Hippocampus nr. 285 (sept./okt. 2021)

Explore like never before.

MULTIPLE DIVE ALGORITHMS

WIRELESS CONNECTIVITY

www.suunto.com

WIRELESS TANK PRESSURE

SUPERIOR VIEWING

Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 285 – sept./okt. 2021

SUUNTO EON STEEL BLACK - NEW

Verslag AV NELOS Opleiding technisch duiken

EVERFLEX NATPAKKEN

“WARM, STIJLVOL EN COMFORTABEL – HET IS MIJN FAVORIETE PAK.” — EMILY, MARIEN BIOLOOG

60M

NIEUW

45M

WATERPROOF

WATERPROOF

• Richtgetal 22 • Handmatig instelbaar • Leverbaar in wit & zwart

• 12 megapixels • 4K video • Uitmuntende macro

€ 729,-

€ 299,San Diego, CA

AOI Q1 ULTRA COMPACTE FLITSER IDEAAL VOOR COMPACT & MIRRORLESS SUPERKRACHTIGE RICHTLAMPEN, TOTAAL 700 LUMEN

45M

60M

WATERPROOF

• 3-assige beeldstabilisatie • Vacuümsysteem • Flash trigger

• Vacuüm systeem • M16 accessoire poort • Dry lock systeem

€ 1795,-

OLYMPUS PEN E-PL10 SET SNELLE AUTOFOCUS EN 4K VIDEO OOK LEVERBAAR IN ZWART / GRIJS

100M WATERPROOF • Perfecte ergonomie • Aluminium behuizing • Vacuümsysteem

€

Jupiter, FL

OPEN WATER DIVER KIT

OOK LEVERBAAR ALS SUPER MACRO DIVER KIT!

WATERPROOF

€ 1349,-

X- F O A M N E O P R E E N(P R O D U C T IE P R O C E S Z O N D E R C H E M I C A L IË N) Z O N D E R O P L O S M ID D E L E N G L U E

OLYMPUS TOUGH TG6

5413,-

NAUTICAM NAD6

VOOR DE PROFESSIONELE NIKON D6

IKELITE SONY A1, A7S III

VOOR DE NIEUWE SONY A1 / A7S III OPTIONELE TTL CONVERTER EN VACUÜMPOMP

NIEUW

250M

WATERPROOF • Scherm voor en achter • Aluminium behuizing • Perfecte stabilisatie

€ 699,-

GOPRO HERO 9 MET T-HOUSING OOK LEVERBAAR MET FILTERSET EN MACRO LENS

VAN DE

Het duikmagazine Hippocampus – kortweg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: ..... 4

Regionieuws Een droom wordt werkelijkheid (diepte van de Put van Ekeren gescand) ............. 32-33

Reportages De blauwe draak ............................................ 6-7 Geboorte van een oorkwal ........................ 8-11 Kreeftachtige geeft de vlieg vleugels.... 12-13 Nieuwe bijlagen 'Basishandboek digitale onderwaterfotografie' ......................... 14-15 Muggenvrij eiland op de Malediven...... 16-17 Duiken in een Ardense leisteenmijn...... 18-22 Vul je duikfles via je smartphone ............... 23 Grotere populatie lederschildpadden ..24-28 Toplitzmeer Oostenrijk............................. 30-31 De toekomst van onderwaterfotografie (smartphone) ........................................ 34-40 Diepzeemijnbouw ...................................... 42-45 Wereld Oceanen Dag ............................ 48-54 Kommer en kwel. Het einde van de zeekomkommer?................................... 56-60 Review AOI Q1 (ultra compacte onderwaterflitser) ............................... 62-64 De kwabaal is terug! ................................ 66-70

Vaste rubrieken Duikspinsels: Stof tot nadenken .................... 5 Hippo las: Nieuwe bijlagen 'Basishandboek digitale onderwaterfotografie' .......... 14-15 Close-up (Tim Steenssens)..................... 46-47 Hippoëzie (Vloedlijn)...................................... 55 Wist je dat? Hebben goudvissen een geheugen van vijf seconden?................... 65 Retro-Hippo........................................................ 71 BEFOS-FEBRAS................................................ 95 NELOS-boetiek.................................................. 96 NELOS-katern/Hippo-colofon.......................97 Lopende agenda............................................... 98

Nr. 285 september/oktober 2021

Van de redactie DOOR IVO MADDER Vinzwemmen mag dan wel een olympisch erkende sport zijn, het staat tot op heden nog niet op het programma van de Spelen. Bijna elke keer echter worden er één of meer 'nieuwe' sporten aan de lijst van olympische disciplines toegevoegd. Mocht vinzwemmen er binnen drie jaar in Parijs bij zijn, dan is Elise Croes misschien wel één van onze kanshebbers op een medaille. Zij zette alvast een mooie prestatie neer om het WK Vinzwemmen Juniors dat in Italië plaatsvond. Dat verdient dan ook een artikel in deze Hippocampus en creëert verwachtingen voor de toekomst.

Verwachtingen hebben we ook voor de Zeestages. 26 kandidaten zijn er voor een titel. Zij doorliepen tijdens hun voorbereiding allesbehalve een normaal parcours, maar ze zijn er helemaal klaar voor. Hopelijk strooien de strenge coronamaatregelen nu geen roet meer in het eten.

Al die maatregelen zijn niet voor iedereen even problematisch. De natuur vaart er vaak wel bij en krijgt tijd om te herstellen.

De terugkeer van de kwabaal is daar niet onmiddellijk een gevolg van, maar minder scheepvaart en lege stranden hadden wel een gunstig effect op de populatie lederschildpadden.

Regionale info www.avos.be www.bravos-vzw.be www.limos-vzw.be www.ovos.be www.wevos.be

Omdat de maatregelen van de voorbije maanden ervoor zorgden dat bepaalde bezienswaardigheden niet toegankelijk waren voor het publiek, kon er een ploeg duiken in het ondergelopen deel van de leisteenmijn van Morépire, wat een unieke kans was.

De lege agenda's van vorig jaar worden nu volop gecompenseerd en dat merk je in de Lopende Agenda. Zowel voor technische duikers, jeugdduikbegeleiders als onderwatervideografen staat er heel wat op de planning. Alle details vind je zowel op de NELOS-website als in deze editie van de hippocampus.

Tot slot wil ook het voltallige redactieteam Inge van harte proficiat wensen met haar 20-jarige loopbaan bij NELOS. Veel leesgenot.

Ivo Madder

Coverfoto: Zeedahlia (Urticina felina), gefotografeerd tijdens het OBK 2020. Camera: Olympus E-M5 Mark II, ISO 200, 1/100 sec. bij f/14. Lens: Lumix G fisheye 8/f3,5. Foto: Tim Steenssens.

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/documentencentrum.

Correcties, tips en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken, -dossiers of -documenten stuur je naar het e-mailadres: cursus@nelos.be. De andere e-mailadressen waarin PPT, documenten of instructormanual staat zijn niet meer in gebruik.

AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010.

In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland.

Call Center: +32 3 253 69 16.

Hippocampus sept./okt. 2021

3

Inhoudstafel Bondsnieuws

20 jaar Inge Dekort

72

Op 1 augustus was Inge twintig jaar in dienst als Sporttechnisch Coördinator van NELOS.

WK Vinzwemmen Juniors

80

Elise Croes leverde een mooie prestatie op het WK Vinzwemmen Juniors.

DIVES-nieuws

86

Info over de gasmengels, nitrox- en trimixduiken, de opleiding 4*D en AI, ...

Opleidingen technisch duiken

76

Info over de diverse opleidingen voor het technisch duiken in open en gesloten circuit.

Voor jeugdduikliefhebbers

82

Diverse opleidingen voor jeugdduikliefhebbers staan opnieuw op de agenda.

NOB en de ARBO-wet

88

De NOB wil aanpassingen aan de ARBO-wet die ook van toepassing is op duikers.

OW-videograaf niveau I

78

De vernieuwde cursus Onderwaterfotograaf niveau I is ingepland.

Kadervorming in 2021

84

De kadervorming in 2021 was een hobbelig parcours. Wie mag er naar de Zeestages?

Verslag AV NELOS

90

Het ingekort verslag van de Algemene Vergadering van NELOS.

Controleer regelmatig de pagina www.nelos.be/corona op onze NELOS-website voor aanpassingen aan de richtlijnen met betrekking tot het duiken tijdens de coronacrisis. Als gevolg van aanpassingen opgelegd door het Overlegcomité, de Geneeskundige Commissie NELOS of het NELOS-Duikonderricht kunnen de richtlijnen steeds veranderen.

4

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: Gery Beeckmans & Ivo Madder.

Duikspinsels

Zwemt hier weer ergens een 'stofmakende palmvis' rond?

Stof tot nadenken Ik denk dat iedereen hem regelmatig wel eens tegenkomt bij het kopje ondergaan. Hij zorgt vaak voor ergernis en zelfs voor zenuwachtigheid bij beginnende duikers. Bovendien maakt hij er je duik vooral niet aangenamer op. Je kan er dan ook niet naast kijken, de 'stofmakende palmvis' doet graag stof opwaaien.

E

én van de meest gehoorde vragen bij het bovenkomen is: "En veel gezien vandaag?". "Ja, vooral veel stof" blijkt jammer genoeg een even vaak weggegeven antwoord te zijn en dat is ook niet verwonderlijk.

De dijken in Zeeland liegen er bij mooi weer niet om. Ze staan overvol, van begin tot einde. Zeker op de meer toegankelijkere plaatsen blijft geen plekje onbenut. We willen immers allemaal wel duiken, maar een eind stappen met al dat materiaal is een ander paar mouwen. Daar passen we liever voor en begrijpelijk, want onze rug moet ook nog een tijdje mee.

Anderzijds zorgt het duiken op een kluitje dus voor minder leuke taferelen. Als je niet als eerste in het water bent, heb je meestal minder geluk. Daar waar een aantal collega's je voorgingen, zie je vaak geen hand voor je ogen. Overijverige vinbewegingen hebben immers de bodem omgewoeld en dat stof gaat niet snel liggen. Dat is geen probleem voor ervaren duikers, die onmiddellijk de diepte opzoeken, maar beginnende duikers blijven erin ploeteren. Zij krijgen dan ook bitter weinig te zien van al het moois dat de Oosterschelde te bieden heeft.

Moeten we vanaf nu lotje trekken om in later in het water gaan, kunnen genieten Wemeldinge of aan de Zeelandbrug te gaan van goed zicht. Op die manier zal de 'stofduiken? Is het invoeren van een quota voor makende palmvis' binnenkort tot de behet te water gaan een oplossing? Of moet dreigde diersoorten behoren, wat dan weer je kunnen aantonen dat de 'stofmakende voor stof voor een volgend artikel zorgt.  palmvis' op jou geen negatieve invloed heeft NATALIE DECROCK voor je kopje onder mag?

Uiteraard niet, maar waar vintechnieken, stabiliteit en positionering nu vooral Advertentie in de opleidingen voor fotograferen ENKELE VAN en filmen aan bod ONZE PARTNERS: komen, kan daar SCUBAPRO in de reguliere opSUB GEAR leiding misschien BARE meer aandacht SUUNTO aan worden beUWATEC steed?

Duiken in een stabiele houding, met aangepaste vintechniek zorgt immers niet alleen voor minder luchtverbruik; het heeft ook als voordeel dat duikers die iets

Vintechnieken In het 'Naslagwerk Theorie sportduiken NELOS' is er een hoofdstuk gewijd aan vintechnieken.

Alle vintechnieken worden aangeleerd bij de opleiding 'Assistent-Onderwatervideograaf', tijdens de 'Workshop voortbewegings- en positioneringstechnieken', een cursus die regelmatig georganiseerd wordt door de 'Sectie Onderwatervideografie', een onderdeel van de 'Audiovisuele Commissie NELOS' (NELOSAC).

SHEARWATER METALSUB BIGBLUE RIFF GREEN FORCE MARES SEAC PROCEAN DIVESYSTEM UK DICAPAC BRIGHT WEIGHT SEALIFE

DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, …

showroom Hofeinde 21, 2350 Vosselaar, België Tel: +32(0)14 61 12 60 E-mail: Hcv.Bvba@Pandora.Be www.duikmateriaal.be

Hippocampus sept./okt. 2021

5

Reportage

De blauwe draak De blauwe draak, ook wel de blauwe engel genoemd, verdient wel degelijk zijn eerste naam, want hij is allesbehalve een engel. Vermits deze slak meer en meer wordt waargenomen in Europese wateren is het de moeite waard om kennis te maken met deze gevaarlijke bengel.

H

et dier heeft wel iets van een draak als je naar zijn rare uitsteeksels kijkt. Zijn kleurenpracht versterkt dat nog eens, maar de Glaucus atlanticus (blauwe draak) is een zeenaaktslak die behoort tot de schelploze buikpotige weekdieren.

Deze draak kan tot 6 cm lang worden en onder de juiste omstandigheden kan hij wel een jaar leven. Hij komt meestal voor bij Zuid-Afrika en Australië, maar soms vind je hem ook in Europese wateren. Zo wordt hij al vele jaren op de Azoren gespot en vrij recent nog werd hij gezien op de stranden van

Foto: Doug Perrine.

Er bevinden zich twee soorten in de Glaucidaefamilie. Glaucus atlanticus is de grootste en wordt 40 tot 60 mm groot.

Glaucus marginatus wordt slechts 17 mm groot.

6

Hippocampus sept./okt. 2021

Tenerife, waar je hem na hoog- of springtij kan aantreffen.

lui Deze zeeslak is zeker geen actieveling, ze is pelagisch en leeft dus in open zee. Met behulp van een met gas gevulde zak in de maag, drijft de blauwe draak aan de oppervlakte. Bijzonder is dat deze soort door de ligging van de gaszak ondersteboven drijft.

Aan het wateroppervlak zie je de voet (onderkant van een slak), die een blauwwitte kleur heeft. De rugzijde, die zich dan onder water bevindt, is helemaal zilvergrijs.

De draak maakt dan ook gebruik van 'countershading'. Bij deze vorm van camouflage is de blauwe kant (de donkere kant) van het lichaam naar boven gericht en versmelt zo – van boven bekeken – met het blauw van het water. De zilvergrijze kant (de lichtere kant) van de zeeslak is naar beneden gericht en versmelt met het zonlicht dat weerkaatst op het oceaanoppervlak, wanneer van onder water naar boven wordt bekeken.

Dat helpt hem beschermen tegen roofdieren die zowel van onderuit als van bovenaf kunnen aanvallen. Zo gaat de blauwe draak

Foto: Taro Taylor.

Het giftige Portugees oorlogsschip is het favoriete voedsel van de blauwe draak.

Biologie

Foto: Sahara Frost.

Countershading Paren gebeurt met de buikzijde naar elkaar: de onderste zeenaakslak zwemt dan op haar rug met de zilvergrijze kant naar boven gericht.

drijvend door het leven tot hij in de buurt komt van zijn prooi. Doordat hij een plat, toelopend lichaam heeft en zes aanhangsels die zich vertakken in stralende, vingervormige 'cerata' (papillen) kan hij zich omdraaien. Door zijn 'cerata' te gebruiken om zwembewegingen te maken, kan hij zich langzaam naar een partner of een prooi toe bewegen.

'Cerata' zijn uitstulpingen op de rugzijde van sommige naaktslakken. Deze papillen kunnen beschouwd worden als secundaire kieuwen. Ze bevatten soms uitlopers van de middendarmklier.

gek op kwallen De zeenaaktslak is verzot op neteldieren.

Dat is de groep dieren waartoe de kwallen ook behoren. Van een kwallenbeet is deze zeebewoner allesbehalve bang. Integendeel, het is bekend dat hij jaagt op het gevaarlijke en giftige Portugees oorlogsschip (Psysalia physalis), de bij-de-wind-zeiler of het bezaantje (Velella velella), de blauwe knop (Porpita porpita) en de paarse zeezeiler (Janthina janthina).

Het giftige Portugees oorlogsschip is zijn favoriet. Die verslindt hij helemaal met behulp van zijn radula, te vergelijken met een tong, die gekartelde tanden heeft, waarmee hij zijn prooi kan vastgrijpen en afbreken.

gifbommetje Terwijl het Portugees oorlogsschip voor de kust van Australië regelmatig voor pijnlijke wonden bij mensen zorgt, heeft het blauwe draakje daar geen last van vanwege zijn immuniteit tegen de giftige nematocysten (netelblaasjes).

Een nematocyt is een explosieve cel die één gigantisch organel (een cel met een specifieke functie) bevat, namelijk een nematocyst. De nematocyst kan een angel of pijl, die een gif bevat, afschieten naar andere organismen. Het wordt gebruikt om prooien te vangen of als verdediging tegen roofdieren.

Erger nog, hij lijkt de meest giftige nematocysten te selecteren en op te slaan voor eigen gebruik. De nematocysten worden verzameld in gespecialiseerde zakjes aan het uiteinde van de cerata van het dier. Omdat de blauwe draak het gif concentreert, kan hij een krachtigere en dodelijkere steek produceren dan het schip dat hij verwoest heeft. Altijd handig, want zodra de blauwe draak zich moet verdedigen, gebruikt hij dat opgeslagen gif als een krachtig wapen.

voorzichtig benaderen Blauwe draken zijn hermafrodieten (zowel mannelijk als vrouwelijk) en proberen de giftige papillen van hun partner te vermij-

'Countershading' of omgekeerde schaduwwerking), ook gekend als de Wet van Thayer is een vorm van camouflage, waarbij de bovenkant van het dier of object donkerder en de onderkant juist lichter van kleur is. Deze vorm van camouflage komt voor bij zowel de prooi als bij het roofdier. Een voorbeeld is de witte haai. De onderkant van het dier is wit, waardoor prooien, die onder de haai zwemmen en naar boven kijken, denken dat ze het wateroppervlak zien. Van bovenaf zien ze enkel grijs en denken ze dat ze de zeebodem zien. De omgekeerde schaduwwerking zie je ook bij bijv. pinguïns en meeuwen. Deze techniek wordt trouwens ook bij militaire camouflage gebruikt, zoals bij een militair vliegtuig.

den. Als ze toch paren, gebeurt dat met de buikzijde naar elkaar gericht. Na het paren zijn beide individuen in staat eieren te leggen en kunnen ze er tot 20 aan een eierkoord loslaten, vaak in stukken hout of karkassen.

Mensen die de slak oppakken, kunnen een zeer pijnlijke en potentieel gevaarlijke steek krijgen. Dat gaat gepaard met symptomen die vergelijkbaar zijn met de symptomen die door het Portugese oorlogsschip veroorzaakt worden, namelijk misselijkheid, pijn, braken en allergische reacties.

Je bent alvast gewaarschuwd. CHRISJE DEMUYNCK

Hippocampus sept./okt. 2021

7

Reportage

Geboorte van een oorkwal

Kwalpoliepen (ook wel 'scyphopoliepen') zoeken een plekje in de schaduw.

Oorkwallen hebben een even ingewikkelde als wonderlijke levenscyclus. Ad Aleman legde de geboorte vast.

A

l een aantal jaren snorkel ik in de Grevelingen en in de Noordzee.

Daar zie en fotografeer ik veel mooie dingen, maar de elegant zwemmende kwallen fascineren mij het meest. De oorkwal (Aurelia aurita) heeft een wonderlijke levenscyclus, met geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting. Er zijn mannelijke en vrouwelijke oorkwallen.

Het vrouwtje doet aan broedzorg, doordat zij de bevruchte eitjes zich in groeven in Een duiker aanschouwt de pulserende zwembewegingen van een oorkwal.

Poliepen van de oorkwal lijken een voorkeur te hebben voor mondingen van rivieren en kunnen verder op alle plaatsen langs onze kust, waar weinig stroming is, worden waargenomen.

Het is opvallend dat poliepen van de oorkwal in de Grevelingen zeer veel worden waargenomen in tegenstelling tot de volwassen dieren. In de Oosterschelde is dat beeld net andersom. Daar zijn oorkwallen in de periode april tot juni in de meeste jaren zeer talrijk, terwijl de poliepen relatief weinig worden opgemerkt.

Foto: Daan Delbare.

8

haar klok laat ontwikkelen tot volgroeide gewimperde larven (planula). Nadat deze larven de moeder hebben verlaten, zoeken zij een geschikte ondergrond op. De larven bewegen zich voort met behulp van trilharen en vestigen zich bij voorkeur op steen of schelpen. Ook hout, plastic en andere materialen zijn geschikt, vooral als er schaduw is. De larven hebben de neiging zich te vestigen in de buurt van al eerder aangehechte larven.

Hippocampus sept./okt. 2021

generatiewissel van de oorkwal Uit elke larve groeit een zogeheten 'scyphopoliep'. Deze poliep wordt ongeveer een centimeter groot, met lange tentakels waarmee hij kleine kreeftachtigen vangt. Bij voldoende voedselaanbod vindt er een snelle ongeslachtelijke vermeerdering plaats in de vorm van knopvorming. Hieruit groeien weer zelfstandige scyphopoliepen.

Wanneer de watertemperatuur in de winter beneden een bepaalde waarde komt, doet zich een interessant verschijnsel voor dat 'strobilisatie' wordt genoemd. Binnen enkele weken wordt door middel van een herhaald afsnoeringsproces het lichaam van de poliep opgedeeld in een stapel kleine schijfjes die zich stuk voor stuk ontwikkelen tot kleine kwalletjes.

Deze kwallarven hebben een diameter van ongeveer anderhalve millimeter en worden 'ephyra' larven genoemd.

Strobilatie: vorm van ongeslachtelijke voortplanting, waarbij nieuwe individuen aan het eind van het lichaam worden afgesnoerd.

Foto: Ad Aleman.

Biologie

De larven groeien uit tot volwassen oorkwallen die zich weer geslachtelijk voortplanten. Daarmee is de cirkel rond.

Generatiewissel van de oorkwal.

wilde beweging Tot zover de theorie, maar ik wil de ontwikkeling van jonge kwalletjes ook graag van dichtbij bekijken en vastleggen. Al een paar jaar probeer ik tijdens het snorkelen de kwalpoliepen te ontdekken, echter zonder resultaat. Tot ik in het najaar tijdens een snorkeltocht ineens een kolonie poliepen ontdek. Het lijkt nog het meest op wit haar dat aan de onderkant van een Japanse oester zit. Na wat voorbereidingen, zoals de aanschaf van een aquarium, ga ik opnieuw op zoek naar de poliepen. Het lukt me om ze te vinden en ze gaan mee in het aquarium dat is gevuld met zeewater. Nu maar afwachten wat er gebeurt …

Foto: Ad Aleman.

Al na één dag in het aquarium wordt het water troebel, want de oesters hebben door de hogere watertemperatuur hun zaad losgelaten. Elke week ververs ik het water en iedere dag kijk ik of er wat verandert. Na een paar weken zie ik een poliep die wat gelig is verkleurd en wild beweegt. Even later zwemt de eerste kwallarve rond!

Scyphopoliep oorkwal, knopvorming.

Hippocampus sept./okt. 2021

9

Reportage

Scyphopoliep strobileren, start registratie.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 74 uur.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 154 uur 1e foto.

10

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto's (9): Ad Aleman.

Biologie

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 20 uur.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 34 uur.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 92 uur.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 138 uur.

Scyphopoliep oorkwal – strobileren na 154 uur 2e foto.

En los! Scyphopoliep – strobileren na 164 uur.

Steeds meer krijg ik een idee van de ontwikkeling en geboorte van de oorkwallen. Na verloop van tijd herken ik ook de fasen in het hele proces en kan ik voorspellen wat de volgende stap in de ontwikkeling zal zijn.

Helaas zijn de eerste larven snel verdwenen, vermoedelijk opgegeten door de oester of gedood door de circulatiepomp. Deze pomp wordt vervangen door een luchtpomp en nu maar wachten op de volgende larven die loskomen.

Na bijna twee maanden geduld uitoefenen, zie ik op een paar poliepen de eerste insnoeringen verschijnen. Dit is het moment om het proces vast te leggen. Nadat de hele poliep is ingesnoerd, verdwijnen ook de tentakels. Dan ontstaan de schijfjes, die zodra

ze volgroeid zijn, met forse bewegingen van de poliep worden afgestoten. Het is een complex proces om de kwallarven groot te brengen en dat lukt me ook deze keer niet.

duizenden foto's Het fotograferen van de kleine scyphopoliepen en ephyralarven lukt dan weer wel.

Voor de foto's gebruik ik een macrolens waarmee ik een vergroting haal van 3:1.

De afstand van het onderwerp tot de lens is dan vijf centimeter. Het fotograferen van de vrij zwemmende ephyralarven is moeilijk vanwege de minimale scherptediepte in dit microgebied. Het (handmatig) scherpstellen met een instelrails gaat veel te traag en daarom heb ik mijn statief op viltdoppen geplaatst om sneller te kunnen reageren. Om

scherp te stellen, beweeg ik de hele camera met statief naar voor of naar achter. Zo maak ik enkele duizenden foto's en gooi er bijna evenveel weg.

Om reflecties zoveel mogelijk te vermiijden, zorg ik ervoor dat de camera parallel staat met het aquariumglas en dat ik strijk- of tegenlicht heb. Omdat de poliepen en larven blijven bewegen, mag de sluitertijd niet te lang zijn. Daarom gebruik ik sterke waterdichte ledlampen als hoofdverlichting, die ik zowel onder als boven water gebruik. Al met al een bijzonder leerzaam en interessant project dat veel geduld vereist.  AD ALEMAN

Foto's (2): Ad Aleman.

Aanbevolen literatuur:

Ephyralarve van twee millimeter. Dit exemplaar groeit uit tot een volwassen oorkwal.

• Kwallen door Robert Brons, artikel uit 'het Aquarium' nr. 7/8 1992.

• Zeefauna in Zeeland deel 1 (ISBN-10 9080637041).

• Mediterranean and Atlantic Invertebrate guide door Peter Wirtz en Helmut Debelius (ISBN 3-925919-62-7).

Advertentie

UW EXPERT IN ONDERWATERFOTO & -VIDEOGRAFIE

WIJ ALLE SERVICEN IN EI MERK GEN E ATEL N IER

ONDERHOUD HERSTELLING

MAATWERK

VERKOOP

WWW.MES-BVBA.BE Hippocampus sept./okt. 2021

11

Reportage Biologie

Kreeftachtige geeft

de vlieg vleugels In de evolutie waren de insecten de eerste dieren die konden vliegen, hoewel men niet kon verklaren hoe ze aan hun vleugels kwamen. Dit raadsel zou opgelost zijn, na een onderzoek dat startte in de zee.

I

nsecten behoren, net zoals de spinnen en kreeftachtigen, tot de stam van de geleedpotigen. De vliegen vormen een onderorde van de tweevleugeligen.

Fossiel gevleugeld insect

Tot op heden is het nog onduidelijk hoe de vleugels zich precies hebben ontwikkeld, omdat er nog geen fossiele tussenvormen van vleugels zijn gevonden. Maar dankzij een recente onderzoekstechniek is men ondertussen bijna zeker waar die vleugels tijdens de evolutie ontstonden.

12

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: Thomas Hörnschemeyer.

De vleugels bevatten geen botten, omdat insecten die niet hebben, maar worden verstevigd met aders. De vleugels ontwikkelen zich pas in het laatste nimfstadium of op het moment dat de insecten uit de pop kruipen.

Het oudste fossiel van een gevleugeld insect Delitzschala bitterfeldensis is 325 miljoen jaar oud, maar een Belgisch fossiel van het insect Strudiella devonica (zie foto), geeft aan dat gevleugelde insecten wellicht eerder voorkwamen. Strudiella devonica leefde zo'n 365 miljoen jaar geleden in de buurt van een riviertje in het huidige dorpje Strud bij Namen. Er is duidelijk een borststuk met zes poten te zien, een gesegmenteerd achterlijf, antennes en driehoekige kaken. Het fossiel betreft een jong dier, dat als volwassen insect vleugels zou hebben gekregen. Dat zou het verschijnen van gevleugelde insecten een stuk achteruit in de tijd katapulteren en minder mysterieus maken.

Foto: Wiley Online Library.

Foto: A. Bockoven.

Oncopeltus fasciatus (grote kroontjeskruidwants) is al meer dan 60 jaar een gevestigd laboratoriumorganisme en wordt gebruikt voor een breed scala aan studies, van fysiologie tot ontwikkeling en evolutie. Als een relatief conservatieve en gegeneraliseerde soort (een soort die wereldwijd voorkomt in een standvastige vorm) biedt het een basislijn waarmee andere soorten kunnen worden vergeleken.

Parhyale hawaiensis (vlokreeft) is een amfipode schaaldiersoort die wordt gebruikt in ontwikkelings- en genetische analyses.

CRISPR-Cas9-techniek

Beeld: Heather Bruce.

De CRISPR-Cas9-techniek ('Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats' met een geassocieerd proteïne 9) maakt het mogelijk om DNA van cellen of organismen zeer gericht te veranderen. Met deze techniek wordt een streng DNA doorgeknipt en kan er op die plek donor-DNA worden ingebracht.

Bij insecten (c) werden twee pootsegmenten van een voorouderlijke kreeft (a) in de buitenkant van het lichaam opgenomen (met labels 7 in het rood en 8 in het paars). Het uitsteeksel op segment 8 vormde later de vleugel bij insecten.

inzichten

onderzoek

poot kwijt

Wetenschappers volgen al lange tijd twee verschillende inzichten. De ene theorie gaat ervan uit dat vleugels zijn ontstaan door een op zichzelf staande nieuwe evolutionaire ontwikkeling. Ze zouden namelijk ontstaan als uitgroeisels van de buitenkant van het lichaam. De andere theorie houdt vast aan het idee dat de oorsprong van vleugels al aanwezig moest zijn bij voorgaande levensvormen.

Door onderzoek uit de vorige eeuw te koppelen aan de laatste theorie en nieuwe genetische gegevens is nu de oorsprong van insectenvleugels achterhaald volgens de wetenschappers in 'Nature Ecology and Evolution'. Zij ontdekten dit in het 'Amerikaans Marien Biologisch Laboratorium'.

Vroeger werd er vooral morfologisch onderzoek gedaan, waarbij naar het uiterlijk werd gekeken. Nu wordt er gedetailleerd naar het genetische patroon van lichaamsdelen gekeken met de CRISPR-Cas9-techniek. Met deze techniek heeft het 'Mariene Biologisch Laboratorium' de poten van kreeftachtigen met die van insecten vergeleken.

De genen blijken overeen te komen met de zes pootsegmenten. Alleen heeft het vlokreeftje nog een zevende pootsegment, een kreeftenpootje, dat bij de Oncopeltus fasciatus ontbreekt. Waar is dat segment naartoe gegaan?

Vijf genen die verantwoordelijk zijn voor de aanleg van de pootjes bij het garnaalachtige vlokreeftje (Parhyale sp.) en de grote kroontjeskruidwants (Oncopeltus fasciatus) zijn met deze techniek bestudeerd en vergeleken.

Een studie die dateert uit 1893 suggereert dat een stuk poot naar de buitenkant van de vlieg kan samengesmolten zijn. Uitgroeisels op het pootje zouden naar de rug zijn opgeschoven, waar het vleugels werden.

Het genetisch onderzoek onderschrijft die conclusie. Het kreeftenpootje is volgens de onderzoekers dus geëvolueerd tot insectenvleugel.  CHRISJE DEMUYNCK

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2021

13

Hippo las

Nieuwe bijlagen Bij het concept van het 'Basishandboek digitale onderwaterfotografie' met losse bijlagen, horen periodieke updates om weer volledig actueel te zijn. Sinds mei 2021 zijn er drie bijlagen toegevoegd aan de reeks.

D

e 'Olympus PEN E-PL-10' is al een tijdje op de markt, maar de beschikbaarheid van het AOI-onderwaterhuis is de reden dat er nu een bijlage voor is gemaakt. Deze bijlage richt zich volledig op de combinatie PEN-10 met AOI-onderwaterhuis.

De nieuwste ontwikkeling is dat een smartphone tegenwoordig een serieus alternatief is om onder water te fotograferen.

Met een smartphone fotograferen is zo populair dat het boven water werken met een compactcamera al zo goed als verdrongen heeft. Het was even wachten op een praktisch onderwaterhuis, zodat smartphones ook onder water hun marktaandeel konden gaan innemen. Op dit moment is dit in een sneltreinvaart op gang gekomen en zijn er nu al een tiental verschillende modellen op de markt.

De eerste bijlage voor een onderwaterhuis met een smartphone is de 'SeaLife Sportdiver SL-400'. Die keuze werd gemaakt, omdat SeaLife in het verleden heeft bewezen uitstekende producten te leveren, die altijd nauw aansluiten bij de behoeften van de onderwaterfotografen.

De praktijk heeft uitgewezen dat er ook behoefte is aan bijlagen voor flitsers, omdat een probleemloze samenwerking tussen camera en flitser onontbeerlijk is om goede foto's te maken. Na de meest eenvoudige modellen van Sea & Sea en INON is de tijd aangebroken voor de meer geavanceerde types. Deze flitsers kunnen zich nog beter aanpassen aan de TTL-systemen van de camera's, maar het is wel handig als je weet hoe. Daarbij zorgt hun hogere lichtopbrengst voor meer mogelijkheden wat be-

14

Hippocampus sept./okt. 2021

treft het uitlichten van situaties.

ceerde functies.

Olympus Pen E-PL-10

SeaLife Sportdiver SL-400

De Olympus PEN systeemcamera's waren enkele jaren geleden ongekend populair bij onderwaterfotografen, doordat een camera inclusief onderwaterhuis voor een klein € 1.000,00 te koop was. Toen Olympus, na de PEN-7, stopte met het produceren van eigen onderwaterhuizen, ging de populariteit snel achteruit. Een basisset met een onderwaterhuis van een ander merk werd al snel twee keer zo duur. Sinds kort is er echter voor de PEN-10 weer een goed betaalbaar onderwaterhuis van het merk AOI beschikbaar.

De kwaliteit van een grote beeldsensor en de mogelijkheid om verwisselbare lenzen te gebruiken, zonder dat de set veel groter en duurder is dan die van een compactcamera, is een goede reden om aan te nemen dat deze set een groot publiek zal aanspreken. Daarom is er meteen gekozen voor een uitgebreide bijlage waarin niet alleen de basisfuncties worden behandeld, maar ook meteen plaats is gemaakt voor de geavan-

SeaLife is eigenlijk het enige cameramerk dat zich exclusief richt op de onderwaterfotografiemarkt. Ze focusten steeds op de grote groep duikers die gebruiksgemak belangrijker vinden dan heel geavanceerde functies. De huidige generaties, die grootgebracht zijn met een smartphone, hoef je niet te vragen welk diafragma of welke ISO-waarde ze gebruiken. Bij de meerderheid van de huidige onderwaterfotografen is deze kennis ook geen gemeengoed. Maar onder water foto's maken is niet eenvoudig.

Het is nog steeds niet mogelijk om, zonder enige kennis van zaken, bij elke druk op de knop een prachtige onderwaterfoto af te leveren. Boven water zal dat over het algemeen beter lukken.

Daarom is het goed te zien dat het mogelijk is om met het Sportdiveronderwaterhuis, via een app, gebruik te maken van geavanceerde instellingen. Een smartphone heeft

is verantwoordelijk voor de communicatie tussen smartphone en onderwaterhuis. De bediening van de app wijkt, tussen de verschillende smartphones, alleen af tussen smartphones met één of meerdere lenzen.

Daar wordt in de bijlage apart aandacht aan besteed.

Er is een veel groter verschil tussen de bediening van een iPhone en een smartphone met een Android-besturingssysteem. De huidige bijlage is daarom alleen bedoeld voor de iPhone. Voor Android-modellen zal er een aparte bijlage worden gemaakt, zodra de Sportdiver-app hiervoor geschikt is.

Naast uitleg over de bediening wordt er in de app ook aandacht besteed aan het gebruik van de smartphone in combinatie met externe verlichting.

bijlage Sea & Sea YS-D3

geavanceerde foto-instellingen, maar die zijn meestal een beetje verborgen onder de motorkap. Hiermee is het mogelijk om de witbalans handmatig in te stellen en scherp te stellen en zelfs in RAW-bestandsformaat te fotograferen. Afhankelijk van de smartphone is ook de ISO en de sluitertijd handmatig te gebruiken. Dit, en het voordeel van een ongekend groot zoekerbeeld (groot scherm) gecombineerd met de wetenschap

dat je het onderwaterhuis ook kunt gebruiken met smartphones die nu nog niet op de markt zijn, biedt ongekende mogelijkheden.

Om al die geavanceerde functies te gebruiken, heb je wel enige kennis nodig. Vandaar dat een bijlage, die dit allemaal duidelijk uitlegt, erg handig is. De bijlage geeft hoofdzakelijk uitleg over de instellingen die mogelijk zijn via de Sportdiver-app. De app

De nieuwste flitser van Sea & Sea, de YSD3 is de meest geavanceerde flitser die Sea & Sea levert. Door twee onafhankelijk van elkaar opererende flitsbuizen, kan de flitser razendsnel na elkaar flitsen. Naast uitleg over alle geavanceerde instellingen besteden de bijlagen ook veel aandacht aan de toepasbaarheid van de flitser onder verschillende omstandigheden, zoals macro en groothoek. Hierbij worden ook de effecten van diffusers en snoots besproken. Uiteraard wordt uitgelegd hoe je met flitsers het beste kunt voorkomen dat er teveel zweefvuil zichtbaar wordt op een foto.  RON OFFERMANS

Beschikbare bijlagen SeaLife DC2000 SeaLife Sportdiver SL400 Sea & Sea DX-6G Canon Powershot G7X Mark II Canon Powershot G7X Mark III Sony Cyber-shot DSC - RX100 VA Sony Alpha a6400 Olympus PEN E-PL-7 Olympus PEN E-PL-10 Uitgebreid Olympus OM-D E-M5II Olympus Stylus Tough TG-870 Olympus Tough TG-4 Olympus Tough TG-5 Olympus Tough TG-6 Basis Olympus Tough TG-6 Uitgebreid Olympus Tough TG-6 Aanvulling op basis Sea & Sea YS-01 flitser Sea & Sea YS-03 Flitser Sea & Sea YS-D3 Flitser Inon s2000 Flitser Hippocampus sept./okt. 2021

15

Dit is de Aedes-mug, één van de twee soorten op Soneva Fushi.

Reportage

Foto: Soneva.

Milieu

Muggenvrij eiland op de Malediven De Malediven zijn voor veel duikers een droombestemming. Muggen kunnen er echter voor heel wat ergernis zorgen. Tenzij je een verblijf boekt op Kunfunadhoo, een eiland behorend tot de Baa-atol. Dankzij Bart Knols werd daar 95 percent van de muggenpopulatie uitgeroeid.

B

art Knols is 55 en medisch entomoloog (een wetenschapper die insecten bestudeert). Hij bestudeerde jarenlang muggen en hun invloed op de menselijke gezondheid in ontwikkelingslanden. Muggen kunnen immers verschillende ziektes overbrengen, zoals malaria, dengue (knokkelkoorts) en zika.

Jaarlijks raken wereldwijd miljoenen mensen geïnfecteerd, waarbij een aantal van hen aan de gevolgen overlijdt. Het was dan ook niet zo gek dat Bart in 2009 het idee opvatte om te proberen tropische eilanden muggenvrij te krijgen.

Hij trachtte zijn idee te verkopen op het Caraïbische eiland Aruba. Dat had wel interesse, maar helaas geen budget. En dan kreeg hij eind 2018 onverwacht een telefoon van Sonu Shivdasani, de eigenaar en oprichter van de Soneva luxeresorts. Of hij het zag zitten om één van zijn eilanden muggenvrij te maken?

Het eiland in kwestie is Kunfunadhoo, een paradijs van 50 hectare en volledig in beslag genomen door de 71 villa's van het Soneva Fushi resort. De 400 lokale eilandbewoners werken allemaal voor het resort.

Het is er niet enkel een paradijs voor toeristen, maar ook voor muggen. Men probeerde de muggenplaag onder controle te houden door grote hoeveelheden bestrijdingsmiddelen, zoals pyrethroïden, te vernevelen.

Helaas kleven er nogal wat nadelen aan deze methode. Los van de stank ervan worden ook andere insecten, zoals vlinders, kevers, bijen, enzovoort gedood, wat tot een verarming van de biodiversiteit leidt. Voorts wordt het product de zee ingeblazen, waardoor het nog eens een negatieve impact op het zeeleven heeft.

Knols gooide het over een andere boeg. In samenwerking met Biogents, een Duits be-

drijf, begon hij medio 2019 met het plaatsen van muggenvallen. Bij een eerste experiment met een val van Biogents, de 'Mosquitaire’, had hij op amper 24 uur tijd reeds 715 Aziatische tijgermuggen gevangen. De val is een soort emmer met twee contrasterende kleuren, zwart en wit. Hierdoor worden de muggen al visueel aangetrokken. In de val zit een zakje melkzuur en een potje suikerwater met gist. Die imiteren de geur van menselijk zweet en het koolstofdioxide van onze ademhaling. Een kleine ventilator zorgt voor een goede verspreiding van de lokmiddelen. Als surplus zet de gist het suikerwater om in ethanol, waarvan men vervolgens handgel maakt.

Verspreid over het eiland plaatste Knols in totaal zo'n 550 vallen, die elke 3 dagen werden gecontroleerd. Elke gevangen mug werd met de hand en het pincet geteld.

Waarom? Op het eiland leven er twee soorten muggen, Aedes (de tijgermug) en Culex (de steekmug). De wetenschappers wilden graag weten hoe effectief de val werkt op elk van beide soorten. De eerste maand telden ze 114.000 exemplaren! In totaal ving men meer dan 800.000 muggen.

Hippocampus sept./okt. 2021

Tekening: HLN.

16

Foto: AD/Soneva.

Soneva Fushi, een luxeresort op de Malediven. Dat in zulke paradijselijke oorden muggen de rust serieus kunnen verstoren is op beelden als deze nooit te zien. Op Soneva Fushi is dat ook niet langer het geval, daar hebben ze de populaties uitgeroeid.

Foto: Soneva.

De muggenval lokt de beestjes visueel door het contrast bovenaan.

Een ventilatortje in de val verspreidt bovendien een nagebootste 'menselijke' geur.

Naast het vangen dienden echter ook de broedplaatsen van de muggen aangepakt te worden. Het eiland werd in 40 blokken onderverdeeld. Die werden elke week geïnspecteerd op halve kokosnoten en stukjes plastic waar water in blijft staan en dus broedplaatsen voor muggen vormen.

Door dit alles consequent te blijven opruimen, kreeg men de voortplanting onder controle. Op deze manier was na het eerste jaar de Aedespopulatie met 95 procent

Foto: Joel Hoylaerts / Photo News.

In dit geval wel. Muggen spelen op Kunfunadhoo geen essentiële rol. De vogels eten er slechts 5 procent muggen. En er zijn geen amfibieën of andere dieren die van dezelfde broedplaatsen gebruikmaken of van muggen afhankelijk zijn om te overleven.

Hoewel je nu nog nauwelijks last hebt van muggen op Soneva Fushi, wil Bart Knols het eiland 100 procent muggenvrij maken. Eens dat bereikt Bart Knols. wordt, zal het vermoedelijk ook zo blijven, omdat het een eiland is en er enkel een sporadische mug van elders aan land kan komen.

De biodiversiteit op het eiland is trouwens Om een nieuwe populatie te vormen, heb je toegenomen sinds er geen insecticiden meer minimaal tussen de 50 en de 500 muggen gebruikt worden. Meer insecten bijvoornodig om aan een stabiele genenpool te beeld, leveren meer vogels en een betere geraken, anders zijn ze tot inteelt gedoemd. bestuiving op van groenten en fruit en dat Allemaal goed en wel, maar kan je een betekent dan weer minder import. hele populatie elimineren zonder dat dat ook een negatieve impact op de omgeving Het succes van dit project is niet onopgeheeft? merkt aan de wereld voorbijgegaan. Talloze resorts en eilanden hebben al laten weten interesse te hebben in Knols aanpak van muggenbestrijding. Momenteel zouden er met zo'n 22 gegadigden gesprekken lopen.

Wie hierop niet wil wachten, kan ondertussen online even zoeken en zijn eigen Biogents tijgermuggenval aanschaffen (165,00 euro). Eén vulling is goed voor 2 maanden. Langer hoeft een duikvakantie toch niet te duren, ofwel?  STEF VAN UFFEL Tekening: HLN.

Tekening: HLN.

afgenomen en die van Culex met 98 procent.

Hippocampus sept./okt. 2021

17

Duikplaats

Het team aan het werk.

Duiken in een Ardense leisteenmijn Dankzij de coronamaatregelen van het afgelopen jaar kon een ploeg rebreather- en opencircuitduikers het ondergelopen deel van de leisteenmijn van Morépire in kaart brengen.

18

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: Stefan Panis.

Reportage

Yves Crul, beheerder van Morépire.

Tekening: Stefan Panis.

D

e Ardennen strekken zich uit over Frankrijk, Luxemburg en België. Ze zijn ontstaan door een verheffing van de bodem, waarbij gesteenten uit de diepere ondergrond aan de oppervlakte zijn gekomen. Deze verhoging vindt trouwens nog altijd plaats: de Ardennen stijgen ten opzichte van Antwerpen nu nog altijd met één centimeter per jaar.

Foto's (3): Patrick Swinnen.

256 treden leiden naar het bovenste niveau van de grot (-25 m).

Eén van de meest voorkomende gesteenten is leisteen, die echter meestal bedekt is met sedimenten als kalk- en zandsteen. De ontginning van deze leisteen was gedurende eeuwen één van de belangrijkste industrieën van de Ardennen. De ondergrondse mijnen zijn ondertussen gesloten, maar er blijven vandaag nog enkele openluchtmijnen in werking.

3D-tekening van een deel van de mijn.

De mijn van Morépire (zwarte steen in het Waals) is gelegen nabij de gemeente Bertrix in de provincie Luxemburg. De ontginning van leisteen begon er in 1884 en de mijnwerkers werkten op drie verschillende niveaus: 25, 45 en 60 meter diep. De werkomstandigheden waren hard, zeer hard. De arbeiders moesten gemiddeld 5 ton stenen per dag op hun rug via een ladder naar boven brengen, zes dagen per week. De totale lengte van de galerijen bedroeg 4 kilometer. In 1976 bleek de exploitatie niet meer rendabel en Morépire sloot de deuren. De pompen werden stopgezet en het grondwater steeg tot aan de ingang van de mijn.

Twintig jaar later, in 1996, komt sociaal assistent Yves Crul bij de gemeente Bertrix aanbellen met het gewaagde plan om de mijn terug te openen als toeristische attractie. Hij verkoopt zijn huis en richt een

Harde werkomstandigheden in de mijn.

Hippocampus sept./okt. 2021

19

Duikplaats

naamloze vennootschap op om zo 500.000 euro te kunnen investeren om één kilometer mijngangen leeg te pompen en voor het publiek open te stellen. Geen kleine klus, want er moet 50.000.000 liter water weggepompt worden, er moet licht branden en er wordt een lift voor bezoekers geplaatst (die laatste is ondertussen door een trap vervangen, nadat een marter er zo lelijk huis in gehouden had dat de herstellingskosten onbetaalbaar werden).

De site opent begin 1997 en is vandaag een belangrijke toeristische attractie voor de regio. Om veiligheidsredenen is enkel het eerste niveau op 25 meter diepte toegankelijk. De twee diepere gangenstelsels blijven verborgen onder het grondwater. Yves Crul is tot op de dag van vandaag verantwoordelijk voor de uitbating van het complex.

Tal van obstakels maken het duiken gevaarlijk.

Foto's (3): Stefan Panis.

Reportage

Einde van een duik.

de mijn onder water In maart dit jaar krijgt Yves de vraag van een ploeg duikers onder leiding van Stefan Panis om in Morépire te duiken. In normale omstandigheden is dit niet mogelijk, omdat de horeca-uitbating van het complex het grondwater zonder filtering gebruikt en alle verontreiniging moet vermeden worden. De combinatie van toeristisch bezoek en duikactiviteit is eveneens onmogelijk.

De sluiting van de mijn ingevolge de COVID-maatregelen brengt de oplossing: Stefan Panis mag met zijn team duiken in ruil voor een volledige cartografie van de diepere delen van de mijn en film- en

In het water gaan is een hachelijke onderneming.

20

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto's (3): Stefan Panis.

Er staat gelukkig geen stroom meer op de kabel.

Industriële archeologie.

fotomateriaal voor een nieuw bezoekerscentrum dat in de nabije toekomst het licht zal zien. Het tijdslot is echter kort: de klus moet in drie weekends geklaard zijn. Een haast onmogelijk opgave, want er bestaan geen plannen van de ondergrondse gangen.

De ploeg zal al het materiaal (waaronder een scooter) via een trap van 256 treden naar beneden en terug naar boven moeten dragen. Dit gebeurt 8 tot 10 keren per dag…

methodiek

De metingen gebeuren zowel met een rolmeter als met een MNemo, een toestelletje dat op de lijn wordt gespannen en dat de lengte, de diepte en de hoek van de afgelegde weg optekent.

Eerst en vooral wordt een 3D-tekening gemaakt van het droge en bovenste deel van de mijn. Tijdens de twee eerste weekends worden dan onder water lijnen gespannen en schetsen gemaakt. Een best gevaarlijke job wegens het instortingsgevaar en de vele obstakels die de duikers tegenkomen.

De gangen moeten her en der vrijgemaakt worden met als gevolg dat de zichtbaarheid dikwijls tot nul herleid wordt.

De duikers zijn uitgerust met rebreathers of met open-circuitmateriaal. Het water in de grot is 9°C, een vrij aangename temperatuur.

Het derde weekend wordt benut om metingen uit te voeren en foto- en filmopnames te maken. De metingen gebeuren zowel met een rolmeter als met een 'MNemo', een toestelletje dat op de lijn wordt gespannen en dat de lengte, de diepte en de hoek van de afgelegde weg optekent. Op basis hiervan zal een specialist later de gangen in 3D tekenen, maar dat kost honderden uren werk.

verrassingen Bij de sluiting van de mijn in 1976 namen de eigenaars en de arbeiders alles mee wat Hippocampus sept./okt. 2021

21

Reportage Duikplaats

nog van nut kon zijn. De duikers vinden dus geen uitzonderlijke voorwerpen terug. Ze ontdekken wel enkele schachten van proefboringen die waarschijnlijk tot op een diepte van 80 meter reiken en waarvan Yves Crul en enkele van de oude mijnwerkers, die nog in leven zijn, geen weet hadden. Maar die gangen zullen hun geheimen bewaren, want een tweede duiksessie in Morépire is uitgesloten.

Een bezoek brengen aan het droge gedeelte van de mijn is alleszins een leuke ervaring. Je kan er zelfs onder de grond van een volledige maaltijd genieten. Op de website www.aucoeurdelardoise.be/nl vind je meer info.  PATRICK SWINNEN

Volg eerst een opleiding!

Grot- en mijnduiken zijn gevaarlijke duiken met zeer bijzondere risico’s.

Het NELOS-Duikonderricht stelt dat dergelijke duiken zonder degelijke opleiding absoluut uit den boze zijn.

NELOS biedt deze opleidingen zelf niet aan. Duikers die zich hierin willen (bij)scholen kunnen zich richten tot onze Franstalige zustervereniging LIFRAS die deze opleidingen wel verzorgt (www.lifras.be).

Zweven om geen stof te maken.

22

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto's (3): Stefan Panis.

Tal van obstakels maken het duiken gevaarlijk.

45 meter onder de grond.

Persbericht

Vul je duikfles via je smartphone Vanaf nu kun je je duikfles aan de duikplaatsen de Nieuwe Kerkweg, Dreischor en de Zeelandbrug vullen via je smartphone.

T

oen ik deze zomer mijn duikfles ging vullen aan het vulcentrum op de parking van Nieuwe Kerkweg, ook gekend als Den Osse of het trapje van Irene, kreeg ik er een leuke uitleg gratis bij.

Duikcentrum De Witte Boulevard gaat digitaal. Vanaf nu vul je aan de vulstations die door hen voorzien worden je duikfles gewoon via de app 'Vul je duikfles' op je telefoon. Een vriendelijke medewerker toonde mij stap voor stap voor hoe het moet.

den (er moet wel steeds een minimum van € 10,00 op staan). Nu kun je starten met vullen. Je scant gewoon de aanwezige QR-code die boven de vulslang hangt en de app vertelt je stap voor stap wat je moet doen (van het aansluiten tot het loskoppelen van je fles).

Tijdens het vullen kun je het vulproces mooi volgen (fles loopt langzaam vol met blauwe lucht in de app) en je ziet onmiddellijk precies hoeveel het je kostte (tot op de cent). Het hele gedoe met het sparen van en zeulen met muntjes voor de vulautomaten is dus niet langer nodig. Je kan in de app zelfs de data van je keuringen bijhouden en je krijgt een herinnering wanneer je fles gekeurd moeten worden. Een mooie vooruitgang toch! 

Wanneer je de app op je telefoon hebt staan, moet je eerst een eigen account aanmaken.

Daarna kan je een bedrag naar keuze opla-

MELANIE GEVAERT

Advertentie

Europlongée Boulouris

Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension

10 duiken aan € 539 per persoon.

Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk) 6 personen minimum

www.europlongee.fr FAX: 04 94 19 03 26 GSM: 06 09 18 53 74 • contact@europlongee.fr

Hippocampus sept./okt. 2021 Adv euro_plongee_20210127.indd 1

27/01/2021 16:16:31

23

Reportage

Dankzij de coronamaatregelen was er minder scheepvaart en waren er geen toeristen op de stranden.

Biologie

Rond 20 april 2020 verschenen wereldwijd diverse positieve persberichten over de lederschildpad, die het nu veel beter zou doen dankzij de coronacrisis. Het ene bericht had het over de lederschildpadden in de Thaise provincie Phang Nga en het andere over hetzelfde bedreigde reptiel, maar dan in de Amerikaanse staat Florida.

W

at beide berichten gemeen hadden, was het nieuws dat er dankzij de coronacrisis meer lederschildpadden hun eieren komen afleggen.

Daarnaast komen er ook meer broedsels uit. Het is een 'understatement' dat de natuur zich herstelt dankzij de genomen coronamaatregelen, maar doen de lederschildpadden het nu beter dankzij COVID-19?

najaar 2019 / voorjaar 2020 Dankzij de strenge reisbeperkingen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, lagen meerdere populaire stranden er de voorbije maanden verlaten bij. Zo ook de stranden waar de lederschildpadden hun eieren komen afleggen. Hierdoor werden er op de stranden van de Thaise provincie Phang Nga en de Amerikaanse staat Florida in maart/april 2020 een recordaantal lederschildpadjes geboren.

24

Hippocampus sept./okt. 2021

Dat de genomen coronamaatregelen een positieve impact hebben op het onderwaterleven is geen onbekende meer. En ja, daar zullen de schildpadden, zoals de lederschildpad, zeker wel mee van profiteren. Maar dat er hierdoor eind 2019, begin 2020 meer lederschildpadden hun eieren kwamen afzetten, was zeker niet het geval.

In die periode lagen er nog toeristen op de stranden.

Nochtans meldden wetenschappers van het Phuket Marine Biological Center (PMBC) in Thailand dat er sinds november 2019 in Thailand elf nesten van de zeldzame lederschildpadden gevonden zijn. Elf nesten lijkt niet veel, maar de voorbije twintig jaar waren er nog nooit zoveel van die nesten in Thailand. "Dit is een heel erg goed teken voor ons, want veel broedgebieden werden vernietigd door mensen", vertelt Kongkiat Kittiwatanawong, directeur van het Marine

Foto: Jody Amiet.

Grotere populatie lederschildpadden Voortplantingsseizoen Het voortplantingsseizoen van de lederschildpad loopt tussen oktober en maart.

De lederschildpad legt haar eieren op de tropische stranden van de Atlantische Oceaan, zoals de Caraïben en de kusten van Latijns-Amerika, Florida en Westelijk Centraal-Afrika. De paring zelf is een gevaarlijke zaak. Ze gebeurt namelijk volledig onder water, waarbij de kans groot is dat de dieren zonder lucht komen te zitten en sterven. De vrouwtjes paren slechts om de twee à drie jaar, waarbij ze zich vaak door verschillende mannetjes laten bevruchten. De reden voor dit laatste is dat de mannetjes zeer agressief kunnen reageren in de hoop op paring en ze de vrouwtjes zo ernstig verwonden. Soms worden er meerdere nesten gegraven, waarbij niet elk nest eieren bevat. Waarschijnlijk is dit om roofdieren te misleiden.

Biological Center in Phuket. "De voorbije vijf jaar werden er zelfs geen nesten gevonden.

Schildpadden lopen een hoog risico om gedood te worden door visgerei of mensen die het strand verstoren".

Vanuit Florida kwamen gelijkaardige berichten. Het legseizoen was er in het voor-

jaar van 2020 pas twee weken bezig, maar medewerkers van het Loggerhead MarineLife Center Florida hadden toen al 76 nesten kunnen tellen op zo'n vijftien kilometer strand. Een enorme stijging ten opzichte van dezelfde periode het jaar voordien.

Dat er meer lederschildpadden aan land kwamen, kan wel iets met de scheepvaart

te maken hebben. China was toen reeds in 'lockdown', waardoor er minder scheepsverkeer was en het daardoor voor de lederschildpad minder gevaarlijk was.

Toen de laatste nesten moesten uitkomen – eind maart, begin april – was er bijna overal een 'lockdown' en lagen de neststranden leeg. Dat had zeker een gunstig effect op het uitkomen van de eieren.

Hippocampus sept./okt. 2021

25

Foto: Gilbert S. Grant/Shutterstock.

Een Atlantische lederschildpad is 's nachts aan land gekomen op een strand in Trinidad om een nest te maken zodat ze haar eieren kan afleggen.

Verspreidingskaart met neststranden van de lederschildpad, rode stippen geven de belangrijkste neststranden aan, groene stippen de minder belangrijke.

De afzetplaatsen zijn over de hele wereld verspreid; in Noord-Amerika (Mexico, de Amerikaanse staat Florida), MiddenAmerika (onder andere het Caraïbisch gebied; Trinidad en Tobago en de Dominicaanse Republiek), Zuid-Amerika (Suriname, Frans-Guyana, Panama), Afrika (Gabon, Zuid-Afrika), de kuststreken van de Indische Oceaan (Ceylon, India, Maleisië, Natal, Thailand en ten slotte de kust van Australië, behalve in het zuiden. Het vrouwtje kan de eieren afzetten bij haar foerageergebied, maar reist vaak terug naar het strand waar ze zelf is geboren.

Reportage Biologie

De lederschildpad is goed herkenbaar aan de grijze tot zwarte lederhuid rond zijn schild. Zijn kop, staart en poten, die hij niet kan intrekken, zijn eveneens donkergrijs tot zwart gekleurd en hebben soms kleine roze vlekjes. Deze vlekjes zijn uniek en worden door wetenschappers gebruikt om de schildpadden uit elkaar te houden. Lederschildpadden voeden zich uitsluitend met kwallen.

Foto: AVETPHOTOS/Shutterstock.

bedreigde diersoort

Lederschildpadden voeden zich uitsluitend met kwallen. Digitale tekening in waterverfstijl.

De Atlantische lederschildpad (Dermochelys coriacea coriacea).

Foto: U.S. Fish and Wildlife Service Southeast Region.

Wetenschappers gaan ervan uit dat er twee soorten lederschildpadden zijn: • de Atlantische lederschildpad (Dermochelys coriacea coriacea): heeft grotere voorpoten, een kortere en donkerdere kop en nek en minder vlekjes; • de Pacifische lederschildpad (Dermochelys coriacea schlegelii) is lichter van kleur en heeft meer vlekjes. Hij heeft ook een langere kop en kortere voorpoten.

Verder onderzoek moet echter nog steeds uitwijzen of al deze kenmerken typerend zijn of berusten op aannames. Wel staat vast dat de Atlantische lederschildpad aanzienlijk langer en zwaarder wordt dan de Pacifische.

26

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: DMCR.

De Atlantische lederschildpad is een opvallend dier, dat met zijn schildlengte tot 2,4 meter en een gewicht van rond de 550 kg – samen met de Pacifische lederschildpad – tot de grootste schildpadden ter wereld behoort. Hoewel deze schildpad in zee leeft, is het officieel geen familie van de zeeschildpadden. Ze komen vrijwel wereldwijd verspreid voor, van de tropische zeeën tot de poolzeeën. Op 15 september 2020 werd er zelfs een 2,5 meter grote lederschildpad gespot in de Oosterschelde bij Wemeldinge en later op de dag bij Wilhelminadorp. Eind 2020 werd er nog eentje gespot in de Noordzee. Eind de jaren '90 spoelde er zelfs een nog levend exemplaar aan op het strand van Blankenberge.

Lederschildpadden komen wel vaker voor in de Noordzee, maar normaal gesproken zwemmen ze in het najaar ter hoogte van Cornwall. De populaties in de Atlantische Oceaan lijken al een decennialang langzaam te groeien als gevolg van een betere bescherming van de legstranden. De meeste lederschildpadden uit het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan komen van de legstranden in Latijns-Amerika en de zuidelijke Caraïben (Frans Guyana, Suriname, Guyana, Trinidad en Tobago en Venezuela).

Een grote Pacifische lederschildpad (Dermochelys coriacea schlegelii) legt haar eieren af op Mueang Beach (Thailand).

Daarnaast zijn er kleine populaties die eieren leggen in Florida en in de westelijke en noordelijke Caraïben.

De Pacifische lederschildpad komt voor in de Stille Oceaan (Grote Oceaan) en de Indische Oceaan. Ze worden maximum 1,95 meter lang, bij een gewicht van ongeveer 200 kg. Hun aantal gaat helaas nog steeds achteruit. Van deze soort worden er drie

verschillende populaties onderscheiden.

De westelijke populatie zet de eieren af op stranden in Papoea, India en de Salomons­ eilanden. Het foerageergebied bevindt zich echter aan de andere kant van de Stille Oceaan, langs de westkust van Noord-Amerika.

In Australië is één nestplaats aan de oostkust bij de stad Brisbane, dit is één van de belangrijkste afzetplaatsen.

De oostelijke populatie zoekt naar voed-

sel in zuidelijke wateren, langs de kust van Zuid-Amerika tot in Peru en Chili. De neststranden liggen in Midden-Amerika, van Mexico tot Costa Rica, waar ook de Atlantische populaties hun eieren begraven.

De derde populatie zet haar eieren af op Maleisië, maar hun aantal wordt geschat op nog enkele honderden, waarmee deze groep op de rand van uitsterven staat.

Omdat de populaties van de Pacifische lederschildpad de laatste jaren sterk in aantal en verspreiding zijn achteruitgegaan, behoren ze tot de beschermde diersoorten. Waarom bedreigd? Per legseizoen maakt een vrouwtje gemiddeld zeven nesten, met ongeveer 85 eieren per nest. De eieren zijn zo groot als een pingpongbal. Jammer genoeg overleeft hiervan naar schatting slechts één op de duizend jongen.

Op de stranden die veel toeristen aantrekken, liggen de overlevingskansen zelfs nog lager.

Andere gevaren die de nesten moeten doorstaan zijn opgravingen van de eieren door roofdieren en plunderingen door de mens.

Wanneer de schildpadjes uitkomen, gaan ze instinctief richting zee en ook dan loeren er veel gevaren.

De lederschildpad legt haar eieren het liefst in donkere en rustige gebieden. Die zijn zeldzaam wanneer de toeristen massaal op het strand vertoeven. Het normale toerisme doet de dieren dus zeker geen goed.

De afwezigheid van diezelfde toeristen door de coronamaatregelen zorgden dus echter voor een ommekeer.

hoop Dat de aanhoudende coronamaatregelen wel degelijk een positief effect hebben op de bedreigde lederschildpadden stelden marine biologen zowel in Florida als in Phang Nga vast. De dieren konden er het voorbije jaar in alle rust broeden. Stranden waren immers verboden terrein voor mensen en er was daardoor – wat ook belangrijk is – opmerkelijk minder zwerfafval. Veel in zee levende schildpadden raken immers gewond

of sterven zelfs, omdat ze verstrikt raken in plastiek of omdat hun maag vol zit met plastic zakken. Deze plastic zakken hebben onder water immers dezelfde vorm als een kwal en worden daardoor vaak aanzien als voedsel. De schildpad krijgt hierdoor een vals gevoel van verzadiging en sterft de hongerdood.

De kans dat de schildpadden of hun eieren werden beschadigd of gedood, was vorig broedseizoen dus veel kleiner dankzij de

Advertentie

Ephyra

Noordzeeduiken - Nieuwpoort Info en reservatie: 09/367 01 22 jan@thebigblue.be

Duikcenter The big Donklaan 26 - 9290 Berlare blue tel: + 32 (0)9 367 01 20

info@thebigblue.be - www.thebigblue.be

Openingsuren:

Alle kwaliteitsmerken - Vulstation 300 bar Nitrox vulstation - Eigen onderhouds- en hersteldienst Herkeuren van duikflessen - Duikopleidingen Nitrox en technical opleidingen

Woensdag en vrijdag: 10u00-12u00 & 13u00-19u00 | Donderdag: 13u00-21u00 | Zaterdag: 10u00-17u00 | Dinsdag enkel op afspraak | Zondag en maandag gesloten Advertentie Hippo 2018.indd 1

29/04/2020 9:20:40

Hippocampus sept./okt. 2021

27

Reportage Biologie

'lockdown'. Bovendien was er ook minder activiteit op zee en liepen de schildpadden tijdens hun tocht van en naar het strand minder risico op aanvaringen in de ondiepe wateren.

Probleem van lege stranden Lege stranden kunnen echter ook voor problemen zorgen. In veel landen zijn economische kansen een cruciale factor bij het beschermen van schildpadden. Schildpadden trekken toeristen en toerisme zorgt voor banen – direct of indirect gerelateerd aan schildpadden.

Maar COVID-19 heeft de toeristenindustrie gedecimeerd. In sommige gemeenschappen, in de buurt van schildpadden, zijn heel wat mensen 'wanhopig' op zoek naar inkomen en voedsel. In sommige landen is een toename waargenomen van de illegale jacht op schildpadden en het verzamelen van eieren, omdat het coronavirus het voor mensen moeilijker maakt om de kost te verdienen.

Onze wereld is enorm veranderd, maar deze schildpadden doen gewoon wat ze al miljoenen jaren doen en het kan ons hoop geven dat de wereld eigenlijk gewoon doordraait.

De coronacrisis zorgt wereldwijd voor verhalen over de heropleving van de natuur.

Denk maar aan de berichten over dolfijnen die terugkeerden naar de kanalen van Venetië, karpers die je plots zag zwemmen in de Brugse reien, wilde dieren die tot in dorpskernen gesignaleerd werden, enz.

Onderzoekers hopen dat de gunstige effecten van de 'lockdown' nog even aanblijven, zodat andere soorten hier ook van kunnen profiteren.  MELANIE GEVAERT

Diepe duikers Lederschildpadden staan bekend als de diepste duikers onder de reptielen. Ze duiken vaak honderden meters diep, met gemeten uitschieters van wel 1.250 meter. Lang was het onduidelijk hoe ze dat deden. Zwommen ze gewoon naar beneden of lieten ze zich als een steen zinken. Amerikaanse marine biologen deden onderzoek met vijf vrouwelijke lederschildpadden. Ze plakten daarvoor een soort versnellingsmeters op hun rug. De verschillende schildpadden vertoonden telkens hetzelfde vaste duikgedrag tussen de 64 m tot 425 m. Ze begonnen met zwemmen op eigen kracht onder een hoek van gemiddeld 41 graden naar beneden. Op een bepaalde punt gingen ze steeds langzamer zwemmen, tot hun 'flippers' helemaal stilvielen. Op dit punt begonnen de schildpadden te zinken.

Hoe diep dit zinken gebeurt, blijkt afhankelijk te zijn van de totale duikdiepte. Het 'zinken' neemt namelijk in alle gevallen gemiddeld 85% van de totale duiktijd in beslag. Op deze manier lukt het de schildpadden om heel veel energie te besparen. De wetenschappers vermoeden dat de schildpadden aan de oppervlakte al de duikdiepte bepalen en zo meer of minder lucht inademen.

Het duiken gebeurt bij de meeste andere zeedieren juist met lege longen, om bij het stijgen de kans op decompressieongevallen te verkleinen. Lederschildpadden voorkomen dit door geleidelijk naar boven te zwemmen, waarna ze het laatste stukje gewoon stijgen door hun positief drijfvermogen. Daarnaast zou hun lage lichaamstemperatuur helpen om stikstof beter op te laten lossen in het bloed. Zo zie je dat ook zeezoogdieren rekening moeten houden met de decompressieregels.

& IVO MADDER

Advertentie

28

Hippocampus sept./okt. 2021

Reportage

Toplitzmeer Oostenrijk De duiksport heeft een avontuurlijk kantje, waardoor een duiker zijn grenzen kan verleggen of zijn interesses kan uitbreiden. Wrakken, grotduiken, expedities, … staan bij velen onder ons op de bucketlist, maar wordt de jacht naar nazischatten een nieuwe hype?

T

oen het Derde Rijk, 75 jaar geleden, instortte verstopten de nazi's nog snel hun goud, diamanten, kunstschatten en kisten vol nazigeheimen. Ze zouden verborgen zitten in holle bergen en diepe meren. Zo werden er in 1959 valse bankbiljetten ter waarde van enkele miljoenen ponden uit het Toplitzmeer opgedoken.

Vermits Adolf Hitler geboren werd in Oostenrijk, zo'n honderd kilometer verderop, kende hij deze streek goed. Hij zag in het Toplitzmeer de uitgelezen plek voor een teststation van nieuwe munitie. In 1943 vonden hier zware militaire manoeuvres plaats — testen met loodzware bommen die men vanop het meer keihard richting de omringende rotsen kon knallen, zonder dat de nazi-ingenieurs zich moesten bekommeren om omgevingsschade en geluidshinder.

Ook onderwatertorpedo's werden hier uitgeprobeerd.

dumpen van kisten Toen de geallieerden oprukten, verstopten de terugtrekkende nazi's alles wat waardevol kon zijn voor de vijand op een veilige plek, waaronder ook het Toplitzmeer. Zo vertelt de zoon van Ida Weissenbacher dat zijn moeder, samen met nog andere boeren in de buurt, in april '45 in het midden van de nacht gewekt werd door geklop op de deur.

Het Toplitzmeer is gelegen in een dicht bergbos, hoog in de Oostenrijkse Alpen op 98 km van Salzburg. Het wordt omgeven door kliffen en bossen in het merengebied van Salzkammergut, in het 'Totes Gebirge' (dode gebergte). Dieper dan 20 m bevat het water geen zuurstof. Vissen kunnen alleen overleven in de bovenste 18 m, omdat het water onder de 20 m zout is. Dieper werden enkel bacteriën en wormen, die zonder zuurstof kunnen leven, gevonden. Het gebied is alleen te voet bereikbaar via een privépad van een kilometer lang.

30

Hippocampus sept./okt. 2021

Het waren Duitse soldaten die hulp nodig hadden om de heuvel richting Toplitzmeer op te geraken. De boeren stelden hun paarden en karren ter beschikking voor het vervoeren van een grote lading kisten. Omdat de soldaten zo nerveus waren, vermoedden de boeren dat er heel waardevolle zaken in die kisten zaten. De hele operatie moest ook vóór de ochtend afgelopen zijn, zodat er zo weinig mogelijk ooggetuigen zouden zijn.

aanwijzingen De vondst in 1959 en dit verhaal zijn niet de enige aanwijzingen dat het meer bijzondere dingen herbergt. Een duiker die deelnam aan de expeditie in 1959 meldt een gezonken vliegtuig te hebben gezien op diepte. Later hebben veel duikers geprobeerd de diepte van 103 meter te bereiken, waarbij enkelen onder hen het leven lieten. Dit omwille van een versperring door opeengestapelde takken en boomstammen op een diepte van zo’n 80 meter.

Hoe dan ook, de gelukzoekers geloven nog steeds dat het meer waardevolle geheimen verbergt. Doe de klim en je begrijpt het onmiddellijk. Op slechts 20 minuten van de bewoonde wereld vind je een niemandsland.

Het bergmeer biedt bezoekers een machtig uitzicht: een ellenlang rimpelend oppervlak, waar de stilte overdonderend is.

Foto: schusterbauer.com.

Geschiedenis

© RR.

In 1959 werden valse bankbiljetten ter waarde van enkele miljoenen ponden uit het Toplitzmeer opgedoken.

Foto: Hans Fricke.

Vals geld op de bodem van het Toplitzmeer. De bankbiljetten werden vervalst door de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog in een poging de Britse economie te destabiliseren, maar werden aan het einde van de oorlog in het meer gedumpt.

Vals geld op de bodem van het Toplitzmeer.

Rest nog de vraag: "Geeft het meer op een dag zijn diepste geheimen prijs?". Al moeten we niet onmiddellijk dromen over onze volgende uitdaging. Duiken in het Toplitzmeer werd door de Oostenrijkse overheid verboden in 2018.  CHRISJE DEMUYNCK

Foto: Keystone/Getty Images.

Wie nog twijfelt, kan gaan praten met Albrecht Syen. Hij is uitbater van de 'Fischerhutte' (Visserhut) aan de rand van het Toplitzmeer. Syen is een ervaren duiker en dus de best geïnformeerde persoon rond het meer. Tijdens zijn duiken heeft hij meerdere objecten bovengehaald, waaronder een raket. Uiteindelijk staakte hij zijn duiken in het meer, omdat de omstandigheden er te gevaarlijk zijn. Hij is er echter van overtuigd dat het meer nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven.

Een duiker duikt de vervalste nazi-biljetten op uit het Toplitzmeer in de Oostenrijkse Alpen (1959).

Het Toplitzmeer komt voor in de James Bond film Goldfinger, waarin hij een gouden staaf ontvangt.

De baar zou uit het meer gehaald zijn.

Geraadpleegde bronnen: GVA & Wikipedia.

Hippocampus sept./okt. 2021

31

Regionieuws AVOS

Een droom wordt

werkelijkheid

Het lijkt wel het begin van iets onrealistisch vergezocht, onhaalbaar en ondenkbaar, maar toch zo herkenbaar. Ervan dromen iets te realiseren dat nog niet is, waar we allemaal van kunnen profiteren.

B

ij pot en pint aan de toog in het clubhuis van de Otters VVV (vriendschap, vreugde en veiligheid, nvdr) te Schoten werden enkele jaren geleden wilde plannen verzonnen om de Put van Ekeren te scannen. Hoe zalig zou het zijn om te weten hoe de put eruitziet zonder water?

Veel beginnende (en niet meer zo beginnende) duikers vragen ons vaak waar ze zich in godsnaam bevinden als ze bijv. 'De buste' tegenkomen. Boven water wordt er een richting gegeven, maar dat blijft te vaag voor sommigen.

Die plannen om de diepte van de Put van Ekeren te scannen verdwenen steeds weer als we de volgende ochtend wakker werden en begonnen aan onze dagelijkse werkzaamheden, maar bleven sudderen om na een tijdje toch terug boven te komen.

En plots, wéér aan de toog met nog anderen erbij, begonnen we concreter na te denken: Wat hebben we nodig? Wat hebben we? Wat mag er en wat niet?

Toen werd er een heuse werkgroep opgericht en contacten werden gelegd. We werden steeds enthousiaster en er kwamen steeds meer haalbare concrete voorstellen naar boven. En uiteindelijk hadden we een

32

Hippocampus sept./okt. 2021

Put van Ekeren - Diepteprofiel https://youtu.be/U_dH98m01hk duidelijk, uitvoerbaar plan om voor te leggen aan AVOS, die geen seconde twijfelde en ons groen licht gaf en ondersteunde waar nodig.

Op een koude winterdag in januari (weinig begroeiing, minder duikers) kwam er een duikverbod en ging een scanner op een op afstand bediend bootje de put heen en weer en heen en weer en…

Wat voor ons een groot clubfeest had moeten zijn, met toeters en bellen, werd spijtig genoeg door de coronamaatregelen verboden. Gewapend met handgel en mondmaskers en op afstand van elkaar, hielden onze werkgroep en AVOS toezicht op het scannen. Zelfs de catering voor de werkende crew werd coronaproof verzorgd. Ondanks deze strenge coronamaatregelen lukte het ons toch om op een veilige manier de pers, politie, brandweerduikers, schepen, … te woord te staan. Een mooi interview werd uitgezonden op ATV. En toen werd het wachten. Het bleek toch niet zo simpel om de scanbeelden om te zetten in de 3D-versie die we wilden heb-

ben. De gescande beelden waren toch niet zo uitgebreid als we dachten. We gingen er met de kajak nog eens over om enkele zones opnieuw te scannen. Nadien moesten we die twee verschillende gescande zones matchen.

Diepteprofiel op www.avos.be Na veel uren van puzzelen is de eerste versie onlangs gepresenteerd aan het grotere publiek via AVOS. Je kan ze bekijken op de website van AVOS, de Otters en YouTube.

Onze droom is nog niet voorbij. De Otters blijven werken om de 3D-versie nog te verfijnen, maar ondertussen kunnen jullie al kennismaken met 'Draining the PVE' (Put van Ekeren - Diepteprofiel). Het is misschien nog niet het niveau van National Geographic, maar wij zijn toch al fier op de prestatie van onze duikclub.

Hopelijk kan het alvast voor velen een beter beeld geven van hoe die put er nu eigenlijk uitziet en waar de officiële beelden staan.

Nu is het vooral uitkijken naar de tweede versie van 'Draining the PVE' door De Otters VVV. 

ATV-nieuwbericht

www.deotters.be

ANN SOETEWEY, DUIKSCHOOLVERANTWOORDELIJKE

Advertentie

AL1 2 0 0 RAFO

UW FOTO’S NOG BETER BELICHT MET DE RAFO AUTO FLASH OFF 2 h 3 0 a u to n o m ie , 1 2 0 0 lu m e n s te r k, 5 5 ° s tr a lin g s h o e k

Hippocampus sept./okt. 2021

33

Reportage

Boven water heeft de smartphone de compactcamera zo goed als verdrongen. Het ziet er naar uit dat dit ook gaat gebeuren bij het fotograferen onder water. Deze zeedahlia werd met een compactcamera Samsung S8 in een Sportdiver onderwaterhuis gefotografeerd – 4,9 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/60 sec. – f/1,7 – ISO 200 – Natuurlijk licht.

Onderwaterfotografie

Foto: Ron Offermans.

De toekomst van onderwaterfotografie Hoe populair wordt de smartphone bij onderwaterfotografie? Allemaal met een smartphone onderwater!

F

otograferen met je smartphone is de laatste jaren heel normaal geworden. Je kunt gerust stellen dat de smartphone de eenvoudige compactcamera‘s zo goed als verdrongen heeft. De grote camerafabrikanten zijn hierdoor in

feite al gestopt met het op de markt brengen van dit soort camera's. De volgende stap is dat de smartphone de concurrentie zal aangaan met de meer geavanceerde compactcamera's. Nu al gaan de ontwikkelingen die kant op. Hogere resolutie, betere lichtgevoeligheid, meerdere lenzen, handmatige instellingen en geavanceerde instellingen zoals 'High Dynamic Range' (HDR), 'Deep fusion' en 'Nacht modus' zijn al redelijk gemeengoed.

In de toestellen worden altijd kleine beeldsensoren gebruikt om het apparaat zo dun

mogelijk te houden. De beeldkwaliteit daarvan is minder dan die van een grote beeldsensor. Aan de ander kant wordt er enorm veel research gedaan naar een manier om ervoor te zorgen dat de beeldkwaliteit zo optimaal mogelijk wordt. De kwaliteit van de camera is voor leveranciers immers heel vaak één van de belangrijkste verkoopargumenten en ze proberen daar als het even kan de concurrent de loef mee af te steken. Daarom worden kosten nog moeite gespaard om de fotofuncties te verbeteren.

Het is dus een logisch gevolg dat de smartphone ook als onderwatercamera gebruikt zal gaan worden. Zo goed als iedereen is immers in het bezit van een smartphone.

Alhoewel een smartphone nooit ontworpen is om primair als camera te fungeren, heeft het gebruik ervan, zeker ook bij onderwaterfotografie, ten opzichte van een gewone camera zelfs een aantal grote voordelen.

voordelen smartphone Het grootste voordeel van een smartphone is het kleine formaat en het daarbij in verhouding enorm grote beeldscherm, groter dan elke camera/onderwaterhuis combinatie die op dit moment verkrijgbaar is.

34

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto (2): Ron Offermans.

combinatie ook gebruiken als volwaardige duikcomputer. In dat geval is alle informatie, foto's en video tot een uitgebreid elektronisch logboek samen te voegen.

Je zou eigenlijk wensen dat elke camera op deze manier met het onderwaterhuis zou communiceren. Waarom eigenlijk niet? Ook hier is het weer duidelijk dat fabrikanten van telefoons voorlopen als het om nieuwe technieken gaat.

Zeeschildpad – Samsung S8 in Weefine-huis – 4,2 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/350 sec. – f/1,7 – ISO 40 – 2 x 4000 Lumen.

Eerste ervaring met een smartphone Weefine in Egypte Twee jaar geleden maakt ik al kennis met het fotograferen met een smartphone. Ik had tijdens een persreis de beschikking over een 'Weefine'-onderwaterhuis voor mijn 'Samsung S8'. De resultaten daarvan waren naar tevredenheid, maar aan de bediening via de app schortte het één en ander. De app was absoluut nog niet uitontwikkeld en er was gedoe over het patent. Dat schijnt zelfs nu nog steeds niet opgelost te zijn. Het patent om via bluetooth extern een camera te bedienen, berust bij 'Easydive' uit Italië en die beschermen dit ten opzichte van andere merken die er gebruik van willen maken.

Murene – Samsung S8 in Weefine-huis – 4,2 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/100 sec. – f/1,7 – ISO 50 – 2 x 4000 Lumen.

Omdat er nauwelijks knoppen op een smartphone zitten, bedien je hem vooral via het touchscreen. Als de camera in het onderwaterhuis zit, kun je daar in de meeste gevallen geen gebruik van maken. Daarom zit er meestal een bluetoothunit in het onderwaterhuis die verbinding maakt met de telefoon. Op het huis zitten dan drukknoppen die via de bluetoothunit de smartphone aansturen. Hiervoor moet een app gedownload worden die zorgt dat de juiste instructies worden overgebracht. Deze manier van werken heeft een groot aantal voordelen. De drukknoppen op het huis hoeven niet via ingewikkelde mechanische constructies verbinding te maken en kunnen dus zo ergonomisch mogelijk geplaatst worden. Hierdoor kunnen de meeste knoppen eenvoudig met de duim en wijsvinger van de rechterhand bediend worden. De app bepaalt welke knop welke functie krijgt. Dat zorgt er ook voor dat je zo goed als elke telefoon kunt gebruiken, zolang de app het type smartphone ondersteunt. Dus ook toekomstige modellen. Updates kunnen nieuwe of verbeterde functies toevoegen. Er kunnen zelfs apps ontwikkeld worden door derde partijen die anders of beter functioneren.

Weefine met lampen.

Een smartphone is meer dan een camera en daar kan je dus ook gebruik van maken.

Zodra je boven water bent, kun je bijv. met de smartphone contact maken met het internet, zodat de foto's direct worden opgeslagen in de cloud. De foto's kunnen met de smartphone ook meteen bewerkt worden in een fotobewerkingsapp. Als het onderwaterhuis daarnaast ook nog beschikt over een druksensor en temperatuurmeter kun je die

Een externe partij was destijds verantwoordelijk voor de app die communiceerde tussen het 'Weefine'-huis en mijn 'Samsung'.

Via deze app was de bediening van de functies erg onoverzichtelijk. Daarnaast moest ik de camera al in de hotelkamer aanzetten en pas bij terugkomst kon ik hem weer uitzetten. Dat kostte te veel van de energie van de accu. Soms stopte de camera er al mee tijdens het begin van de duik. Veel frustratie Hippocampus sept./okt. 2021

35

Reportage

Onderwaterfotografie

De SeaLife Sportdiver SL400.

dus, maar wat mij wel is bijgebleven was het comfort van het grote scherm als hij het wel goed deed. Hierdoor was vooral het filmen heel prettig. Je kon de camera ver van je afhouden, zodat je stabiele opnamen kreeg.

In principe is het nog steeds niet goed mogelijk smartphones aan en uit te zetten als ze zijn ingebouwd, maar ze gaan nu wel in de energiebesparingsstand en houden het veel langer uit als ze niet worden gebruikt.

nieuwe onderwaterhuizen voor smartphones Inmiddels zijn er al een tiental onderwaterhuizen voor smartphones op de markt verschenen. Naast het in dit artikel besproken huis van SeaLife, heeft Weefine twee types, één met en één zonder duikcomputerfunctie. Verder zijn er huizen van de merken Diveroid, DiveVolk, Puluz, AxisGo, Sea Frogs, Pixco, Easydive en er zullen er ongetwijfeld nog vele volgen. Het concept tussen de verschillende merken verschilt niet zoveel.

De meeste werken via Bluetooth, maar er zijn er waarbij je via een met gel gevulde achterkant het 'touch screen' kunt bedienen. Je kunt dan de camera-app van de smartphone zelf gebruiken.

SeaLife Sportdiver SL400

36

Hippocampus sept./okt. 2021

Wasroos – iPhone 12 MAX Pro – 1,54 mm (KBE 14 mm) – belichting 1/40 sec. – f/2.4 – ISO 50 EV-1 – Bestaand licht – JPEG bewerkt.

Wasroos – iPhone 12 MAX Pro – 5,1 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/120 sec. – f/1,6 – ISO 100 EV-2 – Bestaand licht – RAW bewerkt.

Foto (2): Ron Offermans.

Nog niet zo heel lang geleden is ook SeaLife in de markt van de smartphones gedoken.

Ook zij zien dat de markt voor hun compactcamera de 'DC2000' is geslonken en zullen ook niet met een opvolger voor deze camera komen. Naast de 'SeaLife Micro 3.0' en de 'Reefmaster', die in het segment van de actioncamera horen, hebben zij de 'Sportdiver SL400' uitgebracht voor smartphones.

Aanvankelijk alleen voor de iPhone, maar sinds kort ook voor Android. Het huis is voor beide types gelijk, maar je moet een andere app downloaden en de functies van de apps verschillen behoorlijk. Hiermee is het ook meteen duidelijk waar appontwikkelaars voor dit soort toepassingen tegenaan lopen.

Bij het ontwikkelen van een app zijn ze niet alleen afhankelijk van wat de camera kan, maar ook wat de leveranciers toelaten wat betreft het aanspreken van de hardware door de app. Daarnaast moeten er keuzes worden gemaakt tussen welke instellingen wel en welke niet door de app gebruikt gaan worden. Te veel instellingen kan gebruikers afschrikken, te weinig geeft weer veel beperkingen. Ze moeten daarom beslissen welke doelgroep ze voor ogen hebben.

Foto: Ron Offermans.

De bedieningsknoppen van de De 'SeaLife Sportdiver SL400' werken via bluetooth.

Viltwier – iPhone 12 MAX Pro 5,1 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/550 sec. – f/1,6 – ISO 32 – Bestaand licht – RAW bewerkt.

Wat meteen opvalt, is het totaal ontbreken van mechanische overbrenging van de knoppen op het huis naar de smartphone. Er zijn slechts verende schuifjes te zien, waarmee je smartphones van verschillende formaten kunt vastklemmen, en een batterijcompartiment voor twee AAA-cellen, die de stroom moeten leveren voor de bluetooth­ unit.

voeding Een bluetoothunit heeft voeding nodig via een paar batterijen. Die gaan niet zo heel lang mee, waardoor het verstandig is de bluetoothunit uit te schakelen als je hem niet gebruikt.

Je kan de bluetoothunit via een schakelaar, rechtsonder, uitschakelen.

verschil app voor Android en iPhone Zoals aangegeven is het verschil in mogelijkheden en instellingen tussen de Sportdiverapp voor Android en voor iPhone aanzienlijk. Als auteur van instructiebijlagen die uitleg geven over de bediening van dit soort apparatuur, was ik zelfs genoodzaakt om aparte uitgaven te maken voor de Android- en de iPhone-modellen.

Ook tussen iPhone- of Androidmodellen onderling zijn er verschillen in de app, maar die zijn hoofdzakelijk toe te kennen aan het verschil in het aantal lenzen waar de smartphones mee zijn uitgerust.

Het onderwaterhuis Onderwaterhuizen voor smartphones hebben over het algemeen een heel andere

vorm dan onderwaterhuizen voor gewone camera's. Zo ontbreekt de lenspoort in het midden van het huis. In de plaats daarvan hebben ze een doorzichtig venster aan de zijkant van het huisje op de plaats waar de lens of lenzen van de smartphones zich bevinden. Dit venster is vrij groot, omdat de plaats van de lens per telefoon behoorlijk kan verschillen.

De achterkant wordt voor het grootste gedeelte in beslag genomen door een venster waardoor je het beeldscherm van de telefoon kunt zien. Aan de rechterzijkant zitten meestal de druktoetsen.

Via een draaimechanisme met vergrendeling, waar tegenwoordig de meeste onderwaterhuizen mee zijn uitgevoerd, kun je het huis openen.

Bij WeeFine moet je hiervoor de batterijen verwijderen. SeaLife heeft het handiger aangepakt. Je kunt de bluetoothunit van dat toestel via een schakelaar uitschakelen.

de bedieningsknoppen Op het huis van SeaLife zitten maar vier knoppen, maar ze zijn groot en het is meteen duidelijk waar ze voor dienen. Het werkt ook behoorlijk intuïtief. Met de bovenste knop bepaal je de functie. Met de middelste twee scrol je door de opties van de functies en je bevestigt de optie van de functie met de onderste knop. Simpel en duidelijk. Al snel zul je dit kunnen doen zonder dat je op de knoppen hoeft te kijken. Wat dat betreft hebben ze het veel beter opgelost dan het Weefine onderwaterhuis, dat weliswaar 5 knoppen heeft, maar waarvan de functies zo vaak wijzigen dat je constant op het scherm moet kijken om te weten welke functie een knop nu weer heeft. Niet handig!

vacuümsysteem De meeste huizen beschikken over een vacuümsysteem. Hiervoor is een ventiel aangebracht. Met een pompje zuig je lucht uit Hippocampus sept./okt. 2021

37

Reportage

Onderwaterfotografie

het huis, totdat je het signaal krijgt dat het voldoende is.

Het is altijd een prettige gedachte dat je redelijk goed beschermd bent tegen een volloper, zodat je niet plotseling midden in je vakantie zonder camera komt te zitten, en in het geval van een smartphone, ook meteen zonder verbinding met de buitenwereld.

SeaLife heeft ervoor gekozen je te dwingen om het beveiligingssysteem te activeren, voordat je de camera kunt bedienen. Dit is misschien wel extra veilig, omdat je het dan nooit kunt vergeten, maar het is beslist onhandig als je thuis wilt oefenen om de werking onder de knie te krijgen.

meerdere lenzen De eenvoudige en oudere types smartphones hebben maar één lens, waardoor je extra lensconverters moet gebruiken voor groothoek- en macro-opnamen. De nieuwste smartphonecamera's hebben meerdere lenzen. Meestal drie, een ultragroothoek met een beeldhoek van 120°, een standaard groothoek en een telelens.

macro Smartphones blinken vooralsnog niet uit op het gebied van macro. Dat heeft weer alles te maken met de noodzaak een smartphone zo dun mogelijk te maken. Voor macrofotografie moet de lens afstand kunnen nemen van de beeldsensor. Vandaar dat je, zonder in te zoomen, objecten van grofweg 10 cm beeldvullend kunt fotograferen, maar niet veel kleiner. Er zijn wel ontwikkelingen, waarbij gebruikgemaakt wordt van een soort periscooplens. Lens en beeldsensor hoeven dan niet meer op één lijn te liggen, zodat ze verder uit elkaar kunnen worden gepositioneerd. Met deze techniek wordt nu getracht langere telelensfuncties te creëren, omdat het marketingtechnisch interessanter is, maar het kan ook gebruikt worden om de macrocapaciteit te vergroten.

hier invloed op uitoefenen via het diafragma.

Het diafragma is een mechanische iris in de lens die in de eerste plaats de hoeveelheid licht regelt die door de lens valt. Als je de iris vernauwt, komt er minder licht binnen, maar wordt de scherptediepte groter.

Smartphones bezitten SeaLife dwingt je het correct vacuüm te zuigen en het beveiligingssysteem te activeren via de Sportdiverapp. echter geen diafragma.

Door het kleine formaat van de beeldsensor en de lens zou een hoe groter de scherptediepte. Vandaar dat diafragma zo klein moeten worden uitgede scherptediepte bij een smartphone altijd voerd dat hierdoor optische fouten zouden vrij groot is. Het betekent eigenlijk dat het ontstaan. Opnamen met een smartphone niet mogelijk is om foto's te maken met weiworden daarom altijd met de hoogste lichtnig scherptediepte. Dit kan soms wenselijk sterkte van de lens genomen. Scherptezijn als je een onderwerp mooi scherp afgediepte wordt echter ook nog door iets antekend wilt afbeelden tegen een onscherpe ders beïnvloed en dat is het formaat van de achtergrond. Daarom hebben veel moderne beeldsensor. Hoe kleiner de beeldsensor, smartphones de functie 'Background Blur'.

Vervorming heb je als je met de (super)groothoek fotografeert en komt omdat de groothoek gebruikt wordt door een vlak glas. Dit geeft de vertekening. Ook bij spiegel- en systeemcamera's in behuizingen is dit zo. Dat is de reden waarom er bij groothoekfotografie een DOOM-poort gebruikt wordt. Deze gaat de vertekening tegen. Niet voor niks zijn er doom-, standaard- en telelenspoorten.

Bij de iPhone gaan we echter de verschillende lenzen door hetzelfde vlakke glas gaan gebruiken, maar de fysica wetten blijven steeds van toepassing. Bijgevolg is er de vervorming.

Bij een standaard- en telelens als instelling heb je die vervorming niet, omdat hierbij een vlak glas geen vertekening oplevert.

scherptediepte bij smartphones Scherptediepte is het gebied van voor tot achter dat we als scherp ervaren. Je kunt

38

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto : Ivo Madder.

Mochten er in de toekomst smartphones op de markt komen met betere macrocapaciteiten, kunnen ze zonder enig probleem ook gewoon gebruikt worden in combinatie met bestaande onderwaterhuizen. Op dit moment kun je alleen nog maar gebruik maken van een macroconverter, als die op het onderwaterhuis kan worden aangebracht.

De camera kan, door gebruik te maken van twee lenzen, analyseren wat het hoofdonderwerp is en wat de achtergrond. De achtergrond wordt dan digitaal onscherp gemaakt, zodat het lijkt alsof de opname is gemaakt met heel weinig scherptediepte.

handmatig scherpstellen Bij handmatig scherpstellen denken de wat oudere fotografen meteen aan de ring rond de lens, waarmee je vroeger kon scherpstellen. Die ontbreekt uiteraard, maar als je handmatig scherpstellen activeert in het menu van de Sportdiverapp, dan wijzigt de functie zoomen in handmatig scherpstellen.

Dat kan onder water toch handig zijn. Automatisch scherpstellen werkt prima, zolang er maar genoeg licht en contrast aanwezig is.

Onder water ontbreekt dat vaak en kan het gebeuren dat de camera blijft zoeken.

Dankzij het grote scherm kun je met een smartphone ook prima zelf bepalen of het

beeld scherp is en anders is het ook gewoon te corrigeren.

groothoek Veel smartphones beschikken over een ultra groothoeklens. Dit betekent niet dat je daar altijd gebruik van kunt maken. Bij de Samsung S21+, die volgens de 'Compatibility Chart' geschikt is voor het Sportdiverhuis, wordt een groot gedeelte van het beeld geblokkeerd, omdat de lens teveel tegen de rand zit.

Bij camera's waarbij de lens wel voldoende ruimte heeft, is het nadeel dat ze achter het vlakke glas gebruikt moet worden. Door de breking van het licht op de scheidslijn van water en glas zal het beeld worden vergroot of anders gezegd wordt de beeldhoek verkleind. Dit is hetzelfde effect als wanneer je door een duikbril kijkt. Daarnaast gaan de lichtstralen langs de hoeken heel schuin door het frontglas, zodat de hoeken onscherp zullen worden. Hoe groter de hoek,

Zeeanjelieren en doorschijnende zakpijpen – iPhone 12 MAX Pro – 5,1 mm (KBE 26 mm) – belichting 1/200 sec. – f/1,6 – ISO 32 EV-2 – Bestaand licht – RAW bewerkt.

hoe onscherper. Vandaar dat er bij een groothoeklens bij voorkeur gebruikgemaakt wordt van een bol frontglas (dome port).

Daarom is het voor echte groothoekopnamen verstandig om gebruik te maken van een groothoekconverter, zoals de 'WeeFine WFL-02'. Die plaats je niet voor de ultra groothoeklens, maar voor de standaard- of groothoeklens. Zo vergroot de beeldhoek van ongeveer 58 graden naar ongeveer 124 graden en is het beeld bovendien tot in de hoeken haarscherp.

Ik heb zelf zeer goede ervaring met het Weefinehuis. Dat is uitgerust met een verplaatsbare schroefdraadadapter voor het lensvenster. Die is verplaatsbaar, omdat de positie van de lens van de smartphone per model anders is en de converter altijd recht voor de lens moet worden gepositioneerd.

Helaas is het Sportdiverhuis niet in het bezit van zo'n adapter. Van de importeur heb ik begrepen dat er wel aan gewerkt wordt.

Instellingen Zoals al eerder aangegeven, is er op dit moment een aanzienlijk verschil tussen de instelmogelijkheden van de iPhone-app en de Androidapp. Of dit zo blijft is onzeker, omdat er regelmatig updates worden uitgebracht.

Hierbij zullen ongetwijfeld wensen van gebruikers invloed hebben op eventuele nieuwe functies.

belichting Wat betreft de huidige mogelijkheden verschillen de app voor de Androidsmartphone en de iPhone behoorlijk in de mogelijkheden om de belichting te beïnvloeden. Beide kun je in de stand automatisch gebruiken met een eventuele correctie van -3 tot +3, maar met de Androidapp kun je ook handmatig belichten door een vaste sluitertijd en een vaste ISO-waarde in te stellen. Het diafragma heeft altijd één vaste waarde.

Hierdoor is er bij de Androidmodellen meer invloed uit te oefenen op de belichting.

Foto: Ron Offermans.

witbalans Wat betreft de witbalans is er bij het onderwaterhuis van SeaLife een groot aantal keuzes. Op de eerste plaats kun je gebruik maken van de bijgeleverde roodfilter. Daarnaast heeft de Sportdiverapp nog een groot aantal digitale witbalansmogelijkheden. Zo vind je de onderwaterwitbalans instellingen terug die SeaLife ook gebruikt bij onder andere de 'DC2000', zoals 'Onder water diep' en 'Onder water ondiep'. Daarnaast ook Hippocampus sept./okt. 2021

39

Reportage

Onderwaterfotografie

de reguliere witbalans instellingen zoals: Auto, Daglicht en Bewolkt. Bijzonder is de instelling 'Handmatig'. Dit is geen instelling waarmee je de witbalans kunt meten op basis van een grijskaart zoals bij de meeste camera's, maar je kunt hiermee een vaste Kelvinwaarde (verhouding rood versus blauw) instellen van 2.000 tot 10.000. Een instelling voor Tint (verhouding groen versus magenta) ontbreekt.

Bij de iPhone-app voor het Sportdiveronderwaterhuis ontbreken de vaste onderwater witbalansinstellingen. Naast de automatische witbalans bestaat de mogelijkheid een vaste Kelvinwaarde in te vullen tussen 3.000 en 8.000 K. Bij de iPhone kun je wel een waarde voor Tint (verhouding groen versus magenta) instellen.

RAW Alle inspanningen om de witbalans zo goed mogelijk in te stellen zijn achterwege te laten als je RAW-bestanden kunt maken. De meeste smartphones hebben die mogelijkheid, alleen niet alle apps voor onderwaterhuizen ondersteunen dit. Gelukkig wel de Sportdiverapp, zowel voor de iPhone als de Android, waarmee SeaLife aantoont dat ze weten wat voor onderwaterfotografen belangrijk is. Uiteraard is het gebruik van RAW bedoeld voor onderwaterfotografen die er geen bezwaar tegen hebben dat hun foto's nog wat nabewerking nodig hebben.

overzicht instellingen De overige instellingen zijn van minder belang of verschillen niet zoveel onderling.

externe verlichting Op dit moment is het nog niet mogelijk om flitsers te gebruiken in combinatie met smartphones, omdat het ledlicht van smartphones niet in staat is om externe flitsers aan te sturen. Je zult dus zowel bij het maken van video-opnamen als foto's videoverlichting moeten gebruiken. Voordeel van het gebruik van videoverlichting is dat de foto er exact zo uitziet zoals op het scherm vooraf is te zien ('what you see is what you get').

Als er flitsers gebruikt worden, kun je wel eens voor een verrassing komen te staan, omdat het soms lastig is om in te schatten wat het effect van het flitslicht zal zijn. Voor het mooi egaal uitlichten van groothoekopnamen of het meer geavanceerd uitlichten van macrofoto's is het aan te raden twee lampen te gebruiken.

Wat moet nog opgelost worden?

Met videoverlichting werkt een smartphone uiteraard prima samen, maar als je foto's wilt maken mis je wel de lichtcapaciteit van flitsers die uiteraard veel groter is.

Het interne 'flitsje' van de smartphone is een ledlampje dat kort en fel kan oplichten.

Helaas kan dat nog geen externe flitsers aansturen. Waarom niet, is mij niet bekend.

Tegenwoordig worden wel vaker flash triggers van ledlampjes gebruikt om externe flitsers aan te sturen. Hopelijk wordt dat in de toekomst nog opgelost.

Menu iPhone

Menu Android (Samsung)

Lens

Lens

Focus

Focus Sluitertijd ISO

EV

Belichting

WB (Kelvin)

Witbalans (WB)

Tint (magenta/groen) Handmatige witbalans (Kelvin) Kleur 3-shots burst

Nieuwe toepassingen duikcomputer Doordat smartphones in de eerste plaats zijn bedoeld zijn om te telefoneren, maar daarnaast in feite een volledige computer zijn, zou het jammer zijn om daar onder water

geen gebruik van te maken. Alle hardware is in een smartphone aanwezig om ook te fungeren als een complete duikcomputer.

Het enige dat je nog nodig hebt is een app.

De software die bij het 'Weefine'-huis wordt geleverd en de Bluetoothcommunicatie mogelijk maakt met het onderwaterhuis, geeft al informatie over de duikdiepte, duiktijd en de zogenaamde 'No-deco-time'. Deze app zal in de toekomst zeker nog uitgebreid en verbeterd worden.

communicatie Als je dan toch je telefoon meeneemt onder water zou het natuurlijk ook heel praktisch zijn als je ermee kan communiceren met de oppervlakte. Bellen is nog niet mogelijk, omdat radiosignalen zich niet goed voortplanten onder water. Wel kun je onderwatersonarsignalen gebruiken om te communiceren, zoals walvissen en onderzeeërs nu al doen. Helaas ketsen sonarsignalen af tegen het wateroppervlak. Wetenschappers zijn er echter al in geslaagd om door middel van radar de sonarsignalen, die rimpelingen aan het wateroppervlak veroorzaken, op te vangen en om te zetten naar radiosignalen.

Je zou dan, in de toekomst, met een volgelaatsmasker onder water een rechtstreeks gesprek kunnen voeren met het thuisfront.

Je kunt ook, de nog aan het oppervlak aanwezige duikers, alvast een plaatje of filmpje opsturen van wat je op dat moment ziet.

Verder is het dan mogelijk een WhatsApp bericht te versturen of de opnamen gelijk op Facebook te plaatsen. Ook als er zich calamiteiten voordoen kun je meteen om hulp vragen. Zelfs de informatie van de duikcomputer kan naar de oppervlakte worden gezonden, zodat duikleiders inzicht hebben in diepte, luchtverbruik, … van duikers die zich onder water bevinden. Dit is uiteraard op dit moment nog allemaal toekomstmuziek, maar een smartphone heeft al meer mogelijk gemaakt dan iedereen een paar decennia geleden voor mogelijk had gehouden.  RON OFFERMANS

Beeldresolutie Videoresolutie

Videoresolutie

Foto + video RAW + video

RAW + JPEG

Portret (bokeh) Energie besparing

Energie besparing

Helderheid weergeven

Scherm helderheid

Lekalarm

Lekalarm Instell. pp het scherm Systeemreset

40

Hippocampus sept./okt. 2021

Het onderwaterhuis van de 'Weefine' is via de Dive+ App niet enkel een onderwatercamera, maar in feite ook een complete duikcomputer.

Reportage Milieu

Foto: DEME.

Foto: Stefan Panis.

De Patania II ziet eruit als een aardappelmachine en weegt 25 ton.

Diepzeemijnbouw Op de bodem van de oceaan liggen belangrijke metalen voor het rapen die onder meer in batterijen gebruikt worden. De impact van het ontginnen daarvan op de biodiversiteit is tot heden echter nog onduidelijk, terwijl het misschien de enige uitweg is om een nog groter probleem, namelijk de opwarming van de aarde, af te wenden.

E

en technisch probleem met de diepzeerobot Patania II, die op ongeveer 4.000 m diepte op de bodem van de Stille Oceaan – op de Thorntonbank – werkloos stilstond, bracht de diepzeemijnbouw een paar maanden geleden in het nieuws. Maar de exploratie van de zeebodem is geen nieuw gegeven (in Hippo 258 – maart/april 2016 brachten we er al eens een artikel over).

Waarom diepzeemijnbouw?

Men verwacht dat de vraag naar kostbare metalen zo sterk zal blijven toenemen dat de bronnen aan land niet meer zullen volstaan. Het zijn metalen die tegenwoordig veel gebruikt worden in elektronische toestellen, onder meer in batterijen. Daarom zijn verschillende landen momenteel de zeebodem aan het verkennen, want mogelijk worden er over een vijftal jaar effectief concessies verleend.

Wat zoeken we?

De zeebodem is rijk aan talrijke grondstoffen zoals zilver, goud, mangaan, kobalt, magnesium, zink, … Ook in de buurt van al

42

Hippocampus sept./okt. 2021

Type van minerale afzetting

Gemiddelde diepte

Mineralen

Polymetallische knollen

4.000 - 6.000 m

Nikkel, koper, kobalt en mangaan

Mangaankorst

800 - 2.400 m

Vooral kobalt, vanadium, molybdeen en platina

Sulfide afzetting

1.400 - 3.700 m

Koper, lood, zink, goud en zilver

dan niet uitgedoofde hydrothermale bronnen komen deze waardevolle metalen voor.

Naargelang de diepte zijn deze materialen in verschillenden vormen terug te vinden, vaak in hogere concentraties dan aan land.

Zijn het nu die polymetallische knollen of mangaanknollen waar de Belgen voortrekkers zijn om ze te ontginnen op de diepte van 4.000 meter? Het zijn eigenlijk de polymetallische knollen waar men tegenwoordig in geïnteresseerd is, maar al de verschillende knolvormige afzettingen op de

oceaanbodem noemt men mangaanknollen. Mangaanknollen, ter grootte van forse aardappelen, bevatten niet alleen mangaan, maar naargelang de diepte waar ze gevonden worden onder meer ook nikkel, koper en kobalt. Mangaanknollen worden gevormd door het neerslaan van in het diepzeewater opgelost mangaan.

jaren zestig De eerst grote interesse in de mangaanknollen, tegenwoordig ook het 'nieuwe goud' of de 'truffels van de oceaan' genoemd, is ont-

Men spreekt vaak over de knollen rooien alsof de knollen, die in een handpalm passen, een gewas zijn. Zo zou je kunnen denken dat die vanzelf teruggroeien, maar niets is minder waar. Het zijn geologische wonderen die zich maar enkele millimeters per miljoen jaar uitbreiden.

het laatste stuk ongerepte natuur

Een medewerker van DEME-GSR (Global Sea Mineral Resources) evalueert de verzamelde oogst mangaanknollen.

Belgische wateren wordt er bijvoorbeeld zand en grind uit het Belgisch Continentaal Plat gewonnen. Maar de diepzeemijnbouwers kijken uit naar de wingebieden in de Atlantische en Indische Oceaan en dan vooral naar die tussen Hawaï en Mexico. Dat gebied van 4,5 miljoen vierkante kilometer staat gekend als de 'Clarion-Clipperton Fracture Zone' (CCZ) en is genoemd naar

twee langgerekte breuklijnen in de oceaanbodem. De zone lijkt maar een sproet op de aardbol, maar het overspant de volle breedte van het Amerikaanse continent, van oost naar west. Als ze hun plannen voor ontginning doorzetten, dan koloniseren deze industriële spelers de allerlaatste ongerepte gebieden op de planeet.

Gelukkig komt niet het volledige gebied in aanmerking voor ontginning, maar het is al wel verkaveld door de Internationale Zeebodemautoriteit (ISA), die verantwoordelijk is voor de zeebodem in internationale wateren. Sinds 2001 hebben 18 geïnteresseerden kavels in concessie gekregen, samen goed voor ongeveer 1,2 miljoen vierkante kilometer of twee keer Frankrijk. Tot dusver mogen ze niets ontginnen, enkel exploreren. België is één van de concessiehouders.

Foto: Koelle - wikipedia.

Meer dan 2 miljoen km2 zeebodem staat momenteel onder contract voor exploitatie. We spreken hier over de meest zee-inwaartse internationale wateren, want heel wat ondernemingen halen al delfstoffen uit hun ondiepe, nationale wateren. In de

Foto: DEME-GSR.

staan in de jaren zestig. Verschillende landen waaronder Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten lieten onderzoeksschepen uitvaren om mangaanafzettingen te zoeken.

Alleen is het ophalen van mangaanknollen minder interessant gebleken dan verwacht en in combinatie met de dalende metaalprijzen zijn in 1982 de onderzoeken stopgezet zonder enig commercieel succes.

De laatste tien jaar is de interesse in diepzeemijnbouw weer aangewakkerd. De groeiende vraag naar metalen in China, India, Japan en Korea zorgt ervoor dat deze landen op zoek gaan naar alternatieve manieren om de metalen te ontginnen. Ook wordt het, door de vele verbeteringen in de diepzeemijnbouwtechnieken, steeds waarschijnlijker dat diepzeemijnbouw haalbaar is.

Hoever staat België?

Een mangaanknol, afkomstig uit de Stille Oceaan.

DEME-GSR (Global Sea Mineral Resources), een Belgische privéonderneming, is één van de voortrekkers naar ontginning en wordt bovendien gesponsord door de Belgische overheid. Ook Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, China en Japan doen mee in de race om de rijkdom van de zeebodem.

Het Belgisch bedrijf is een laatbloeier, want het is pas in 2012 op de kar gesprongen.

Vandaag speelt het een pioniersrol. Wat betreft opereren op 4.000 km onder water is DEME-GRS de eerste ter wereld.

Hippocampus sept./okt. 2021

43

Reportage Milieu

De vraag is hoe significant het economisch kan zijn voor België, wanneer het licht op groen wordt gezet voor commerciële exploitatie.

Met de diepzeerobot Patania II, een zuigrobot, test de firma DEME of het economisch haalbaar is om de mineraalrijke mangaanknollen te oogsten op de bodem van de Stille Oceaan.

Het is de Patania II, een zuigrobot ontworpen door DEME-GSR, die momenteel proefdraait op de zeebodem in de Stille Oceaan. De robot is verbonden met het moederschip door een 5 kilometerlange staalkabel. Die doet dienst als stroom- en communicatiekabel.

Het proefdraaien gebeurt niet onbezonnen, want in deze moeilijke omstandigheden kan er dagelijks iets verkeerd gaan. Op die diepte zijn er sowieso niet veel duikboten of zelfs onbemande toestellen actief.

De Patania is een nieuw prototype van robot om de mangaanknollen te rooien. Hij ziet eruit als een aardappelmachine en weegt rond de 25 ton. Hij is 12 meter lang, 4,5 meter hoog en 4,5 meter breed en hij heeft ook nog eens camera's, sensoren en heel wat andere componenten aan boord. De naam die ze voor de robot hebben bedacht, vertelt veel over ambities. De 'Patania' is de snelste rups van het dierenrijk. Er rust met andere woorden een enorme druk op deze machine.

impact De ecologische impact van diepzeemijnbouw is grotendeels onbekend. Daarom onderzoekt 'Global Sea Mineral Resour-

Foto: DEME.

robot

ces', een met 29 van 29 op een

dochterbedrijf van DEME, samen onafhankelijke wetenschappers Europese instellingen of het milieuvriendelijke manier kan.

Het Belgisch experiment zal pas van start gaan als aangetoond is dat diepzeemijnbouw een minder grote impact heeft dan mijnbouw op het land.

Sommige onderzoekers stellen dat: • het bewerken van de zeebodem resulteert in verstoringen van de bentische zone;

• de toxiciteit van de waterkolom verhoogt; • de habitat van bentische organismen verstoord wordt; • het terugstorten van het residu de grootste impact zal hebben op het milieu.

"De metalen die we nodig hebben voor de energietransitie komen niet uit de lucht vallen. De vraag is waar de impact het kleinst is: op het land of in de zee?", zegt GSR-directeur Kris Van Nijen.

Wat met het residu?

Tekening: DEME.

Wanneer hebt residu terug in zee wordt gedumpt, ontstaan er wolken van het bezinksel. Dat zijn grote hoeveelheden kleine stofdeeltjes die hierdoor zweven in het water.

Als je het residu terug naar beneden pompt, krijg je een wolk net boven de bodem. Hierdoor kunnen organismen in een soort zandstorm terechtkomen die zeer traag of bijna niet wegtrekt, waardoor ze overdekt worden met partikels en zo geen voedsel meer kunnen opnemen.

Simulatie van de oogst van mangaanknollen op de oceaanbodem.

44

Hippocampus sept./okt. 2021

Een wolk aan de oppervlakte veroorzaakt een nog groter probleem. Afhankelijk van de grootte van de partikels en de stroming van het water, kan de wolk zich over een groot gebied verspreiden. Dit kan een negatief effect hebben op zoöplankton. Bovendien voorkomt de wolk dat het zonlicht wordt geabsorbeerd door het water, wat eveneens een impact heeft op de voedselketen in het gebied.

kobalt

Foto: NOAA Office of Ocean Exploration and Research.

Kobalt, uit de mangaanknol te halen, is een zilverkleurig metaal dat al jaren gegeerd is door de producenten van mobiele telefoons, laptops en tablets. De explosie van die sector heeft de prijzen van kobalt de voorbije decennia aangewakkerd, maar dat is niets vergeleken met de prijsstijgingen van de voorbije jaren. In twee jaar tijd is de prijs van kobalt niet minder dan vervijfvoudigd.

Niet de smartphones, maar wel de steeds populairdere elektrische en hybride wagens zijn daarvan de oorzaak. Waar een smartphone genoeg heeft aan enkele grammen kobalt, gaat er 5 tot 11 kilogram in de batterij van een elektrische wagen.

De 'Ghost octopus', een bewoner van de diepzee, lijkt op het spookje Casper en werd pas in 2016 ontdekt ten noordwesten van Hawaï, in de buurt van het Necker-eiland op een diepte van 4.290 meter.

alternatief Omdat milieu belangrijker wordt, is men op zoek naar groenere batterijen. In Amerika heeft men ontdekt dat een combinatie van ijzer, nikkel en aluminium het kobalt kan vervangen. Omdat dit onderzoek nog pril is, is het nog niet op grote schaal toepasbaar.

Wat wel snel uit te voeren is, is dat we de smartphone, tablet, laptop en de elektrische wagen terug links laten liggen. 

Foto: Geomar.

CHRISJE DEMUYNCK

Voor deze zeekomkommer zijn de mangaanknollen op de diepzeebodem belangrijk, want ze grazen er hun voedsel af.

Bronnen: VRT Nieuws, eoswetenschap.eu, scientias.nl, mo.be

Advertentie

Duikshop zeeën de

7

Bekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar

Openingsuren: wo. – do. & vr. 16.30 – 19.00 u za. 10.00 – 12.00 u & 13.00 – 16.00 u

Antwerpsestraat 258 – 2850 Boom 03 888 43 34 – zevenzeeen@telenet.be n ingsure de open 1 ig 2 z 0 ij /2 1 w e /0 1 G a g v anaf op zaterd tot 12.00 u & 0u . van 10.0 t 16.00 u

Hippocampus sept./okt. 2021

45

Close-up

NELOS-fotograaf in de kijker

Spookmurene ('Blue Ribb

Het oog

van e e n

zeeschil

on Eel' – Rhinomuraena

quaesita).

dpad.

Sepia's (Sepia

officinalis) aa

n het werk.

Detail van het Ge

46

Hippocampus sept./okt. 2021

maal van Dreischo

r.

'The Joker' – steenslijmvis (Lipophrys pholis).

Walvish

aai (Rhin

cod

s) in d on typu

e baai v

an Tadjo

ura.

e ns s e ns Tim Ste Naam Duiker titel 2* Brevet/ t OFA fiebreve Fotogra r gos edusa /A Club M 4 der t 201 Duikt se 45 0 uiken A a nt al d n 30 0 te, toduike e n , Eg y p Aantal fo an Eker v t u P , Zeeland trait, Djibouti atsen S Duikpla L e mb e h E 5 MKII D pus OM m ly O C a me r a am g Nautic 4 mm Behuizin mm, 7-1 mm , 6 0 0 3 , m 8m Lenzen ) a YS D1 e ns s e ns S ea & S e (Tim Ste y n h e p s a t r li F tog _ u w p ho 7seastim m a r g Insta Steen k Tim Faceboo

Broedzo

rg van e

e n g e wo

ne ze

rpad edonde

(Myoxo

cephalu

s scorpiu

s).

Kruiskwal (Gonionemus vertens).

Rutherspar

onde gronde rs grondel, bl

l of tweevlekg

rondel (Gobius

culus flavescen

s).

Zeenaaktsla k bij duik pl aats Nudifalls in Lembeh Stra it.

Hippocampus sept./okt. 2021

47

Reportage Milieu

Wereld Oceanen Dag Oceanen zijn belangrijk voor de voedselzekerheid en gezondheid, het voortbestaan van alle leven en de veerkracht van het klimaat dat van cruciaal belang is voor de biosfeer. De vragen bij de internationale gemeenschap. De aandacht gaat onder andere uit naar problemen die worden veroorzaakt door vervuiling van de oceanen door onder andere plastic, olie, uitlaatgassen, sigaretten en geluid.

A

ls gevolg van de coronamaatregelen werd 'World Oceans Day 2021' net zoals vorig jaar een volledig virtuele viering. Tijdens een 19 uur durende webinarmarathon werd het thema 'The Ocean: Life and Livelihoods' (De Oceaan: Leven en levensonderhoud) belicht. Op www.unworldoceansday.org kan je dit herbekijken.

Er zijn heel wat milieuproblemen, zoals zure regen, gekapte regenwouden, opwarming van de aarde en smeltende poolkappen, die al decennialang in het nieuws komen. Gelukkig is er de laatste jaren ook steeds meer aandacht voor de zeeën en oceanen, want daar gaat het niet zo goed mee. Zo daalden de visstanden, is er de plastic soep en werd het zeewater vervuild.

Tijdens de 'Wereld Oceanen Dag' vestigt men even de aandacht op deze problematiek en streeft men naar gezonde zeeën en oceanen, want uiteindelijk zijn ze de bron van al het leven. Ze beslaan ongeveer 70% van het aardoppervlak en ze zijn een thuis voor talloze diersoorten. Maar er gaat van alles in wat er niet in zou moeten en uit wat erin moet blijven. Het zijn wij die dit veroorzaken. Gelukkig zitten creativiteit en positiviteit ook in de aard van het beestje, dus kunnen we met z'n allen iets doen voor een gezondere zee en oceaan.

48

Hippocampus sept./okt. 2021

Wereld Oceanen Dag tip 1: eet geen of veel minder vis We vissen de zeeën en oceanen leeg en dat is niet alleen jammer voor de vissen en onszelf, maar dat heeft ook gevolgen voor het ecosysteem van de hele aardbol. Voedselketens worden verstoord en door bijvangst verdwijnen ook andere diersoorten. Rond 'Seaspiracy', de documentaire die sinds 24 maart 2021 op Netflix te bekijken valt, is er veel ophef. De film is al even veelbesproken, controversieel en choquerend als 'Cowspiracy', de beruchte docu uit 2014 van dezelfde makers, waarin ze de milieu-impact van de vleesindustrie aanhalen. In 'Seaspiracy' bespreken ze nu de destructieve effecten van visvangst op onze oceaan. Zo claimen ze dat duurzaamheidslabels op visproducten niets betekenen, dat de meeste plasticvervuiling vooral het gevolg is van visnetten en dat er door overbevissing binnen dertig jaar geen leven meer in de zee zal zijn.

Daarnaast is het ook geweten dat vissen heel wat giftige stoffen cumuleren en die krijgen we binnen als we vis eten. Dus is het tijd om heel wat minder vis of zelfs geen vis meer te eten. Nooit meer die typisch romige, hartige vissmaak in je mond? Natuurlijk wel! Er bestaan inmiddels al heel wat plantaardige visvervangers. Die zijn 100% vegan

Foto: Jeffrey Eisen.

'Wereld Oceanen Dag' is uitgeroepen om hier aandacht voor te

en dus geen vis. Onder andere 'SoFine' heeft een heel assortiment superlekkere plantaardige visvervangers. Bij Colruyt, Spar en Okay vind je vegetarische zeesalades van Bonrill. Jumbo verkoop rauwe visvervangers van Vegan Zeastar en bij Delhaize kan je terecht voor plantaardige vissticks. Visvrije tonijn van 'De Vegetarische Slager' is dan weer te koop bij Albert Heijn en Colruyt.

Wereld Oceanen Dag tip 2: verzamel zwerfafval Het plastic dat we gebruiken, gooien we weg en via allerlei omwegen komt het terecht in Sinds 2009 wordt op 8 juni Wereld Oceanen Dag gevierd. Op deze dag staan we stil bij al het moois dat de oceaan te bieden heeft en wordt er gevraagd om bescherming van de wereldzeeën.

De Verenigde Naties hebben dat besluit in 2008 als 'World Oceans Day' in resolutie 63/111, paragraaf 171, aangenomen. Dit naar aanleiding van het VN-Klimaatverdrag over 'Milieu en Ontwikkeling', dat in 1992 in Rio de Janeiro afgesloten werd.

de oceaan. Hier verzamelt het zich in enorme, drijvende eilanden plastic zooi: plastic soep. En met enorm bedoelen we zo groot als de Verenigde Staten of nog erger. Achtergebleven vistuig en zwerfafval zijn één van de grootste boosdoeners. In sommige landen vliegen de plastic zakje in het rond of wordt het afval in zee gedumpt. Maar ook bij ons komt er plastic in het water terecht.

De kans is groot dat zwerfafval uiteindelijk onderdeel gaat uitmaken van de plastic soep en dat kun jij voorkomen… Raap zwerfafval dus ongegeneerd op en gooi het weg daar waar het hoort (in de vuilbak). Doe je dat niet, dan komt het bijv. in het rioolputje of een rivier terecht en eigenlijk begint daar de zee.

de tandpasta's, douchegels, handzepen en shampoos. Ook in make-up en scrubs voor je huid vind je ze terug. Elke dag spoelen we op deze manier kilo's plastic de zee in!

Check 'microbead'-vrije producten op www. beatthemicrobead.org/product-lists.

Nog een grote boosdoener is synthetische kleding. Elke keer dat jij kleding wast die niet 100% van katoen of wol is, maar van synthetische oorsprong (polyester, fleece, nylon of polyamide) spoelen de microplastics met het water mee en uiteindelijk de oceanen in. Draag minder synthetische kledij, was minder vaak en hou de laatste ontwikkelingen hierover bij op www. plasticsoupfoundation.org.

Wereld Oceanen Dag tip 3: mijd microplastics

Om al het moois van de oceanen onder de aandacht te brengen, werd de 'UN World Oceans Day Photo Competition' georganiseerd door de Verenigde Naties onder leiding van Ellen Cuylaerts en een jury bestaande uit wereldberoemde personen. De thema's waren: 'Leven en levensonderhoud in de oceaan', 'Zeegezichten boven water',

Het is niet eenvoudig om mensen hierover te sensibiliseren, want voor ons zijn microplastics onzichtbaar. Er worden nochtans minuscule deeltjes plastic (ook wel 'microbeads' genoemd) toegevoegd aan bepaal-

'Onder water Zeegezichten', 'Digitale Oceaan Fotokunst', 'Gezichten van de zee' en 'Oceanische ontdekkingen'.

We laten je op de volgende pagina's genieten van de winnende foto's. Op de website unworldoceansday.org/photo-competition kan je ook de fotoreeksen van de voorbije drie jaar bekijken.

Hopelijk hebben we je kunnen inspireren om de oceanen weer een stukje mooier te maken. IVO MADDER

Oceans Day Photo Competition

DIGITAL OCEAN PHOTO ART Francisco ‘Paco’ Sedano (Spanje), winnaar met 'De Middellandse Zee'.

In de Disney-film Aladdin, the 'Cave of Wonders' is er een verborgen grot gevuld met allerlei soorten rijkdom en magische artefacten die worden bewaakt door een leeuwenkop. Deze interpretatie is niet heel anders, maar de grot wordt bewaakt door een murene en is gevuld met kostbare soorten.

De capaciteit van onderwatergrotten om rijke gemeenschappen te herbergen, maakt ze belangrijke reservoirs voor biodiversiteit.

Dit is erkend door de Europese Unie, die zeegrotten beschouwt als een prioritaire habitat die bescherming behoeft.

Foto: Francisco Sedano.

Technische details: De afbeelding bestaat uit een drievoudige belichting in Photoshop van drie afbeeldingen die ik in de Middellandse Zee heb gemaakt. Alle foto's zijn gemaakt met een Olympus spiegelloze camera en 60 mm macrolens of 9-18 mm groothoeklens.

Hippocampus sept./okt. 2021

49

Reportage Milieu

Foto: Brett Stanley.

Concept/Model Christine Ren, fotograaf Brett Stanley (VS), 2e plaats met 'Blindspots'.

Een conceptuele kijk op de blindheid die consumenten hebben als het gaat om plastic en hun effect op de oceanen – blindelings goederen kopen en 'wish-cycling' in de hoop hun eigen schuldgevoel weg te nemen.

Locatie: San Francisco, Californië, Verenigde Staten.

Renata Romeo (Italië), 3e plaats.

Foto: Renata Romeo.

De passie en liefde van het model voor de zee worden weergegeven door de integratie van verschillende fotografische componenten en chromatische contrasten die in het waterelement zijn gesmolten. Soorten: anthias (Pseudanthias squamipinnis), zacht koraal (Dendronephthya sp.), orgelpijpkoraal (Tubipora musica).

Locatie: Haaienrif, Ras Mohamed National Park, Sharm El Sheikh, Egypte.

FACES OF THE SEA Sayaka Ichinoseki (Japan), winnaar.

Foto: Sayaka Ichinoseki.

Ze waren erg klein en onvolwassen, dus ik kan het niet met zekerheid zeggen, maar het is zeer waarschijnlijk dat het gele ganzenvissen zijn. Deze baby's, slechts 2 mm groot,

zaten vlak voordat ze uitkwamen in een eiersluier van twee vierkante meter. Ze draaiden terwijl de hele eiersluier trilde van de getijdenstroom.

Locatie: Hokkaido, Japan.

Foto: Sam Briggs.

Sam Briggs (VS), 2e plaats.

50

Hippocampus sept./okt. 2021

Een nieuwsgierige kleine vlokreeft (Ampithoe lacertosa) staart naar buiten vanuit zijn buiswoning die is gemaakt van gevouwen zeesla en vlokreeftenzijde. In de loop der jaren heb ik ontdekt dat enkele van de grootste persoonlijkheden in de kleinste verpakkingen zitten. Begrijp me niet verkeerd, ik hou net zoveel van de charismatische megafauna als de volgende persoon, maar er is gewoon iets aan de kleine wezens van de zee wat me echt boeit.

Locatie: Bodega Bay, Californië, Verenigde Staten.

Foto: Evans Baudin.

Evans Baudin (VS), 3e plaats.

Kortvinmakreelhaai bij zonsondergang in de heldere blauwe wateren voor de kust van Baja California. Het is absoluut fascinerend om pelagische soorten te observeren die waarschijnlijk nog nooit een mens hebben gezien. Wie kijkt naar wie?

Locatie: Cabo San Lucas, Baja California Sur, Mexico.

OCEAN LIFE/ LIVELIHOODS

Foto: Renée Capozzola.

Renee Capozzola (VS), winnaar.

Twee lokale Indonesische vissers peddelen in een traditionele kano langs een ondiep koraalrif op zoek naar een goede plek om hun lijnen neer te leggen. Deze vissers beoefenen handlijnvissen, een vorm van duurzaam vissen zonder stokken of netten.

Locatie: Adonara-eiland, Solor-archipel, Indonesië.

Jacopo Brunetti (Italië), 2e plaats met 'The Fear'.

Foto: Jacopo Brunetti.

Sardines achtervolgd door een gestreepte marlijn tijdens de jaarlijkse migratie in Magdalena Bay. Locatie: Puerto San Carlos, Magdalena Bay, Baja California Sur, Mexico.

Henley Spiers (Verenigd Koningkrijk), 3e plaats.

Foto: Henley Spiers.

Levend in harmonie met zijn lokale wateren, draaide Davids leven en passie om het ritme van de oceaan. Hij jaagt op grote scholen tonijn met een harpoengeweer en neemt alleen wat hij nodig heeft, in dit geval een geelvintonijn (Thunnus albacares), Locatie: Stille Oceaan, voor de kust van Costa Rica.

Hippocampus sept./okt. 2021

51

Reportage Milieu

Deze Glaucus atlanticus staat bekend als de blauwe Draak. Het is een weekdier dat zich voedt met kwallen, waardoor het deze kleur en hun gif verwerft. Het leeft op een pelagische manier in de open zee, en bij bepaalde gelegenheden brengen de getijden en de wind het naar de kust, zoals in dit geval.

Locatie: Tenerife, Canarische Eilanden, Spanje.

Foto: Hannes Klostermann.

Victor Núñez (Spanje), eervolle vermelding.

OCEANIC DISCOVERIES

Een grotduiker glijdt moeiteloos door een prachtig versierde ondergrondse kamer in Sistema Aktun Hu. De onderwatergrottensystemen van het schiereiland Yucatan staan bekend om hun ongelooflijke schoonheid en kristalhelder water. Deze ondergrondse rivieren die naar de oceaan kronkelen, worden geconfronteerd met toenemende druk door vervuiling en de overmatige winning van water.

Locatie: Sistema Sac Actun, Tulum, schiereiland Yucatan, Mexico.

(Duitsland),

2e

Een school gestreepte tonijn (Katsuwonus pelamis) jaagt op een sardine-aasbal in de Stille Oceaan. Vanwege de relatief grote omvang van de prooi, scheurden de tonijnen uiteindelijk alle sardines die ze hadden gevangen en namen ze elk een stuk. Deze afbeelding toont ook de verticale strepen van de skipjack, die alleen zichtbaar zijn tijdens de jacht.

Locatie: Magdalena Bay, Baja California Sur, Mexico.

Sirachai Arunrugstichai (Thailand), 3e plaats.

Een duiker onderzoekt de skeletresten van een Bryde's walvis (Balaenoptera edeni) in zijn waterige graf tussen de uitgestrekte lege zeebodem. De doodsoorzaak van de baleinwalvis kan vanwege de verslechterde toestand van het karkas niet worden vastgesteld.

Locatie: Koh Haa Island, Mu Koh Lanta National Park, provincie Krabi, Thailand.

52

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: Hannes Klostermann.

Klostermann

Foto: Sirachai Arunrugstichai..

Hannes plaats.

Foto: Tom St George.

Tom St George (Verenigd Koningkrijk), winnaar.

UNDERWATER SEASCAPES

Foto: Nur Tucker.

Nur Tucker (Verenigd Koningkrijk), winnaar.

Ik bracht een week door in Los Islotes om levendige en speelse zeeleeuwen (Zalophus californianus) te fotograferen. Dit is een pup die in een grot speelt. Genomen met Nikon D7200, Subal-behuizing, Tokina 10-17 mm fisheye-lens bij natuurlijk licht.

Locatie: Los Islotes, La Paz, Baja California Sur, Mexico.

Foto: Marchione Giacome.

Marchione Giacome (Italië), 2e plaats met 'The cloud'.

De riffen rond Moalboal op de Filipijnen worden bewoond door duizenden sardines die immense scholen vormen, groot genoeg om massa's vissen te vormen die de zon verduisteren, net als wolken die tijdens een onweersbui bewegen. De scène is zeer indrukwekkend; de toeschouwer is sprakeloos bij dit verbazingwekkende schouwspel van moeder natuur. Genomen met een Nikon D800E, 17-35 mm Nikon, Seacam, Sea & sea 120Ys. Locatie: Moalboal, Cebo Island, de Filipijnen.

Foto: Kevin De Vree.

Kevin De Vree (België), 3e plaats met 'Tuin van Eden'.

Terwijl het licht door de bomen dringt, omringen mystieke zonnestralen een felgekleurde venuszeewaaier (Gorgonia flabellum). Het creëert een magisch en surrealistisch onderwaterbos, vol leven en kleuren, waaronder roodvlekkardinaalvissen (Apogon parvulus). Deze foto benadrukt de schoonheid en het belang van koraalriffen als de onderwaterbossen van onze planeet.

Locatie: Straat van Dampier, West-Papoea, Indonesië.

ABOVE WATER SEASCAPES

Foto: Pawel Zygmunt.

Pawel Zygmunt (Polen), winnaar.

Een bezoek aan de epische Kallurklif op het eiland Kalsoy is altijd een geweldige ervaring. Deze keer lag er een beetje sneeuw op de heuvels en het weer was erg uitdagend.

Op de weg naar boven werd ik geteisterd door een hagelstorm en voortgeduwd door de harde wind. Ik had het geluk om op tijd bij de vuurtoren te zijn en me erachter te kunnen verschuilen. Ik wist niet zeker of ik deze plek volledig zou kunnen ervaren, maar de wind ging een beetje liggen en het werd Hippocampus sept./okt. 2021

53

Reportage Milieu

veiliger om te verkennen. Ik nam een paar foto's vanaf de gebruikelijke plekken en vloog toen met een drone, wat niet gemakkelijk was in de harde wind. Om eerlijk te zijn was het een beetje riskant, maar het lukte me om Kalsoy Island vanuit een iets ander perspectief vast te leggen. Op de achtergrond zijn de eilanden Kunoy en Vidoy te zien.

Locatie: Kallur, Kalsoy Island, Faeröer, Denemarken.

Christophe Mason-Parker (Verenigd Koningkrijk), 2e plaats.

Foto: Christophe Mason-Parker.

Een luchtfoto van Passe Dubois die de eilandjes Ilot Emili en Ilot Yangue in tweeën deelt, onderdeel van de westelijke kanalen van het Aldabra-atol. Het kanaal is één van de vele die samen de uitgestrekte lagune van dit UNESCO-werelderfgoed op de Seychellen vullen en afwateren.

Locatie: Ilot Emili en Ilot Yangue, Aldabra-atol, Seychellen.

Rafael Fernandez Caballero (Spanje), 3e plaats.

Foto: Matthew Meyer.

Foto: Rafael Fernandez Caballero.

Luchtfoto van een blauwe vinvis, het grootste dier dat bestaat op aarde. Tijdens het zeilen op open zee was het geweldig om de walvis van ver te zien, de

54

Hippocampus sept./okt. 2021

zee was vlak en de omstandigheden waren perfect. Toen we ons realiseerden dat het een blauwe vinvis was, waren alle mensen op de boot opgewonden. Het was geweldig om lang samen te zijn met het enorme dier dat die dag volkomen kalm was. Het is een indrukwekkend zoogdier dat met uitsterven wordt bedreigd. De blauwe vinvis (Balaenoptera musculus) kan tot 180 ton wegen en tot 30 meter lang worden. Het hart is zo groot als een auto en een persoon kan door de aorta zwemmen.

Locatie: In de buurt van Cerralvo-eiland, Baja California Sur, Mexico.

Matthew Meyer (VS), eervolle vermelding.

Een pup van een Californische zeeleeuw (Zalophus californianus) krabt aan zijn kin met zijn achterste flipper terwijl hij zich koestert in het vroege ochtendzonlicht. De pup was aan het opwarmen op de rotsachtige kustlijn na een recente duik in het koude water, terwijl golven van de Stille Oceaan op de achtergrond neerstortten.

Locatie: La Jolla, Californië, Verenigde Staten. 

Vloedlijn

Hippoëzie

Hier eindigde het land en brak de zee, brak werkelijk, met een onmenselijk geruis dat luider of stiller klonk maar nooit verstomde.

Het water bolde tot de horizon, de schaduw van de wolken werd in lange rafels neergelaten en schepen schoven moeizaam over het oppervlak dat danste.

Foto: Liudmila Gridina.

Je moest je blik verplaatsen en in beweging houden om die leegte te overzien en niet zelf leeg te worden.

Je voelde hoe nietig alles was, achter je, op het land.

Adriaan Morriën (Verzamelde gedichten)

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2021

55

Reportage

KOMMER EN KWEL

Het einde van de zeekomkommer?

Zeekomkommers zijn de succesvolste groep onder de stekelhuidigen. Nemen we de lichaamsmassa van alle bodembewoners die voorkomen over de oppervlakte van alle oceanen, dan vertegenwoordigen de zeekomkommers meer dan de helft van de mariene organismen. Tijd dus om er wat aandacht aan te besteden, vooral nu de soort onder druk staat.

56

Hippocampus sept./okt. 2021

Cucumaria frondosa (oranjevoet zeekomkommer of Noord-Atlantische zeekomkommer).

De diertjes kruipen meestal over de zeebodem, maar enkele soorten graven zich in en sommige zwemmen zelfs lustig rond. De meeste voeden zich met kleine, zwevende organismen in het water, andere zijn vlees-

eters en één enkeling blijkt strikt vegetarisch.

Zeekomkommers leven zowel in de getijdenzone als in de diepzee en hebben een levensverwachting van 5 tot 10 jaren. Hun lengte varieert van 3 mm tot ongeveer 3 meter voor de Synapta maculata (de slangzeekomkommer). De dieren hebben geen skelet, ze ontlenen hun stevigheid aan kalkplaten of -naalden die in de leerachtige lichaamswand zitten.

De gewone zeekomkommer (Holothuria forskali).

Foto: Lubomír Klátil.

Over het aantal soorten zeekomkommers bestaat er grote onenigheid. Sommige bronnen spreken van 1.250 (National Geographic), andere van zo'n 1.750 (World Register of Marine Species). Iedereen is het er echter over eens dat er slechts twee soor-

ten aan de Belgische en Nederlandse kust leven: Cucumaria frondosa (oranjevoet zeekomkommer of Noord-Atlantische zeekomkommer) en Holothuria forskali (gewone zeekomkommer – 'Cotton spinner').

Foto: Ivo Madder.

H

ij zal voor de meeste duikers worst wezen, de zeekomkommer die je zowat overal ter wereld tegenkomt. Hij heeft de vorm van een weinig beweeglijke beuling ergens op de bodem, al is hij soms ook bolrond of slangvormig. Op het eerste gezicht een weinig sexy diertje, nauwelijks een foto waard. Tot je iets meer te weten komt over zijn levenswijze, zijn nut, zijn vijanden en…

De zeekomkommers (Holothuroidea) maken deel uit van de familie van de stekelhuidigen (Echinodermata) en behoren zo tot de stam van de nieuwmondigen (Deuterostomia). Net als hun familieleden, de zeesterren of zee-egels, leven ze alleen in zout of – hooguit – brak water.

Foto: Ivo Madder.

Biologie

Sommige zeekomkommers ademen door hun tentakels, andere ademen door waterlongen, een soort aangepaste kieuwen. Dit zijn boomvormig vertakte zakken die een groot deel van het lichaam vullen en waar

Een Synapta maculata filtert het water om zich te voeden.

De zeekomkommer graast het substraat af.

Grazende zwartgevlekte zeekomkommer (Pearsonothuria graeffei).

water via de anus in en uit wordt gepompt.

Zuurstof wordt in beide gevallen opgenomen door de lichaamsvloeistof die door de komkommer stroomt.

Foto: Patrick Swinnen.

Trilharen stuwen deze vloeistof rond, want zeekomkommers hebben geen hart.

De Synapta maculata (de slangzeekomkommer) kan tot 3 meter lang worden.

Bohadschia paradoxa (Paradoxale zeekomkommer).

van begin tot einde De voortplanting van de zeekomkommer in het algemeen beschrijven is een onmogelijke taak gezien het grote aantal soorten en de onderlinge verschillen. De meesten planten zich seksueel voort, maar enkele doen dat vegetatief door zichzelf gewoon in tweeën te splitsen.

Er bestaan mannelijke en vrouwelijke zeekomkommers, maar enkele soorten zijn tweeslachtig. In tropische zeeën kunnen ze zich het hele jaar door voortplanten. In een koudere omgeving doen ze dat enkel in de

Foto's (4) Sylvia Trelanche.

Foto: Patrick Swinnen.

Stichopus chloronotus (stekelige zeekomkommer of zwarte knobbelige zeekomkommer).

Hippocampus sept./okt. 2021

57

Reportage

Een bruine zeekomkommer of holle zeekomkommer (Holothuria tubulosa) verpreidt zijn zaadcellen.

Biologie

Foto's (2): Claudia Gravenstein.

Een bruine zeekomkommer of holle zeekomkommer (Holothuria tubulosa) spuwt eitjes uit.

lente of de zomer, wanneer het water wat warmer wordt.

Het sperma of de eitjes worden via de mond uitgespoten en dat gebeurt meestal bij valavond of 's nachts. Tijdens de voortplanting richten de dieren zich dikwijls op en komen de ingegraven soorten uit hun hol.

De bevruchte eicellen bevatten een dooier met voedsel voor het embryo. Wanneer dat voldoende ontwikkeld is, komt er een microscopische larve tevoorschijn. Die laat zich door de stroming meedrijven en zal – na soms enkele jaren wachten – een volwassen zeekomkommer worden.

mer en Holothuria pervicax – eigenwijze zeekomkommer) of dragen de vrouwtjes de bevruchte eieren op hun rug mee. Eén enkele soort heeft speciale broedkamers in de maag, waarin ze de eieren laat uitkomen.

de uiteinden Er valt relatief weinig te schrijven over de mond van de zeekomkommer. De meeste soorten hebben kleverige tentakels rond de mondopening, waarmee ze kleine dieren of organische deeltjes uit het substraat vangen. Deze tentakels worden geregeld in de mond gestoken om het voedsel te nuttigen, een beetje zoals wij onze vingers aflikken.

Zeekomkommers worden gezien als bo-

demverbeteraars, omdat ze het bodemmateriaal filteren. Sommige soorten zijn in staat tot 70 kilogram zand per jaar te zuiveren. De anus van het dier is echter veel interessanter. We zagen al dat vele soorten via de anus ademen, maar er is meer. Het lichaamsuiteinde wordt soms ook gebruikt voor actieve verdediging. Wanneer de zeekomkommer wordt bedreigd, scheidt hij dunne, witte, kleverige holle draden af. Die worden de buizen van Cuvier genoemd en worden geproduceerd door de gelijknamige buis van Cuvier, een door Georges Cuvier ontdekt orgaan in de endeldarm van zeekomkommers. De buizen worden langer, doordat de zeekomkommer water in de

Van een aantal soorten is bekend dat zij hun kroost niet aan hun lot overlaten, maar op één of andere manier broedzorg verlenen.

Zo nemen ze soms de bevruchte eicellen op in het lichaam (bijv. bij de soorten Holothuria floridana – Florida zeekomkom-

58

Bepaalde zeekomkommersoorten zijn in het bezit van een bijzonder verdedigingsmechanisme, de zogenaamde organen van Cuvier, die kleverige draden uitstulpen uit hun anus.

Hippocampus sept./okt. 2021

Foto: Ivo Madder.

Foto: Philippe Bourjon.

De Holothuria pervicax (eigenwijze zeekomkommer) neemt de bevruchte eicellen soms op in het lichaam om verder uit te broeden.

Foto: Eric Parmentier.

Parelvisje Carapus mourlani (Star pearlfish).

een ingewikkelde naam voor een stof die gebruikt wordt om gewrichtsproblemen te behandelen. Ook geneesmiddelen tegen kanker en producten voor het verminderen van bloedstolsels bevatten deze stof.

De jaarlijkse vangst bedraagt 400.000 ton, wat overeenkomt met 120 miljoen (!) dieren.

De overbevissing heeft natuurlijk gevol-

holle draden perst en door het contact met zeewater zwellen ze op. Ze blijven daarenboven aan de aanvaller plakken en bevatten een grote hoeveelheid van de giftige stof holothurine die ook voor ons, duikers, gevaarlijk kan zijn. Naargelang de soort duurt het 17 dagen tot vijf weken om de draden te genereren.

Maar er is meer: de anus van de zeekomkommer wordt door enkele dieren ook gekraakt om als woning te dienen. Bepaalde zilvervisjes (Encheliophis sp.) en parelvissen (Carapidae sp.) leven in de anus van de komkommer en voeden zich daarenboven met de ingewanden van het dier. Aan dit buffet komt geen einde, want de zeekomkommer regenereert de verslonden organen voortdurend.

Ook kleine krabben uit het geslacht van de erwtenkrabbetjes (Pinnotheridae) schuilen in de aars van de komkommer.

Verse zeekomkommers in China Town in Thailand.

Foto's (2): Ivo Madder.

Zeekomkommers hebben weinig vijanden.

Enkel de platrugzeeschildpad (Natator depressus) zet ze geregeld op het menu.

Vissen, krabben, kreeftachtigen en zelfs meeuwen eten ze af en toe. Ze hebben echter wel veel last van parasieten, waaronder slakken die gaatjes boren in hun huid om de lichaamssappen op te zuigen.

De grootste vijand is – je had het al geraden – de mens. De zeekomkommer wordt immers gevist om er tandpasta, shampoo, geneesmiddelen en … hapjes van te maken. In de Aziatische landen staat hij als een delicatesse op de kaart. Zijn vrij hoge prijs is hoe langer hoe minder een belemmering, gezien de rijkere middenklasse er door de economische groei talrijker wordt.

De zeekomkommers worden op de lokale markt vers verkocht of in winkels meestal gedroogd verhandeld in rijkelijk versierde verpakkingen. In Japan kosten de smakelijkste soorten tot € 4.000 per kilo (1 kilogram gedroogde zeekomkommer komt ongeveer overeen met 33 kg levende dieren).

In de geneeskunde is het dier ook zeer gegeerd. Het bevat namelijk grote concentraties aan gefucosyleerde glycosaminoglycan,

Er is een zeer groot aanbod van zeekomkommers op het internet.

Vooral in Azië gelden zeekomkommers als een delicatesse.

Foto: Daqisheji/Pixabay.

Het einde in zicht?

Hippocampus sept./okt. 2021

59

Reportage Biologie

Foto: Sylvia Trélanche/Forever Dive.

Holothuria whitmaei (zwarte tepelvis zeekomkommer), één van de meest gegeerde soorten.

Wat na contact met (de draden van) een zeekomkommer?

Ondernemers zijn vanzelfsprekend begonnen met de kweek van zeekomkommers.

Geen eenvoudige opgave als je weet dat je maximaal twee dieren per vierkante meter kan laten opgroeien. Het substraat, waarmee de dieren zich voeden, kan immers niet méér organisch materiaal per vierkante meter bevatten.

Een kwekerij in open zee met een grote concentratie aan zeekomkommers werkt niet alleen diefstal in de hand, maar vormt ook een onweerstaanbare aantrekkingskracht op krabben en kreeftachtigen die zich met de dieren voeden. Om een embryo tot een volwassen zeekomkommer van 400 gram te laten uitgroeien, heb je ook nog 14 maanden nodig.

Een rendabele kwekerij opstarten, vraagt dus een grote investering in infrastructuur, personeel en onderhoud. Twee Belgische universiteiten ondersteunen alvast zo'n project in Tulear (Madagaskar).  PATRICK SWINNEN

60

Hippocampus sept./okt. 2021

Thelenota ananas (ananas zeekomkommer), een bijzonder mooie zeekomkommer.

Symbiotische keizergarnaal (Periclemenes imperator) op een ananas zeekomkommer (Thelenota ananas).

Foto: Ivo Madder.

het kweken van de zeekomkommer

Eerste zorgen: D Immobiliseer; zo weinig mogelijk beweging om de verspreiding van het gif in het lichaam tegen te gaan.

D Raak de draden niet aan.

D Spoel het getroffen gebied overvloedig met zeewater.

D Spoel daarna gedurende 30-40 seconden met azijn.

D Schraap de kleefdraden van de huid.

D Verbind het getroffen gebied met een steriel verband en doordrenk het verband met azijn.

D Dep de huid droog en koel het getroffen gebied gedurende 15 minuten met ijs in een plastic zak of 'Coolpack'.

D Spoel het eventueel aangetaste oog gedurende 15 minuten overvloedig met zeewater en nadien met drinkwater.

D Verbind vervolgens het oog en breng het slachtoffer naar een arts.

Foto: Sylvia Trélanche/Forever Dive.

gen en leidt op korte termijn tot het uitsterven van enkele soorten. Tussen 2011 en 2016 verdwenen 60 tot 90% van de soort Holothuria whitmaei (zwarte tepelvis zeekomkommer). In Yucatan (Mexico) zagen de vissers hun vangst met 95% verminderen tussen 2012 en 2014.

Mogelijke symptomen: D Heftige lokale huidontsteking met een intens brandend gevoel.

D Misselijkheid.

D In zeldzame gevallen: stoornissen in de bloedsomloop met anafylactische schok.

D Bij contacten in het aangezicht: zwelling, roodheid, traanvloed.

Joepie!

De vissen zijn blij!

Iedereen is weer welkom om te komen duiken en snorkelen!

#nomorebubbles

TODI • be-MINE 1 • BE 3582 Beringen

• +32 11 36 40 40

• www.todi.be • info@todi.be

Reportage Duikmateriaal

ultra compacte onderwaterflitser Aan de flitser is onmiddellijk te zien dat deze fabrikant al heel veel ervaring heeft met het ontwikkelen en produceren van producten voor onderwaterfotografie. AOI is vooral bekend van de onderwaterhuizen voor Olympus PEN en OM-D camera's en de hoge kwaliteit groothoek- en macrolenzen. Sinds enkele jaren ontwikkelen ze ook flitsers.

Z

wart-wit. Dan heb ik het niet over de foto's die je ermee kunt maken, want die zijn kleurrijk en vol contrast, maar over de kleur van de flitser zelf.

De 'AOI Q1'-onderwaterflitser is heel erg fraai vormgegeven en leverbaar in zowel wit als zwart.

De 'Q1' doet zijn opschrift 'Ultra Compact Strobe' eer aan. De flitser is heel compact (125 mm lang en 76 mm breed) en licht van gewicht. Inclusief batterijen weegt deze flitser slechts 520 gram, waarvan er onder water nog maar 70 gram overblijft.

De 'AOI Q1' flitser is hoofdzakelijk ontworpen voor bezitters van compactcamera's en kleinere systeemcamera's zoals de Olympus PEN. De compacte afmetingen en de hele scherpe prijsstelling dragen daar ook toe bij. Ook de bediening is eenvoudig en overzichtelijk gehouden. Twee drukknoppen en één draaiknop om de flitskracht in te stellen.

62

Hippocampus sept./okt. 2021

In tegenstelling tot veel andere flitsers wordt de ''Q1' niet gevoed door penlite batterijen (AA-batterijen) maar door twee 18650-batterijen. Het grote voordeel hiervan is direct terug te zien in het aantal flitsen dat op één setje batterijen gemaakt kan worden, maar liefst 2000 'Full Power' flitsen! De flitser is krachtig (richtgetal 22) en de recycle tijd is met 0,85 seconden lekker vlot. De belichtingshoek van 85 bij 85 graden (met diffuser) is ruim voldoende voor macro, visportretten en groothoekopnamen.

De flitser is ook uitgerust met twee ledlampen die gebruikt kunnen worden als richtlamp. De lichtopbrengst van deze led's is maar liefst 700 lumen. Dat is zo veel dat het ook als videoverlichting kan worden gebruikt voor macro en close-up videobeelden. Ook hier komt de grote capaciteit van de 18650-batterijen goed van pas. De brandduur bedraagt 160 minuten op maximale kracht.

Foto: Marco Heesbeen.

Review AOI Q1

Voor de review kies ik één witte en één zwarte AOI Q1 ultra compacte onderwaterflitser, met op de zwarte een 'snoot' gemonteerd.

Foto's (2) : Marco Heesbeen.

Dankzij het compacte formaat van de 'AOI Q1' kan ik de heremietkreeft, die tussen het wier verscholen zit, gemakkelijk benaderen.

De flitser heeft een maximale diepte van 60 meter en de dubbele O-ring zorgt voor een veilige afdichting van het batterijcompartiment.

Zoals ik gewend ben van AOI wordt het product zeer compleet geleverd. Reserve O-ringen, siliconen vet, een O-ring wipper, diffuser en zelfs een opbergdoosje voor de batterijen wordt meegeleverd. De batterijen niet, die moet je zelf aanschaffen.

AOI heeft ook gelijk een 'snoot' ontwikkeld voor de 'Q1' flitser. Ik ben erg benieuwd hoe de flitser in de praktijk zal bevallen en besluit om twee flitsers te bevestigen aan mijn cameraset. Voor de review kies ik één witte en één zwarte uitvoering. Verder neem ik ook een 'snoot' mee onder water.

Het is heerlijk weer en de watertemperatuur is flink gestegen. Onder water blijkt de flora en fauna flink te profiteren. Het barst werkelijk van het leven. Baby snotolfjes, paardenanemonen, oorkwallen, grondeltjes, slakjes, heremietkreeftjes en nog veel meer. Uiteraard profiteren de algen ook van de hogere watertemperatuur en zit de bloei er al goed in, maar met zoveel leven en een mooi zonnetje is het genieten!

bediening De 'AOI Ultra Compact Strobe' zet je aan door het gelijktijdig indrukken van de twee knoppen. Dat is een beveiliging om onbedoeld inschakelen te voorkomen. De ring rondom de aan/uit-knop licht blauw op om aan te geven dat de flitser klaar is. Die knippert langzaam als de flitser in

standby-modus staat en snel tijdens het opladen na een flits. De verlichting rond de rechterknop geeft met een kleur de status van de batterijen aan. Groen is 50-100%, geel 25-50%, rood 10-25% en rood-knipperend betekent dat er minder dan 10% over is. Met de linkerknop kun je vervolgens de sterkte van de ledverlichting inschakelen en dimmen in de standen 25%, 50% en 100%.

Als de flitser gedurende 15 minuten niet bediend wordt, schakelt hij automatisch over naar de standby-stand. Als hij twee uur lang niet gebruikt wordt, schakelt hij automatisch uit.

De ledverlichting is, zoals de specificaties al doen vermoeden, inderdaad fel. Dat helpt niet alleen bij het richten van de flitser, maar ze kan zeker ook als belichting voor video-opnamen worden gebruikt. Prima voor macro en close-up opnamen in Nederland. Voor groothoekopnamen in tropische omstandigheden zal het niet toereikend zijn.

Daar heb je al snel 4000+ lumen nodig.

Bij gebruik van de 'snoot' verlies je een flink deel van de lichtopbrengst en doordat er twee led's zijn, één onder de flitsbuis en één erboven, ontstaan er ook twee lichtbundels.

Voor gebruik in combinatie met de 'snoot' en in hele heldere omstandigheden heeft de 'AOI Q1' nog een extra functie: 'Modeling Flash'. Als je de rechterknop één seconde indrukt, geeft de flitser een reeks kleine flitsen, zodat je precies kunt zien waar het flitslicht terecht zal komen. Dit is goed zichtbaar in heldere omstandigheden en ook bij gebruik van de 'snoot'! De 'AOI Q1' herkent zelf het type flitssignaal (wel/geen pre-flash) van de camera bij de eerste (test) foto en stelt zich automatisch daarop in.

De bediening is gemakkelijk en logisch en het voelt eigenlijk direct vertrouwd aan.

Zonder te kijken, draai ik regelmatig aan de knop om de flitskracht in te stellen. Dat moet ook, want de 'Q1' heeft geen automatische belichting (TTL) en moet dus handmatig worden ingesteld. Ook in de zomer duik ik meestal met droogpakhandschoenen, maar zelfs met deze handschoenen gaat het bedienen gemakkelijk. De knop is groot genoeg en geribbeld en pakt prima vast. Ik heb zelf vrij grote handen, dus voor mij had de afstand tussen de knop en het batterijcompartiment nog wat groter mogen zijn, maar ik heb er geen hinder van.

onder water…

Ik ga lekker aan de slag. Ik begin met wat overzichtsopnamen met een paardenanemoon als onderwerp en maak daarna wat close-ups van de paardenanemoon. Zelfs Hippocampus sept./okt. 2021

63

Reportage Duikmateriaal

met een heel klein diafragma van f/18 geeft de Q1 meer dan voldoende licht. Vervolgens kom ik een haarkwal en enkele oorkwallen tegen. Met een klein diafragma en recht tegen de zon in heb ik wat meer power nodig en schakel ik de flitsers over naar stand 5, 6 en 7. De lichtopbrengst is goed en de 'recycle'-tijd blijft lekker kort. Ik hoef eigenlijk nooit op de flitser te wachten voor de volgende foto. De 'High Performance Nitecore 18650'-batterijen doen hun werk uitstekend.

Vervolgens kom ik ook nog wat slakjes tegen en de altijd aanwezige heremietkreeftjes. Mooie exemplaren volledig bedekt met zeerasp. Enkele meters verder valt mijn oog op een leuk baby snotolfje. Het zit verstopt tussen het bessenwier. Nu profiteer ik van het compacte formaat van de 'AOI Q1'. Ik kan lekker dichtbij komen en weet de flitsers zo te positioneren dat het licht niet belemmerd wordt door het wier. Na een aantal foto's zwem ik weer verder en kom nog een mooie oorkwal tegen. Daarna nog een leuk steenslijmvisje, grondel en een blaasjeskrab.

Zelfs met een heel klein diafragma van f/18 geeft de Q1 meer dan voldoende licht.

Na twee uur en 12 minuten vindt mijn duikcomputer dat de resterende hoeveel lucht een reden is om de duik af te ronden. Enthousiast en tevreden stap ik het water uit.

conclusie

Een oorkwal met tegenlicht.

Een grondeltje tussen het wier.

De 'AOI Q1'-onderwaterflitser is een hele fijne flitser. De compacte afmetingen zullen veel onderwaterfotografen aanspreken. Ondanks het kleine formaat zijn de flitskracht en belichtingshoek dik in orde. De ledverlichting is zeer fel en kan zelfs gebruikt worden voor de belichting van video-opnamen.

De flitser moet handmatig worden ingesteld en dat gaat gemakkelijk en snel met de grote draaiknop. Mede dankzij de keuze voor twee 18650-batterijen als stroomvoorziening, is de 'recycle'-tijd lekker kort en lijkt de flitser met maar liefst 2000 'full power' flitsen, onuitputtelijk te zijn. De afwerking is heel fraai en de gebruikte materialen voelen 'premium' aan.

Foto's (3) : Marco Heesbeen.

AOI heeft met de 'Q1' een hele fraaie flitser op de markt gebracht die veel meer biedt dan de lage verkoopprijs zou doen vermoeden. Voor gebruikers van compactcamera's en kleinere systeemcamera's is dit een super interessante flitser. 

64

Hippocampus sept./okt. 2021

MARCO HEESBEEN

Meer info: www.onderwaterhuis.nl/ aoi-q1-ultra-compacte-flitser-ucs-q1-wit

Wist je dat?

Hebben goudvissen een geheugen van vijf seconden?

Er wordt beweerd dat goudvissen een belachelijk kort geheugen hebben. Ze zouden daardoor niet beseffen dat ze eng behuisd zijn, maar is dat wel zo?

E

en goudvis kan tussen 8 en 14 jaar oud worden, maar die leeftijd haalt het beestje bijna nooit. Gewonnen op de kermis, eenzaam gedropt in een bokaal, vaak overvoederd, in zuurstofarm water en gek van het rondjes zwemmen, sterft de goudvis al te vaak een snelle dood.

Aan die eenzaamheid kan je wat doen, namelijk twee vissen in dat ronde bokaaltje steken. Als de bokaal groot genoeg is, kan je het water extra beluchten met een luchtpompje en correct voederen is ook een mogelijkheid. Maar beter is uiteraard om de goudvissen niet in een viskom te plaatsen, maar in een groter, rechthoekig aquarium, met een luchtpompje en een waterfilter.

ijsberen Dat een goudvis gek wordt van rondjes zwemmen in een bokaal, wordt door sommigen ontkracht. "Goudvissen blijven rondjes zwemmen, omdat ze hun omgeving telkens opnieuw ontdekken. Dit komt doordat ze een belachelijk kort geheugen hebben van slecht vijf seconden", beweren voorstanders van een visbokaal. Maar dat is pure onzin. Het rondzwemmen in stereotiepe patronen wijst erop dat de vis niet genoeg stimuli krijgt in zijn habitat. Hij reageert dus op zijn verarmde omgeving en dat is net een blijk van gesofisticeerd gedrag. Je kunt het vergelijken met dieren in de zoo die gaan ijsberen, omdat ze in een te kleine kooi zitten.

conditionering Dat het geheugen langer dan vijf seconden werkt, kunnen aquariumhouders zelf vaststellen. Als je de vis telkens in dezelfde hoek eten geeft, zal hij leren om naar die hoek te zwemmen als je op het aquarium afstapt.

Dit fenomeen wordt conditionering genoemd. Het geheugen van een goudvis gaat waarschijnlijk terug tot zo'n drie maanden.

Goudvissen zien niet alleen onderscheid tussen verschillende vormen en kleuren, ze kunnen ook gezichten herkennen. Bijvoorbeeld dat van degene die hen eten geeft.

Met lichtsignalen en een beloningssysteem kun je je goudvis zelfs trucjes leren! Dat is iets wat ze bijv. met de vissen in het duikbassin van TODI uitproberen. In de Hippocampus van maart/april 2017 (Hippo 263) bracht ons redactielid Patrick Van Hoeserlande een artikel over 'Hoe train je een vis?'. Tijdens zijn werk als vrijwilliger in het 'Virginia Aquarium & Marine Science Center' leerde hij dat de frequentie van het geven van een overbruggingssignaal om bepaalde vissen te lokken naar een voor hen specifieke voerderplek sterk afhangt van het 'geheugen' van het dier. De tijd tussen de secundaire en de effectieve beloning mag bij vissen niet te lang zijn, anders vergeten ze de associatie, terwijl dat bij zeehonden niet zo is. Vissen gedragen zich dus echt een beetje zoals de vergeetachtige Dory in de Disneyfilm 'Finding Nemo', hoewel observaties erop wijzen dat bepaalde herinneringen blijvend kunnen zijn.

langetermijngeheugen trainen

als bij de mens of andere zoogdieren. Ook een vis kan, mits training en herhaling, een geheugen ontwikkelen dat een leven lang aanhoudt.

Natuurlijk is er wel een verschil wat betreft de moeilijkheidsgraad van de taken die je kunt aanleren. Je kan een vis geen boek leren lezen. Dat heeft te maken met de complexiteit van het zenuwstelsel. Je kan ze wel leren een doelwit te volgen, uit je hand te laten eten of door een hoepel te zwemmen.

Het duurt wel even voordat je ze de trucjes aangeleerd krijgt. Veel hangt af van het temperament van je vissen. Sommige zijn schichtig, andere zijn nieuwsgierig en vriendelijk. De sleutel tot succes is geduld hebben.

Dat goudvissen een kort geheugen hebben, is dus een fabeltje.  IVO MADDER

De biochemische processen die aan de basis liggen van het geheugen zijn bij vissen al bestudeerd en die zijn even langdurig Hippocampus sept./okt. 2021

65

Reportage

De kwabaal is terug!

De kwabaal (Lota lota) is een zoetwatervis uit de familie van de kabeljauwen (Gadidae). Het is de enige kabeljauwachtige die zijn hele leven in zoet water doorbrengt. De soort staat ook bekend als puitaal, weeraal, lomp of zoetwaterkabeljauw ('burbot' in het Engels), waarbij sommige namen ook gebruikt worden voor andere vissoorten. In de volksmond werd de kwabaal 'de kreeft van de arme' genoemd.

Een prima reden om ons licht eens op te steken.

H

et lichaam van de zoetwaterkabeljauw is langgerekt en cilindervormig met een groenbruine kleur, gemarmerde tekening en twee rugvinnen. Kenmerkend zijn de platte, brede kop en één enkele lange bekdraad in het midden van de onderkaak. Jonge kwabalen zijn soms paarsachtig-zwart van kleur. Kwabaal is een bentische soort, net zoals platvissen als tong of tarbot.

leefgebied De zoetwaterkabeljauw komt voor in helder stromend water of in betrekkelijk schone, diepe meren. Afwisseling in de bodemstructuur is belangrijk, want de vis houdt zich overdag schuil onder stenen of in holtes. Hij jaagt in de ochtenden avondschemering. Het voedsel van de jonge kwabaal bestaat in hoofdzaak uit insectenlarven. Volwassen is hij hoofdzakelijk piscivoor (visetend) met kreeftachtigen en vissen op het menu. De vis paait bij lage temperaturen in de winter en het vroege voorjaar. Het water moet erg koud zijn, want bij watertemperaturen boven 6 °C sterven de meeste opgroeiende larven. De kwabaal vertoont speciaal paaigedrag. Enkele tientallen kwabalen verzamelen zich in ondieper water en gaan in een compacte bal zwemmen, terwijl de

66

Hippocampus sept./okt. 2021

vrouwtjes de eitjes lossen en de mannetjes het sperma. De kwabaal is één van de vruchtbaarste zoetwatervissen. Overstromingsvlaktes zijn noodzakelijk als opgroeigebieden voor de larven en de jonge kwabalen. Waterpeilbeheersing en beekkanalisaties, waardoor er geen overstromingen in beekdalen en plassengebieden meer voorkomen, zijn belangrijke oorzaken van het verdwijnen van de kwabaal.

Verder is opwarming door lozingen van koelwater een nadelige factor. Ook kunnen kwabalen door verstuwing vaak de paaiplaatsen niet meer bereiken.

In de periode voor 1950 kwam de kwabaal in Nederland frequent voor in beken en riviertjes. Eind jaren zestig werd hij er met uitroeiing bedreigd.

Na 2000 was er geen enkele beek waarin zichzelf in standhoudende populaties aanwezig waren en verdween de vissoort bijna helemaal.

Sinds de eeuwwisseling is er echter een opmerkelijke toename van de kwabaal in het stroomgebied van de Overijsselse Vecht en IJssel die waarschijnlijk samenhangt met grootschalige uitzetting van jonge kwabalen in het Duitse deel van de Vecht en de Dinkel.

verspreiding

In Noord-Amerika, ten noorden van de 40e De kwabaal komt voor in vrijwel geheel breedtegraad, vinden we een ondersoort: de Eurazië (nvdr: een superconEen visser trekt een kwabaal uit een gat in een bevroren meer. tinent dat de werelddelen Europa en Azië omvat). In Europa komt hij voor vanaf Noord- en Oost-Europa tot en met het stroomgebied van de Po en de Rhône en in de Balkan.

In de rivieren van Groot-Brittannië kwam de kwabaal vroeger algemeen voor. Men vermoedt dat de vis er nu uitgestorven is. In Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Slovenië staat de kwabaal op de rode lijst.

Foto: Ikoeva Tatyana/Shutterstock.

Biologie

In België is de zoetwaterkabeljauw reeds een halve eeuw volledig verdwenen. Verslechtering van de waterkwaliteit en het verdwijnen van geschikte paai- en opgroeiplaatsen zijn de voornaamste oorzaken.

culinair Er zijn anders tal van redenen om de zoetwaterkabeljauw weer bij onze visboer te brengen. Er is de lage voederconversie (0,81 à 1 kg voeder voor 1 kg vis), het ontbreken van kleine graten en de hoge dichtheid waarbij ze opgekweekt kunnen worden (80 kilogram per vierkante meter.) De meest doorslaggevende reden echter om een vis te kopen, blijft natuurlijk de smaak. De kwabaal heeft stevig, wit visvlees, waarvan de smaak, zoals zijn Franstalige benaming (la lotte de rivière) doet vermoeden, lijkt op 'lotte' oftewel zeeduivel en minder op kabeljauw. Dit in tegenstelling tot wat zijn Nederlandstalige benaming en zijn familiale verwantschap (kabeljauw) laat vermoeden. De soort kent overigens geen problemen met grondsmaak, zoals bij andere soorten die in recirculatiesystemen gekweekt worden soms kan voorkomen. Bij smaakproeven met gewone consumenten, georganiseerd door het PCG (Provinciaal Proefcentrum voor

In samenwerking met de KU Leuven worden afgeleide producten gecreëerd en uitgeprobeerd door een smaakpanel. De kwabaal bezit een gemiddelde hoeveelheid lichaamsgewicht aan filet (35 à 40%) en heeft een bovengemiddelde grote lever (10 à 15%), prima kwaliteiten voor consumptie. Naast het visvlees wordt ook

Foto: vildaphoto.

de Groenteteelt Oost-Vlaanderen), werd de filet als zeer smakelijk ervaren en scoorde de soort op alle criteria. Toch was de concurrentie niet van de minste: snoekbaars en omegabaars.

de kuit erg gesmaakt en in Zwitserland gebruikt men de huid van de zoetwaterkabeljauw om een fijn, zacht leer met een prachtig patroon te produceren voor horlogebanden, portefeuilles en andere accessoires.

Reeds in de middeleeuwen kwam de zoetwaterkabeljauw in Vlaanderen op tafel. In de 16e eeuw was hij het basisingrediënt van de Gentse waterzooi, het favoriete gerecht van onder andere Karel V. Door vervuiling van stromen en rivieren in de twin-

Foto: Rostislav Stefanek.

Lota lota maculosa. Deze soort is jaarlijks hoofdrolspeler op het 'Eelpout festival' op Leech Lake in Walker, Minnesota. Ze worden er elke winter bevist via grote gaten in het ijs. Een waar familiegebeuren en de hoofdprijs is voor hij of zij die het grootste exemplaar bovenhaalt.

De kwabaal is bentisch, hij houdt zich overdag schuil onder stenen of in holtes.

de lever als een delicatesse beschouwd, afgeleide producten hiervan vind je in de niche van foie gras. In Scandinavië wordt

tigste eeuw, werd de zoetwaterkabeljauw in de Gentse waterzooi echter vervangen door kip.

Hippocampus sept./okt. 2021

67

Reportage Biologie

De laatste decennia is er in België echter heel wat ten goede gekeerd en lijkt herintroductie een kans te maken.

In 1999 reeds startte de Vlaamse overheid een herstelprogramma voor de kwabaal (zie Hippo 215 van sept. 2007). In de proefkwekerij van het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) in Linkebeek worden in het visteeltstation bedreigde soorten gekweekt om uit te zetten in Vlaamse wateren. Hier zijn onderzoekers er de voorbije jaren in geslaagd om kwabalen in gevangenschap te kweken.

Jaarlijks kweekt men er enkele duizenden jonge kwabaaltjes. Van de miljoenen lar-

Een kweekprogramma – uitsluitend bedoeld voor heruitzetting in het wild en niet als commercieel project zoals in Linkebeek – is een stap in de goede richting. In Zele, tussen Lokeren en Dendermonde, gaat een team onderzoekers echter nog een stap verder.

Men kweekt er vis voor verkoop en consumptie en daar komt heel wat bij kijken.

Foto's (3) Aqua-ERF.

herintroductie

Aqua-ERF

Bevruchte eitjes van de kwabaal onder de microscoop.

Aqua-ERF (Aquacultuur-education research facility) is het onderzoekscentrum voor aquacultuur van de Odisee Hogeschool (https://projects.odisee.be/Aqua-ERF/reprolota).

Odisee is een Vlaamse katholieke hogeschool, lid van de Associatie KU Leuven.

Met hun onderzoek wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van een economisch levensvatbare aquacultuur in Vlaanderen. Er wordt nagegaan of landbouwbedrijven hun activiteiten kunnen diversifiëren met visteelt. Naast projectonderzoeken verleent het Aqua-ERF ook zijn expertise en faciliteiten aan bedrijven die hun producten willen uittesten.

Honderden vrijzwemmende larven, hooguit 5mm groot, worden opgekweekt tot pootvis.

ven worden er zowat 15.000 als volgroeide vis uitgezet. Zo zijn ze teruggekeerd in de Grote Nete en de Demer. De 'overtollige' larven worden ook uitgezet, onder andere in de Blankaart. Hoe succesrijk deze uitzettingen zijn, daar valt moeilijk een getal te plakken. Het is een moeilijk waar te nemen of te vangen dier, dat 's nachts actief is en zich goed weet te verschuilen.

Wat wel zeker is, is dat hij opnieuw gedijt in onze waterlopen. Al is zijn status nog niet zo verzekerd dat men kan stoppen met kweken en uitzetten. De uitgezette visjes zijn er wel reeds opgegroeid tot volwassen exemplaren van vijftig centimeter en meer. Deze dieren zijn er eveneens weer in geslaagd om zich in het wild voort te planten. Er werden reeds jonge visjes gevangen, afkomstig van ouderdieren die zelf als jong dier uitgezet werden.

68

Hippocampus sept./okt. 2021

Naast onderzoek vormt educatie een belangrijke pijler.

Studenten, ondernemers en andere geïnteresseerden kunnen bij Odisee terecht voor aquacultuurcursussen.

Zie www.aqua-erf.be voor meer info.

deren als een rendabele economische activiteit uitgebouwd worden, opdat België zoveel mogelijk in zijn eigen consumptievis kan voorzien? Hiervoor is soortdiversificatie nodig, kwaliteit boven kwantiteit zeg maar, om te kunnen concurreren met goedkope vissoorten die in grote hoeveelheden in het buitenland – en dan vooral in Azië – gekweekt en van daaruit geïmporteerd worden.

Aqua lota project Bij de start was er amper iets geweten over de teelt van de kwabaal. De focus lag eerst op de grow-outfase, waarbij visjes van 15 gram, veelal uit Tsjechië geïmporteerd, opgekweekt werden tot marktgewicht (600 gram). De optimale waarden van parameters zoals temperatuur, densiteit, lichtregime, voeder enz. werden bepaald. De zoetwaterkabeljauw bleek wel degelijk een geschikte kandidaat voor de aquacultuur in Vlaanderen te zijn. Zijn lage voederconversie en potentieel snelle groei als koudwatersoort zijn belangrijke troeven. De

In 2009 werd het onderzoek naar de kweek van de zoetwaterkabeljauw opgestart. Aquacultuur omvat de teelt van aquatische organismen, zoals vissen, schaaldieren, schelpdieren en waterplanten. Ook het kweken van zeevis, mosselen en oesters in kweekinstallaties buiten de kust wordt tot de aquacultuur gerekend. Hoe echter kan aquacultuur in VlaanMicroscopisch detail van de larven.

In een testopstelling van 2 x 9 tanken worden voederproeven uitgevoerd.

Het voedsel wordt via transportbandjes bij de vissen gedeponeerd.

Hoewel het mogelijk is om ouderdieren uit het wild te nemen en onder de juiste omstandigheden te laten paaien, zijn er bepaalde factoren die deze methode niet geschikt maken voor commerciële aquacultuur. Werken met 'wilde' ouderdieren verhoogt de kans op het binnenbrengen van ziektekiemen in je kwekerij. Door ouderdieren vanuit je eigen kweek te selecteren vermijd je dit en kun je door genetische vooruitgang de productie verbeteren op aspecten zoals groei, gezondheid en productkwaliteit.

Foto's (3) Aqua-ERF.

beschikbaarheid van jonge pootvis bleek echter meteen een bottleneck en de focus verplaatste zich vervolgens naar de 'hatchery' fase! De larfjes uit de eitjes opkweken tot jonge pootvissen, die dan weer verder moeten uitgroeien tot dieren met een juist marktgewicht. Van 2012 tot en met 2015 werden hiervoor larven aangekocht die opgekweekt werden op Aqua­ ERF. Om een stabiele productie van deze soort mogelijk te maken naar kwekers, is een gegarandeerde aanvoer van vislarven en jonge pootvissen noodzakelijk.

Het is dan ook van cruciaal belang om de voortplanting van deze vissoort volledig onder controle te krijgen. Vandaag heeft men daar bij Aqua-ERF de nodige inzichten in verworven.

Op dit moment zwemmen 20.000 jonge visjes rond in het onderzoekscentrum.

Het functioneren van het Aqua-ERF werd mogelijk gemaakt met de steun van het Financieringsinstrument voor de Vlaamse Visserij- en aquacultuursector (FIVA) en het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV).

ReproLota-project

Het doel van het ReproLota-project is larven produceren uit broedvis van eigen kweek. Hiervoor werden de best groeiende vissen aangehouden. In drie koelcellen wordt het effect van verschillende protocollen uitgetest, die de natuurlijke omgeving qua licht en temperatuur nabootsten.

Temperatuur is zeer belangrijk bij de voortplanting van deze vis, aangezien ze pas paaien onder de 4°C. De volgende stap is om de voortplanting van de zoetwaterkabeljauw onder gecontroleerde omstandigheden te verwezenlijken en te optimaliseren. Naast het ontwikkelen van een gestandaardiseerd voortplantingsprotocol, bekijkt De eitjes (geel) en het sperma (wit, bovenaan) worden overgoten men of het mogelijk is om

de soort ook buiten het normale paaiseizoen te laten voortplanten. Door de vissen meermaals per jaar te laten kweken, wil men het hele jaar door een betrouwbare toelevering van jonge vissen garanderen aan kwekerijen. De zoetwaterkabeljauw wordt hierbij op het verkeerde been gezet. De seizoenen worden verschoven in klimaatkamers, zodat de dieren denken dat het winter is terwijl het buiten bijvoorbeeld zomer is. Zo worden er meerdere

Dit voorjaar zetten de onderzoekers een belangrijke stap. Voor het eerst zijn ze er in geslaagd om de zoetwaterkabeljauw voort te planten van ouderdieren die onder gecontroleerde omstandigheden grootgebracht werden op het Aqua-ERF.

met water om de bevruchting op te starten. Het mengen gebeurt met een veer om niets te beschadigen.

De ouderdieren verblijven in grote waterbakken.

keren per jaar larven geproduceerd, waardoor er ook meerdere keren per jaar jonge vis ter beschikking gesteld kan worden van kwekers.

Elke aquacultuuractiviteit is immers pas succesvol wanneer de volledige levenscyclus van het gekweekte organisme beheerst wordt.

Hippocampus sept./okt. 2021

69

Reportage Biologie

Deze herfst zal Aqua-ERF een poging ondernemen tot buitenseizoenpaaien. In de natuur paait de zoetwaterkabeljauw jaarlijks in het voorjaar, maar om een grow-outsysteem optimaal te kunnen benutten, moet de kweker meermaals per jaar een nieuwe groep kunnen opstarten.

Dit zou moeten leiden tot een daling van de gemiddelde vaste kosten. Daarnaast brengt het werken met vissen die maar één keer per jaar paaien ook een groter financieel risico met zich mee voor de kwe-

Foto's (4) Aqua-ERF.

Potentiële kwekers, die met de teelt van zoetwaterkabeljauw willen starten, worden door Aqua-ERF begeleid met de kweek en productie van de zoetwaterkabeljauw. Op basis van de onderzoeksresultaten zal een rendabiliteitsstudie worden uitgevoerd. Dit als ruggensteun voor de sector om zo de weg vrij te maken voor de volwaardige commerciële kweek van zoetwaterkabeljauw in België.

Vandaag verhuizen de pootvissen echter vooral nog naar buitenlandse kwekerijen, samenwerking met Belgische kwekers staat op stapel.

Close up van één van de ouderdieren in de bassins, dit exemplaar meet ongeveer 40 cm.

kers indien er dat jaar problemen zijn met de pootvisproductie.

juveniele horen.

Komen we de kwabaal dan binnenkort tegen tijdens onze duiken in Ekeren? Neen, in de zomer wordt het water er te warm, boven de 16°C speelt de Lota lota niet meer mee. De lokale

Waar gaan we de kwabaal dan wel vinden? Bij de lokale visboer, ten laatste in 2023 belooft Wouter Meeus, hoofd van Aqua-ERF. 

baarsjes

zullen

het

JAN DIEU

In deze zelfgebouwde incubatoren (broedmachines) worden de eitjes in beweging gehouden en voorzien van zuurstofrijk water tot de larven uitkomen.

In deze grote opstelling incubatoren kan er een veelvoud aan eitjes uitgebroed worden.

Bij het Aqua-ERF wordt elke volwassen kwabaal individueel opgevolgd door middel van een unieke chip.

70

Hippocampus sept./okt. 2021

graag

Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer

55 jaar geleden

35 jaar geleden

uit Hippocampe nr. 12

uit Hippocampus nr. 110

september 1966

oktober 1986

genoodzaakt zijn naar een ander kantoor te zoeken.

Willy van der Plas Voorzitter

Onkostenvergoeding Er wordt uitgebreid (3 bladzijden) verslag uitgebracht over het voorstel aan de Algemene Vergadering NELOS een onkostenvergoeding voor de instructeurs in het leven te roepen. Het voorstel wordt aanvaard met 212 ja-stemmen en 111 neen-stemmen.

Algemene Vergadering BEFOS te Gent De Algemene Vergadering werd georganiseerd door Manta en Gentse Dolfijnen. 34 clubs zijn lid van BEFOS.

GERS-tabellen 1965 De nieuwe duiktabellen van de GERS (Groupement d'Etudes et de Recherches Sous-marines) van 1965 zijn veel strenger dan de voorgaande. De nultijden zijn wel gemakkelijk te memoriseren: 15 m – 120 min, 20 m – 60 min, 30 m – 30 min, 40 m – 10 min, 50 m – 5 min.

45 jaar geleden uit Hippocampus nr. 60

oktober 1976

Rookt u nog?

Tijdens sportwedstrijden wordt reclame gemaakt voor sigaretten. Toch zijn sigaretten ongezond en ze verminderen de fysieke mogelijkheden van de sportman. Het risico voor decompressieziekte neemt toe met sigaretten roken.

Dr. F. Van den Bossche Bloso

Deze samenwerking blijft behouden voor wat het opstijgen zonder mondstuk betreft en een beslissing zal pas genomen worden als de Medische Commissie haar conclusies in verband met dit probleem bekend maakt.

Eric Hulpiau vraagt de mogelijkheid te onderzoeken dat NELOS zou aansluiten op internet. Andere duikfederaties zijn daar reeds aanwezig. De voorzitter deelt mee dat NELOS deze mogelijkheid onderzoekt.

15 jaar geleden uit Hippocampus nr. 210

september 2006 Olympische erkenning Voorzitter Juan Samaranch van het Internationaal Olympisch Comité deelt mee dat het vinzwemmen van CMAS erkend wordt als een olympische discipline.

25 jaar geleden uit Hippocampus nr. 160

Wet Wheels Intro Week

september 1996

Het is zo ver … wij, de Commissie Duikers met een Handicap mogen met trots voorstellen: de allereerste Wet Wheels Intro Week. Gedurende een week worden er in verschillende zwembaden over heel Vlaanderen duikinitiaties gegeven aan personen met een fysieke, auditieve en visuele handicap.

Stijgoefeningen Alle beslissingen aangaande oefeningen die een nefaste invloed konden uitoefenen op de gezondheid van de duiker werden genomen door de Medische Commissie in samenwerking met de Nationale Monitoren.

Internet

2e Apnea Fun te Gent Toename aantal leden Dit jaar steeg ons ledental met ongeveer 500 leden. Indien deze tendens aanhoudt, zullen we genoodzaakt zijn ons secretariaat met een administratieve hulp uit te breiden, wat dan weer het probleem van de behuizing stelt. Ons 'Duikershuis' te Brussel wordt stilaan te klein, we barsten uit onze voegen en we zullen binnen afzienbare tijd

Door het extreem laattijdig afzeggen van een tiental deelnemers, meldden zich die zondag uiteindelijk slechts 23 apneïsten aan om voor de zege te strijden. Desondanks werd het een gezellige, sportieve namiddag waarop enkel zeer knappe prestaties te bewonderen vielen.

Alain Vandenberghe Apnea Sectie Sportcommissie

Hippocampus sept./okt. 2021

71

Bondsnieuws Secretariaat

20 JA AR

Moet ze nog voorgesteld worden? Inge Dekort: vol energie, recht voor de raap, behulpzaam en met veel kennis over de duikwereld. Zij was op 1 augustus 2021 twintig jaar in dienst als Sporttechnisch Coördinator van NELOS.

Inge en John Remue tijdens het herexamen Duiker-Hulpverlener (2012).

Gekleed in traditionele klederdracht tijdens de Algemene Vergadering van NELOS in 2006 te Oostende.

Tijdens de proclamatie overhandigde Inge het certificaat van de fitheidsproeven (2013).

D

e afgelopen 20 jaar heeft zij meegeholpen aan de meest uiteenlopende taken, zoals onder andere het opstellen van beleidsplannen voor Bloso (later Sport Vlaanderen). Ze nam de opvolging van het Duikonderricht op zich als rechterhand van John Remue en sinds enkele jaren van Sven Vandekerckhove. Ze orga-

72

Hippocampus sept./okt. 2021

Een fotoshoot op locatie voor de promotie van de NELOS-boetiek (2004).

niseerde met hart en ziel NELOS-evenementen, waarvan D-Dive Day één van de vele voorbeelden is en ze stond klaar voor iedereen die haar hulp kon gebruiken.

Na al die jaren is de energie die ze in NELOS stopt nog niet verminderd en staat ze nog steeds voor iedereen paraat. Daarom wensen we haar via deze weg een dikke proficiat

met haar halve loopbaan-diploma! NELOS klinkt op jou en hoopt nog dubbel zo lang van jou te kunnen genieten!

even terugblikken Willy van der Plas, erevoorzitter NELOS: "Na beoordeling van diverse sollicitanten werd Inge uiteindelijk geselecteerd als de

Dekort

Wedero m goedla chs van d zwemwed e par tij b strijd 'Sas ij de vinTe Ver 20 05' in Gee l.

Inge treedt in he t huwelijk met ha ar duikbuddy David (2006).

nieuwe licentiaat lichamelijke opvoeding bij NELOS. Zij begon haar nieuwe functie in de oude kantoren in Anderlecht. Uiteindelijk kwam dat voor ons goed uit, want wij stonden juist voor de verhuis naar ons nieuw kantoor in Mechelen, waar ons Duikershuis haar afwerking naderde. Een extra verhuiskracht kwam uit de hemel gevallen. Naast

ens de en Inge Dekort tijd Ronny Margodt (2017). g tin Zit he isc Academ

haar specifieke taak als Sporttechnisch Coördinator, was zij bevoegd voor de relaties met Bloso met betrekking tot de subsidiëring. Een taak die zij ettelijke jaren met grote voldoening heeft volbracht, waarvoor onze appreciatie. Met het oog op de verhoging van ons ledental, waarbij er meer bekendheid gegeven moest worden aan

Inge Dekort als coördinator tijdens D-Dive Day 2004 in Oostende.

het sportduiken in het algemeen, besloot de Raad van Bestuur grootschalige evenementen te organiseren in Oostende, bij de 'Vissersmijn' aan onze Belgische kust, in navolging van de toenmalige Noordzeerally.

Hier werd D-Dive-Day geboren. Inge werd de bezielende kracht achter deze organisatie en ontpopte zich als een natuurtalent Hippocampus sept./okt. 2021

73

Bondsnieuws

Tijdens de fitheidstesten werden de kandidaten 1*Instructeur door Inge gemarkeerd met een nummer (2015).

Secretariaat

VTS. Zij was aanwezig op de ontelbare vergaderingen van het Bureau, het College, de Subcommissie Jeugdduiken, enz. en steeds hebben we haar ervaren als een toffe en bekwame medewerkster! Inge proficiat en bedankt voor die 20 jaren!".

in het organiseren van het evenement, de regie van diverse spelen en het zorgen voor bijhorende prijzen voor de deelnemers, zodat iedereen tevreden met een waardevolle prijs huiswaarts kon keren. Later werd deze organisatie verplaatst naar de 'Spuikom', in Bredene in samenwerking met 'De duikernikkers', de plaatselijk duikclub".

John Remue, voormalig voorzitter Duikonderricht: "In het verslag van het Bureau van 21 mei 2001 stond onder allerlei dat een nieuwe licentiate L.O. aangeworven werd: Inge Dekort uit Westerlo, lid van Yellow Diving. Op het College van het Duikonderricht, gehouden op 14 oktober 2001, had ik de eer en het genoegen Inge als nieuwe Sporttechnisch Coördinator voor te stellen. Net afgestudeerd en overtuigd van de waarde van de didactiek in onze opleidingen, werkte ze zich zeer vlug op in ons systeem van het Duikonderricht. Haar lach en haar sappig Kempisch taaltje heeft er zeker toe bijgedragen dat ze onmiddellijk aanzien werd als 'één van de onzen'. Ze was vooral vertrouwd met de eigenheden van de VTS (Vlaamse Trainersschool) en maakte deel uit van de 'Denkcel Sportduiken'. Zij heeft daar een ontegensprekelijke rol gespeeld bij de integratie van het Duikonderricht in het sportkaderopleidingssysteem van

74

Hippocampus sept./okt. 2021

Sven Vandekerckhove, voorzitter Duikonderricht: "Toen ik Inge leerde kennen, 20 jaar geleden, was dit zoals menig 3*Instructeur als lid van het secretariaat. En dan heb je wel nu en dan even contact, maar niet zo intensief. Het was pas in 2015, toen in voorzitter werd van het Duikonderricht, dat ik Inge beter leerde kennen. Op dat moment was het evenwel Luce Desmet die de meeste taken van het Duikonderricht op zich nam, maar Inge was al actief als contactpersoon met Bloso (het huidige Sport Vlaanderen).

Het was dan ook Inge die, toen Luce ging genieten van een welverdiend pensioen, zo goed als alles van het Duikonderricht op zich nam. En gezien er heel wat nieuw was voor zowel Inge als voor mezelf was het soms even zoeken. In die periode heb ik Inge leren kennen als een medewerker met een hart voor NELOS, die onze liga door en door kent en steeds haar best doet om ervoor te zorgen dat alles binnen het Duikonderricht vlot verloopt. En net zoals een goede wijn, is dit ook met de jaren verbeterd. Inge kent het Duikonderricht in al zijn gelederen en regelt alles steeds zoals dat het beste is voor het Duikonderricht (uiteraard samen met Margaux, Lien, Katrijn en Hannelore).

Ik hoop dus ook dat ik nog lang op Inge kan rekenen als vaste waarde binnen het Duikonderricht en wens haar via deze weg alvast een dikke proficiat met haar '20 jaar NELOS', namens de gehele Commissie Duikonderricht.".

Ronny Margodt, voorzitter NELOS: "Mijn eerste samenwerking met Inge was onmiddellijk een voltreffer. Als lid van de Raad van Bestuur – tegenwoordig het NELOS-bestuur of Bestuur NELOS genoemd – mocht ik samen met Inge iets op punt zetten ter vervollediging van de Oostende Visserijfeesten … D-Dive-Day was geboren. De organisatoren van het evenement, meestal ex-vissers, vonden het ontzettend leuk om eens een dame in hun midden te hebben en dan nog eentje die hun visserstaaltje nauwelijks begreep. Inge ontpopte zich tot een echte organisator en ontwikkelde echte duikersevenementen die gedurende 10 jaar duizenden bezoekers een leuke dag bezorgden. Ook tijdens onze aanwezigheid op de vakantiesalons en de Scubapro-testdagen is Inge alom aanwezig en ze droomt er nog steeds van om een superevenement op poten te zetten. Als huidig voorzitter van onze duikfederatie kan ik Inge steeds waarderen ... ze is vindingrijk en komt met ideeën op de proppen om onze clubs en duikers te plezieren. Op de Zeestages in Frankrijk, voor onze kandidaten 2* en 3*Instructeurs, ontpopt ze zich tot het moedertje van alle kandidaten en is ze steeds beschikbaar voor aanmoedigingen en een opbeurend praatje. Als technisch coördinator wordt ze binnen VTS, VSF en Sport Vlaanderen enorm gewaardeerd voor haar kennis en betrokkenheid. Inge ... bedankt voor deze 20 jaren inzet en nu op naar de dertig hé ...".

clamatie van de Inge tijdens de pro in volle emische Zit ting ad Ac lde ste ge uit ).

20 (20 e od eri ap coron

Proficiat Inge en dank voor de fijne samenwerking op het secretariaat. LIEN AERTS, MARGAUX MONTRIEUX, KATRIJN OOLS & HANNELORE SPRENGERS

DE DUIKWINKEL VAN

NEDERLAND EN BELGIE

+

Camaro Drytec Lite 3.0 droogpak met onderpak • 16 mannen- en 12 vrouwenmaten • Maataanpassingen gratis • 3 jaar garantie van Camaro, ook bij gebruikersfouten!

• Met Avatar onderpak

€ 1495,-

Aqualung Core automatenset • Complete set met 1e trap, 2e trap, octopus, inflatorslang en console naar keuze • Geschikt voor duiken in koud water • Gemonteerd en duikklaar geleverd

va €€ 419,799,-

Sealife Sportdiver onderwaterbehuizing • Maak van je telefoon een onderwatercamera • Waterdicht tot 40 meter • Met kleurcorrectiefilter • Past op bijna alle smartphones

va € 299,-

va € 499,-

Uilenstede 314 1183 DB Amstelveen T +31 (0)20-6407806 | amstelveen@sublub.nl Open di-vr 13-19 u & za 10-17 u

Admiraal de Ruyterweg 40a 3031 AD Rotterdam T +31 (0)10-2440111 | rotterdam@sublub.nl Open di-vr 12-18 u & za 10-17 u

Verlengde stationsweg 12 9471 PL Zuidlaren T +31 (0)50-8200479 | zuidlaren@sublub.nl Open di-vr 11-18 u & za 10-17 u za 10-17 u

• Complete dubbel 7mm pakset voor mannen of vrouwen • Met 7mm pak, 7mm vest, schoenen en handschoenen • Comfortabel voor duiken in BE / NL

SubLub Amstelveen

SubLub Rotterdam

SubLub Zuidlaren

Bare 7mm Sport S-flex Nixie pakset

SubLub Nieuwegein

SubLub Limburg

Valkenburgerweg 12 Merweplein 1 6367 GV Voerendaal 3432 GN Nieuwegein T +31 (0)45-2033013 | voerendaal@sublub.nl Open T +31 (0)30-2074062 | nieuwegein@sublub.nl Open ma, di, do & vr 14-19 u & za 10-16 u wo 16-21 u do & vr 12-18 u, za & zo 10-17 u

WWW.SUBLUB.NL

Bondsnieuws

Technisch duiken in open en gesloten circuit Het technisch duiken bij NELOS zit al enkele jaren in de lift, zowel in open circuit als gesloten circuit. Meerdere duikers starten met technisch duiken uit nieuwsgierigheid, om hun mogelijkheden te verruimen of om bepaalde doelstelling te realiseren in de beste omstandigheden en de grootst mogelijke veiligheid. Een technische opleiding is een verrijkende en leuke ervaring op alle niveaus.

I

n open circuit (OC) kan je kiezen uit volgende opleidingen: ERD (Extended Range Duiker), NTD (Normoxic Trimix Duiker) en ATD (Advanced Trimix Duiker).

Daarnaast bestaan er ook opleidingen om instructeur te worden (ERI, NTI en ATI).

In gesloten circuit (CC) kan je uit volgende opleidingen kiezen: CCR-D-A (Diluent Air Duiker), CCR-D-NTx (Diluent Normoxic Trimix Duiker) en CCR-D-Tx (Diluent Trimix Duiker). Binnen het gesloten circuit kent NELOS slechts 1 instructeurstitel, namelijk CCR-I-Tx.

Wat moet je nu doen om te starten met technisch duiken?

Om te beginnen moet je voor jezelf een keuze maken of je start in open of gesloten circuit. Vervolgens moet je inschrijven voor een cursus via de Sectie Duiktechnieken (SDT) en betaal je deze opleiding. De procedure zal vanaf 2022 via DIVES verlopen. Er zijn natuurlijk een aantal basisvoorwaarden om te starten, voor ERD en CCR-D-A is dat: D NELOS-lid zijn; D medisch in orde zijn;

76

Hippocampus sept./okt. 2021

D minstens NELOS 3*D zijn; D het brevet GND bezitten.

Voor je met de opleidingen binnen het technisch duiken start, moet je daarnaast ook beschikken over het juiste materiaal.

Het materiaal om reglementair ERD-duiken te kunnen doen, bestaat uit minimaal een dubbelset met een voldoende groot volume en flessen die van elkaar gescheiden zijn of door een 'manifold' kunnen gescheiden worden. Op één van de ontspanners moet een 'longhose' (min 1,5 m) voorzien zijn. Door de aard van de duiken zijn er ook steeds twee drijfvermogens nodig (bijv. droogpak en 'wing' of natpak en 'wing' met dubbele 'bladder').

In gesloten circuit moet je voor CCR-D-A beschikken over een rebreather.

Voor alle technische opleidingen zijn een degelijke 'reel' met voldoende touw en twee volwaardige OSB's vereist. Een oranje voor normale situaties en een gele voor noodsituaties. Je moet ook beschikken over één

of meerdere stages. De stage(s) moet(en) voorzien zijn van een goede 'riggingkit' met volwaardige ademautomaat (geschikt voor het desbetreffende mengsel), een 'inflator' en een manometer. Die dient correct gemarkeerd te zijn en de slangen moeten netjes opgeborgen zijn.

Waaruit bestaat een technische opleiding?

Een technische opleiding bestaat uit 3 modules: D MOD 1: theoretische opleiding (theorie, planning en materiaal). Voor rebreather komt daar nog een specifieke les over het type rebreather bij.

D MOD 2: Shallow water drills (vaardigheden aanleren).

D MOD 3: Deep water dives.

D Wanneer je deze modules met succes aflegt, word je gehomologeerd.

De opleidingen ERD, NTD, ERI, NTI, CCR-D-A en CCR-D-NTX kan je in onze wateren volgen. Voor de opleidingen ATD, ATI, CCR-D-Tx en CCR-I-Tx zal je de officiële technische

Foto: Jimmy de Jong.

Sectie Duiktechnieken

NELOS-Stage in het buitenland moeten volgen, aangezien de vereiste dieptes niet haalbaar zijn in onze wateren. Alle voorwaarden voor deelname kan je terugvinden in de NELOS-Infomap Technisch duiken.

De Technische Stage wordt georganiseerd door SDT en is telkens op een locatie waar je makkelijke dieptes tussen 60 en 100 m kan bereiken, gecombineerd met prachtige fauna en flora en wrakken. Veel kandidaten die we in het verleden hebben opgeleid, gaan regelmatig terug mee, omdat ze weten dat de Stages een aantal grote voordelen hebben, namelijk: D georganiseerd door SDT in samenwerking met zeer ervaren instructeurs; D zeer leerrijk, grote ervaringsuitwisseling tussen OC en CC; D goede begeleiding tijdens diepe duiken; D interessante themagesprekken of voordrachten; D diepe duiken uitgevoerd in de veiligste omstandigheden.

Wanneer starten de opleidingen voor open circuit?

Algemeen verantwoordelijke OC: Rein Crombez.

Foto: Pascal De Roo.

Op de diepere duikplaatsen vind je prachtige gorgonen.

ATD – verantwoordelijke: Stefan Cuyvers Do. 14/10/2021: Theorie Do. 21/10/2021: Planning Do. 28/10/2021: Examen Op afspraak: SWD's open water Technische stage in mei 2022

Wanneer starten de opleidingen voor gesloten circuit?

ERD – verantwoordelijke: Pascal De Roo Ma. 31/01/2022: Theorie Ma. 07/02/2022: Decompressietechnieken Ma. 14/02/2022: Planningssoftware Ma. 21/02/2022: Workshop Ma. 07/03/2022: Examen Ma. 14/03/2022: Herexamen Wo. 16/03/2022: Zwembad Za. 26/03/2022: SWD – Put van Ekeren Op afspraak: SWD's open water en Deep Dives Bij voldoende interesse wordt er een extra opleiding in het najaar 2022 voorzien.

Algemene verantwoordelijke CC: Stef Teuwen.

NTD – verantwoordelijke: Tim Weckx Di. 22/03/2022: Theorieles Di. 29/03/2022: Planning Di. 19/04/2022: Workshop Di. 26/04/2022: Examen Di. 03/05/2022: Herexamen Op afspraak: SWD's open water en Deep Dives

CCR-D-Tx Wo. 10/11/2021: CV + theorieles 1 Wo. 17/11/2021: Theorieles 2 Wo. 24/11/2021: Theorieles 3 Wo. 01/12/2021: Theorieles 4 Wo. 15/12/2021: Examen Nog niet bekend: Herexamen Op afspraak: SWD's open water Technische stage in mei 2022

CCR-D-A Wo. 20/10/2021: CV + theorieles 1 Wo. 27/10/2021: Theorieles 2 Wo. 03/11/2021: Planning Wo. 10/11/2021: Materiaal Wo. 17/11/2021: Examen Nog niet bekend: Herexamen Nog niet bekend: SWD zwembad Op afspraak: SWD open water en Deep Dives

Wanneer en waar zal de NELOS Technische Stage OC/CC 2021 plaatsvinden?

De Stage zal plaatsvinden in Malta (Sliema) bij Dive Systems van 17 tot 27 september 2021.

Tot slot SDT hoopt, samen met alle technisch instructeurs, veel nieuwe kandidaten te mogen verwelkomen voor een cursus technisch duiken. We vragen dan ook tijdig in te schrijven door een e-mail te sturen naar sdt@nelos.be en de verantwoordelijke voor de cursus, zodat we onze planning kunnen opstellen en voldoende kader kunnen voorzien. Ook voor de Stage graag tijdig inschrijven of je deelname bevestigen.

Verder wensen we iedereen nog een fantastisch duikseizoen 2021 en het allerbelangrijkste: blijf gezond!

SPORTIEVE GROETEN NAMENS SDT SHINJI BAUTERS

Advertentie

DUIKTANK

TE HUUR +32 475 73 25 74

DUIKCENTRUM Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst

Verhuurdienst - Duikopleidingen www.aqualand.be info@aqualand.be

Hippocampus sept./okt. 2021

77

Bondsnieuws

Mark Bulté in actie als onderwatervideograaf.

Onderwatervideograaf

niveau I

Toen we begin 2020 een grote verandering aankondigden voor de opleidingen onderwatervideografie, hadden we nooit kunnen geloven dat er van die extra veel praktijklessen maar weinig in huis zou komen.

Het 'gemene' SARS-CoV-2 stak er een stokje voor. Hoewel de pandemie nog niet achter de rug is, willen we toch een volgende cursus aankondigen, uiteraard onder voorbehoud van de maatregelen.

I

n deze tijden van sociale onthouding leerden we in onze Sectie Onderwatervideografie en de Audiovisuele Commissie ook beter met Teams werken. Zo konden we na ettelijke online vergaderingen samen de eerste opleidingsrichtlijnen of 'standaards' opstellen voor de opleidingen onderwatervideografie. Hierin onderscheiden we 'Assistent-Onderwatervideograaf', 'Onderwatervideograaf niveau I', 'Onderwatervideograaf niveau II' en 'Instructeur Onderwatervideografie'.

Met deze opleidingsrichtlijnen gaan we verder op de ingeslagen weg om alle opleidingen praktischer te maken en nog meer toegankelijk voor alle duikers, jong en oud, met of zonder beperking.

De eerste opleiding die we plannen is deze van 'Onderwatervideograaf niveau I'. Deze opleiding is gericht op duikers die graag hun camera meenemen onder water om eens een filmpje te maken voor het plezier.

De bedoeling is dat je tijdens de cursus je eigen materiaal leert gebruiken, leert hoe je

78

Hippocampus sept./okt. 2021

een scenario kan uitwerken en een filmpje kan publiceren op je eigen YouTube-kanaal.

We verlaagden de minimumleeftijd naar 14 jaar, dus jeugdige duikers zijn nu zeker ook welkom indien ze minstens 1*Duiker zijn (of gelijkgesteld) en ten minste 30 gelogde duiken kunnen voorleggen. Qua videografievoorkennis is er geen vereiste, al kan het helpen als je de workshop 'Assistent-Onderwatervideograaf' gevolgd hebt of een goede stabiliteit in het water hebt. Deze basisduikvaardigheden worden namelijk niet meer herhaald in de opleiding. Uiteraard is het bezit van een camera met onderwaterbehuizing wel noodzakelijk.

weinig theorie en veel praktijk De veel kortere theoretische opleiding van minimum 3 uur (t.o.v. vroeger 17 uur) omvat volgende onderwerpen die vooral praktisch van belang zijn: de veiligheidsregels bij het uitvoeren van film(team)duiken; bescherming van en respect voor de onderwaterwereld; gebruik van aangepast duikmateriaal en de configuratie ervan; een aangepaste filmteambriefing; de instel-

lingen van de videocamera gericht op gebruik onder water; belichting en verlichting; structuur van een verhaal, scenario en storyboard; compositie, kadrering en filmtechnieken; montage en exportmedia.

De praktische opleiding beslaat twee duikdagen met elk twee openwaterduiken, waarbij de kandidaat kiest tussen het filmen van een door de instructeur voorgesteld of een zelf opgesteld scenario. Na elke duik is er een feedbackmoment, waarop de kandidaten vragen kunnen stellen en de instructeur constructieve feedback geeft. De kandidaten moeten met verschillende technieken voldoende shotvariatie voorzien. Na de vier duiken is er een begeleide montagedag.

Daarna krijgen de kandidaten de mogelijkheid om al dan niet nog ontbrekende shots te maken en de film af te werken. Alle films worden nadien samen bekeken en in groep geëvalueerd, waarna er een kleine proclamatieplechtigheid is. Een echt examen is er niet, maar je moet wel je film afleveren waaruit blijkt dat je rekening hield met de feedback van de instructeur.

Foto's (2): Ivo Madder.

Audiovisuele Commissie

Glenn Tessens filmt een koraalduivel.

De 'oude' theorie van de cursus onderwatervideografie in de vorm van een 3 GB grote presentatie, blijven we updaten. Ze wordt behouden als naslagwerk en kan door de cursisten gratis gedownload worden. Ook ex-cursisten kunnen dit bestand nog steeds downloaden.

cursusdata Onder voorbehoud van mogelijke nieuwe coronamaatregelen willen we op volgende data onze eerste cursus 'Onderwatervideograaf niveau I' inplannen. Vanaf 6 inschrijvingen kan de cursus plaatsvinden.

D Zondag 10 oktober 13.00 uur (tot minstens 16.00 uur): theorieles.

D Zaterdag 16 oktober 13.00 uur: eerste duikdag (met twee openwaterduiken).

D Zondag 17 oktober 13.00 uur: tweede duikdag (met twee openwaterduiken).

D Zondag 24 oktober 13.00 uur: montageles.

D Zaterdag 6 november 20.00 uur: filmavond met bespreking en proclamatie.

voor NELOS-leden. Niet-NELOS-leden zijn ook welkom, maar betalen 200,00 euro. Zij dienen 18 jaar oud te zijn en moeten een bewijs van verzekering kunnen voorleggen.

Via cursus.owv@nelos.be kan je inschrijven voor de cursus en daar kan je ook terecht voor vragen en meer info.  ERIK DE GROEF, VERANTWOORDELIJKE ONDERRICHT ONDERWATERVIDEOGRAFIE

Gezien we werken met gepassioneerde vrijwilligers, kan de kostprijs erg laag gehouden worden, namelijk 100,00 euro

& INSTRUCTEUR ONDERWATERVIDEOGRAFIE

Advertentie

Watersportcentrale N.V.

Meer dan 45 jaar HET adres voor al uw duikmateriaal, boten & motoren. Waar service het beste product is!

Rozenkranslaan 93-97, 3600 Genk +32 (0)89 30 38 89 | www.watersportcentrale.be

Hippocampus sept./okt. 2021

79

Bondsnieuws

Elise Croes vertrekt met een duik van de startblok.

Foto: JC Maes/Unlimited Prod.

Subcommissie Vinzwemmen

Mooie prestatie op het WK Vinzwemmen Juniors Van 13 tot 19 juni 2021 vond het WK vinzwemmen voor junioren plaats in het Italiaanse Lignano Sabbiadoro. Elise Croes vertegenwoordigde België op de 50, 100, 200 en 400 m bifins en op de 50 m apneu met monovin. Ze sloot het WK af met drie Belgische juniorenrecords en vijf persoonlijke besttijden. Het was een geslaagd WK en een zeer goede graadmeter ten opzichte van de wereldtop.

D

e 16-jarige Limburgse volgt wetenschappen aan de Sportschool te Hasselt. Elise zwemt bij Nautilus Hasselt, maar is ook zeer actief in het reddend zwemmen bij de Sint-Truidense Reddingsclub. De snelheid die Elise ervaarde toen ze als achtjarige met vinnen zwom, is iets wat haar is blijven aanspreken. Ze geniet mateloos van beide sporten, waarbij het gebruik van vinnen en snelheid centraal staan.

2 jaar geleden In 2019 werd Elise niet enkel geselecteerd voor het Europese Jeugdkampioenschap reddend zwemmen in Italië, ze behaalde als jongste deelnemer een finaleplaats. Ze werd ook vice-Belgisch kampioen in het langeafstandvinzwemmen in open water te Mol. Op haar eerste zwembadwedstrijd te Utrecht verbeterde ze de Belgische records op de 50 m en de 100 m bifins in de categorie 14 t.e.m.

15 jaar. Daarmee was onmiddellijk duidelijk dat Elise in het vinzwemmen ook behoorlijk veel potentieel had.

80

Hippocampus sept./okt. 2021

geen wedstrijd mogelijk Door COVID-19 waren er begin 2021 geen wedstrijdmogelijkheden voor Belgisch clubs. Dus besliste de BEFOS-sportcommissie dat kandidaten zich konden kwalificeren buiten competitie, maar onder wedstrijdomstandigheden (50-meterbad, elektronische tijdsopnamen, ...) met aanwezigheid van een neutrale observator, namelijk de nationale trainer Dominique André. Begin april 2021 wist Elise zich te kwalificeren onder zijn toeziend oog.

uitdaging Omdat er geen internationale wedstrijden waren, was het WK een stap in het onbekende. Bovendien wisten we niet waar Elise zich bevond ten opzichte van de wereldtop.

Daarom werd er gekozen voor een divers, maar zwaar wedstrijdprogramma van vijf wedstrijden. Daarna was het een behoorlijke uitdaging om Elise in een paar maanden – een korte periode vanuit trainingsperspec-

tief – klaar te stomen voor het WK. Voorheen waren er geen specifieke doelen voor 2021, dus tot dan werd enkel aan een brede basis gewerkt.

training Nu het wedstrijdprogramma bepaald was, kon Kristof Hendrickx, trainer bij Nautilus Hasselt, een specifiek trainingsprogramma opstellen met de nodige wedstrijdspecifieke conditionele en technische aspecten.

Tijdens de laatste weken van de voorbereidingen kwam de nationale trainer, Dominique André, wekelijks vanuit Nijvel de trainingen in Hasselt bijwonen om de technische aspecten bij te schaven. Helaas kon hij, om persoonlijke redenen, Elise niet vergezellen naar Italië. Free Duerinckx, trainer bij Nautilus te Hasselt, zou Elise begeleiden op het WK.

WK Het WK werd gehouden in het sportcomplex Bella Italia Sports Village te Lignano Sabbi-

competitie Op de eerste wedstrijddag, dinsdag 15 juni, stond de 100 m bifins op het programma.

Elise zwom een sterke 52,81 sec. Ze verbeterde haar eigen besttijd met ruim één seconde en bleef twee tienden boven het Belgisch juniorenrecord. Wat een mooie opener van het WK. Op de tweede wedstrijddag was een Belgisch juniorenrecord een feit. Ze verbeterde

Gezien de teleurstelling op de 50 m was het resultaat van de 400 m uitstekend.

De zwaarste wedstrijddag viel ongetwijfeld op de derde dag, met op het programma zowel de 50 m bifins als de 400 m bifins.

Tussen beide wedstrijden was er slechts een half uur recuperatie. Dat is kort, heel kort.

Op de laatste dag stond de 50 m apneu met monovin op het programma. In het vinzwemmen had Elise deze discipline nog nooit gezwommen in competitieverband.

Het was dus niet evident te voorspellen wat te verwachten. Elise had er vertrouwen in dat ze de wedstrijd tot een goed einde zou brengen. Ze had ervaring in soortgelijke nummers in het reddend zwemmen.

Op de 50 m zette Elise een tijd neer van 24,53 sec. Ze verbeterde haar eigen besttijd met vier honderdste. Dat was een goede prestatie, maar lag onder haar verwachtingen.

Altijd streven naar beter typeert topsporters. Elise draaide de knop snel om en focuste op de 400 m. Daarin verbeterde ze het Belgisch juniorenrecord met bijna 5 seconden in een tijd van 4:08,89. Elise kwam daarmee uit op een 13e plaats.

Elise zwom een schitterende wedstrijd en verbeterde het Belgische juniorenrecord met een halve seconde in een tijd van 18,34 sec. Daarmee presteerde ze boven de vooropgestelde verwachtingen.

overzicht Drie Belgische juniorenrecords in vijf wedstrijden in vier dagen is een heel knappe prestatie. Het getuigt van het potentieel van Elise, maar meer nog van doorzettingsvermogen en het harde werk van de voorgaande weken.

Met deze resultaten op zak kijkt Elise de toekomst positief tegemoet. In de komende jaren wil ze België graag opnieuw vertegenwoordigen in deze mooie zwemsport, die het vinzwemmen is. 

FREE DUERINCKX

Elise Croes in volle actie.

Foto: JC Maes/Unlimited Prod.

Op de laatste voorbereidingsdag kregen alle ploegen de mogelijkheid om te trainen in het wedstrijdbad en was er een materiaalcontrole van snorkels en vinnen.

haar eigen Belgische record met vier honderdste op de 200 m bifins in 1:55,58.

Foto's (2): Marc Hiernaux.

adoro, Italië. Het is een geïsoleerd complex, inclusief wedstrijd- en trainingbad. Dat bood de mogelijkheid om het WK veilig te laten verlopen in covidtijden.

Elise Croes vertegenwoordigt België tijdens het WK vinzwemmen Juniors.

Hippocampus sept./okt. 2021

81

Bondsnieuws

Foto: Ivo Madder.

Subcommissie Jeugdduiken

Diverse opleidingen voor jeugdduikliefhebbers We brengen je hier de recentste info over de opleiding tot Begeleider Jeugdduiken, Instructeur Jeugdduiken, Evaluator Jeugdduiken of Begeleider Jeugdduiken Open Water.

D

e theorielessen voor deze opleidingen vinden plaats op zaterdag 27 november en 4 december 2021, telkens van 9.00 tot 17.00 uur in het Duikershuis te Mechelen. Je komt alles te weten over het jeugdduiken en krijgt praktische didactische methodes aangeleerd om aan onze duikende jeugd van 8 tot 14 jaar les te geven in het zwembad en met hen te duiken.

opleiding Begeleider Jeugdduiken De voorwaarden om te starten met de opleiding zijn: 3*D zijn met minstens 200 duiken; medisch in orde zijn; NELOS-lid zijn.

Tijdens de eerste lesdag krijg je jeugdduikgeneeskunde, reglementering, materiaal en omgang met ouders en kinderen.

De tweede lesdag gaat vooral over hoe les te geven aan jeugdduikers en het opmaken van een lesvoorbereiding.

3 3 3

82

Hippocampus sept./okt. 2021

Na de theorie volgen vijf stagelessen die je geeft in een jeugdduikschool naar keuze en onder begeleiding van een jeugdduikinstructeur. Zo bereid je je voor op het echte werk. De laatste les wordt geëvalueerd door een Evaluator Jeugdduiken. Tot slot doe je nog twee oefenduiken met gebrevetteerde jeugdduikers en onder begeleiding van een jeugdduikinstructeur.

Het inschrijvingsformulier vind je via deze link: www.nelos.be/opleiding/jeugd.BJ. Ben je al instructeur, dan kan je na het behalen van het brevet van Begeleider Jeugdduiken ook je titel van Instructeur Jeugdduiken aanvragen. Dat kan door een e-mail te sturen naar secretariaat@nelos.be.

opleiding Begeleider Jeugdduiken Open Water Je bent instructeur en je wil wel met kinderen in open water duiken, maar niet lesgeven in het zwembad. Dan is het brevet BJOW

(Begeleider Jeugdduiken Open Water) iets voor jou. Je volgt de eerste lesdag theorie en doet twee oefenduiken onder begeleiding van een Jeugdduikinstructeur. Deze verworvenheden blijf je behouden. Besluit je ooit om toch te gaan lesgeven, dan dien je alleen nog didactiek te volgen (lesdag 2) en een proefles te geven in het zwembad.

De voorwaarden om te starten met de opleiding zijn: minstens 1*Instructeur zijn; medisch in orde zijn; NELOS-lid zijn.

3 3 3

Het inschrijvingsformulier vind je via: www.nelos.be/opleiding/jeugd.BJOW.

opleiding Evaluator Jeugdduiken Spreekt het evalueren van jeugdduikbegeleiders en -instructeurs en hen begeleiden bij de opstart van een nieuwe jeugdduikschool je wel aan? Dan is de opleiding tot Evaluator Jeugdduiken iets voor jou.

Foto: Herman Van Den Heuvel.

Interesse in het begeleiden van jeugdduikers?

Volg dan de opleiding Begeleider Jeugdduiken.

Voorwaarden om te starten met de opleiding: Instructeur Jeugdduiken zijn; minstens een jaar werking met kinderen laten bevestigen door de Duikschoolverantwoordelijke waar je de activiteiten uitvoert; medisch in orde zijn; NELOS-lid zijn.

bijscholing Jeugdduiken

3 3

Ben je al geruime tijd Begeleider of Instructeur Jeugdduiken en wil je jouw kennis over het jeugdduiken opfrissen? Dan kan je inschrijven voor de bijscholing.

3 3

Je kiest zelf of je één of twee dagen volgt. De bijscholing vindt plaats op dezelfde dagen als de opleiding Begeleider Jeugdduiken.

Je richt je kandidatuur aan de Subcommissie Jeugdduiken. Na positief antwoord van de Subcommissie Jeugdduiken volg je de volledige theoretische opleiding. Nadien voer je minstens twee evaluatiebezoeken uit waar je de rol van evaluator op jou neemt.

Je wordt hierbij zelf bijgestuurd en geëvalueerd door een Evaluator Jeugdduiken.

Voorwaarden om te starten met de bijscholing: Begeleider Jeugdduiken of Instructeur Jeugdduiken zijn; medisch in orde zijn; NELOS-lid zijn.

3 3 3

Het inschrijvingsformulier vind je via: www.nelos.be/programma/Jeugdduiken.

Je vindt meer informatie over de begeleidersbrevetten in de NELOS-Infomap 2021 of vraag ernaar via jeugdduiken@nelos.be. HANNELORE SPRENGERS

Advertentie



START TO

DIVE Meer informatie: www.nelos.be

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 15/12/2021

Hippocampus sept./okt. 2021

83

Bondsnieuws

Foto: NELOS vzw.

Commissie Duikonderricht

Kadervorming in 2021 ... op naar de Zeestages?

Mocht iemand me begin 2021 gevraagd hebben hoe ik de kadervorming in 2021 zag, dan was het antwoord geweest: "Vol goede moed en met heel veel hoop …".

De goede moed heeft er steeds ingezeten, maar de hoop om opnieuw te kunnen opstarten met de theorie-examens die zo nodig zijn om daarna op Zeestage te kunnen gaan, was nog nooit zo groot. Dit gezien we in 2020 geen Zeestage hebben kunnen organiseren omwille van … Covid en we de opleiding tot 1*Instructeur ook volledig hebben moeten afgelasten.

E

en 'normaal' traject tot 3*Instructeur begint in januari met een examen theorie om vervolgens in mei een verhandeling te presenteren, zodat we tegen eind mei weten wie meegaat op Zeestage. Een 'normaal' traject tot 2*Instructeur begint in april met een theorie-examen en tegen eind april weten we ook wie de gelukkigen zijn, maar dit jaar was het net anders. De theoretische voorbereiding (gespreksavonden, infosessies en theorielessen) zijn allemaal via Microsoft Teams kunnen doorgaan, maar samenkomen om examens af te nemen was nog steeds uit den boze. En het Bureau Duikonderricht had ook ervoor reeds besloten dat het geen optie is/was om examens via Teams af te nemen. Dit omdat

84

Hippocampus sept./okt. 2021

de controlemogelijkheden te klein en de fraudegevoeligheid van dergelijke examens te groot is … dus was het wachten op een goede wind die ons zou toelaten om deze examens op één of andere manier af te nemen.

Heel wat e-mails en telefoontjes van kandidaten en duikscholen met de vraag de theorie-examens weer op te starten, moesten helaas negatief beantwoord worden omdat NELOS geen risico wou nemen voor zijn kandidaten en juryleden enerzijds, maar anderzijds ook omdat NELOS steeds de protocollen van de Vlaamse Sportfederatie (VSF) en Sport Vlaanderen heel nauwgezet heeft gevolgd.

Het verlossende bericht kwam begin mei 2021 en er werd niet gewacht. Op 3 mei werd het Bureau Duikonderricht in allerijl samengeroepen om te spreken over: • het protocol voor het hernemen voor theorie-examens (in open lucht); • de datum en plaats voor theorie-examens voor 2*I en 3*I. Het examen 2*I zou plaatsvinden op 25 mei en het examen 3*I zou plaatsvinden in diezelfde week op 29 mei. Hiervoor dienden uiteraard nog locaties te worden gezocht, want een groep buiten op het gras zetten is steeds mogelijk, maar met ons nat voorjaar konden we het niet riskeren om de examens te laten doorgaan zonder minstens een overkapping om de kandidaten en juryleden niet halverwege de examens te moeten wegsturen. Het examen 2*Instructeur, met een 12-tal kandidaten, zou op twee plaatsen

worden georganiseerd (om niet te veel personen samen te brengen) en dit in de tuin van de voorzitter van AVOS en tevens voorzitter van het Brevettencomité Koen Van Dyck en aan de andere kant van het land in het open materiaallokaal van de grootste club van Gent, namelijk de 'Koninklijke Manta'. Hier konden de examens op dat moment plaatsvinden conform het toen heersende coronaprotocol en gelukkig was er een dak voorzien, want die avond viel de regen af en toe met bakken uit de lucht.

Finaal daagden 9 kandidaten op en de volgende mochten (sommigen na herexamen) hun ticket voor de Zeestage verzilveren: D Thomas Govaerts D Peter Jaeken D Hans Sterkendries D Glenn Van Iseghem D Kevin Gardedieu D Veerle Levecke D Peter Rappe D Wouter Tallon D Alain Van den Spiegel Het examen 3*Instructeur zou centraal in Mechelen worden georganiseerd met 1 jury i.p.v. met 4 verschillende jury's (ook om het aantal aanwezigen te beperken), maar hiervoor moest preventief nog een dak worden voorzien. Dus verzamelden Ronny Margodt, Franklin Forrez en Michel Declercq op een avond in Mechelen om de NELOS-tenten op te zetten en ze te verankeren, zodat ze eventjes konden blijven staan.

Gelukkig was er op de dag van het examen geen wolkje aan de lucht en het eerste 'NELOS-parking-examen' was een feit. Voor

De 4 bovenste foto's: Het theorie-examen 2*Instructeur onder coronamaatregelen, georganiseerd in de tuin van AVOS-voorzitter Koen Van Dyck.

De 4 onderste foto's: Het theorie-examen 2*Instructeur onder coronamaatregelen, georganiseerd in het open materiaallokaal de 'Koninklijke Manta'.

dat examen slaagde Mike Melis voor de theorie 3*Instructeur. Helaas was het voor Mike niet meer mogelijk om zijn professionele werkzaamheden te combineren met het maken van een verhandeling, zodat dit wordt uitgesteld naar 2022 en we hem dan verwachten om zijn traject tot 3*Instructeur verder te zetten.

Tussendoor werd op 21 juni ook het examen theorie Nitrox-Instructeur georganiseerd op diezelfde NELOS-parking. Ondertussen had al één tent het begeven onder de Vlaamse voorjaarsnattigheid, maar gezien het beperkt aantal kandidaten kon dit examen toch doorgaan. Hiervoor slaagde (op examen en herexamen samen) slechts 1 kandidaat, namelijk Dries Devocht.

Via deze weg wensen we alle geslaagde kandidaten proficiat. Daarnaast willen we ook alle deelnemers bedanken voor hun volharding om toch te blijven wachten op een examendatum ondanks de maanden van onzekerheid.

Intussen blijkt dat corona nog steeds niet volledig van de baan is, maar de organisatie van de Zeestages is volop lopende. De goede moed is er nog steeds, maar de vrees blijft bestaan dat de situatie toch nog kantelt zodat we opnieuw niet kunnen vertrekken voor de Zeestages. Onderstaande kandidaten zijn alvast ingeschreven en verdienen de prijs voor doorzettingsvermogen. We hopen dan ook om op het einde van de Zeestages 23 nieuwe 2*Instructeurs en 3 nieuwe 3*Instructeurs te mogen proclameren:

Kandidaten: 3*Stage D Rein Crombez D Bram Meerseman D Bart Van Passel

Kandidaten: 2*Stage D Wim Bollein D Pierre Bollenberg D Dries Cossements D Marc De Cauwer

Foto's (9): NELOS vzw.

Enkel Dries Devocht slaagde voor het examen theorie Nitrox-Instructeur.

Op de achtergrond de gesneuvelde tent.

D Chantal De Geyter D Bert Deprez D Bram Desmet D Vittorio Fais D Kevin Gardedieu D Thomas Govaerts D Peter Jaeken D Veerle Levecke D Edwin Martens D Sylwia Mikolajczyk D Raf Plas D Peter Rappe D Steve Rodts D Luc Schelkens D Koen Swinnen D Filip Van Duppen D Elfrie van Poppelen D Brian Vandekerckhove D Michel Walgraeve

 SVEN VANDEKERCKHOVE

Hippocampus sept./okt. 2021

85

Bondsnieuws

Foto: Bruno Van Saen.

Commissie Duikonderricht

DIVES-nieuws Een beetje info over de gasmengels, nitrox- en trimixduiken. Ook enkele antwoorden op regelmatig voorkomende vragen over de opleiding 4*Duiker en Assistent-Instructeur. En tot slot nog eens een opfrissing bij wie je moet zijn wanneer je problemen hebt met DIVES.

D

e afgelopen periode werd de rapportagemogelijkheid in DIVES uitgebreid om informatie over de gasmengsels weer te geven. Als je de gasmengels bij de technische duiken invult (wat sinds enkele maanden retroactief kan via de knop tags/ gassen), komen de ingevulde gassen mee in je export-Excel te staan. De 'exportknop' vind je naast de knop 'Nieuwe activiteit'.

Op die manier kan je heel snel je technische duikinformatie reviewen en er iets mee doen zoals #nitrox- of #trimixduiken opzoeken die je hebt uitgevoerd. Je kan de ingevulde waarden ook snel toetsen aan je (papieren) logboek en eventueel corrigeren.

AI/4*D-opleiding Er kwamen de afgelopen weken wat vragen over de AI/4*D-opleiding: Wat )

betekent het gele cirkeltje voor de proeven bij de opleiding 4*D of AI? Het gele cirkeltje voor de proeven geeft aan dat die via een vrijstelling automatisch kunnen afgetekend worden.

Dit is het geval indien de kandidaat KDD behaalde in het verleden. In dat geval heeft de kandidaat vrijstellingen voor bepaalde openwaterproeven en duikleidingen. Als de kandidaat reeds het AI/4*D-brevet behaalde, is hij vrijgesteld voor de proef vinzwemmen en het theorie-examen. Proeven kunnen afgetekend worden op de normale manier.

86

Hippocampus sept./okt. 2021

De 'exportknop' vind je naast de knop 'Nieuwe activiteit'. Via de vraagtekenknop, rechts bovenaan, kan je informatie over het gebruik van DIVES raadplegen.

Ik heb )

problemen met het inbrengen van de stagelessen. De stagelessen voor AI inbrengen doe je op dezelfde manier als proeven inbrengen samen met een duik. Als het gaat over de zwembadlessen (en dus ook het zwembadexamen), maak je een 'Zwembad'-activiteit aan, voor de theorielessen is dat een 'Theorie'-activiteit. Daarna moet je gewoon afvinken, nadat (!) je de activiteit opgeslagen hebt. Indien je de proef niet onmiddellijk ziet staan, klik dan op de 'chat/proeven'-knop en selecteer daarna de naam van de kandidaat.

correcties Ik herhaal nog even waar je terecht kan als je correcties wil doorgeven: D Power-Users: verwijderen van een duik, buddy of proef en het resetten van je initialisatie.

D Secretariaat: aanpassen van de opleidingsverantwoordelijke.

D Webmaster: inbrengen van nieuwe duikplaatsen en andere locaties (zwembad, leslokaal, clublokaal, ...).

even duren voordat ze je vraag beantwoorden, Power-Users zijn immers vrijwilligers.

Bovendien beschikt een aantal regio’s maar over één Power-User.

Deze informatie kan je ook vinden op de DIVES-infopagina die je via de vraagtekenknop rechts bovenaan kan selecteren. LUTGART STALS, VANWEGE HET DIVES-TEAM

De Power-Users kunnen je ook helpen bij vragen of problemen. Wel kan het soms

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2021

87

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

NOB wil aanpassing ARBO-wet Verschillende burgerinitiatieven, waarbij sportduikers worden ingezet, lopen door de huidige ARBO-wetgeving het risico op een torenhoge boete en dreigen daardoor te moeten stoppen.

torenhoge boete Recent heeft de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de Stichting SIGNI (www.zoekhonden.com) een boete van bijna 5.000,00 euro opgelegd vanwege het overtreden van de arbeidsomstandighedenwet. SIGNI is een non-profit vrijwilligersorganisatie van sportduikers die met getrainde hulphonden zoeken naar vermiste personen onder water, maar die moet vanwege een strikte formulering van de arbeidsomstandighedenwet aan dezelfde voorwaarden voldoen als commerciële beroepsduikorganisaties.

De Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB) wil belangrijke vrijwilligersinitiatieven behouden en roept de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) op de wetgeving hierover zo snel mogelijk aan te passen. Anders bestaat het risico dat nog meer burgerinitiatieven, waarbij sportduikers worden ingezet, geverbaliseerd worden en uiteindelijk met hun activiteiten moeten stoppen. De NOB wil daarom in gesprek met het ministerie van SZW om de wetgeving hierop aan te passen.

In Nederland zijn er verschillende vrijwilligersinitiatieven waarbij goed opgeleide en ervaren sportduikers zich vrijwillig en belangeloos inzetten voor een goed doel. "Het

88

Hippocampus sept./okt. 2021

Duikorganisatie in Zeeland De breveteisen en -bevoegdheden, administratieve voorschriften, enz. van NELOS komen nog eens bovenop de wettelijke regels, voor zover zij niet in conflict zijn met die wet- en regelgeving. Dankzij onze reglementen, voorschriften en procedures bij (club) duiken, proeven en duikorganisaties, voldoen we ruimschoots aan de wettelijke voorschriften, op voorwaarde dat we ze ook correct toepassen.

Tijdens duiken in Zeeland (Oosterschelde/Grevelingen) moet je, om in orde te zijn met de Nederlandse ARBO-wetgeving, aan bepaalde eisen voldoen. Daarom adviseert het NELOS-Duikonderricht aan de NELOS-instructeurs om bij proevenduiken of clubduiken in Nederlandse wateren bepaalde documenten steeds bij zich te hebben. In praktijk betekent dit dat er op de duikplaats, naast het nodige veiligheidsen noodmateriaal, een NELOS-Infomap (waarin onder andere het Veiligheidsreglement en de protocols van proeven vermeld staan), een ploegenindelingsformulier (inclusief luchtberekening) en een RI&E (inclusief noodplan) aanwezig is.

Foto: SIGNI.

A

ls je in Nederland gaat duiken, dien je aan de Nederlandse Arbeidsomstandighedenwet (ARBO) te voldoen. (Nvdr: In 2011 brachten we hierover twee artikels in Hippo 233 en 234). Het is dus belangrijk dat je bijv. tijdens een clubduik een Risico-Inventarisatie & -Evaluatie (RI&E) opstelt. Dit is een inventarisatie van de arbeidsrisico's waar een sportduikinstructeur, -school, -stichting of -vereniging mee te maken kan krijgen. In het documentencenter op de NELOS-website vind je onder 'Duikorganisatie – veiligheidsplan' de nodige documenten. Of ga naar: www.nelos.be/duikorganisatie.

gaat dan om initiatieven met een laag risico voor de duiker, zoals het opduiken van klein afval in plassen en meren, het verwijderen van oude visnetten van wrakken of het tellen van vissoorten", zegt bestuurslid van de NOB Thijs Wingelaar. "Het is belangrijk deze initiatieven te behouden, omdat ze een

SIGNI-zoekhonden worden regelmatig ingeschakeld bij vermissingen, zowel door particulieren als instanties en overheden.

waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappij. De huidige arbeidsomstandighedenwet houdt onvoldoende rekening met de risico's die verschillende werkzaamheden met zich meebrengen. Onderwaterbiologen die het gedrag van vissen bestuderen op vijf meter diepte of constructiewerkzaamheden

Als vrijwilliger het onderwaterleven monitoren kan volgens de huidige ARBO-wet als arbeid beschouwd worden.

Foto: Udo van Dongen.

Foto: Yvonne Tijmes-Freen.

Organisaties die visnetten van wrakken verwijderen zouden een boete kunnen krijgen als hun activiteiten in strijd zijn met de ARBO-wet.

verrichten bij een boorplatform midden op de oceaan moeten aan dezelfde voorwaarden voldoen. Een opleiding tot beroepsduiker brengt aanzienlijke kosten met zich mee en de inhoud van de opleiding staat niet in verhouding tot wat de sportduiker onder water doet en de risico's die dat met zich meebrengt".

aanpassing belangrijk Deze discussie en de aanpassing van de wet is belangrijk voor Nederlandse en Belgische sportduikers die betrokken zijn bij initiatieven zoals SIGNI, 'Ghost Diving', 'Duik de Noordzee Schoon' en 'Stichting ANEMOON'.

Hopelijk werpen de gesprekken die NOB met het ministerie van SZW aangaat hun vruchten af, zodat belangrijke vrijwilligersinitiatieven op een veilige en verantwoorde wijze binnen de wet voortgezet kunnen worden. IVO MADDER

Veiligheidsvoorzieningen Als je op een bepaalde plek in Nederland gaat duiken is het niet voldoende om te weten wat er onder water allemaal te zien of te beleven valt. Een aantal zaken moet op de locatie aanwezig zijn en jij als sportduikinstructeur dient erop te letten dat dát ook zo is. Hiervoor gebruik je best een degelijke werkinstructie (bijv. de NELOS-Infomap), met daarin aandacht voor: D veiligheidsvoorzieningen en noodprocedures; D verantwoordelijkheden en bevoegdheden van bijvoorbeeld begeleider/instructeur; D duikprocedures; D inschakeling reserveduiker/reserve duikinstructeur; D voorzieningen en procedures voor situaties die afwijken (inclusief noodplan); D richtlijnen voor decompressie.

Verder moet duidelijk zijn dat de volgende zaken goed geregeld zijn: D degelijk materiaal (voor de specifieke duik), in goede staat van onderhoud; D voldoende ademgas van goede kwaliteit; D ongevalsmelding en medische hulp (toegang tot een telefoon); D samenstelling en gebruik van de EHBO-uitrusting, inclusief een zuurstofkoffer. (Volgens de Europese norm is dit een zuurstofset die ten minste 15 liter zuurstof per minuut kan leveren gedurende een periode van 20 minuten).

Je bent hier als sportduikinstructeur niet alleen verantwoordelijk voor. Alle betrokken partijen dragen hiervoor verantwoordelijkheid. Zowel de zelfstandige sportduikinstructeur als de duikschool, -stichting of -vereniging is verplicht erop toe te zien dat de bepalingen worden nageleefd.

 

Advertentie

rEvo rebreathers info@revo-rebreathers.com www.revo-rebreathers.com

 

Hippocampus sept./okt. 2021

89

Bondsnieuws Bestuur NELOS

Verslag van de Algemene Vergadering NELOS Op 7 maart 2021 werd de Algemene Vergadering van NELOS vzw voor de eerste keer digitaal georganiseerd via Microsoft Teams en dit ten gevolge van de coronamaatregelen. We brengen hier een beknopt verslag van wat werd besproken. Wil je het volledige verslag nalezen, dan kan je dat terugvinden in het documentencentrum op de NELOS-website bij 'Goed bestuur'.

90

Hippocampus sept./okt. 2021

H

oewel digitaal, kon de vergadering zonder problemen plaatsvinden.

Registratie vooraf zorgde ervoor dat deze manier van vergaderen wettelijk was en dat er, indien nodig, anoniem gestemd kon worden. 83 clubs registreerden zich, wat goed was voor een totaal van 258 mogelijke stemmen.

Zoals gebruikelijk op de AV bracht elke voorzitter verslag uit over de werking van zijn of haar commissie of sectie, wat traditioneel gepaard gaat met een woordje van dank aan wie zich het voorbije jaar belangeloos heeft ingezet voor NELOS. Dit jaar echter werd elke planning doorkruist door corona en dat weerspiegelt zich in de verslaggeving.

Verslag Ronny Margodt toor. Na onderzoek oordeelde het Bestuur dat hier geen onregelmatigheden zijn gebeurd.

Ronny Margodt kwam als voorzitter van NELOS als eerste aan het woord. Hij had het vooral over de impact van de crisis op de werking van zowel onze federatie als van de clubs. Het Duikershuis werd lange tijd gesloten en iedereen werkte van thuis uit.

Opleidingen, examens, stages en bijscholingen werden geannuleerd of waar mogelijk digitaal georganiseerd. Clubs konden nauwelijks rekenen op nieuwe beginnende leden en zagen vaak hun ledenaantallen dalen. Diezelfde clubs misten heel wat inkomsten, doordat de bars gesloten bleven en de activiteiten niet konden doorgaan.

Om hen te ondersteunen worden een aantal acties ondernomen: NELOS betaalt de clubs € 6,00 per lid terug en gebruikt hiervoor het ledenbestand van september 2019 als referentie. Daarnaast maakt NELOS werk van een 'recovery plan', waarvoor € 40.000 uit de reserves van de federatie wordt voorzien.

De concrete uitrol van dat plan wordt in de komende maanden gecommuniceerd.

Ronny rapporteerde ook over een aantal andere zaken: Goed Bestuur: Het lopende beleidsplan werd afgerond en het nieuwe beleidsplan voor de periode 21-24 werd opgesteld. De maatschappelijke zetel van AVOS is nu gevestigd in het Duikershuis. Het solidariteitsfonds is opnieuw samengesteld met leden van het NELOS-Bestuur, nl. Dirk Saman, Sven Vandekerckhove en Ronny Margodt.

Het Departement Marketing en Communicatie werd nieuw leven ingeblazen.

Belangenconflicten: de NELOS-Bestuurders kregen, zoals wettelijk bepaald, alleen een terugbetaling van de kosten voor hun verplaatsingen en werden verder niet vergoed voor hun prestaties. Er rezen vragen over een mogelijk belangenconflict bij het inschakelen van een extern boekhoudkan-

Integriteit: Er werd een tuchtreglement uitgevaardigd inzake gezond en ethisch verantwoord sporten. Dat bevat de procedures met betrekking tot de werking van de API (aanspreekpersoon integriteit). Dit document is downloadbaar van de NELOS-website. De aanstelling van Eric Sels als federale API en ombudsman werd bekrachtigd voor 2021. Door de aanstelling van Dirk Saman en Franklin Forrez als assistent-federale API is een API-comité in het leven geroepen, overeenkomstig de overheidsrichtlijnen. Elke jeugdduikschool moet nu al een API hebben. NELOS wil die verplichting ook uitbreiden naar alle duikscholen en dat tegen eind 2022. Wie daar meer info over wil, kan terecht bij een docent in het Vlaggensysteem. De meeste 3*Instructeurs zijn hierin bijgeschoold.

Beleidsplan 2017-2020: De Olympiade 2017-2020 werd afgesloten en het eindrapport wordt opgemaakt. 90% van de vooropgestelde acties werd uitgevoerd. In het kader van een open beleid zijn alle reglementeringen, verslagen van de bestuursvergaderingen en het tuchtreglement op de website terug te vinden. Het invoeren van DIVES is een mooi voorbeeld van hoe we werk maken van betere functionaliteiten.

De oprichting van de Commissie Innovatief Sporten was een initiatief om het ledenbestand in de hand te werken.

Beleidsplan 2021-2024: Het ethisch en medisch verantwoord sporten krijgt opnieuw bijzondere aandacht. Daarnaast ligt de focus op het verbeteren van de communicatie, de vorming en bijscholing, het optimaliseren van het bestuur, het aantrekken van nieuwe leden en het behouden van de huidige leden. Dit doen we onder andere door het hervormen van de Sportcommissie, het uitbreiden van de opleidingsmethodes en het herwerken van het organigram NELOS. Het goedgekeurde beleidsplan is terug te vinden op de NELOS-website.

Voorbereiding statuutaanpassingen: Op de volgende Algemene Vergadering zullen belangrijke statuutswijzigingen op de agenda staan en we denken na over een commerciële naam voor NELOS, waarbij Duiksport Vlaanderen naar voor wordt geschoven.

Verslag Commissie Innovatief Sporten Mario Verhaeghe

In 2020 kon geen enkele activiteit plaatsvinden. Wel werd werk gemaakt van het actualiseren van de spelkoffers. Ook de eerste wedstrijden van 2021 zijn ondertussen geannuleerd. Hopelijk kan de wedstrijd in oktober wel doorgaan. De spelkoffers zijn beschikbaar in alle regio's en worden geïntegreerd in de opleiding AI.

Verslag Redactieteam Hippocampus Ivo Madder

Corona zorgde dankzij het online vergaderen voor meer vergaderingen, wat resulteerde in vijf prachtige en goedgevulde magazines. Het Bondsnieuws, dat wat moeilijker bijeen te sprokkelen was doordat heel wat NELOS-activiteiten niet konden doorgaan, werd aangevuld met interessante reportages. Heb je overtollige exemplaren? Gooi die niet weg, maar leg ze op een publieke plaats, zoals bij de kapper, de dokter, het frituur, …

Hippocampus sept./okt. 2021

91

Bondsnieuws Bestuur NELOS

Verslag Juridische Commissie René van Leeuwen

Verslag Audiovisuele Commissie Marc Vermeiren

Verslag BEFOS-EU-CMAS en CMAS EU Ronny Margodt

René gaf uitleg over de activiteiten in 2020.

Die bestonden uit het geven van adviezen over zuurstoftoediening, het al dan niet organiseren van de Zeestages en de medische herkeuring van door corona besmette duikers. Daarnaast ontving de Juridische Commissie twee klachten die allebei werden doorverwezen naar de Sportrechtbank en werd het RIO voorzien van een tuchtprocedure voor grensoverschrijdend gedrag.

Over de nieuwe VZW-wet, die een grote impact heeft op onze leden en op de statuten van de liga, werd een webinar georganiseerd. Het opstellen van modelstatuten voor vzw's staat op de planning van 2021.

De commissie werd in 2020 volledig opnieuw samengesteld. Je vindt de verdeling van de functies terug op de NELOS-website. Door corona werd het OBK op een alternatieve manier georganiseerd, met een online proclamatie. De commissie voegde in 2020 ook de technieken voor stabiele houding, voortbeweging en positionering toe aan de theorie van onderwaterfotografie. In 2021 staat opnieuw een OBK op het programma en wordt vooral werk gemaakt van het integreren van de nieuwe CMAS-standaards in opleidingen OWF en OWV.

Naast de traditioneel administratieve taken werkte BEFOS in 2020 aan het administratief en financieel herstructureren van de Sportcommissie. Dat proces moet begin 2021 rond zijn. BEFOS was ook de gesprekspartner van de federale regering inzake de coronarichtlijnen en de impact daarvan op de duiksport. Ronny Margodt werd herbevestigd als voorzitter van CMAS-EU, de voorzitster van LIFRAS werd opnieuw benoemd als voorzitster van de CMAS Commissie Vrouwen in Sport en Duiksport en Marc Allemeersch (3*I) werd herbevestigd als kwaliteits- en veiligheidsdirecteur van CMAS. Ronny werd bovendien opnieuw vicevoorzitter van EUF (vertegenwoordiger van de Europese onderwaterorganisaties) en voorzitter van de niet-commerciële groep daarvan. De EUF bereikte een internationaal akkoord voor de medische keuringen. Onze Geneeskundige Commissie zal dat akkoord integreren in haar richtlijnen. Via BEFOS is NELOS opgenomen in het Nationaal Bureau voor Normalisatie. In 2020 werd er gewerkt aan de ontwikkeling van de standaardisatie voor rebreatheropleidingen. De commissie hoopt die in 2021 af te werken. Bij de controle door Sport Vlaanderen kreeg NELOS maximale scores, waardoor we weer op flinke subsidies kunnen rekenen. Via de Vlaamse Sportfederatie, waarin NELOS vertegenwoordigd is, konden we aan diverse bijscholingen deelnemen en kregen we correcte interpretaties van de coronarichtlijnen. Tot slot werd ook de perfecte samenwerking met de Vlaamse Redderscentrale in de kijker gezet.

Verslag Departement Marketing en Communicatie Chris Demuynck De werkgroep PR en het Departement Communicatie en Marketing smolten vorig jaar logischerwijs samen. In 2020 werd werk gemaakt van een evaluatie die in kaart bracht hoe de verschillende commissies en departementen communiceren, met als doel de communicatie in de toekomst gestroomlijnder te laten verlopen.

Daarnaast wordt een nieuwe startpagina voor de NELOS-website gecreëerd, gericht op niet-leden en zet het Departement onze federatie op beurzen en events in de kijker.

92

Hippocampus sept./okt. 2021

Verslag Commissie Biologie Tiny Heremans

Verslag Subcommissie Vinzwemmen Free Duerinck

Verslag Subcommissie Onderwaterhockey Niels Balens

In 2020 vonden twee activiteiten plaats: een themaduik in Stavenisse over Zeeanemonen in Nederland en een virtuele rondleiding in het marien station in Oostende.

Daarnaast werden ook drie cursussen Specialisatie Onderwaterbiologie georganiseerd, met alles samen 58 deelnemers. 14 van hen doorliepen het volledige trajecten en behaalden hun brevet. Voor 2021 zijn al een aantal voordrachten gepland en zijn er cursussen voorzien voor het behalen van het Specialisatiebrevet Onderwaterbiologie (zie Lopende Agenda op de NELOS-website).

Slechts twee wedstrijden vinzwemmen zijn in 2020 kunnen doorgaan, in Hasselt en in Mol. Die laatste werd voor de gelegenheid omgevormd tot het BK. De nieuwe ploeg wil in 2021 vooral werk maken van tools om kader te vormen: een basiscursus waarin aandacht wordt besteed aan een reglementering, trainingsleer en techniek en een Infomap. Deze instrumenten moeten helpen om een sectie vinzwemmen op te starten.

Dankzij twee gespeelde speeldagen van de competitie kon een ranking worden opgemaakt om de competitie 2019-2020 af te sluiten en in de zomer werd het Belgisch mix toernooi georganiseerd in Antwerpen met 50 deelnemers, verdeeld over 6 ploegen.

Het nieuwe bestuur wil in 2021 vooral inzetten op drie pijlers: leden en clubs motiveren, hen helpen bij de werving van nieuwe leden en hen helpen bij de opstart van nieuwe clubs om de sport te doen groeien. Daarnaast wordt ook op vlak van onderwaterhockey de krachten gebundeld met LIFRAS. België is momenteel vertegenwoordigd in CMAS OWH via BEFOS door Alexis Franck van LIFRAS. Tot slot wordt er uitgekeken naar een mogelijke deelname van het Belgische nationale team aan het WK OWH in Australië in 2022.

Verslag Sportcommissie Michel Declercq

De BEFOS-Sportcommissie is opnieuw samengesteld en vanuit NELOS wordt erop aangestuurd om bestaande structuren formeel vast te leggen en processen uit te schrijven. Verder hoopt de subcommissie de beloftevolle kandidate Elise Croes naar het WK voor junioren te kunnen sturen.

Verslag Subcommissie Vrijduiken – François Vissers

In de drie subcommissies werden verkiezingen georganiseerd, waardoor de nieuwe besturen nu voltallig zijn. Zij stellen zelf hun werking voor.

In 2020 werd er gewerkt aan de introductie van Dives 2.0 en werd het cursusboek Vrijduiken volledig herwerkt. De vrijduikstage en de dieptestage in Egypte konden niet doorgaan, maar de indoorcompetitie gaf hoopvolle resultaten. In 2021 worden de protocollen voor 'Pool Diver' afgewerkt en in een cursus gegoten en de cursus 'Master Freediver' wordt verder afgewerkt en kan dan gedownload worden op de NELOS-website.

Hippocampus sept./okt. 2021

93

Bondsnieuws Bestuur NELOS

Verslag Commissie Duikers met een Handicap Jan Decrock

Verslag Geneeskundige Commissie Catherine De Maeyer

Verslag Subcommissie Mental Coaching Elfrie Van Poppelen

Jan bracht minder aangenaam nieuws. Het aantal opleidingscentra daalde in 2020. Koraalduiker Genk heeft geen WW-Instructeur meer en Dive+ Oostende stapte over naar een andere federatie. Dat betekent echter niet dat de Commissie stilzat. In 2020 kon, tussen twee lockdowns door, een begeleiderscursus worden georganiseerd en die staat ook voor 2021 op het programma. Daarnaast werd er een maandelijkse nieuwsbrief in het leven geroepen, werden de opleidingen tot Begeleider en Gespecialiseerd Begeleider vereenvoudigd en zijn de opleidingskaarten hertaald naar formulieren die op de NELOS-website terug te vinden zijn. Jan eindigde zijn verslag met de mededeling dat hij ontslag neemt als voorzitter van de Commissie. Hij blijft de Commissie wel ondersteunen als technisch raadgever.

Covid en het geven van adviezen beheerste de werking van de Geneeskunde Commissie in 2020. In het kader van afstemming daarover werd frequent overleg gepleegd met LIFRAS. Er was ook overleg met Achobel over de beschikbaarheid van de hyperbare kamers en het duikgeschiktheidsonderzoek werd herwerkt. Dat laatste wordt dit jaar gefinaliseerd. In 2021 zijn er opleidingen Duiker-Hulpverlener gepland in alle (V)OSSEN, die hopelijk fysiek kunnen doorgaan. De bijscholingen DHV worden alvast in een digitale versie uitgerold.

Elfrie lichtte de visie en de missie van de subcommissie nog eens toe en rapporteerde over de vier cases die in 2020 werden behandeld. Dit jaar wordt ingezet op een update van de cursus DHV, op het vernieuwen van het caseregistratiesysteem, op kennisuitwisseling met de NOB en de Ierse federatie en op de ontwikkeling van een nieuwe bijscholing.

De boetiek verkocht in 2020 heel wat minder (€ 56.713,48 versus € 78.135,86 in 2019).

In 2021 wordt vooral ingezet op de uitverkoop van de bestaande stock, de uitbouw van een webshop en de verbetering van de verdeling via de regionale afhaalpunten.

Verslag beheerder clubadministratie Ivo Hubert Ivo Hubert toonde aan dat steeds meer leden gebruikmaken van Office 365. Daarnaast is ook het e-mailverkeer indrukwekkend: 115000 e-mails werden verstuurd en 335000 kwamen er binnen. In 2020 telde NELOS 8889 leden, een daling van 8,47% ter opzichte van 2019.

94

Hippocampus sept./okt. 2021

Verslag NELOS-boetiek Rik Olievier

BEFOS Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Verslag beheerder patrimonium Franklin Forrez

Verslag Duikonderricht Sven Vandekerckhove

Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Medevoorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com Penningmeester: Dirk Saman Groeningenlei 106 – 2550 Kontich Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be Bestuursleden: Michel Declercq Pladijsstraat 8, 8370 Blankenberge Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Marc Lycops Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Frédéric Willem Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur) Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

In 2020 werden een aantal kleine werken uitgevoerd in het Duikershuis. Voor 2021 is o.a. de installatie van een videoconference systeem en airco voorzien en wordt er nieuwe ledverlichting geplaatst.

Financieel verslag Dirk Saman

Dirk gaf uitleg bij de resultatenrekening en de balans, die door de AV, samen met de budgetten, werden goedgekeurd. Daarnaast werd er ook ontheffing verleend aan het NELOS-bestuur.

Sven stelde de nieuwe ploeg voor die in september 2020 werd verkozen en had het over de invloed van corona op onze duiksport (geen Zeestages, geen kaderopleidingen en dus ook geen nieuwe instructeurs). Het Duikonderricht volgde de corona-ontwikkelingen nauwgezet op en hield met haar richtlijnen de vinger aan de pols. Corona gooide bovendien geen roet in het eten bij de publicatie van het nieuwe Naslagwerk Theorie sportduiken dat in het najaar verscheen en nu te koop is via de boetiek. Daarnaast zorgde het Duikonderricht opnieuw voor een update van de Infomap en werd de 'Instructor Manual' voorgesteld. Deze documenten zijn terug te vinden op de NELOS-website.

Sven gaf nog mee dat er in 2020, zoals verwacht minder werd gecertificeerd (alleen het aantal rebreatheropleidingen hield stand) en benadrukte nog eens dat het belangrijk is om voor bijscholingen tijdig in te schrijven via het elektronische registratiesysteem. Dat zorgt niet alleen voor een vlottere organisatie, maar laat ook toe bijscholingsattesten automatisch te genereren. Er werd afgesloten met een woord van dank voor alle AI's en instructeurs en het volledige team.

Na de verslaggeving nam Ronny opnieuw het woord en werden Sven Vandekerckhove en Dirk Saman, die uittredend en herverkiesbaar waren, herbevestigd in hun functies in het NELOS-Bestuur. Hun mandaat is voor 3 jaar verlengd.

Na een korte vragenronde kon Ronny de Algemene Vergadering afsluiten.

Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

BEFOS-secretariaat:

Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

LIFRAS

r s

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com Vice-Président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Secrétaire Général: Roland Thiebault Hoogstraat 31 – 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03 – roland.thiebault@proximus.be Trésorier: Marc Lycops Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Administrateurs: Didier Arts rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be Sylviane Godin Rue Bruyère St Jean 95 – 1410 Waterloo Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com Jean-Pierre Vlieracker Rue Georges Rodenbach 4 – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com Frédéric Willem Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur) Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Secretariaat: Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be Boekhouding: comptabilite@lifras.be Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72

INGEKORT VERSLAG DOOR ROLAND WANTENS & NATALIE DECROCK

Hippocampus sept./okt. 2021

95

NELOS-boetiek

Polo € 20,00

NIEUW

Instructeursjas € 100,00.

Verkrijgbaar in twee uitvoeringen: man (rood) of vrouw (blauw).

10% korting bij bestelling voor 01/11/2021.

Als instructeur ontvang je een kortingscode via e-mail.

NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 boetiek@nelos.be Rekening boetiek: BE45 4016 5136 2189

NELOS-boetiek Duikerhuis Limburg: Stefan Paas Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be

NELOS-structuur?

Antwerpen: Frederik Rausenberger Brandheide 2 2880 Bornem Gsm 0468 57 58 75 boetiek.ant@nelos.be

Oost-Vlaanderen: Mark Bulte Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...

Vlaams-Brabant: Tiny Heremans Janseniusstraat 8 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be

West-Vlaanderen: Kurt Lommens Jules Deconinckstraat 16 8560 Wevelgem Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be

Brusselsesteenweg 313-315 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be

Regionale verantwoordelijken

96

Hippocampus sept./okt. 2021

Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.

CERTIFICATION INTERNATIONAL

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

www.facebook.com/NederlandstaligeLigaVoorOnderwateronderzoekEnSport

NELOS-bestuur Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Penningmeester & vice-voorzitter: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Bestuurslid: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be

Brevettencomité: Koen Van Dyck Gsm 0476 65 02 96 voorzitter.brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Patrick Valkenborghs Gsm 0473 70 68 94 – voorzitter.sdt@nelos.be Sectie EDIT: Lutgart Stals Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be Veiligheidscomité: Hans Engels Gsm 0478 73 30 21 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be

Geneeskundige Commissie

Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be

Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be

Bestuurslid: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Secretariaat, ombudsman & API Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie Arena NV: tel. 02 512 03 04 – www.arena-nv.be arena@arena-nv.be (contactpersoon Inge Ghijsels) Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden.

Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Hulpdiensten UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur) HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382 ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 voorzitter.duikonderricht@nelos.be Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be Ereraad: Tony Devolder Gsm 0478 45 51 42 – voorzitter.ereraad@nelos.be Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Audiovisuele Commissie (NELOSAC) Voorzitter NELOSAC: Chris Demuynck Gsm 0496 75 96 85 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie (Sectie OWF): Ivo Madder – owf@nelos.be Gsm 0475 73 32 01 Voorzitter Sectie Onderwatervideografie (Sectie OWV): Jo De Smedt Gsm 0474 27 07 73 – owv@nelos.be

Commissie Biologie Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus Hoofdredacteur: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap Voorzitter: Jan Decrock Gsm 0483 66 79 01 – voorzitter.cdmh@nelos.be

Commissie Innovatief Sporten Voorzitter: Mario Verhaeghe Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be

Juridische Commissie Voorzitter: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Sportcommissie Ambassadeur / voorzitter ad interim: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 voorzitter.sportcommissie@nelos.be Voorzitter Subcommissie Vrijduiken: François Vissers – francois.vissers@nelos.be Voorzitter Subcommissie Vinzwemmen: Free Duerinckx – free.duerinckx@nelos.be Voorzitter Subcommissie Onderwaterhockey: Niels Balens – niels.balens@nelos.be

Commissie Solidariteitsfonds Leden: Ronny Margodt, Sven Vandekerckhove, Dirk Saman

Erevoorzitters Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be Verantwoordelijke uitgever en ambassadeur: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Wim Bollein, Natalie Decrock, Chrisje Demuynck, Jan Dieu, Melanie Gevaert, Ivo Madder, Katrijn Ools, Patrick Swinnen, Marijke Van Cauwenberghe, Jozef Van den Berghe, Wim Van Doeselaer, Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar:

februari, april, juni, september en december.

Oplage: meer dan 10.000 exemplaren.

ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Deadlines artikels Hippocampus Editie januari/februari: vóór 5 december Editie maart/april: vóór 5 februari Editie mei/juni: vóór 5 april Editie september/oktober vóór 15 juni Editie november/december: vóór 5 oktober

Advertentietarieven Zie 'MediaPack' op: www.nelos.be/mediapack Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning.

Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR – General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), die op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat je persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. Je hebt inzage- en correctierecht.

Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Lid van:

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.

Heb jij onze Faceboopagina al geliket? www.facebook.com/hippocampusredactie

Lopende

Raadpleeg de uitgebreide Lopende Agenda op www.nelos.be voor meer info.

Agenda

Opgelet!

Ten gevolge van de coronacrisis werden en worden er heel wat activiteiten afgelast of uitgesteld. Afhankelijk van wat het Overlegcomité beslist, kunnen sommige geplande activiteiten misschien toch nog doorgaan.

Check dus dubbel of een bepaalde activiteit al dan niet plaatsvindt.

September 2021 05 College der 3*I Locatie: Duikershuis NELOS - 09.00 u

05 Zeestage 2*I en 3*I – pre-Boulouris Locatie: Duikershuis NELOS – 14.30 u

06-12

CMAS Wereldkampioenschap onderwaterfotografie en -videografie Locatie: Madeira (Portugal)

10 Start cursus Onderwatervideograaf niveau I Locatie: Duikershuis NELOS Info & inschrijven: cursus.owv@nelos.be

14 Start cursus ATD - Theorie Locatie: Duikershuis NELOS Info & inschrijven: sdt@nelos.be

16 Duiker-Hulpverlener – examensessie 2 Locatie: SBSO ter Zee, Maurits Sabbestraat 8, 8400 Oostende – 08.30 - 17.00 u

18 Regionale bijscholing: DHV – LIMOS

ONK (Foto- en Filmkampioenschap)

Locatie: GCOC Oosterhof Lummen,

Inschrijven: www.fotokampioenschap.nl

Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen

07 Regionale bijscholing: Mental Coaching – WEVOS Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112-

20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

19 Regionale bijscholing: DHV – OVOS

114, 8200 Brugge – 20.00 - 22.30 u

Locatie: Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopf­

Inschrijven: allan.soreyn@nelos.be

laan, 9050 Gentbrugge – 20.00 - 22.30 u

08 Regionale bijscholing: Mental Coaching – AVOS

Inschrijven: secretariaat@ovos.be

19 Regionale bijscholing:

Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.30 u

Mental Coaching – LIMOS

Inschrijven: www.avos.be

Locatie: GCOC Oosterhof Lummen,

12 Doortocht van het Albertkanaal Vinzwemwedstrijd, organisatie: Nautilus Locatie: Hasselt

13 Regionale bijscholing:

Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen – 20.00 - 22.30 u Inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

20 Start cursus CCR-D-A - Theorieles 1

Mental Coaching – OVOS

Locatie: Duikershuis NELOS

Locatie: Huis van de Sport, Zuiderlaan 13,

Info & inschrijven: sdt@nelos.be

9000 Gent – 20.00 - 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

18-26 OBK shoot-out Meer info: www.nelos.be/OBK_2021

17-27 Technische Zeestage

21 Regionale bijscholing: DHV – BRAVOS

Mental Coaching – BRAVOS Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 - 22.30 u Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

28 Regionale bijscholing: DHV – AVOS

November 2021 07 Examen 1*I – Theorie Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 09.00 - 12.30 u

07 Zeestage 2*I en 3*I – Post-Boulouris Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 13.00 - 15.00 u

Oktober 2021

08 Herexamen AI/Initiator – M1 + M3

03-07

09 Regionale Ronde Tafel – BRAVOS

Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

Zeestage voor kandidaten 2*I en 3*I

Locatie: Sportoase, Philipssite 6, 3001 Leuven

Locatie: nieuwe locatie in Boulouris, Zuid-

20.00 - 22.30 u

-Frankrijk

03 OBK / Beker van het Zilvermeer (Mol) Vinzwemwedstrijd Organisatie: Nautilus

Hippocampus sept./okt. 2021

Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

17 Regionale bijscholing: Zeemanschap – OVOS Locatie: Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, 9000 Gent – 20.00 - 22.30 u

18 Regionale Ronde Tafel – OVOS Locatie: De Kreeft - Sportpark Eeklo, Burg.

Lionel Pussemierstraat 157, 9900 Eeklo 19.00 - 21.00 u

23 Regionale Ronde Tafel – LIMOS Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 – 22.30 u

25 Regionale bijscholing: Zeemanschap – AVOS Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.30 u

27 Specialisatieopleiding Jeugdduiken Theorie deel 1 Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

27 Prijsuitreiking van het ONK 2021 Info: www.onderwatersport.org of www.fotokampioenschap.nl

28 Examen 1*I – Fysieke Fitheid + Vergadering afspraken voor Module 4 Locatie: Zwembad Strop, Stropstraat 31, 9000 Gent – 13.00 - 18.00 u

30 Regionale Ronde Tafel – WEVOS Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112114, 8200 Brugge – 20.00 - 22.30 u

01 Regionale bijscholing: Zeemanschap –

Inschrijven: www.avos.be

20 Regionale bijscholing:

Inschrijven: danny.vanparys@nelos.be

17 Herexamen 1*I – Theorie

Inschrijven: inschrijvingen@bravos.be

24 Examen AI/Initiator – M1 + M3

Info & inschrijven: sdt@nelos.be

Locatie: Lummen

44, 8750 Vichte – 14.00 - 16.30 u

December 2021

Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.30 u

Vinzwemwedstrijd, organisatie: LDL

Locatie: Clubhuis Stingrays, Beukenhofstraat

1910 Kampenhout – 20.00 - 22.30 u

Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128,

Locatie: Sliema, Malta

19 Doortocht van het Schulensmeer

98

06-10

10 Start cursus CCR-D-Tx- Theorieles 1 Locatie: Duikershuis NELOS Info & inschrijven: sdt@nelos.be

13 Regionale bijscholing: DHV – WEVOS

WEVOS Locatie: Clubhuis DNI, Sint Jorisstraat 64, 8870 Izegem – 20.00 - 22.30 u

02 Ronde Tafel regio AVOS Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.30 u

03 Regionale bijscholing: Zeemanschap – BRAVOS Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 - 22.30 u

04 Specialisatieopleiding Jeugdduiken Theorie deel 2 Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

09 Regionale bijscholing: Zeemanschap – LIMOS Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 - 22.30 u

12 Proclamatie OBK shout-outwedstrijd onderwaterfotografie & -videografie Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Items voor de onze Lopende Agenda kan je melden aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be.

EVERFLEX NATPAKKEN

“WARM, STIJLVOL EN COMFORTABEL – HET IS MIJN FAVORIETE PAK.” — EMILY, MARIEN BIOLOOG

60M

NIEUW

45M

WATERPROOF

WATERPROOF

• Richtgetal 22 • Handmatig instelbaar • Leverbaar in wit & zwart

• 12 megapixels • 4K video • Uitmuntende macro

€ 729,-

€ 299,San Diego, CA

AOI Q1 ULTRA COMPACTE FLITSER IDEAAL VOOR COMPACT & MIRRORLESS SUPERKRACHTIGE RICHTLAMPEN, TOTAAL 700 LUMEN

45M

60M

WATERPROOF

• 3-assige beeldstabilisatie • Vacuümsysteem • Flash trigger

• Vacuüm systeem • M16 accessoire poort • Dry lock systeem

€ 1795,-

OLYMPUS PEN E-PL10 SET SNELLE AUTOFOCUS EN 4K VIDEO OOK LEVERBAAR IN ZWART / GRIJS

100M WATERPROOF • Perfecte ergonomie • Aluminium behuizing • Vacuümsysteem

€

Jupiter, FL

OPEN WATER DIVER KIT

OOK LEVERBAAR ALS SUPER MACRO DIVER KIT!

WATERPROOF

€ 1349,-

X- F O A M N E O P R E E N(P R O D U C T IE P R O C E S Z O N D E R C H E M I C A L IË N) Z O N D E R O P L O S M ID D E L E N G L U E

OLYMPUS TOUGH TG6

5413,-

NAUTICAM NAD6

VOOR DE PROFESSIONELE NIKON D6

IKELITE SONY A1, A7S III

VOOR DE NIEUWE SONY A1 / A7S III OPTIONELE TTL CONVERTER EN VACUÜMPOMP

NIEUW

250M

WATERPROOF • Scherm voor en achter • Aluminium behuizing • Perfecte stabilisatie

€ 699,-

GOPRO HERO 9 MET T-HOUSING OOK LEVERBAAR MET FILTERSET EN MACRO LENS

VAN DE

Explore like never before.

MULTIPLE DIVE ALGORITHMS

WIRELESS CONNECTIVITY

www.suunto.com

WIRELESS TANK PRESSURE

SUPERIOR VIEWING

Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 285 – sept./okt. 2021

SUUNTO EON STEEL BLACK - NEW

Verslag AV NELOS Opleiding technisch duiken