijn van een of meer van de foto’s die wij hebben gebruikt in ons magazine, dan vragen we je vriendelijk contact op te nemen met de hoofdredacteur: cedric.ista@willemsfonds.be.

IN DIT NUMMER | SEPTEMBER 2024

1 Voorwoord

2 Dossier Digitale verhalen

Taal kan als instrument gebruikt worden om iets af te dwingen

‘Iedereen heeft een unieke stem’

‘Er wordt in ons taalgebied enorm veel en goed geschreven’

We zijn er voor iedereen

met een leesbeperking

12 Literair festival

Voorbeschouwing De Bronzen Uil

14 Boekentips Oostendse stadslezers

18 Campus Willems

Doe mee aan Campus Willems 2024

Uitreiking Julius Sabbepenning

20 Etymologie

21 Voorleesfragment

‘Demon Copperhead’ door Barbara Kingslover

22 Inclusie

Het is mij niet te doen om te ‘cancellen’

24 Uit het Willemsfondsarchief Liberas Stories

26 Talen

Centrum voor historische talen

28 Digitale verhalen Willemsfondsafdelingen

De podcast

Digitale disruptie, artificiële intelligentie, het metaverse en hun sociale impact

30 Vrij-Spraak 2025

31 Museum Soiree

32 Creatief Willemsfonds

Martine Decaesstecker

Beste leden

Waar het hart vol van is

In een oogwenk was de zomer alweer voorbij. Tijdens de vakantie vulden weides en pleinen zich met cultuur, ontmoeting en beleving. Overal werden bezoekersaantallen verpulverd. Kortom, ons hart loopt nog steeds vol van samenzijn en het maken van sterke verhalen. Dit viel mij vooral op tijdens onze Willemsfonds activiteiten op de Gentse Feesten. De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren, doorgaans bekend om haar ietwat stoffige imago, werd het decor voor voorleesplezier voor jonge kinderen, verteltheater en, als kers op de taart, optredens van acht nieuwe hiphopartiesten . Samen met 60 andere kijklustigen was ik getuige van iets unieks: jonge woordkunstenaars die taal gebruiken om mooie verzen te schrijven en te rappen.

Talentontwikkeling van nieuwe literaire creatievelingen blijft één van onze ankerpunten en dit najaar is daarop geen uitzondering. Terwijl ik dit schrijf, is de negenkoppige jury van De Bronzen Uil bezig met de laatste beoordelingen over welke zes debuutromans kans maken op het bronzen beeldje en de cheque van 10.000 euro. De finalisten kun je terugvinden op de website debronzenuil.eu. Ondertussen is de ticketverkoop voor de prijsuitreiking op zaterdag 30 november gestart. De literaire festiviteiten vinden vanaf 13u plaats in bibliotheek De Krook in Gent, waar je de mens achter de auteur en het boek kunt ontmoeten. Vanaf 18u begint de uitreiking in de Minardschouwburg in Gent, gepresenteerd door VRT-gezicht Joris Hessels. Stemmen op jouw favoriete debuut kan nog tot en met 27 november via het formulier op de website van De Bronzen Uil.

Voor nu wens ik je alvast veel leesplezier met deze Rechtuit, waar we onze teen in het water van de digitale verhalen steken. Engelstalige termen als podcasts en streaming zijn tegenwoordig gemeengoed, maar wat met audioboeken? Jeroen Medaer van Vlaanderens eerste audioboekproductiehuis ‘De Uitsprekerij’ vertelt ons er graag alles over. Medaer werkt momenteel aan een digitale reeks van de zes romans van Hugo Claus. We nemen ook een kijkje bij de

Luisterpuntbibliotheek. Luisterpunt is de Vlaamse openbare bibliotheek voor personen met een leesbeperking. Aan iedereen die niet of moeilijk gedrukte boeken kan lezen, bezorgt zij boeken in aangepaste vormen: Daisy-luisterboeken en brailleboeken. Gebruiker Gino Verschuere getuigt over het belang van zulke producties om de Nederlandstalige literatuur zo toegankelijk mogelijk te maken voor iedereen.

Het Nederlands zo toegankelijk mogelijk maken voor iedereen, is iets dat ook de boodschap is van de Week van het Nederlands, waar we elk jaar opnieuw op inzetten. Dit jaar gaat dit door van 28 september tot 5 oktober 2024 rond het thema ‘Nieuw in het Nederlands’.De Vlaamse schrijver en columnist Mohamed Ouaamari die dit jaar een van de ambassadeurs is van de grote organisator deBuren en Taalunie stond ons graag te woord over zijn engagement. In het kader van De Bronzen Uil op 30 november hebben we ook een aangenaam dubbelinterview met Dirk Vandenberghe en Anouk van Kampen die onze podcasts ‘De Eerste Keer’ gaan maken. Vorig jaar waren ze voor het eerst te bewonde- ren op De Bronzen Uil, waar ze de zes debutanten van toen interviewden. Ze geven ook boekentips die je kan vinden op hun website van de lage landen. Nog meer boekentips kan je vinden in deze Rechtuit, deze keer komen die van de stadslezers van Oostende Leest.

Tot slot lopen de inschrijvingen voor onze Cultuurdag van 23 november vlot binnen. Wees zeker van je plaats en reserveer nog je plaats voor ons bezoek aan James Ensor in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Na een gegidste rondleiding nemen we een lunchpauze om energie op te laden in restaurant De Bomma.In de namiddag vervolgen we onze ontdekkingstocht naar Ensor in het Museum Plantin-Moretus.

Ik hoop je daar of elders, samen met het team, snel te zien.

Els De Geest, directeur Willemsfonds

Taal kan als instrument gebruikt

worden om iets af te dwingen

Mohamed Ouaamari

De Week van het Nederlands is een samenwerking van Vlaams-Nederlands huis deBuren en de Taalunie. Samen met verschillende partners brengen ze de veelzijdigheid van het Nederlands onder de aandacht. Voor het tienjarig jubileum zijn Mohamed Ouaamari en Cesar Majorana geselecteerd als ambassadeurs om het thema ‘Nieuw in het Nederlands’ onder de aandacht te brengen. Ouaamari is een Antwerpenaar met Marokkaanse grootouders. Hij werkt als online redacteur en schrijft regelmatig columns voor De Morgen.

Wat betekent het voor jou om ambassadeur te zijn voor de Week van het Nederlands?

In de eerste plaats vind ik het best verrassend. Ik denk niet dat mijn tienjarige ik ooit had gedacht dat ik nu ambassadeur zou zijn voor de Week van het Nederlands. Dat project klinkt namelijk heel officieel en is iets wat ik niet bij mijn eigen persoonlijkheid zou associëren. Nu, ik heb goede contacten met deBuren. Ik was een paar jaar geleden meegegaan op hun schrijfresidentie. Daardoor weet ik dat hun begrip van ambassadeurschap vertrekt vanuit een passie voor taal in plaats van het bekleden van een soort ambt. Ik vond het op die manier wel een eer dat ze aan mij dachten. Ook omdat ze specifiek vragen om naar scholen te gaan en met jongeren in dialoog te gaan. Dat is een doelgroep waar ik van nature veel mee samenwerk en voeling mee heb.

Je collega-ambassadeur is Cesar Majorana. Zijn jullie als duo gecontacteerd?

“Er werd onmiddellijk aan ons allebei gedacht. Wij hebben een goede connectie omdat we samen op schrijversresidentie zaten in Parijs vier-vijf jaar geleden. Onze stijl komt ook goed overeen. We zijn allebei nogal rechtuit in onze mening. Dat matcht goed. Ik heb een Marokkaanse achtergrond, hij Italiaans-Cubaans. Dat is wel een tof ankerpunt om zeker rond het thema ‘Nieuw in het Nederlands’ te werken.

Wat wordt er van jullie concreet verwacht?

We moeten samen een tekst van twintig minuten lang maken en performen. Die gaan we dan spelen voor scholen in Vlaanderen en Nederland en bij plenaire gelegenheden. Op 5 oktober staan we bijvoorbeeld geprogrammeerd op het Taalfeest in deSingel. Er werd wel expliciet gevraagd om iets te bedenken voor middelbare scholieren vanaf vijftien jaar. We moeten hen zien te enthousiasmeren, want we weten allemaal wat de toestand is van de Nederlandse taal. Het blijft belangrijk dat we de Week van het Nederlands gebruiken om de moeilijkst bereikbare doelgroep zo goed mogelijk te bereiken met een positief verhaal rond taal.

Was het thema ‘Nieuw in het Nederlands’ juist door die doelgroep bepaald?

Goede vraag... Ik weet niet in welke mate de doelgroep daar dit jaar een effect op heeft. De doelgroep is standaard middelbare scholieren. Vorig jaar ging het thema over de zoektocht naar emotie en gevoel in de Nederlandse taal. Dit jaar is het alleszins ook een beetje een feesteditie, want deBuren bestaat twintig jaar. Ik denk dat er daardoor ook wordt stilgestaan bij waar onze taal vandaan komt en welke vernieuwingen ze ondertussen doormaakte.

Wat was jouw eerste ervaring met de Nederlandse taal?

Ik denk dat dat niet veel anders is dan bij andere Vlaamse kinderen. Ik ben door mijn moeder Nederlandstalig opgevoed. Voor mij was dat geen probleem. Cesar zijn situatie was anders, want hij was Spaanstalig opgevoed. Als we praten, merken we wel verschillen. Taal kan namelijk als instrument gebruikt worden om iets af te dwingen. Zijn moeder kreeg bijvoorbeeld brieven die volstonden met archaïsch woordgebruik of woorden die haar angst inboezemden zoals ‘rechtbank’. Hij moest haar dan als kind helpen vertalen en mee zoeken naar wat alles betekende.

Ik kan me inbeelden dat als je niet in het Nederlands opgevoed bent, dat een grote uitdaging kan zijn. Het blijft dus een uitdaging om ervoor te zorgen dat mensen die nu nieuw zijn met het Nederlands, de taal niet zien als die van een onderdrukker. Tegenwoordig klinkt het soms negatief om mensen Nederlands te doen leren praten, maar ik vind dat juist positief. Het is belangrijk om met elkaar te communiceren, elkaar te begrijpen en zo voor elkaars rechten op te komen. Het is zo dat je kan participeren in de samenleving of gewoon plezier hebben in een taal.

Het is een Vlaams-Nederlands project. Gaan jullie ook naar de Nederlandse scholen?

Ja, we gaan daar exact hetzelfde doen. Het is zo’n grensoverschrijdend project waarbij we een week lang samen

de baan op gaan. Cesar en ik doen overal samen onze performance van twintig minuten.

Het Engels wordt steeds dominanter. Waarom blijft het voor jou belangrijk om de Nederlandse taal zo intensief te promoten? De toenemende verengelsing is een van mijn grootste ergernissen. Ik maak me er echt ook gigantisch schuldig aan. Ik gebruik zelf steeds Engelse woorden waar er Nederlandse alternatieven voor bestaan. We zeggen bijvoorbeeld allemaal ‘babysit’, maar een oppas heeft dezelfde betekenis. Voor bepaalde woorden snap ik het door toenemende globalisering in de bedrijfswereld wel. Je kan moeilijk een computer een rekenmachine noemen. Een computer is geen rekenmachine. En dan heb je natuurlijk nog de volgende stap: het managementjargon. Ik heb daar stukken over geschreven.

Onze toekomstige benchmark is een challenge. We zien een underperformance ten opzichte van de KPI. Die staat onder significant pressure. We moeten agile blijven, quick wins scoren en synergie creëren om de stakeholders hun expectations te managen. Ik stel een rally around the flag voor om dit in een next level strategy session te bespreken.

Het grappige is dat ik zelf in een commerciële omgeving werk. Als ik dit nu zelf lees, merk ik wel dat het overdreven is. Maar toch kan ik bij wijze van spreken elke week zulke zinnen horen. Er komen zoveel van die dure woorden terug. Ze maken de taal absoluut niet mooier, maar er wordt een bepaalde status aan gehecht. Wat ik dan interessant vind, is dat als het gaat over straattaal, wat een mengeling is van andere invloeden, er vaak op neergekeken wordt of dat de jongeren een raar taaltje spreken. Dat is dan heel negatief, terwijl als je het doet in een bedrijfscontext, het plots sjiek is. Ik vond het interessant om zulke hiërarchieën te onderscheppen in leenwoorden of nieuwe woorden.

Hoe denk je dat het Nederlands verder zal evolueren?

Dat is volgens mij sterk afhankelijk van algemene veranderingen in de samenleving. Als je wilt weten hoe het Nederlands er over honderd jaar zal uitzien, moet je kijken hoe het

er honderd jaar geleden uitzag en wat voor veranderingen er toen gebeurden. Als je nu een roman leest van Willem Elsschot is dat niet onleesbaar. Sommige woorden die we vandaag kennen, zijn misschien op een iets andere manier geschreven. Tachtig of negentig procent blijft hetzelfde. Enig verschil met toen is dat onze samenleving veel sneller evolueert. Er komen steeds nieuwe woorden bij die komen uit andere culturen. Van de jaren 60 tot de jaren 90 had je een sterke Turks-Marokkaanse migratiestroom, rond 2005 tot 2010 kwam dat vooral uit Afghanistan, Irak, Syrië... Die verdere generaties gaan hun invloed ook laten gelden op het Nederlands. Je kan nooit honderd procent weten hoe een taal dus zal evolueren. Wat je wel weet, is dat zolang de massamedia Engelstalig blijven, die dominantie niet snel zal verdwijnen. Wat je vandaag dan weer wel ziet, is dat door Netflix wij echt heel gevarieerd kijken. We slagen er nu in om Zuid-Koreaanse series te kijken als ‘Squid Game’ of Spaanse als ‘La Casa de Papel’. Dat vind ik wel interessant om te zien in vergelijking met de evolutie van taal in het algemeen.

Waar werken jullie nu aan in jullie performance?

We zijn nu bezig met de invloed van artificiële intelligentie op onze taal. Cesar heeft daar naar aanleiding van onze brainstorm ook een heel interessant stuk over geschreven. Hij schreef over ‘language collapse’. Wat er op een bepaald moment zou kunnen gebeuren, is dat taalmodellen getraind worden door andere taalmodellen en dat je dan een soort van hallucinatie zou krijgen. De input is dan afkomstig van iets dat niet door een mens is geschreven. Er zouden dan nieuwe dingen verzonnen worden die nergens op slaan. Het risico bestaat dan dat de taal gaat instorten, daar vrezen computerwetenschappers nu voor. Ik vind dat wel interessant en ook om de vraag te stellen wie die machines ook voedt.

Boezemt je dat, los van de fascinatie, geen angst in? Dat is moeilijk. We worden een beetje door snelheid gepakt, maar ik geloof niet dat angst de juiste reactie moet zijn. Want als je angst hebt, ga je te lang focussen op het negatieve. AI is zoals klimaatopwarming of migratie een realiteit. Je mag daar bang voor zijn of proberen het te stoppen, maar het gaat gewoon gebeuren. We zitten er nu middenin en we moeten daarmee leren omgaan. Op zich ben ik er oké mee. Ik vind ChatGPT een fantastische sparringpartner en je kan er efficiënt mee werken. Cesar heeft bijvoorbeeld voor zijn eigen columns prompts ontworpen op basis van de feedback van zijn eindredacteur bij de krant. Zo heeft zijn eindredacteur minder werk aan Cesar. Voor zo’n repetitief werk is dat fantastisch, want dat geeft nog meer de kans om liefde te krijgen voor taal en daar leuke dingen mee te doen.

Cédric Ista, coach communicatie

De Week van het Nederlands gaat door van zaterdag 28 september tot zaterdag 5 oktober. Alle informatie en activiteiten vind je op https://www.weekvanhetnederlands.org/.

© Mathias Hannes

Willemsfondsactiviteiten in de week van het Nederlands

Ontdek meer Over het leven en werk van hubert lampO

zaterdag 28 september van 13u45 tot 16u30, Letterenhuis Antwerpen

Op zaterdag 28 september nodigt het Willemsfonds Deurne je uit voor een bijzondere namiddag die helemaal in het teken staat van Hubert Lampo, de schrijver van de iconische roman De komst van Joachim Stiller (1960).

Jan Lampo, de zoon van Hubert en zelf een gepassioneerde auteur en historicus, neemt je mee op een verkennende wandeling door de Antwerpse straten die zo belangrijk waren voor het werk van zijn vader. Na deze tocht vervolgen we de middag met een boeiende lezing in het Letterenhuis, waar Jan ons meer vertelt over het leven en de literaire erfenis van Hubert Lampo. We ronden de dag af met een receptie, een uitstekende gelegenheid om na te praten en meer te leren over deze bijzondere schrijver.

Programma:

• 14u: wandeling door de Antwerpse straten

• 15u: lezing in de kleine publieksruimte van het Letterenhuis

• 16u: receptie in de hal van het Letterenhuis

Deelnameprijs: € 5, overschrijven op RN BE86 0016 9251 9250 (WF Deurne). Inschrijven via ludovic.storme@telenet.be.

vOO rdracht d OO r michel ilsen, ‘de limburgse rederijkers’ dinsdag 01 oktober, 20u – Au Phare,

Grote Markt 21, Tongeren

Willemsfonds Tongeren De Ongewone Lezer nodigen Michel Ilsen uit. Velen onder jullie zullen zich deze Hasselaar nog wel herinneren van de radio. Michel was tot 2007 werkzaam als producer woord/eindredacteur BRT-Omroep Limburg en als manager Radio 2 Limburg. Hij publiceerde van vele artikelen over de geschiedenis van Hasselt en van de boeken ‘500 jaar rederijkers in Hasselt’ (2000) en ‘Don Christoph, de Langeman’ (2010).

De rederijkers

Rederijkers waren amateurdichters en voordrachtkunstenaars die zich vanaf de late middeleeuwen gingen organiseren in verenigingen. In de 19de en 20ste eeuw herleefde dit soort vereniging. De rederijkers waren een groep mannen van burgerlijke en adellijke komaf, meestal uit dezelfde stad of provincie, die regelmatig bijeenkwamen om poëzie voor te dragen. Zij sponsorden ook publieke festivals met parades en toneelspektakel en zij spiegelden zich daarbij aan al bestaande broederschappen uit Artesië en Franse Literatoren.

Deelnameprijs: € 5 (drankje inbegrepen)

luisterende OO rtjes woensdag 2 oktober, 14u30, De Krook & Sint-Amandsberg

Het voorleesjaar van Luisterende Oortjes gaat op woensdag 2 oktober van start! Deze voorleesmomenten zijn speciaal voor kinderen vanaf 3 jaar en worden verzorgd door enthousiaste voorleesvrijwilligers. Kom luisteren, genieten en laat je meevoeren door de verhalen!

Deelnameprijs: Gratis

Ontm O eting met auteur bart mO eyaert vrijdag 4 oktober, 13u30 in Out of a Box De Burburestraat 11 Antwerpen Het Willemsfonds Antwerpen Leesclub organiseert een interactieve lezing over het literaire werk van de Nederlandstalige auteur Bart Moeyaert. Bart Moeyaert (1964) is een schrijver wiens boeken, toneelstukken en gedichten sinds zijn debuut in 1983 door lezers van alle leeftijden zijn omarmd, wat hem een unieke positie binnen de Nederlandstalige literatuur oplevert.

De bijzondere opstelling van de zaal, speciaal aangevraagd door de auteur, bevordert de interactie met het publiek. Deze lezing kan dan ook beter omschreven worden als een performance. Na afloop gaat de schrijver, onder het genot van een glas wijn of water, in gesprek met de deelnemers.

Inschrijven kan bij Ria Peeters via heria@skynet. be of 0496 641015. Deelnameprijs: € 15 (leden); € 18 (niet-leden).

nodigen uit

Taalfeest

Leve het Nederlands?!

Een dag lang spelen we met het Nederlands. Verwacht optredens van bekende taalliefhebbers, workshops door specialisten en allerlei creatieve activiteiten.

Kom naar het Taalfeest en ontdek hoe leuk het Nederlands kan zijn.

zaterdag 5 oktober (10u – 17u) de Singel, Antwerpen www.taalfeest.be

‘Iedereen

heeft een unieke stem’

Jeroen Medaer

‘Ingelezen door een professionele stem of door de auteur zelf, luisterboeken maken is een vak apart. Onze boeken worden professioneel opgenomen – meestal in onze eigen studio’s in Oelegem – en met veel toewijding afgewerkt door een team daarvoor opgeleide editors’. Jeroen Medaer, oprichter van de Uitsprekerij, sprak met ons over het ontstaan van het productiehuis, de keuze van stemmen en de uitdagingen en mogelijkheden binnen de wereld van luisterboeken. Hij deelt zijn inzichten over de evolutie van de markt, de impact van technologie zoals AI en zijn trots op recente projecten, waaronder zes audioboeken van Hugo Claus in eigen beheer.

De Uitsprekerij, wat doen jullie eigenlijk?

De Uitsprekerij is een productiehuis dat vooral luisterboeken maakt, een recent fenomeen in Vlaanderen. Momenteel zijn we nog steeds het enige productiehuis dat gespecialiseerd is in luisterboeken. Er worden in Vlaanderen al langer boeken ingelezen voor doelgroepen, zoals blinden en slechtzienden. Wat wij doen is net iets anders. Commerciële luisterboeken bestaan al langer en is komen overwaaien uit Nederland, de Angelsaksische wereld en vooral Scandinavië, wat toch geldt als de bakermat van luisterboeken. Kort samengevat is een luisterboek of audioboek een professioneel ingelezen boek. De inlezer geeft wel een interpretatie aan het verhaal, maar vertolkt geen rollen. Hij of zij geeft een stem aan het boek, niet aan specifieke personages. Daarin zit het verschil met een luisterspel. De meeste luisterboeken worden door één stem gelezen.

Hoe is De Uitsprekerij eigenlijk ontstaan?

Het is eigenlijk een uit de hand gelopen bezigheidstherapie! Ik was – en ben nog steeds – stemacteur met een eigen studio thuis. Ik had voor een paar klanten al eens een boek ingelezen. Midden in de eerste corona-lockdown, begin 2020, merkte ik dat er in Vlaanderen niemand bezig was met luisterboeken: geen productiehuis, geen commercieel luisterboekplatform en Vlaamse uitgeverijen waren er nog niet mee bezig. Over de grens in Nederland was dat heel anders. Daar had je platformen als Storytel en BookBeat en brachten de grote uitgeverijen hun bestsellers bijna standaard uit als luisterboek. Pipi Langkous-gewijs dacht ik: dat kan in Vlaanderen ook. En toen Storytel aankondigde om ook Vlaanderen actief te benaderen, werd mijn hobby plots een echt productiehuis.

En hoe vind je dan een stem bij een boek? Omdat luisterboeken inlezen in Vlaanderen nog vrij onbekend was, waren er ook geen stemmen met veel ervaring. Die ervaring moesten we opbouwen. Een gemiddeld luisterboek duurt acht uur en daarvoor zit je tien tot twaalf uur in een studio. Geen kleine inspanning dus. In het begin moest ik daarom zoeken naar mensen waarop ik hiervoor kon vertrouwen.

Nu, vier jaar later, heb ik een mooie pool van professionele stemmen: meer dan 100 Vlaamse en Nederlandse stem-

men – De Uitsprekers - die bij ons minstens één boek hebben ingelezen. Er zitten bekende Vlamingen tussen, maar evengoed onbekende stemmen. Bekendheid doet er voor mij niet toe. Ik ben niet blind voor het commerciële belang. Als iemand zoals Jan Decleir een boek inleest, draagt dat bij aan de aantrekkingskracht van het boek. Maar het gaat er mij vooral om dat elk boek de juiste stem krijgt.

De keuze van een stem – stemcasting - is altijd een dubbele keuze. Ik doe ondertussen niet alleen stemcasting voor luisterboeken, maar ook voor andere heel uiteenlopende stemprojecten. Ook daar geldt hetzelfde.

Enerzijds is de inhoud - het boek, het verhaal, de stijl, de auteur – leidend. Heeft die persoon een band met het thema van het boek? Past de stemkleur bij het hoofdpersonage, de auteur of het doelpubliek? Kan die stem het verhaal of de informatie uit het boek overbrengen? Dat zijn creatieve keuzes.

Anderzijds zijn er heel praktische bedenkingen. Is de persoon wiens stem je voor ogen hebt beschikbaar binnen de deadline? Is die specifieke Vlaamse stem ook verstaanbaar Nederland? Is er een commercieel aspect dat meespeelt? Maar ook, kan die stem de productie van zo’n boek wel aan. Er is immers een groot verschil tussen een kinderboek van 2u of een reeks luisterboeken waarbij de stemacteur anderhalf jaar lang elke maand een dik boek moet opleveren? Het is niet omdat iemand iets goed kan inlezen dat die dat ook consequent kan volhouden.

Uiteindelijk kies ik een drietal stemmen die volgens mij bij dit boek passen, inhoudelijk en praktisch. Ik geef mijn suggesties door aan de opdrachtgever - meestal een uitgeverij - en die maakt dan de finale keuze.

De Uitsprekerij geeft dit jaar zelf 6 titels van Hugo Claus uit. Jij bent dan zelf opdrachtgever. Hoe heb je de stemmen voor die boeken gekozen?

Voor mij is elke stemkeuze een combinatie van buikgevoel en praktische bedenkingen. Voor ‘De Verwondering’ – een verknipt verhaal over de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog - had ik onmiddellijk de persoon en stem van acteur Stef Aerts in gedachten. Hij is nochtans niet een van onze vaste stemmen. Maar na zijn glansrol in ‘Wil’ en

met zijn beeldend vermogen bij FC Bergman de perfecte man om dit boek te dragen. Maar Stef is altijd druk bezet. We hebben ongelooflijk veel ‘chance’ gehad dat hij het net wat rustiger had.

Voor ‘Het verdriet van België’ moest ik op zoek naar iemand die het magnum opus van Claus aandurfde. Niet alleen inhoudelijk, maar het boek telt 700 bladzijden, wat neerkomt op een luisterboek van 27 uur! Ron Cornet, die hier kind aan huis is, heeft dat met ongelooflijk veel vakmanschap én uithoudingsvermogen gedaan. Voor ‘Het jaar van de kreeft’ wou ik dan weer een Nederlandse stem om onze Claus-reeks ook succesvol in Nederland aan te bieden.

Gelukkig is de meest beluisterde stem van Nederland - Louis van Beek - een van onze Uitsprekers én heeft hij een band met Vlaanderen en Claus. Dus was hij de ideale keuze.

Van het productieproces naar het luisteren. Hoe gebeurt de distributie van jullie producties? Hoe kunnen wij naar luisterboeken luisteren?

Luisterboeken worden eigenlijk alleen online verdeeld via een streamingplatform, zoals we dat kennen voor films (Netflix) of muziek (Spotify). De marktleider in Noord-Europa en bij ons voor luisterboeken is Storytel. Op dat platform betaal je een vast bedrag per maand en kan je zoveel boeken luisteren als je wilt. Er bestaat ook zogenaamde ‘losse verkoop’ wat minder populair is. Via platforms zoals Kobo, Bol.com en Luisterrijk kun je luisterboeken per stuk.

Je betaalt een vast aankoopbedrag en kun je het luisterboek binnen het platform downloaden. In Vlaanderen zijn luisterboeken via bibliotheken nog niet echt ingeburgerd. Dat is in Nederland wel zo.

Dat luisterboeken nu enkel via streaming worden aangeboden, is voor een kleine markt als die van Vlaanderen niet ideaal. Streaming lijkt fijn voor de consument, maar we bereiken stilaan een verzadigingspunt, net zoals bij Netflix en Spotify. Als je op Netflix een film wilt zien, moet je eerst een half uur door de catalogus zoeken om

iets van waarde te vinden. De prijs van een maandelijks abonnement kan de kost van een kwalitatief aanbod gewoon niet helemaal dekken. Dat principe geldt ook voor luisterboeken, zeker binnen de relatief kleine markt van de Lage Landen. Die markt zal niet plotseling groter worden.

Wat zijn je gedachten over AI in de productie van luisterboeken? Ik ben niet bang voor artificiële intelligentie. Het is een ongelooflijk spannende nieuwe technologie die ons met veel dingen gaat kunnen helpen. Maar het zal ons ook de nodige uitdagingen opleveren.

De nadruk in de media - wat AI betreft - ligt bijna altijd op nieuwe dingen creeren met AI, zoals teksten schrijven, foto’s en video’s genereren, artificiële stemmen ... Maar in de praktijk vallen de resultaten bijna altijd tegen. Tenzij … je de AI-tools in de handen van echte vakmensen legt! Vakmanschap blijft belangrijk. Alle mooie zaken met AI die we zien, worden door vakmensen gemaakt die AI gebruiken als verlengstuk van hun capaciteiten. En dan nog. Ik heb bijvoorbeeld mijn eigen stem met AI gekloond. En hoewel het schrikwekkend identiek klinkt aan mijn echte stem, mist het de passie, de betekenis tussen de regels, de beleving. AI-stemmen hebben geen ziel; ze begrijpen niet waar een verhaal over gaat.

Ik bekijk wel of we AI kunnen inzetten

om editors te helpen bij hun werk, als gereedschap. Of om te controleren of iets correct is ingelezen. Maar we zullen bij De Uitsprekerij altijd blijven inzetten op het authentieke talent van echte mensen. Ik ben wel benieuwd of dat rechtop kan blijven tegenover het gewicht van grote techbedrijven zoals Google en Meta die zwaar investeren in AI. Als zulke bedrijven besluiten dat AI-stemmen geschikt zijn voor audioboeken, zal de consument dat waarschijnlijk moeten accepteren.

Tot slot, op welke productie ben je het meest trots?

Dat is eenvoudig. Ik ben echt blij met onze reeks van Hugo Claus. We hebben in Vlaanderen een ongelooflijk rijk literair verleden én heden. Literatuur blijft een niche en in luisterboeken komen literaire titels minder aan bod. Commercieel zijn ze vaak minder interessant. Uit liefde voor taal en literatuur stapte ik vorig jaar naar De Bezige Bij met de vraag of we de bekendste titels van Claus mocht verluisteren. En ze zeiden ze ‘ja’! We maken die zes audioboeken nu uit pure passie, met mensen die dat ook uit liefde doen.

Ook ben ik trots op de luisterboeken die we vorig jaar maakten voor, van én met Tom Lanoye: ‘De Draaischijf’ met de stem van Jan Decleir, ‘Kartonnen dozen’ met Tijmen Govaerts en ‘Sprakeloos’ sprak Tom Lanoye zelf in. ‘De drie duifkes’ van en met Hilde Van Mieghem was ook ongelooflijk leuk om te maken. Maar tegelijk haal ik ook mijn hart op aan een nieuwe trend: influencers beginnen ook boeken te schrijven en die worden vol overgave en passie ingelezen. Zijn die boeken minder waard omdat ze geen Hugo Claus zijn? Nee, mensen die ervan houden en zich daarin kunnen vinden, gaan dat sowieso beluisteren. En dat is uiteindelijk waar het om draait.

Cédric Ista, coach communicatie

Outro

De Hugo Claus-reeks en vele andere producties zijn te vinden via https://www. deuitsprekerij.be/luisterboeken/.

©Greet van Opstal

‘Er wordt in ons taalgebied enorm veel en goed geschreven’

Anouk van Kampen en Dirk Vandenberghe

In de podcast De Eerste Keer van het Vlaams-Nederlands cultureel tijdschrift de lage landen zijn telkens twee schrijvers te gast die onlangs hun literair debuut uitbrachten. De podcast is een vervolg op een gelijknamige recensierubriek voor debuten op de website van de lage landen, die Dirk Vandenberghe in november 2018 aftrapte met de bespreking van ‘Kleihuid’, het debuut van Herien Wensink. Hij heeft sindsdien 69 debuten gerecenseerd, afkomstig van 26 Vlamingen en 43 Nederlanders, waaronder 26 mannen en 43 vrouwen, gepubliceerd bij 31 verschillende uitgeverijen. Sinds vorig jaar is daar de podcast bij gekomen. Voormalig NRC-correspondente in Brussel Anouk van Kampen is zijn vaste co-host. Samen waren ze bijvoorbeeld live voor het eerst te bewonderen op De Bronzen Uil vorig jaar.

Wat inspireerde jullie om de podcast te maken?

Anouk: Ik denk dat ik Dirk het meeste krediet moet geven.

Dirk: ‘De Eerste Keer’ begon als een maandelijkse rubriek op de website van de lage landen en loopt al sinds 2018. We hebben inmiddels ruim zestig debuten besproken, en ik heb er ongeveer 150 gelezen. Sommige lees ik niet helemaal, maar de boeken die ik bespreek uiteraard wel. Het idee was dat er veel wordt gedebuteerd, maar veel van die debuten krijgen weinig aandacht. Als er al aandacht is, blijft die meestal beperkt tot het eigen land. Nederlandse debuten worden besproken in De Groene Amsterdammer, Trouw, NRC of de Volkskrant, terwijl Vlaamse debuten in De Standaard, De Morgen of Knack Focus worden besproken. Het grensoverschrijdende ontbreekt vaak, wat jammer is, want we zijn één taalgebied. Zo kwam de rubriek tot leven.

Een concreet voorbeeld is Lenny Peeters, die in 2018 De Bronzen Uil won en goed werd ontvangen in België. In Nederland kreeg ‘Dochter’ weinig aandacht, op een interview in Trouw na. Na een jaar of vier ontstond het idee om ook een podcast te maken over debutanten. We gingen op zoek naar een Nederlandse vrouwelijke co-host en belden Anouk op.

Kenden jullie elkaar al voor de start van de podcast?

Dirk: Anouk en ik hadden elkaar al eens ontmoet op het podcastfestival van De Standaard in Oostende. We kenden elkaar niet goed en hadden nog nooit samengewerkt. Ik dacht aan Anouk omdat we heel graag een vrouwelijke stem wilden. Ik had net geluisterd naar ‘De Schaduw van Dutroux’, die Anouk samen met Gabriella Adèr had gemaakt. Dat was heel goed gedaan en daarom dacht ik spontaan aan Anouk toen ik met de redactie nadacht over een co-host.

Wat was jouw eerste reactie toen Dirk belde?

Anouk: Ik kende de rubriek niet, maar vond het een leuk

voorstel en stemde meteen in. De opzet om telkens met twee schrijvers te praten, leek me interessant. Het levert andere gesprekken op dan wanneer twee interviewers één persoon vragen stellen.

Kregen jullie van de lage landen carte blanche om het format zelf in te vullen?

Dirk: ‘Carte blanche’ is niet helemaal juist. Voordat we Anouk contacteerden, had ik al met Pieter Coupé en Tom Christiaens van de redactie gebrainstormd over de aanpak. Het concept van de podcast, zoals het nu is, ontstond toen. Anouk en ik overleggen steeds over de boeken en de gasten. Pieter en Tom vertrouwen erop dat het goed komt en we houden elkaar op de hoogte van de inhoud van de volgende aflevering.

Hoe kiezen jullie de twee gasten per aflevering?

Anouk: Ons enthousiasme over een debuut is leidend. Als we een boek hebben geselecteerd, zoeken we een tweede debuut dat ons ook aanspreekt en thematisch aansluit. Dat helpt bij het gesprek.

Dirk: Ja, precies. Meestal gaat het om een boek dat ik eerder heb besproken op de website of om een auteur wiens werk we al recenseerden in het blad. Maar de kwaliteit van het boek is het belangrijkste criterium. Veel schrijvers zijn tegenwoordig ook vlotte sprekers. Ik zoek vaak op of ze eerder op de radio of een andere podcast zijn geweest om te horen of ze vlot kunnen praten en een goed verhaal hebben.

Soms is het lastig als een extravert persoon tegenover een introverter iemand staat, maar dat kunnen we enigszins compenseren tijdens de montage. Problemen om mensen te vinden hebben we niet. Ik ben nog steeds verbaasd over hoeveel goede boeken er jaarlijks verschijnen. Ze zijn niet altijd prijswinnaars, maar er wordt in ons taalgebied enorm veel en goed geschreven. Het is jammer dat er soms de-

nigrerend over wordt gedaan of wordt op neergekeken. Debuutromans blijven een nichemarkt. Maar elk jaar zit er wel minstens één debuut tussen waarbij ik denk: ‘Dit is een schrijver voor de toekomst’. Gijs Wilbrink, die vorig jaar met ‘De Beesten’ de lezersprijs van De Bronzen Uil won, is zo’n voorbeeld. Of Anneleen Van Offel, die nu net haar tweede boek heeft geschreven.

Vorig jaar deden jullie op De Bronzen Uil voor het eerst een live-uitzending. Hoe verliep dat voor jullie?

Anouk: Dat was spannend en leuk. Het was anders dan normaal, omdat we met zes debutanten in twee blokken van drie spraken. We konden minder diepgaand gaan, maar de gesprekken waren spontaan en er kwam veel aan bod. De formule bleef werken.

Dirk: Ja, ik vond het live-interview ook erg leuk. Ik hoefde me niet bezig te houden met de techniek en kon me beter focussen op wat de auteurs vertelden. De korte gesprekken werkten goed, en we hadden goed afgesproken welke vragen en thema’s we per auteur zouden behandelen. Omdat de auteurs ook zelf nog niet wisten wie zou winnen, voelden ze een gezonde spanning die ze meenamen naar het podium. Dat zorgde voor een mooie energie.

Onderschepten jullie gedurende jullie periode van De Eerste Keer bepaalde trends?

Dirk: Twee dingen vallen op: 1) De looptijd van een boek wordt steeds korter, ook voor een debuut. Ik zie nu al boeken in De Slegte liggen die pas vorig jaar verschenen zijn. De periode waarin een debutant zich moet bewijzen, is steeds korter. Als je eerste boek geen succes is, krijg je misschien een tweede kans, maar als dat ook niet goed verkoopt, is de kans op een derde boek klein. Vroeger konden auteurs, zoals Rob van Essen of Ilja Leonard Pfeijffer, zich langzaam ontwikkelen. Dat is nu veel moeilijker. 2) Er

zijn meer vrouwelijke schrijvers, die vaak beter en origineler schrijven dan mannen.

Welk inzicht willen jullie je luisteraars geven via De Eerste Keer?

Anouk: We willen luisteraars in contact brengen met boeken die ze anders misschien niet zouden oppakken. Daarnaast willen we hen meenemen in het schrijfproces van de auteur, wat vaak jarenlang kan duren. Het is interessant om te horen hoe schrijvers te werk gaan en wat hun inspiratie is. Ook de interactie tussen schrijvers onderling is bijzonder. Ze kunnen op elkaar reageren en vragen stellen, wat ook interessant kan zijn voor luisteraars met schrijfambities.

Dirk: Ja, precies. We hebben vaak geluk gehad met zulke interacties. Bijvoorbeeld tussen Gijs Wilbrink en Caroline van Keeken, die meteen een klik hadden. Of het gesprek tussen Nele Van den Broeck en Tiemen Hiemstra, waarbij de connectie ter plekke groeide. Als schrijvers elkaar vragen beginnen te stellen, hoef je zelf niet veel meer te doen. Dat is mooi om te zien gebeuren.

Hebben jullie tot slot zelf nog anekdotes over het schrijfproces van een debutant die jullie het meest zijn bijgebleven?

Anouk: Tiemen Hiemstra vertelde hoe hij vanuit zijn woede schreef, wat een soort energiegevende kracht voor hem was en Nele Van den Broeck herkende dat wel. Het was leuk om me boze mensen achter hun computer voor te stellen terwijl ze een boek schrijven. Rik Van Puymbroeck vertelde hoe hij in de loop der jaren muziek, stukken tekst en beelden verzamelde, nog voordat hij aan een boek begon. Dingen die hij een heel leven had verzameld werden zo in zijn werk een soort collage.

Cédric Ista, coach communicatie

Wil je op de hoogte blijven van welke Nederlandstalige debuutromans meer aandacht verdienen? Surf dan naar de-lage-landen.com/series/ de-eerste-keer.

© Evy Ottermans

We zijn er voor iedereen met een leesbeperking

Gino Verschueren & Diego Antoons

In het digitale tijdperk waarin informatie steeds toegankelijker wordt, blijft er een speciale rol weggelegd voor bibliotheken die zich richten op mensen met leesbeperkingen. Luisterpuntbibliotheek speelt hierin een cruciale rol door niet alleen een breed scala aan luister- en brailleboeken aan te bieden, maar ook door innovatief in te spelen op de behoeften van hun gebruikers. Vandaag spreken we met Gino Verschuere, een fervente luisterboeklezer en voorzitter van de gebruikersraad, en Diego Antoons, teamverantwoordelijke communicatie en promotie bij Luisterpuntbibliotheek. Ze delen hun inzichten over hoe de bibliotheek is geëvolueerd, de verschillen tussen braille- en Daisyboeken, en hoe ze de bewustwording van hun aanbod vergroten.

Kunnen jullie jezelf kort voorstellen?

Diego: Ik ben Diego Antoons en werk sinds september 2017 voor Luisterpunt, sinds september 2020 als teamverantwoordelijke communicatie en promotie. Mijn focus ligt op de communicatie met onze bestaande leden via de website, ons tijdschrift en sociale media. Daarnaast werk ik aan campagnes om nieuwe leden te werven en meer mensen met een leesbeperking te bereiken. Er zijn nog veel mensen die nog niet van ons weten.

Gino: Ik ben Gino Verschuere, vijftig jaar oud en woon in Kortrijk. Ik ben een actieve en sportieve persoon die veel naar boeken luistert. Dat lijkt misschien niet typisch voor iemand die veel beweegt, maar boeken helpen me tot rust te komen. Ik lees al sinds mijn twaalfde en heb inmiddels meer dan 700 boeken beluisterd. Deze boeken hebben een belangrijke rol gespeeld in mijn

persoonlijke ontwikkeling. Luisterpuntbibliotheek biedt een enorme diversiteit aan boeken in verschillende genres. Dankzij digitale technologie kan ik nu alles op mijn smartphone, computer of Daisy-speler downloaden en beluisteren.

Wat is het verschil tussen braille- en Daisy-boeken?

Diego: Daisy staat voor Digital Accessible Information System. Daisy-boeken hebben een gestructureerde indeling met hoofdstukken en paginanummers, waardoor je gemakkelijk kunt navigeren. Je kan ook de voorleessnelheid aanpassen zonder dat de stem vervormt. Brailleboeken zijn gedrukte boeken in braille, bedoeld voor blinde en slechtziende lezers, en worden thuis opgestuurd.

Gino: Ik geef de voorkeur aan Daisy-boeken. Hoewel ik ooit braille heb geleerd,

gebruik ik het niet meer. Mijn zicht is geleidelijk achteruit gegaan, en Daisy biedt me nu de beste oplossing.

Hoe heb je de evolutie van luisterboeken ervaren?

Gino: Toen ik begon, kwamen de boeken op cassette, die je moest terugsturen in dozen. Daarna schakelden we over naar cd’s, die nog steeds veel worden gebruikt. Nu gebruik ik mijn computer en smartphone, waardoor ik direct toegang heb tot mijn boeken zonder te moeten wachten op de postbode.

Diego: De meeste mensen gebruiken onze app, de Anderslezen-app; 93 procent van onze gebruikers leest digitaal, terwijl 7 procent nog cd’s gebruikt, voornamelijk onze oudere leden. We hebben veel lezers tussen 80 en 100 jaar oud. Het oudste Belgische lid is Alfons Leempoels. We merken ook dat deze oudere leden vaak de meeste boeken lenen.

Bepalen jullie samen met uitgeverijen welke boeken in braille of Daisy worden gepubliceerd?

Diego: Uitgeverijen maken hun boeken niet standaard toegankelijk. Wij hebben de vrijheid om te kiezen welke boeken we omzetten naar braille of Daisy. Hierbij houden we natuurlijk rekening met wat onze leden graag lezen. We willen nog meer samenwerken met uitgeverijen om te kunnen starten van de digitale bestanden, wat het proces versnelt. Momenteel beginnen we met gedrukte boeken die we aanschaffen en vervolgens omzetten. Dit leidt tot vertragingen tussen het verschijnen van een boek en de beschikbaarheid in onze collectie.

Hoe creëren jullie het aanbod?

Diego: Ons aanbod is vergelijkbaar met dat van een gewone bibliotheek. We hebben een dienst collectie die beslist welke boeken worden omgezet. We proberen een gevarieerd aanbod te bieden dat voldoet aan de interesses van onze leden, van fictie, non-fictie tot poëzie en kookboeken . De meeste boeken worden ingelezen door vrijwilligers die geslaagd zijn voor een stemproef. Soms lezen auteurs ook zelf hun boeken in. We werken samen met bibliotheken, omdat zij enorm drempelverlagend werken qua toeleiding naar Daisy-boeken. En dankzij Daisy maakt de plaatselijke bib ook hun werking inclusiever voor mensen met een leesbeperking. Win-win.

Wat zijn jouw favoriete boeken of onderwerpen?

Gino: Ik houd van boeken over levenskunst, persoonlijke ontwikkeling en yoga. In mijn leesclub voor luisterboeken in Kortrijk probeer ik ook verschillende genres te ontdekken. Vaak worden fictieboeken voorgesteld, wat voor mij een nieuwe ervaring is.

Hoeveel leden bereiken jullie?

Diego: Eind vorig jaar hadden we 18.300 leden, een diverse groep die niet alleen mensen met visuele beperkingen omvat, maar ook veel kinderen en jongeren met dyslexie. Deze laatste groep groeit snel. Het begrip ‘leesbeperking’ is breed en omvat ook mensen die door andere omstandigheden niet fysiek kunnen lezen, zoals Parkinsonpatiënten of mensen die zware chemotherapie ondergaan.

Hoe vergroten jullie de bewustwording van jullie diensten?

Diego: We voeren verschillende campagnes, waaronder de campagne ‘Ik haat lezen’ die sinds 2012 loopt en gericht is op kinderen en jongeren met dyslexie. Dit najaar starten we een nieuwe campagne voor volwassenen met visuele en fysieke/motorische beperkingen, met speciale aandacht voor ouderen die thuis wonen. We merken dat oogartsen vaak niet doorverwijzen naar alternatieven zoals Luisterpunt. We krijgen eind oktober zendtijd op VRT om onze bibliotheek onder de aandacht te brengen. Onze droom is dat alle boeken toegankelijk zijn voor iedereen.

Cédric Ista, coach communicatie

Luisterpunt werkt graag samen met lokale bibliotheken, scholen, logopedisten, woonzorgcentra, lokale dienstencentra, ziekenhuizen of jouw afdeling! Meer info vind je op www.luisterpuntbibliotheek.be/.

Voorbeschouwing De Bronzen Uil 2024

Wie volgt Ramy El Dardiri op?

De Bronzen Uil, de prestigieuze prijs voor het beste Nederlandstalige debuut, staat weer voor de deur. Terwijl je deze editie van Rechtuit leest, weten we welke zes debuutromans kans maken op het bronzen beeldje en de cheque van 10.000 euro. Onze professionele jury las maar liefst 57 debuutromans in de periode van april 2023 tot april 2024. Ondanks een lager aantal inzendingen, was de kwaliteit hoog. De Bronzen Uil heeft al vele auteurs geholpen bij de start van hun carrière, zoals Lize Spit, Lisa Weeda, Roderik Six en Jan Vantoortelboom. Elk van hen wist in hun eigen niche het verschil te maken.

het betere bOek wOrdt de brOnzen uil

Tijdens de laatste edities van Het Betere Boek merkten we dat de publieksopkomst het hoogst was bij de uitreiking van De Bronzen Uil, het traditionele slotstuk van ons literair festival. In lijn met de ‘less is more’-trend hebben we daarom besloten om alle activiteiten van Het Betere Boek onder de naam De Bronzen Uil te organiseren. Dit betekent dat onze uitreiking nu een groots literair evenement is, waar deelnemers overdag auteurs kunnen ontmoeten en ‘s avonds ontdekken welke debuutroman bekroond wordt. Net als in 2022 en 2023 krijgen de zes genomineerde auteurs de artistieke vrijheid om een programmaonderdeel te ontwikkelen. In het verleden varieerden deze van een audiotour over het leven in de Gentse wateren tot een klassiek interview of een expo van motorcross. Bibliotheek De Krook wordt opnieuw omgetoverd tot een gezellig festival waar literatuur centraal staat.

Wie zich liever op de inhoud richt, kan ook dit jaar deelnemen aan de Samen Lezen-sessies van Avansa Regio Gent. Tijdens deze sessies luisteren deelnemers naar een kort fragment uit de debuutromans en praten ze samen over de impact van deze teksten. De Samen Lezen-sessies zijn gratis toegankelijk, maar vol is vol. Inschrijven kan via coline.bracke@avansa-regiogent.be de uitreiking

Na de dagactiviteiten verplaatsen we ons ‘s avonds naar de Minardschouwburg voor de uitreiking van de veertiende Bronzen Uil. De presentatie is in handen van VRT-gezicht Joris Hessels, bekend van zijn succesprogramma’s Radio Gaga en De Weekenden, en als acteur in onder andere Geub (2019). Na de uitreiking is iedereen van harte welkom in de bar van Minard voor een receptie. Laten we samen het glas heffen op literaire ontdekkingen en onvergetelijke debuten. Houd ondertussen onze sociale media en website in de gaten voor het programma en de start van de ticketverkoop.

wil je als willemsfOndslid deel uitmaken van de lezersjury?

Vanaf 1 september tot en met 27 november 2024 kan ook het publiek stemmen op zijn favoriete debuutroman. Daarnaast gaan de leesjury’s van Antwerpen, Brugge, Gent, Leuven, Oostende Leest en ANV aan de slag om hun mening te vormen over de shortlist. Wil jij ook een stem hebben in deze spannende keuze?

Neem dan contact op met het Willemsfondssecretariaat om je aan te melden als jurylid. Als dank voor je inzet ontvang je niet alleen de zes genomineerde boeken gratis, maar ook een gratis ticket voor De Bronzen Uil 2024. Bovendien krijg je de unieke kans om op het podium van Minard het Willemsfonds te vertegenwoordigen. Laat deze kans niet aan je voorbijgaan en meld je aan om deel uit te maken van onze leesjury!

Praktisch

• Datum? zaterdag 30 november

• Start? 13u – Bibliotheek De Krook (Miriam Makebaplein 2, 9000 Gent)

• Start uitreikingsceremonie? 17u30 – Minard (Romain Deconinckplein 2 Gent)

• Contact? info@debronzenuil.be

• Tickets? debronzenuil.eu. De uitreikingsceremonie van De Bronzen Uil is gratis toegankelijk zolang er plaats is. Tickethouders voor het dagprogramma krijgen voorrang.

WILLEMSFONDS & ALGEMEEN-NEDERLANDS VERBOND

PRESENTEREN

IN SAMENWERKING MET

Antwerpen Leest

Avansa regio Gent

Boekhandel Limerick

Brugge Leest

De Groene Amsterdammer

De Reactor

Gent Leest

Geuzenhuis

IMD Oost-Vlaanderen

Leuven Leest

Liberas

Oostende Leest

Sociumi

Stad Gent

de lage landen

deMens.nu

Boekentips Oostendse stadslezers

Lokale boekhandels, literaire verenigingen, de bibliotheek, boekenliefhebbers en diverse culturele spelers bundelen de krachten om mensen in onze stad samen te brengen rond literatuur en lezen. Oostende Leest? Dat zijn wij dus allemaal samen. Oostende bruist van literaire evenementen, schrijvers, fantastische leesplekken, en vooral veel lezers. Zij delen graag enkele boekentips met jou.

catherine tipt ‘het walvistheater’ van jOanna Quinn

‘Het walvistheater’ speelt zich grotendeels af op een vervallen landgoed aan de kust van een Brits dorpje. Hier groeien twee zussen en een broer geïsoleerd op in een ongebruikelijke familiesamenstelling. Ze zijn grotendeels op elkaar (en enkele bedienden) aangewezen en ontwikkelen een hartverwarmende, hechte band. Een aangespoelde walvis op het strand geeft hun jeugdige leven een nieuwe wending en leidt tot de oprichting van ‘Het walvistheater’. Hoewel de oorlog hen jaren later dwingt om ieder een eigen pad te volgen, blijven ze diep verbonden met elkaar en hun Walvistheater.

Het boek is opgezet als een toneelstuk, met vijf bedrijven die elk een aantal relatief korte hoofdstukken be-

vatten. Het wordt voornamelijk verteld vanuit het standpunt van de oudste zus, Cristabel, maar wordt afgewisseld met brieven, notities en scripts, wat het zeer afwisselend maakt. In de eerste helft van het boek is er weinig actie. Het kabbelt langzaam voort, maar zit boordevol details en prachtige poëtische beschrijvingen van het landhuis, de omgeving, de hechte band tussen de kinderen en de vele personages die je aan het begin van het boek leert kennen.

Elke pagina ruikt naar het landgoed en de zee. Joanna Quinn slaagt erin de lezer mee te nemen naar de sfeer van dit Engelse landgoed tijdens het interbellum en het leven en de zielenroerselen van de zussen en broer die er wonen. De personages worden via gedetailleerd proza langzaam tot leven gewekt en ontwikkeld tot complexe, mooie mensen. In het tweede deel van het boek word je meegenomen naar de Tweede Wereldoorlog. Er is meer actie en het verhaal verloopt sneller. De beschrijving van de oorlog is zeer treffend; je voelt de verwarring, rusteloosheid, angst, verdriet en (wan)hoop.

‘Het walvistheater’ is complex, traag, poëtisch en divers. Hard en liefdevol tegelijkertijd. Het voert je mee naar een andere wereld, de hechte band van eenzame kinderen, de beslotenheid van een afgezonderd landgoed aan de kust en de chaos van de oorlog. Dit is een van de beste boeken die ik de afgelopen jaren las.

charlOtte tipt ‘alkibiades’ van ilja le Onard pfeijffer

Sommige boekenruggen blijven je aankijken, vooral als daar de versteende beeltenis van Alkibiades op staat. Een week lang nestelde ik mij in mijn leesplek om me onder te dompelen in alweer een nieuwe fase van dit puike avontuur. Het is een tijdreis naar het Athene van de vijfde eeuw voor Christus. Pericles loopt er rond, Socrates en natuurlijk Alkibiades zelf, de extravagante politicus, veldheer en Olympisch kampioen wagenrennen. Je leert de cultuur kennen van de Spartanen, de Traciërs, de Perzen, luistert naar pareltjes van redevoeringen, en trekt mee op adembenemende velden zeeslagen.

Pfeijffer zelf is een geweldige stuurman: hij loodst je behendig door het uitgesponnen verhaal – erg handig dat je zijn reizen kunt volgen op twee kaarten. Voor de stijl is het even opwarmen, maar na een poos glijden de zwierige zinnen zo naar binnen! De roman is ook echt filmisch geschreven. De scène met het enorme Perzische hof dat zich tergend traag door de eindeloze vlakte in Klein-Azië voortbeweegt: grandioos!

Tomeloze ambitie, streven naar macht en roem: een typisch mannending! Maar Alkibiades is ook de mooiste man van Athene, niet verlegen om zijn verwijfde kantjes. Zijn lange haren, zijn voorliefde voor fijngeweven stoffen, zijn aantrekkingskracht voor mannen… hij durft ‘anders’ te zijn. En Pfeijffer introduceert ook enkele mooie vrouwenrollen. Van zijn vrouw Hipparete leert hij ‘dat een waarlijk groot man een man is, die ook vrouw durft

te zijn’. Timandra, zijn tweede vrouw, krijgt het laatste woord: zij neemt de hele ‘twaalfde boekrol’ voor haar rekening.

Dit verhaal over het verval van de oudste democratie ter wereld moest volgens de auteur vooral dringend worden verteld, omdat het onrustbarend resoneert in onze tijd - met politici die, om het met Pfeijffer te zeggen, ‘een hulpeloze prooi’ zijn geworden van ‘de grillen van de publieke opinie’.

erna tipt ‘twee weken weg’ van r.c. sherriff

Een boek over een gezin dat met vakantie gaat naar zee, wat is er geschikter om te lezen in de zomer of de zomer nog een beetje te laten voortduren? Meneer Ernest Stevens is vijftig weken per jaar een gewetensvolle werkkracht op kantoor, zijn verwachtingen over die luttele twee weken vakantie zijn dan ook hooggespannen. Ook zijn vrouw Flossie, zijn zonen Dick en Ernie en dochter Mary hebben elk hun eigen grote verlangens en dromen. Het gezin woont in een voorstad van Londen en gaat naar jaarlijkse gewoonte hun verlof doorbrengen in Bognor, een kuststadje waar ze met de trein naartoe gaan. Ze logeren al sinds jaar en dag in hetzelfde pensionnetje dat al betere tijden gekend heeft, maar ze zijn gehecht geraakt

aan de uitbaatster ervan en meneer Stevens denkt er niet aan haar in de steek te laten.

Om beurten kruipen we als lezer in het hoofd van elk gezinslid, want iedereen beleeft dezelfde dagen op een andere manier. Het tijdsverloop is uiterst traag en zoomt in op talloze precieze details, schitterend en met veel humor beschreven. We zijn in de jaren dertig en het boek dateert ook van die tijd. Het werd oorspronkelijk uitgegeven in 1931 en is gelukkig recent opnieuw op de markt gebracht. Laat je vooral niet afschrikken doordat het een ‘oud’ boek zou zijn. Het is springlevend. De auteur schreef het toen hij vreesde dat hij na zijn grote succes als theaterschrijver (over zijn ervaringen in de Eerste Wereldoorlog schreef hij het populaire ‘Journey’s End’) in een zwart gat was gevallen en nooit meer zou kunnen schrijven. Hij begon dan maar een soort dagboek bij te houden zonder de bedoeling om dit uit te geven. Alles is dus ‘echt gebeurd’. Uit dat dagboek ontstond dit verhaal, dat meteen een publiekslieveling werd.

Eigenlijk gaat het boek over hoe eenvoudig geluk kan zijn, over de kracht van een ‘klein’ leven waarin je aanvaardt wat het lot voor jou in petto heeft én over de waarde van familie en respect voor anderen. Heel diepe thema’s in een luchtig verhaal.

gerda tipt ‘de Overlevenden’ van alex schulman

Als liefde pijn doet en je wilt weten waarom.

Als mee-leven/mee-lezen pijn doet en je wilt weten waarom.

Drie broers keren terug naar hun zomerhuis aan het meer, waar ze in hun kindertijd de vakanties doorbrachten. Ze zijn er jaren niet meer geweest, na een trauma dat de genadeslag was voor he toch al verbrokkelde gezin. Nu keren ze terug met de as van hun gestorven moeder. Een reis terug in de tijd. Een reis in zichzelf. Een reis naar elkaar?

Waar zijn mijn broers?

Zo licht ontvlambaar zijn ze geworden. Oude wonden barsten open, worden in elkaars gezicht geslingerd. Waar zijn mijn broers? Zo verwoestend is hun eenzaamheid. Zo schrijnend hun verlangen. Wat is er geworden van hun hechte band uit hun kinderjaren, al was ook toen niet alles de ogenschijnlijke vrijheid/blijheid en waren er de wrijvingen, die uit de hand konden lopen. Ook toen al overleefde ieder op zijn eigen manier. Fight, flight, freeze. Kinderen én ouders. Ieder met

zijn honger naar de liefde die er nooit genoeg was. Die nooit bleef. Ze ontsnapte terwijl je ernaar keek. Ze was onbetrouwbaar, verraderlijk.

Vader was zelf nog een groot kind. Soms liep hij over van enthousiasme. De jongens hingen aan zijn lippen, wedijverden om zijn aandacht. En hij om de hunne. Maar vader was ook de man van moeder. Hij wilde met haar drinken, siësta houden en daarna opnieuw drinken en plakken worst eten. Hij wilde de kerk in het midden houden. Hij wilde geen gedoe. Moeder trok aan en stootte af. Ze was onvoorspelbaar. Vaak zat ze uren in haar eigen wereld. In haar buurt kon je alleen op je tenen lopen, elk woord wikken en wegen.

Het onbehagen groeit. De beklemming. Schulman gebruikt daar geen dramatische woorden voor, net daarom komt het des te heftiger binnen. Het valt rauw op je maag. De manier waarop de roman is opgebouwd, werkt toe naar een climax. Een donderslag uit het niets. En toch is het schoon. Pijnlijk schoon. Hoe loyaal je blijft, desondanks.

Naarmate de broers bij het zomerhuis, op het kruispunt tussen heden en verleden, dieper teruggaan in zichzelf en hun geschonden wortels worden blootgelegd, wordt tegelijkertijd ook dat heden achteruit verteld. Wat is er gebeurd tussen moeders dood twaalf dagen geleden en nu? Hoe is het allemaal zo ver kunnen komen? Waar is alles gebleven? Zijzelf. Waar zijn mijn broers? En kunnen ze nog eenmaal verder overleven? Hoe?

jOerie tipt ‘the human mind’ van paul blOOm

Het is erg gesteld de laatste tijd, verzuchtte mijn vrouw onlangs. Veel hondenbaasjes laten hun viervoeter ongegeneerd tegen onze tuinafsluiting plassen. Ze kwam met het idee om een bordje te plaatsen. Laat hier uw hond niet plassen! Goed idee, zei ik. Maar een betere boodschap zou zijn: De meeste mensen laten hun hond hier niet plassen. De mens is en blijft immers een kuddedier dat er veel voor over heeft om niet uit de groep gestoten te worden. De laatste tekst speelt vooral in op dat gegeven.

In ‘The Human Mind - A Brief Tour of Everything We Know’ strooit professor in de psychologie Paul Bloom dit soort inzichten gul in het rond. Maar ook het grotere plaatje komt aan bod. Wat drijft de mens? Hoe ontstaat ons bewustzijn? En zijn we werkelijk vrij om de keuzes te maken die we willen? De geheimen van tijd en ruimte zijn soms eenvoudiger te begrijpen voor onze menselijke geest dan de mysteries van bewustzijn en vrije wil. Een verhelderende rondreis in de wondere wereld van de psychologie.

nathalie tipt ‘de OntwOrtelden’ van catherine bardOn

Laat je meenemen in een betoverende en confronterende reis.

Misschien denk je dat het 750 pagina’s tellende boek ‘De ontwortelden’ wat veel van het goede is… Niets is minder waar, dit boek grijpt je vanaf de eerste pagina en laat je niet meer los. Sterker nog, bij het omslaan van de laatste bladzijde blijf je zitten met een ietwat leeg gevoel. Een beetje zoals je hulpeloos op het perron achterblijft wanneer je je geliefde ziet vertrekken met de trein.

publiek zijn zo gedetailleerd dat je de warmte, de wind en het stof bijna kunt voelen.

De emoties die auteur Catherine Bardon weet op te roepen zijn intens en oprecht, en sommige passages zijn zo poëtisch dat je erdoor betoverd raakt. Dit boek is een ode aan menselijke relaties, vriendschap, liefde, en de onverwoestbare menselijke levenskracht. Tegelijk doet het je luidop afvragen hoe het komt dat de mens waarachtig niets leert uit de geschiedenis. Extreem rechts, migratie, oorlog, discriminatie… 100 jaar later nog steeds pijnlijk actueel.

Als je houdt van grote epische verhalen die je meenemen door de geschiedenis en diepe emoties oproepen, dan is “De Ontwortelden” een absolute must-read. Laat je meevoeren door het meeslepende verhaal van Almah en Wil. Het zal een leeservaring zijn die je niet snel zal vergeten, en je net zoals ik, doet hunkeren naar het vervolg met ‘De Amerikaanse’ en ‘De Terugkeer’ in deze driedelige reeks over de familie Rosenheck.

Het verhaal van Wil en Almah, twee Joodse Oostenrijkers die van 1921 tot 1961 gevolgd worden, is hartverscheurend mooi. Hun liefde, vol passie en uitdagingen, speelt zich af tegen de achtergrond van de tumultueuze jaren ‘30 en ‘40. De personages zijn zo levendig en echt, dat je jezelf onvermijdelijk in hen herkent. De beschrijvingen van de Dominicaanse Re-

Op de site oostendeleest.be vind je:

• Een onuitputtelijke voorraad leestips van mensen die van boeken houden

• Alle literaire evenementen in één overzichtelijke kalender

• Alles wat er rond literatuur beweegt, uitgelicht speciaal voor jou

• Leuke leesplekken in Oostende

• En tenslotte al die literaire spelers die Oostende rijk is

Doe mee aan Campus Willems 2024

Oproep

aan alle leden van het Willemsfonds

Met groot enthousiasme kondigen wij aan dat we vanuit Campus Willems in 2024 een nieuwe evenementenreeks lanceren onder het thema ‘Kritische stemmen in een kritieke wereld’, een vervolg op de reeks van 2023. In deze reeks zullen we ons richten op de rol van sociaal-cultureel werk in het volwassenenonderwijs. We willen samen met jullie onderzoeken hoe dialoog en het delen van verhalen kunnen bijdragen aan een beter begrip en een hechtere samenleving.

Jouw deelname is essentieel! We nodigen alle afdelingen uit om mee te denken en te organiseren. Onze evenementen willen we namelijk samen met jou vormgeven, waarbij lokale kennis en betrokkenheid van onschatbare waarde zijn. We zoeken naar geëngageerde leden die willen helpen met het uitdenken, plannen en promoten van de gesprekken in hun regio. Of je nu actief wilt bijdragen aan de organisatie of liever op de achtergrond blijft, elke bijdrage is welkom.

jef staes in willemsfO nds sint-truiden!

Op donderdag 12 december brengt Willemsfonds SintTruiden een lezing met Jef Staes.

Onze spreker is niemand minder dan Jef Staes, een gerenommeerde innovatiedeskundige en auteur die bekend staat om zijn inzichten in veranderingsmanagement en organisatieontwikkeling. Met zijn expertise zal hij een boeiend perspectief bieden op hoe sociaal-cultureel volwassenenwerk een sleutelrol kan spelen in het bevorderen van flexibiliteit en innovatie binnen het onderwijs.

De lezing start om 20u, de deuren openen om 19u en de locatie is DeFwajeeAcademiezaal, Plankstraat 18, Sint-Truiden. Deelnameprijs: € 5 (drankje aan de bar inbegrepen). Schrijf online in via willemsfonds.be.

hO e kan je meed O en?

1. Aanmelden: Reageer voor het einde van september door jouw telefoonnummer door te sturen naar info@partsofculture.com. Eline Vanduyver, bestuurslid van het Willemsfonds, zal dan contact met je opnemen.

2. Organiseren: Je kunt betrokken raken bij verschillende aspecten van de organisatie, afhankelijk van jouw interesse en beschikbaarheid.

3. Samenwerken: Werk samen met deskundige sprekers en een divers publiek, wat niet alleen leerzaam is maar ook een verrijkende ervaring biedt.

Bij Campus Willems van het Willemsfonds zetten we ons in voor onderwijs dat inspireert, verbindt en versterkt. Samen bouwen we aan een samenleving waar iedereen de kans krijgt om te leren en te groeien. Door mee te doen, draag je bij aan het versterken van onze gemeenschap en help je bij het uitdragen van de waarden van het Willemsfonds. Het is een unieke kans om je netwerk uit te breiden, nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en deel te nemen aan een belangrijke maatschappelijke discussie.

Laten we samen een inspirerende evenementenreeks neerzetten! We kijken uit naar jullie ideeën en inzet.

Eline Vanduyver, bestuurslid Willemsfonds

Uitreiking Julius Sabbepenning

Een stimulans voor het Nederlands op het Atheneum Brugge

Op vrijdag 15 november reikt het Willemsfonds Brugge in samenwerking met de Vriendenkring van het Atheneum Brugge en Campus Willems de Julius Sabbepenning uit voor de leerling die zich het meest verdienstelijk maakte voor het vak Nederlands. De laureate ontvangt een originele penning uit handen van Katelijne Weyts, achter-achterkleindochter van Julius Sabbe.

Deze Julius Sabbeprijs kent een lange traditie en gaat terug tot 1877. Julius Sabbe (1846 – 1910) was immers naast gekend schrijver en liberale voorvechter binnen de Vlaamse Beweging, ook leerkracht Nederlands aan het Atheneum Brugge. Hij stichtte er de Vriendenkring, alsook het Willemsfonds in 1873 en zette zich in voor de ontwikkeling van de haven van Zeebrugge. Het iconische standbeeld van Jan Breydel en Pieter de Coninck op De Markt kwam er eveneens onder zijn impuls.

Elk schooljaar kiest de school een laureaat uit de zesdejaars, die zich voor het vak Nederlands uitzonderlijk heeft ingezet. Naast goede punten, is het nog veel belangrijker dat de kandidaten voor de prijs vooral taalvaardig, creatief en kritisch van geest zijn. De school zet hierop in en stimuleert dit via het extra debatcurriculum op school en de debatwedstrijden, waar je tot in Rotterdam kan aan deelnemen. Ook zijn er de creatieve schrijfsessies voor het schooltoneel en muziekstukjes of de essays over literatuur. Zo komen die talenten nog meer tot ontwikkeling.

Nederlands leert nuances leggen en begrijpen, gevoelens op een scherpe en heldere manier verwoorden, creatief en associatief denken en onze communicatie verbindend inzetten, zodat samenwerken mogelijk is. Dit in een juist taalgebruik, zowel schriftelijk als mondeling. Bovenal is de taal het enige middel om na te denken. De taal verruimen, is het denken verrui-

men en hopelijk ook de eigenaar van het denken te emanciperen. Kritisch denken, kritiek formuleren en in debat gaan zijn cruciale onderdelen van taalvaardigheid die veel verder gaan dan spelling en grammatica. In die geest reiken we de Sabbepenning uit en eren we zo ook de verre voorvader ervan.

De huidige laureate is een toonbeeld van al die kwaliteiten. Nog vorig schooljaar won ze de Belgische Filosofie Olympiade. Het mag dan niet verwonderen dat op de prijsuitreiking Alicja Gescinska komt spreken over haar recente werk ‘Humanitas, een vergeten ideaal’. Alicja Gescinska bepleit er een hernieuwd humanisme, waarin het ideaal van Humanitas en de overtuiging van universele menselijke verbondenheid en verantwoordelijkheid centraal staan.

Het belooft een kletterende avond te worden waarin het Nederlands kan sprankelen en de gedachten doordrongen zullen zijn van kritische zin en beschouwing. Het is steeds een eer en een genoegen om de prijs uit te reiken, een prachtige traditie die nog steeds een erg relevante toekomst heeft! De naam van de laureate geven we nog niet prijs. Iedereen welkom op 15 november om 20u in de polyvalente zaal, Atheneum Brugge, StClarastraat 46b, Brugge.

Dicky Antoine, Willemsfondslid Brugge, leraar Nederlands

© Uitreiking Sabbepenning 2023

Leenwoorden in het Nederlands

Deel 3 etymologie

De Nederlandse woordenschat staat natuurlijk niet op zichzelf. Door de eeuwen heen heeft het invloeden ondergaan van diverse talen: bijna geen enkele taal heeft – eventueel via een andere taal – geen sporen nagelaten in het Nederlands. Het aantal leenwoorden ten opzichte van erfwoorden (zie mijn vorige bijdrage) is nog steeds een onderwerp van discussie: schattingen variëren van 30 tot 70%. Dit hangt samen met de vraag welke woorden wel of niet worden meegeteld, aangezien sommige leenwoorden zo oud zijn (bijv. schrijven < Lat. scribere) dat alleen taalgeleerden ze nog als zodanig kunnen herkennen. Het is zeker dat woorden zich zeer snel van taal tot taal kunnen verplaatsen, dat leenwoorden vaak meereizen met nieuwe concepten (bijv. computer), en soms typisch zijn voor bepaalde betekenisvelden (bijv. Oudgriekse woordenschat voor de geneeskunde; Italiaans voor muzikale tempoaanduidingen). ___

Het is vanzelfsprekend dat ontlening veel te maken heeft met talige en culturele dominantie. In de moderne tijd komen de meeste Nederlandse leenwoorden uit het Frans, Duits en tegenwoordig uit het Engels. Duitse leenwoorden in het Nederlands zijn vaak moeilijk als zodanig te herkennen vanwege de nauwe verwantschap tussen de twee talen. Velen zijn verbaasd te vernemen dat woorden als aantal (< Du. Anzahl), aanvankelijk (< Du. Anfänglich) en toename (< Du. Zunahme) uit het Duits zijn ontleend. Vreemde talen kunnen zo invloedrijk zijn dat een kleinere taal soms zelf woorden maakt in de dominante taal! Het woord beamer bijvoorbeeld is geen Engels, maar wel Nederlands; Engelsen noemen het apparaat een projector. Tapis-plein of porte-bagage (op auto’s, niet op fietsen) wordt door Vlamingen gebruikt in plaats van de ‘echte’ Franse woorden moquette en galerie; deze zijn ontleend uit het Belgisch-Frans. Italianen hebben nog nooit gehoord van confetti (It. coriandoli), laat staan van tutti frutti. Vlamingen hebben het purisme droogzwierder bedacht voor wat in het Nederlands een centrifuge heet, een leenwoord, niet uit het Frans (want daar zeggen ze essoreuse), maar waarschijnlijk uit het Duits (waar ze, in tegenstelling tot het Engelse cell phone, een mobiele telefoon een handy noemen). In Nederland heeft men chique woorden bedacht die in Frankrijk onbekend zijn, zoals introducé voor ‘iemand die je als gast of nieuw lid in een club introduceert’.

Leenwoorden kunnen worden onderverdeeld in drie groepen: vreemde woorden, bastaardwoorden en ingeburgerde woorden. Om met die laatste te beginnen: sommige leenwoorden zijn zo oud dat ze zich helemaal aan de Nederlandse fonotaxis (zie mijn vorige bijdrage) hebben aangepast en vormelijk niet meer van de erfwoorden te onderscheiden zijn. Niemand is zich er nog van bewust dat woorden als muur, kelder, zolder, venster uit het Latijn komen (resp. uit Lat. murus, cellarium, solarium, fenestra) en er overigens op wijzen dat de Romeinen ons in steen leerden bouwen. Germanen vlochten hun muren met twij-

gen, waaraan het woord wand (< winden ‘vlechten’) nog herinnert.

Bastaardwoorden zijn leenwoorden die zich gedeeltelijk aan het Nederlands hebben aangepast, maar waarbij de vreemde herkomst nog zichtbaar is. Een leenwoord als citroen wordt niet (meer) op z’n Frans uitgesproken, maar bevat nog steeds twee heldere klinkers, wat ‘onnederlands’ is. Een leenwoord als computer, daarentegen, is nog erg vreemd gebleven: het wordt op z’n Engels uitgesproken, compleet met de on-Nederlandse joe-klank. De kans dat het woord ooit zal evolueren naar een bastaardwoord als *komputter is zeer klein, aangezien de algemene kennis van het Engels zeer groot is, en momenteel nog steeds toeneemt.

Over leenwoorden bestaat een zeer uitgebreide taalkundige vakliteratuur. Naast leenwoorden bestaan er ook betekenisontleningen (de betekenis ‘langzaam verminderen’ bij het al bestaande Nederlandse woord afbouwen komt bijvoorbeeld uit het Duits) en leenvertalingen (grootvader < Fr. grand-père). Een toonaangevend boek over ontleningen is het “Van Dale Groot leenwoordenboek” van Nicoline Van der Sijs (2005), waarin de invloed van andere talen op het Nederlands wordt beschreven (Van Dale Lexicografie, Utrecht / Antwerpen; 684 blz.). De eerste druk van 1996 is ook beschikbaar op de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL). Het boek heeft een wat ongelukkige naam. Hoewel het door Van Dale is uitgegeven, is het geen woordenboek, maar een boek over leenwoorden.

De leenwoordenschat van het Nederlands leert ons veel over de contacten van het Nederlandse taalgebied met andere culturen; als er iets multicultureel is bij ons, dan is het wel de taal.

em. prof. Jacques Van Keymeulen Vast secretaris Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren

Voorleesfragment ‘Demon Copperhead’ door Barbara Kingslover

Barbara Kingsolver ontving de Pulitzer Prize en de Women’s Prize for Fiction 2023 voor Demon Copperhead, een beeldend en episch verhaal over een jongen die opgroeit te midden van armoede en drugsverslaving Damon Fields woont samen met zijn alleenstaande tienermoeder in een woonwagen in de bergen van de zuidelijke Appalachen. Hij heeft hetzelfde koperkleurige haar als zijn overleden vader, aan wie hij ook de bijnaam ‘Demon Copperhead’ te danken heeft. Afgezien van goede looks, een bijtend gevoel voor humor en overlevingsdrift, zit hem weinig mee in het leven.

In het hart van Lee County, tussen het Ruelynn-kolenkamp en een gehucht dat Right Poor wordt genoemd, stond onze kleine trailer op het hoogste punt van een weg tussen twee steile bergen. Ik bracht meer uren door in het bos dan je zou willen tellen, met een jongen, Maggot, we waadden samen door de kreek, kieperden grote keien om en voelden ons oppermachtig. Ik had het voor het kiezen maar ik was veel liever een Marvelheld dan eentje van DC Comics, Wolverine was mijn favoriet. Terwijl Maggot neigde naar Storm, een meisje. (Meer dan genoeg superkracht en een mutant, maar toch.) Maggot was de afkorting van Matt Peggot, onmiskenbaar verwant aan de schreeuwende dame op mijn verjaardag, zijn grootmoeder. Door haar werden Maggot en ik een tijdje buurjongens die zich vooral buiten uitleefden, maar hij moest eerst nog geboren worden, een beetje eerder dan ik, en aan haar worden verpand, zolang zijn moeder op een lange vakantie in de Goochland-vrouwengevangenis was. We hebben inmiddels stof genoeg voor een paar verpeste levens, maar er komt nog steeds stof bij.

Het gebied waar we woonden stond erom bekend dat het wemelde van de copperheads, oftewel koperkoppen. Mensen denken dat ze veel weten. Maar dit weet ik: in de jaren dat ik over rotsen klom op plekken waar slangen graag liggen, hebben we nooit een copperhead gezien. Slangen, ja, aldoor. Maar je hebt slangen in soorten en maten. Om te beginnen hebben we de gewone gevlekte waterduivel die makkelijk pissig wordt en snel toeslaat als je hem lastigvalt, maar zijn beet is minder erg dan een hondenbeet of een bijensteek. Als je door een waterslang wordt gebeten, brul je je hele voorraad vloeken in je schedelkastje bij el-

kaar. Vervolgens veeg je het bloed weg, raap je je stok op en beuk je als Adaptoid in op de bemoste stronk van het kwaad. Maar als een copperhead je te pakken krijgt, kun je je planning voor die dag wel vergeten en dat deel van je hand of voet misschien ook wel, punt. Het maakt dus nogal wat uit wat je voor je hebt.

Als je de moeite neemt leer je wel onderscheid te maken. Iedereen weet het verschil tussen een collie en een beagle of tussen een Whopper en een Big Mac. Waaruit je kunt afleiden dat honden en hamburgers ertoe doen maar dat een slang gewoon een freaking slang is. In onze negorij stikte het van de copperheads, zeiden de caissières van de super als ze ons adres op mama’s envelop met voedselbonnen zagen. Zei de chauffeur van de schoolbus, dag in, dag uit, als ze de deur achter me liet dichtklappen alsof hun puntige slangenkoppen tussen de deur zaten. Mensen zijn dol op gevaar zolang jij maar het potentiële slachtoffer bent en zij ‘Ach hartje van me’ konden zeggen.Er zouden jaren komen en gaan voordat ik begreep waarom ze altijd maar ‘ach hartje’ zeiden en dat dat niet alleen met de slangen had te maken.

Een van mijn moeders slechte keuzes – zoals ze die in de rehab leerde noemen en geloof me, ze had er genoeg –was een man die Copperhead heette.

een kleurrijk verbond van ona ankelijke boekhandels

Goed voor 2,50 euro korting op ‘Demon Copperhead’ van Barbara Kingslover. Korting enkel geldig in de Confituurboekhandels (zie www.confituurboekhandels.be ) van 10 september t.e.m. 30 december 2024, zolang de voorraad strekt. Niet cumuleerbaar met andere voordelen.

Het is mij niet te doen om te ‘cancellen’

Chokri Ben Chicka

Chokri Ben Chika is theatermaker, regisseur en artistiek leider van het gezelschap Action Zoo Humain. Daarnaast geeft hij les aan het KASK in de richting performance, heeft opdrachten aan de UAntwerpen en vertaalt al twintig jaar de rijkdom van diversiteit en maatschappelijke conflicten naar podia, boeken en teksten. In dit interview bespreekt hij zijn visie op het logo van KAA Gent en het bredere debat over kolonialisme en geschiedenis. Aanleiding hiervoor is zijn project ‘Buffalo Bill’, dat ondersteund wordt door het Willemsfonds en vorig jaar nationale aandacht kreeg in de VRT-docureeks ‘Sarah in Wokeland’.

Het Buffalo Bill-project is een soort ‘aanklacht’ tegen het logo van KAAGent. Wanneer riep dat logo bij jou en je collectief gevoelens op om het te willen veranderen?

Voor alle duidelijkheid: het is mij niet te doen om het logo zomaar te verwijderen. Ik heb die macht niet, ik ben gewoon een regisseur. Mijn job als kunstenaar is om dingen te bevragen, dat is wat wij doen. Wat er is gebeurd, is dat Tomahawk Greyeyes, een beeldend kunstenaar uit Arizona afkomstig van een indianenreservaat, ons aan het denken zette. Sommige mensen daar noemen zichzelf ‘Native American’, anderen ‘indiaans’. Beide termen worden door elkaar gebruikt. Tomahawk Greyeyes was in Gent voor een tentoonstelling en stelde me vragen over dat logo. In de VS staat dat debat al een stuk verder. Hij vroeg zich af of mensen wel weten waar dat logo vandaan komt en wat de impact ervan is.

Ik ben ook historicus van opleiding en schreef een doctoraat over de Zoo Humain. De geschiedenis van het logo van KAA Gent en de link naar ‘Native Americans’ boeide me. Achter het verhaal van de ‘Native Americans’ zit een bloederig verhaal. Het gaat er nu om of de Gentenaars op de hoogte zijn van deze pijnlijke bladzijde uit onze westerse geschiedenis. Het is pijnlijk omdat er een genocide werd gepleegd op de inheemse bevolking. Ze noemen het nu hun Holocaust. Als ik optimistisch mag rekenen, maken zij nu twee procent van de huidige Amerikaanse bevolking uit. Eind 19e, begin 20ste eeuw was de leuze ‘A good Indian, is a dead Indian’ de waan van de dag.

Dat verhaal is in de VS nog steeds actueel. Het andere deel van het verhaal is dat Buffalo Bill met zijn Wild West Show een aantal van die mensen naar hier bracht. Ze zaten eerst in de gevangenis en werden pas voorwaardelijk vrijgelaten als ze deelnamen aan die shows. Ze werden hier als mensen tentoongesteld en moesten onder andere in Gent, Antwerpen en Brussel hun eigen ondergang naspelen. Nu, zoveel jaar later, is Buffalo Bill uitgeroepen tot de mascotte van onze lokale voetbalploeg. De geschiedenis verandert en bepaalde zaken mogen in een context evolueren. Het is begrijpelijk dat men eerder niet goed wist wat de indianen is aangedaan. In 2024 weten we natuurlijk meer over strijd in het algemeen: arbeidersbewegingen, emancipatie van de vrouw, de Holocaust...

Het is op basis van die tentoongestelde indianen dat het logo ontworpen is. Dat die connectie nu ter sprake komt, maakt me blij dat het Willemsfonds partner is van dit project. Wij staan niet voor de cancelcultuur, maar willen wel bepaalde onderwerpen maatschappelijk bespreekbaar maken. We leven gelukkig in een tijd waarin alles wat over kolonialisme gaat nu op een historisch-wetenschappelijke manier kan worden bekeken. Om de democratie gezond te houden, is het goed om je eigen geschiedenis herhaaldelijk durven te bekijken. En vooral te zien wat de overblijfselen zijn, wat we ervan kunnen leren of negeren, om een betere samenleving te bouwen.

In die zin gaat ons project niet louter om de indiaan. Het gaat ook over hoe we ons gedragen in de samenleving. Hoe kunnen wij als samenleving nog verder evolueren volgens de principes van de verlichting? Daar gaat het eigenlijk om. Natuurlijk heeft Tomahawk Greyeyes een vlag verbrand als performance, maar dat had niets te maken met een soort aanslag op de voetbalploeg. Het had meer te maken met zijn eigen rituelen en met het feit dat hij zijn voorouders wilde eren. Bij ons heeft ‘verbranden’ iets heel negatiefs, maar bij de indianen draait ‘branden’ om het verwerken van het verleden. Het is dus ironisch of triestig dat er opnieuw niet geluisterd wordt naar de ‘Native American’. Hij wordt onmiddellijk beoordeeld en in een kooi gestopt. Daarom ben ik nu verheugd om dit debat te voeren. We hebben al hele mooie mensen op de lijst die er hun schouders mee onder willen zetten. De vraag die dan komt is: ‘Wat hebben wij daarmee te maken?’ Dat is altijd de eerste opmerking. Wel, de eerste pioniers in de VS waren Europeanen, daar zaten ook Belgen bij die meededen aan het verdrijven van de indianen. Dat is al ons deel van de geschiedenis. Het tweede deel was dan The Wild West Show en als derde de creatie van het stereotype de ‘indiaanse’: wild, barbaars en heldhaftig als de underdog. Het pijnlijke is dat Tomahawk Greyeyes zijn stam, de Navajo, zich absoluut niet als vechters of underdogs ziet. Ze moesten zich gewoon verdedigen tegen geweld van buitenaf. Om hen nu te representeren als mensen die graag strijd voeren, klopt niet.

En dan nog in een sport die vaak in beeld wordt gebracht als iets tribaals...

Ja, terwijl de stam in symbiose leefde met de natuur, waar wij nu pas actie ondernemen om zorgvuldig mee om te gaan. Dat besef hadden zij al een eeuw geleden.

Wat was jullie aanpak om deze frictie aan te kaarten?

Toen Tomahawk Greyeyes hier was, hadden we bestuursleden van KAA Gent uitgenodigd. We zijn met hen in gesprek gegaan. Het was voor een groot deel éénrichtingsverkeer. Het afgelopen jaar gingen we dan ook in dialoog met supporters. Hun meningen waren verdeeld. Sommigen begrepen het, de meesten kenden het oorsprongsverhaal niet. We hebben ook bevragingen gedaan op straat. Toen dachten we: we gaan nog een stap verder. Tijdens de opening van het theaterseizoen gaan wij, Action Zoo Humain, samen met jullie, het Willemsfonds en NTGent, een aantal prominente figuren uitnodigen voor een groot debat. Dan nodigen we ook het publiek uit. Het spannende is dat we niet op voorhand weten welke ideeën daaruit gaan komen. Voor mij is het vooral belangrijk dat die discussie ter sprake komt en dat de Gentse gemeenschap en de supporters daarover mee kunnen beslissen. Je kan effectief pas beslissen als zoveel mogelijk mensen weten wat er achter het logo schuilt. Misschien komen er alternatieve logo’s, blijft het behouden... Daar beslis ik als individueel kunstenaar niet over. Wij faciliteren alleen het gesprek. Onze persoonlijke meningen doen er hier niet toe. Vanuit het beleid bestaat er ook een trend

om met het koloniale verleden af te rekenen.

Ik had daar onlangs een boeiend gesprek over met Pierke Pierlala. Het gaat vaak over traditie en tradities liggen vaak gevoelig. Verandering introduceren is niet evident. Ik kom zelf uit een Tunesisch gezin met strikte waarden. Ik was van de tweede generatie en ben veel van die zaken in vraag gaan stellen. Zo ben ik steeds meer mijn identiteit gaan ontwikkelen. Ik leef niet in Tunesië noch in de jaren 50. Ik leef in het hier en nu en daardoor evolueren tradities. Hier in Gent hakten mensen elkaar vroeger ook de kop in. Je had de Bende van Sint-Baafs, de Bende van Sint-Pieters... Toen ik geschiedenis studeerde, las ik politieverslagen over meedogenloos geweld. Als we tradities zouden behouden en daar niet kritisch tegenover staan, dan zaten we nog in de middeleeuwen. Anderzijds begrijp ik wel het nut van tradities en moet het kind niet met het badwater weggegooid worden. Dat is natuurlijk het grote vraagstuk.

Zeker in sport. Voor veel mensen is een voetbalwedstrijd bij KAA Gent een manier om de wekelijkse sleur te vergeten. In welke mate moeten politiek en voetbal gescheiden zijn? Dat is dezelfde discussie als bij het Eurovisiesongfestival. Beide aspecten zijn absoluut verweven met elkaar. Er zijn immers middelen mee gemoeid. Het gaat over geld, de identiteit van de stad, de beschikbaarheid van de openbare ruimte... Er zijn heel veel elementen waar de stad bij betrokken is.

Denk ook aan inclusie en diversiteit. Het zou dus belachelijk zijn om een opdeling te maken tussen politiek en entertainment. Als je staat voor diversiteit, moet dat verder gaan dan ‘Kumbaya-momenten’ of regenboogkleuren op het veld. Diversiteit gaat ook over weten waar je als samenleving voor staat en nadenken waar kolonialisme en racisme broeien of sporen hebben nagelaten. Als we dat negeren, gaan mensen volgens mij niet meer zien dat iets gegrond is. Het blijft daardoor relevant om de tragiek en het systeem achter de Holocaust te blijven kennen, en bovenal hoe individuen ontmenselijkt werden. Voor mij gaat het daarom, ook in het verhaal achter de indianen. Als we die systemen niet door en door proberen te begrijpen, dan denk ik dat we als samenleving niets leren uit de geschiedenis.

Cédric Ista, coach communicatie

Doe mee aan de dialoog!

Op zaterdag 5 oktober 2024 organiseren Action Zoo

Humain, NTGent en het Willemsfonds een brede dialoog waarbij vertegenwoordigers van supportersverenigingen, de KAAGent Foundation, Tomahawk zelf, historici, en de Stad Gent aanwezig zijn. We zien dit ook als een mooie gelegenheid om het gesprek over de thema’s van Gent 2030 te bevorderen, met vragen zoals: wie voelt zich gehoord in de stad? Welke (koloniale) geschiedenissen zijn (on)bespreekbaar? Hoe laat Gent zich inspireren en beïnvloeden door culturen ver buiten de stadsgrens?

Praktisch

Wanneer? zaterdag 5 oktober 2024

Tijdstip? 15:00 - 17:00

Locatie? NTGent Tent, Sint-Baafsplein

Deelnameprijs? gratis, via inschrijving op https:// www.actionzoohumain.be/en/productie/buffalo-billdebate

© Kurt van der Elst

Liberas Stories: digitale storytelling over het liberale verleden

In 2021 lanceerde Liberas de site Liberas Stories. Directe aanleiding vormde het 175-jarige bestaan van de liberale partij in België. Het platform is ontworpen om de geschiedenis van het liberalisme verder te verkennen en te belichten.

atlas en magazine

Liberas Stories kwam er na een grondige verkenningsronde die enkele maanden in beslag nam. Vanuit de gedachte ‘beter goed gejat dan slecht bedacht’ haalden de medewerkers van Liberas de mosterd bij binnen- en buitenlandse voorbeelden. Na deze verkenningsronde is er een keuze gemaakt om met twee grote rubrieken te werken. Het platform is opgebouwd uit twee belangrijke onderdelen die samen een uitgebreid beeld schetsen van de geschiedenis van het liberalisme en het liberale denken in Vlaanderen en België.

Om te beginnen is er het zogenaamd ‘Atlas’-gedeelte. De Atlas biedt een gedetailleerde en verkennende kaart van de liberale wereld. Bezoekers kunnen navigeren door thematische velden zoals ‘Partij en politiek’, ‘Burgers wereldwijd’, ‘De blauwe beweging’, en ‘Samenlevingsinnovatie’. Elk thematisch veld bevat teksten die fungeren als hoofdstukken in een boek, geschreven door verschillende auteurs en voorzien van bronnen en referenties. Met links naar biografische portretten (‘boegbeelden’) en belangrijke mijlpalen uit het liberale verleden (‘tijdlijn’), biedt de Atlas een rijke bron van digitale geschiedenis.

Het Magazine verdiept zich in de erfgoedcollectie van Liberas en brengt verhalen tot leven die de collectie belichten. Zij vertellen verhalen die deze collectie tot leven brengen. Aan de hand van interessante objecten of erfgoedstukken worden verschillende aspecten van het liberale verleden belicht. Lezers krijgen een beter begrip van de historische en culturele impact van het liberalisme. De inspanningen van de voorbije jaren om foto’s maar ook affiches, pamfletten en archiefstukken te digitaliseren werpen hier hun vruchten af. Een goed beeld zegt zeker bij digitale storytelling soms meer dan honderd woorden én trekt bovendien de aandacht van de lezer.

Het Willemsfonds heeft uiteraard een plek in het Atlasgedeelte, onder de rubriek ‘De Blauwe Beweging’, waar een beknopte historiek van de vereniging te vinden is. In het Magazine zijn er ook verwijzingen naar het Willemsfonds, die gemakkelijk te vinden zijn via de zoekbalk. Liberas Stories nodigt iedereen uit om te verdwalen tussen de verhalen en zelf de puzzel van het liberalisme te ontdekken. Het platform biedt de mogelijkheid om verhalen te delen en als referentie te gebruiken, waardoor het niet alleen een bron van informatie is, maar ook een startpunt voor verdere verkenning en discussie.

werk in uitvO ering

Dankzij digitale technologie kan Liberas Stories continu groeien. Waar een klassiek boek op een bepaald moment afgesloten wordt, maakt digitale technologie voortdurende aanvulling en uitbreiding mogelijk. Zo kunnen zaken aangepast of herschreven worden op basis van nieuwe kennis of lezersreacties. De medewerkers van Liberas Stories zorgen voor de teksten, waarbij vier keer per jaar nieuwe teksten online komen. Dit zorgt voor een organische groei van het platform. Na ruim drie jaar zijn er meer dan 200 verhalen, inclusief biografieën, te vinden op de site, goed voor meer dan 20 uur onafgebroken lectuur.

al d O ende leert men

De digitale wereld verandert snel en in een hoog tempo. Het betekent dat bij de uitbouw van Liberas Stories nauwlettend de vinger aan de pols moet worden gehouden. Het

uiteindelijk doel is om de lezer te behagen. Zo is duidelijk geworden dat het internetgebruik de voorbije jaren steeds meer is verschoven naar digitale apparaten. Bij het opstellen van de boodschap moet met dit gegeven steeds meer rekening mee worden gehouden. Tekstblokken zijn best niet te lang. Afbeeldingen en filmpjes vragen geen secondenlange oplaadtijd. Het geduld van de lezer is beperkt in een tijd waar massa’s informatie liggen te wachten. Foto’s zijn best sprekend en goed gekozen. Vermijd uiteraard documenten die bij mobiele weergave enkel in lilliputterweergave te zien.

Even belangrijk is het om goed na te denken over de duurzaamheid van het platform. Om nog even de analogie te maken met het pre-digitale tijdperk: een boek kan netjes

in de kast en is er steeds terug te vinden. Bij een digitaal platform kan technologie wel eens wisselen of verdwijnt een aanbieder uit de markt, samen met alle verhalen. Denk hier vooraf goed over na. Ook hier is het spreekwoord bezint eer ge begint van toepassing. Maar ga vooral aan de slag. Al doende leert men.

Peter Laroy, directeur Liberas

Ontdek de verhalen zelf op www.liberasstories.eu Voor meer informatie of voor uitwisseling van ervaring met digitale storytelling neem contact via info@liberas.eu

Centrum voor historische talen

In 2020 werd het Centrum voor Historische Talen (CHT) opgericht, een onafhankelijke vzw die als bedoeling heeft de kennis over en de studie van historische talen en taalvormen te bevorderen. Naast de cursussen Latijn voor Beginners in Gent en Antwerpen (daar bestaat ook een Latijnse leesgroep) en een Lezingenreeks, zijn er vanaf 2022 ook cursussen Naamkunde, Dialectologie en Paleografie. Het programma voor het werkjaar 2024-2025 staat nu op de website.

Het blijkt dat heel wat volwassenen Latijn willen leren of hun kennis van het Latijn willen opfrissen. Dat kan bij ons Centrum, dat voor de volle 100% draait op de vrijwillige inzet van lesgevers en (bestuurs)leden. We krijgen ook steun van organisaties zoals Liberas en het Gentse Stadsarchief, die ons gratis lokalen aanbieden. Aangezien naamkunde en dialectologie aan de universiteiten verdwenen zijn als wetenschappelijke disciplines, probeert het CHT de kennis ter zake in leven te houden en door te geven aan belangstellenden. Paleografie heeft men nodig als men historische teksten wil begrijpen. Met de lezingenreeks proberen we een ruim publiek te bereiken. Vorig jaar ging de reeks over de geschiedenis van de Romaanse talen; dit jaar richten we ons op een aantal talen die in Gent worden gesproken; dat zijn naast Nederlands en Gents dialect een aantal talen van de ‘nieuwe’ Belgen. Alle lessen en lezingen worden gegeven door specialisten terzake. Voor meer inichtingen: zie de website www.historischetalen.be.

Jacques Van Keymeulen, voorzitter Centrum voor Historische Talen historischetalen.be

kalender najaar

Centrum voor Historische Talen

Lezingenreeks: Talen in Gent om 20 uur, in Liberas, Kramersplein 23, Gent Inschrijven via website www.historischetalen.be/aanbod/lezingen

• donderdag 26 september 2024: Gent en het Nederlands – em. prof. dr. Jacques Van Keymeulen

• donderdag 10 oktober 2024: De Tamazighttalen: van toen tot nu – prof. dr. Mena B. Lafkioui

• donderdag 17 oktober 2024: Het Gentse dialect: taaleiland in Vlaanderen – em. prof. dr. Jacques Van Keymeulen

• donderdag 24 oktober 2024: De geschiedenis van het Arabisch – prof. dr. Caroline Janssen

• donderdag 31 oktober 2024: De geschiedenis van het Pools – dr. René Genis

• donderdag 7 november 2024: De talen van China – prof. dr. Ann Heirman

• donderdag 14 november 2024: De talen van India – prof. dr. Eva De Clercq

• donderdag 21 november 2024: De geschiedenis van het Turks – prof. dr. Johan Vandewalle

• donderdag 28 november 2024: De West-Zuid-Slavische talen (Sloveens, Servisch, Kroatisch, Bosnisch en Montenegrijns) – prof. dr. Dieter Stern

• donderdag 05 december 2024: De geschiedenis van het Russisch – dr. Leonid Kulikov

• donderdag 12 december 2024 :De geschiedenis van het Bulgaars – em. prof. dr. Raymond Detrez

• dinsdag 17 december 2024: De geschiedenis van het Oekraïens – prof. dr. Aleksey Yudin

Deelnameprijs: € 10 per lezing, € 5 voor studenten.

Les Naamkunde in de KANTL (Gent) door Brecht Persoons

De podcast

Een nieuw wereld van audioverhalen

Nu we meer tijd thuis doorbrengen, is het misschien een goed idee om naast boeken lezen, muziek luisteren, TV kijken en opruimen ook iets nieuws te proberen. Zoals de jeugd met hun “corona challenge” laat zien, kunnen wij ons ook uitdagen om nieuwe dingen te ontdekken. Wat dacht je van een originele cursus muziekgeschiedenis gecombineerd met muziek luisteren? Probeer eens de podcast “Beethoven is meer dan een hond”.

wat is een pO dcast?

Voor de minder moderne mens en de digitale analfabeten onder ons: wat is een podcast? Een podcast is een audiouitzending waarbij het geluidsbestand op aanvraag wordt aangeboden via het internet. Dankzij de introductie van draagbare mp3-spelers zoals de iPod werd deze vorm van uitzenden snel populair. De term podcast is dan ook een samentrekking van iPod en broadcast (Engels voor ‘uitzenden’). Wat Netflix is voor TV, zijn podcasts voor de radio. Laten we eens kijken naar enkele interessante podcasts op “Podium Witteman” van NPO2/Radio 4 (Nederland) en op Klara van onze eigen VRT.

pO dium witteman

Podium Witteman (zondagavond rond 18u op NPO2) is het wekelijkse muzikale feest van presentator Paul Witteman. Samen met huispianist en cabaretier Mike Boddé en muzikale spin in het web Floris Kortie ontvangt hij gasten met bijzondere verhalen. Daarnaast is er ruimte voor jong talent - Paul’s jonge helden - en zijn er live optredens met topmusici. Heb je een uitzending gemist? Hier vind je afleveringen van Podium Witteman: Podium Witteman. Floris Kortie selecteerde ook enkele boeiende podcasts, zoals over de Mattheuspassie van Bach, de originele muziekcursus “Beethoven is meer dan een hond”, en de nieuwe podcast “Making an Opera”: Podcasts NPO Radio 4.

beeth Oven is meer dan een h O nd

In deze vijfdelige podcast vertellen Jet en Fieke alles wat je moet weten over klassieke muziek.

de mattheuspassie

Wat hoor je precies in Bachs meesterwerk? Hoe boetseert de meester koren, solisten en orkesten tot een dramatisch geheel? Hoe schept hij verraad, vertwijfeling, liefde en troost?

de pO dcasts van radi O klara

Deze podcasts zijn radio-uitzendingen die je kan beluisteren of herbeluisteren, maar ze kunnen ook allemaal gedownload worden. Zo kan je ze makkelijk op een eigen toestel bewaren en bijvoorbeeld meenemen om tijdens je vakantie te beluisteren, of in de auto, op weg naar je bestemming. En zo’n podcast kan je onbeperkt bewaren: Podcasts en Downloads Klara.

Een greep uit de boeiende verhalen:

• Napoleon / Het hart van Napoleon door Johan Op de Beeck

• De Zonnekoning door Johan Op de Beeck

• De Bourgondiërs door Bart Van Loo

• Geert Mak over “Grote Verwachtingen”

• Kunst: Documentaires over Bauhaus, Bruegel, Rubens

• Muziek: Cher Claude over Claude Debussy

• De Castraten

• Beethoven door dirigent, musicoloog en groot Beethovenkenner Jan Caeyers

veelgestelde vragen

Klara biedt de podcasts aan via platformen zoals Apple Podcasts/iTunes, Google Podcasts, Spotify, RSS.com en de eigen Klara-app.

Podcasting is een digitale manier om je te abonneren op een radioprogramma of andere audiocontent. Je kunt dit aanbod via podcasting beluisteren wanneer en waar je wilt. Eens een aflevering gedownload, kan je deze ook offline beluisteren. Je kunt podcasts beluisteren op allerlei toestellen zoals een vaste computer, een laptop, een tablet, een smartphone of een mp3-speler.

Je kunt deze programma’s gratis downloaden. Houd er wel rekening mee dat de downloads bij podcasting meetellen bij je maandelijkse dataverkeer. Vooral wanneer je een internetabonnement met beperkt dataverkeer hebt, kan dit belangrijk zijn.

Met deze tips en inzichten kun je je onderdompelen in de rijke wereld van podcasts en genieten van een breed scala aan verhalen en muziek, waar en wanneer je maar wilt.

Sonja De Craemer, voorzitter WF Oostende

Digitale disruptie, artificiële intelligentie, het metaverse en hun sociale impact

Gastencolumn door Hilde De Smet

In het afgelopen kwartaal had Willemsfonds Oudenaarde de eer om een boeiende lezing te organiseren, gepresenteerd door niemand minder dan Filip Schamp. Filip, die ook organisatieverantwoordelijke is bij Willemsfonds Oudenaarde, nam ons mee op een reis door de complexe wereld van digitale disruptie, artificiële intelligentie, het metaverse en hun sociale impact.

een tO ekO mstbeeld van digitale disruptie Filip Schamp begon zijn lezing met een diepgaande analyse van digitale disruptie. Hij legde uit hoe snel veranderende technologieën traditionele industrieën op hun kop zetten. “Digitale disruptie gaat niet alleen over nieuwe technologieën, maar ook over de manier waarop deze technologieën onze samenleving herstructureren en beinvloeden.” Hij benadrukte dat bedrijven en individuen zich moeten aanpassen aan deze snelle veranderingen om relevant te blijven. “Het is geen kwestie van of, maar wanneer deze veranderingen onze dagelijkse levens zullen beïnvloeden.” Met concrete voorbeelden illustreerde hij hoe sectoren zoals de detailhandel, transport en gezondheidszorg al aanzienlijk zijn getransformeerd door digitale innovatie.

de kracht van artificiële intelligentie Een ander centraal thema in de lezing was de rol van artificiële intelligentie (AI). Hij beschreef AI als een van de meest invloedrijke technologieën van deze eeuw, met het potentieel om talloze aspecten van ons leven te verbeteren, van gezondheidszorg tot onderwijs. “AI heeft de kracht om beslissingen te nemen en processen te optimaliseren op manieren die we ons nauwelijks kunnen voorstellen.” Echter, Filip wees ook op de ethische en sociale uitdagingen die AI met zich meebrengt. Hij benadrukte het belang van verantwoord gebruik van AI, waarbij transparantie en verantwoordelijkheid centraal moeten staan. Hij drong aan op een samenleving die kritisch en bewust omgaat met AI-ontwikkelingen om negatieve gevolgen te voorkomen.

metaverse: een nieuwe realiteit Vervolgens werd het publiek meegenomen naar het metaverse, een virtuele wereld waar fysieke en digitale realiteiten samenkomen. In het metaverse verandert de manier waarop we werken, spelen en communiceren drastisch. “Het biedt ongekende mogelijkheden, maar roept ook belangrijke vragen op over privacy, eigendom en toe-

gang.” Een toekomstbeeld werd geschetst waarin mensen zich in virtuele werelden begeven voor sociale interacties, werk en ontspanning. Hoewel dit nieuwe kansen biedt, waarschuwde Filip ook voor de risico’s van overmatige afhankelijkheid en de mogelijke vervreemding van de fysieke werkelijkheid. Na de lezing kon wie dat wilde, ook eens proeven van het metaverse. Er waren twee Meta Quest-toestellen beschikbaar voor een korte individuele demo.

sO ciale impact en verantwOO rdelijkheid

Tot slot benadrukte Filip Schamp de sociale impact van deze technologische ontwikkelingen. Hij sprak over de noodzaak van inclusiviteit en gelijke toegang tot technologie. “Technologie moet een middel zijn om de kloof te dichten, niet om deze te vergroten.”

Er wordt gepleit voor beleid en initiatieven die ervoor zorgen dat de voordelen van digitale innovatie breed worden gedeeld. Daarbij werd het belang van onderwijs en training om iedereen in staat te stellen de kansen van de digitale toekomst te benutten, onderstreept.

cO nclusie

Deze lezing was een eyeopener voor velen in het publiek. De inzichten en analyses gaven een helder beeld van de toekomst van digitale disruptie, AI en het metaverse, evenals hun diepgaande sociale impact. Als een ware pionier in het veld moedigt Filip ons aan om bewust en verantwoordelijk om te gaan met de technologische veranderingen die onze wereld transformeren. We kijken uit naar een toekomst waarin technologie niet alleen ons leven verandert, maar ook bijdraagt aan een rechtvaardigere en inclusievere samenleving.

Hilde De Smet, voorzitter WF Oudenaarde

Wil je Filip Schamp ook voor jouw afdeling laten spreken over artificiële intelligentie? Neem dan contact op via tel: 0498 36 44 09 of filip. schamp72@gmail.com.

Voorbeschouwing Vrij-Spraak 2025

De grote (on-)zekerheden?

Vrij-Spraak is een eigenzinnig, vrijzinnig en veelzijdig sprekers-, debat- en ontmoetingsevent in Antwerpen, waar het vrije woord en het vrije, kritische denken centraal staan. Jaarlijks kiezen de organisatoren (de vrijzinnig humanistische gemeenschap in Antwerpen) een actueel thema. Op 15 maart 2025 behandelen we de grote (on-)zekerheden.

Dit brede thema benaderen we vanuit een aantal sleutelfactoren:

1. Ecologische onzekerheid

2. Digitale veiligheid

3. Levensbeschouwelijke (on)zekerheden

4. Politiek en onzekerheid ___

ec O lO gische O nzekerheid

Ons klimaat verandert, dat is duidelijk. Dit heeft niet alleen directe impact zoals hittegolven en stormen, maar ook indirecte gevolgen zoals de opkomst van infectieziektes en de impact op onze voedselproductie. Er wordt al heel lang via verschillende wegen opgeroepen tot actie om onze aarde te redden. Er gebeurt gelukkig veel, maar is het genoeg? Waar staan we nu echt?

digitale veiligheid

Quasi iedereen is online actief. We klikken erop los en laten zo, soms zonder het echt zelf te beseffen, heel wat gegevens achter. Gegevens die ten goede gebruikt kunnen worden, of niet. Gegevens ook, die voor altijd in de cloud zijn. Of je nu je locatie deelt, een formulier invult, of je gezondheidsgegevens laat digitaliseren door je arts: de hoeveelheid online data groeit, en het lijkt “het nieuwe goud” te zijn. Waar gaan onze data heen? Klopt het dat we “betalen met data”, en als dat zo is: wat betekent dat voor onze privacy nu en in de toekomst?

levensbesch O uwelijke (O n)zekerheden

Levensbeschouwing en onzekerheid zijn twee facetten van het menselijk bestaan die vaak innig met elkaar verweven zijn. In het licht van levensbeschouwing, of het nu religieus, filosofisch of spiritueel is, trachten mensen betekenis te geven aan het mysterie van het leven en hun plaats daarin. Deze levensvisie fungeert vaak als een kompas, een bron van troost en houvast te midden van onzekerheid.

Desondanks kan juist binnen deze levensbeschouwelijke kaders de confrontatie met onzekerheid een uitdagende beproeving zijn. Het besef dat niet alles te doorgronden valt en dat het leven onvoorspelbaar is, kan spanning teweegbrengen. Levensbeschouwing kan dan dienen als een anker, een manier om de onzekerheid te omarmen en er betekenis aan te geven.

Het is in deze spanningsvolle dans tussen levensbeschouwing en onzekerheid dat de menselijke zoektocht naar begrip en zingeving zich ontvouwt. Het accepteren van onzekerheid binnen het kader van een levensbeschouwing kan leiden tot een dieper inzicht, veerkracht en zelfs groei.

pO litiek en O nzekerheid

Terwijl internationaal steeds meer landen afstand nemen van democratische waarden, moet er dringend naar oplossingen worden gezocht. Hoe kan de politiek het vertrouwen terugwinnen van de burgers die ze zou moeten vertegenwoordigen?

In de samenleving vandaag zijn er steeds meer mensen die hun vertrouwen zijn verloren in politiek, politici en democratie. De complexiteit van de politieke systemen, de overvloed aan berichtgeving en diverse verwachtingen over democratie dragen bij aan deze onzekerheid. Wat gebeurt er als mensen hun vertrouwen verliezen in de instellingen die hen structuur en zekerheid zouden moeten bieden?

Praktisch

Vrij-Spraak 2025 gaat na hoe we met deze (on-) zekerheden omgaan. Moeten we doemdenken of hoopvol zijn? Of ligt het ergens tussenin? Ontdek het samen met onze sprekers op 15 maart 2025 in het Zuiderpershuis.

• Datum? 15 maart 2025

• Start? 16u

• Locatie? Zuiderpershuis (Waalsekaai 14, 2000 Antwerpen)

• Meer info? vrij-spraak.be

Vrij-Spraak is een jaarlijks initiatief van de vrijzinnig humanistische gemeenschap in Antwerpen.

MUSEUM SOIREE IN AUTOWORLD

VOOR DE ACHTSTE EDITIE VAN MUSEUM SOIREE TREKKEN WE NAAR HET JUBELPARK! bekendE en minder

bekende gelegenheidsgidsen vertellen je boeiende verhalen bij de schitterende auto's in AUTOWORLD ! je komt er meer te weten over het museum en de prachtexemplaren Die het tentoonstelt, maar de verhalen gaan ook veel verder, met leuke anekdotes en uitleg over interessante persoonlijkheden, geschiedenis, cultuur en onze stad. tussendoor kan je uiteraard OOK ZELF VRIJ HET MUSEUM VERKENNEN. AAN HET EINDE VAN DE AVOND BIEDEN WE JE naar

goede gewoonte EEN DRANKJE AAN .

wanneer: ZATERDAG 14 SEPTEMBER 2024 - 18u30

WAAR: AUTOWORLD, JUBELPARK 11, BRussel deelname is gratis schrijf je in via MUSEUMSOIREE.WILLEMSFONDSBRUSSEL.BE

meer info? ga naar de bovenstaande link of mail naar suzanne@willemsfondsbrussel.be

Martine Decaesstecker

°17/09/1949

Willemsfonds Oostende martine.decaesstecker@telenet.be

Opleidingen

Academie te Mol (mentor Jef Geys)

Academie te Oostende (mentor Rik Delrue)

Tentoonstellingen

Deelname aan meerdere tentoonstellingen, waaronder ExpoZee De Haan (jaarlijks), waar ze in 2021 de 1ste prijs won, evenals in Wenduine, De Haan, Oostende, en meer.

Over Martine Decaesstecker Martine Decaesstecker boetseert organische vormen uit klei. Aan de Academie van Mol vond ze in Jef Geys een mentor voor het leven. Hij leerde haar niet alleen de sculptuurtechnieken beheersen, maar ook om haar innerlijke wereld te veruitwendigen zonder zich aan die technieken te onderwerpen. “Kneden in de klei, lijfelijk voelen hoe vorm haast spontaan gestalte geeft aan wat je voelt, dat maakt haar gelukkig.”

Versterk jij mee het vrijzinnig humanistische netwerk?

Je bent bij ons meer dan welkom, jong of oud. Steek je graag een plechtigheid in elkaar of verricht je liever administratief werk? Als vrijwilliger word je deskundig gecoacht en neem je deel aan vormingen. Jouw werk toont zichtbare resultaten.

Interesse? www.demens.nu/vrijwilligers

WILLEMSFONDSER, 3 BOEKENTIPS VOOR JOU!

De kortste geschiedenis van

Italië

Ross King

€ 24, 99

Italië was ooit het centrum van het eerste Europese wereldrijk en de bakermat van de renaissance. Italiaanse politieke en culturele invloeden zijn vervolgens wereldwijd verspreid geraakt. Het land heeft ruim 60 miljoen inwoners en verwelkomt elk jaar bijna het dubbele aantal toeristen. Geen enkel ander land heeft zoveel plekken op de unesco Werelderfgoedlijst staan: achtenvijftig, en het worden er alleen maar meer.

In De kortste geschiedenis van Italië komen deze en vele andere plekken in het land tot leven in een panoramisch overzicht van zo’n 3000 jaar politiek, cultuur en geschiedenis – van Julius Caesar tot Franciscus van Assisi, van Garibaldi tot Berlusconi. Met behulp van illustraties en kaarten om belangrijke details uit zijn verhaal te ondersteunen, schildert Ross King een kleurrijk portret van een van de meest fascinerende landen ter wereld.

Born to be wild

Ines Nijs

€ 22,99

Streekreporter Lexi Callier uit Werchter is 37, motard en rock-’n-roll. Wanneer haar blinde dochter Laetitia op internaat gaat, heeft ze de handen vrij om haar droom te realiseren. Ze bombardeert zichzelf tot onderzoeksjournalist en zet haar tanden in een reportage over de Werchterse motorclub Sons of Jinx. Ze ontmoet er de charismatische Leo, met wie ze meteen een klik heeft. Maar kan ze hem wel vertrouwen ? En hoe zit het met de andere clubleden, wie zijn ze echt ? Meegesleept door haar onstilbare nieuwsgierigheid loopt Lexi een paar mensen stevig in de weg. Pas wanneer ze de waarheid ontdekt over de dood van een vrouw die bij de club hoorde, begrijpt ze met wie ze te maken heeft. Maar dan is het te laat.

Een koninkrijk voor een moord

Josephine Tey

€ 24,99

Wanneer Alan Grant, inspecteur bij Scotland Yard, in het ziekenhuis belandt, raakt hij geïntrigeerd door een portret van de Engelse vorst Richard III. De koning lijkt hem een vriendelijke, zachtaardige man, terwijl hij de geschiedenis is ingegaan als een wrede moordenaar. Vanaf zijn ziekbed probeert Grant, geholpen door vrienden en kennissen, een historisch raadsel te ontrafelen. De theorieën die hij gaandeweg ontwikkelt, test hij uit op de artsen en verpleegsters die hem verzorgen. Wat als de geschiedenisboeken zich schromelijk vergissen?

In samenwerking met Standaard Uitgeverij mag Willemsfonds vzw van elk boek 5 exemplaren weggeven. Stuur een e-mail naar info@willemsfonds.be en vermeld in het onderwerp de titel waar je graag kans op maakt. Doe dit vóór 15 oktober 2024. Enkel winnaars worden op de hoogte gebracht.