Hippocampus nr. 303 (maart/april 2025)

hippocampus hippocampus

Bondsnieuws

Op weg naar goud

Duikgetijdenplanner

Teams-achtergrond

Reportages

Winnaars ONK 2024

Rivierkreeften

Nulmeridiaan

informatieblad van NELOS vzw

Het duikmagazine Hippocampus (kortweg Hippo genoemd) draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Na de federalisering van België in 1978 ontstonden onder de koepel van de Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport (BEFOS/FEBRAS), die stichtend lid is van de wereldfederatie CMAS (World Confederation of Underwater Activities), de Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport (NELOS) en de Ligue Francophone Belge de Recherches et d'Activités Subaquatiques (LIFRAS). Sindsdien zijn 'Hippocampus' en 'Hippocampe' de officiële bondsbladen van respectievelijk NELOS en LIFRAS. Beide bladen staan al meer dan 50 jaar op de bres voor nuttige informatie aan de Belgische duiker. In Vlaanderen wordt NELOS vertegenwoordigd door 154 duikscholen en -clubs. Met meer dan 10.000 leden is NELOS zonder meer de grootste duikfederatie in Vlaanderen.

NELOS-structuur

Raadpleeg de NELOSstructuurbrochure voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/documentencentrum

Woordje van de redactie

DAIG-ASSISTANCE

Via je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info:

Policy number: ARENA 2.009.718/010

In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland 'Call Center': +32 3 253 69 16

Coverfoto: Versierde oorlogskap (decorated warbonnetChirolophis decoratus). Camera: Nikon D300, ISO 200, 1/30 sec. bij f/11. Lens: 17.0-70.0 mm f/2.8-4.0. Foto: Harry Klerks.

enk je soms ook met nostalgie terug aan vroeger? De tijd waarin alles 'beter' was, maar vooral de tijd waarin we veel onbezorgder waren dan nu en dingen deden die vandaag de dag ondenkbaar zouden zijn. We nemen je in deze Hippocampus mee naar de Rode Zee van 30 jaar geleden en hoewel dat nog niet zo heel lang geleden is, is het wel een wereld van verschil. Verder in de tijd gaan we terug met alweer het 4e deel van de geschiedenis van het duikmateriaal en het ontstaan van de nulmeridiaan van Greenwich. De Filipijnen en Portugal zijn onze reisbestemmingen dit keer, als het weer tenminste geen roet in het eten strooit en we vergezellen 'Stichting Duik de Noordzee Schoon' op expeditie naar de Bruine Bank in de zuidelijke Noordzee. We bezoeken onze noorderburen ook om je te doen watertanden bij een selectie winnende foto's van het ONK en om meer duiding te krijgen bij de duikgetijdenplanner, die door de collega's van de NOB werd ontwikkeld. Het craywatchproject en de artikels over de schildpadden in de put van Ekeren, de taal van de walvissen, de mosselen als werknemers en deel twee van het zoete water in het Jeugdduikhoekje zorgen dan weer voor de nodige portie biologie.

Ook het bondsnieuws ontbreekt niet. De resultaten van de campagne ‘Op weg naar goud’ (schrijf zeker in voor de nieuwe editie!) worden gepubliceerd, we hebben het o.a. over het nieuwe CPR-protocol naar aanleiding van de integratie van de AED, we overlopen nog eens de belangrijkste wijzigingen aan de Infomap 2025 en stellen de nieuwe missie en visie van NELOS voor.

Er is nieuws uit Europa met een belangrijke mededeling over decompressieduiken in Spanje en de uitreiking van de EUF-awards tijdens boot Düsseldorf.

Heb je nog vrije momenten in je agenda? Deze Hippocampus bevat heel wat tips. John De Block van de Wetenschappelijke Commissie geeft nog een aantal voordrachten van zijn ‘Masters van de oceanen’, de Wetenschappelijke Commissie organiseert een exclusieve voorstelling van ‘De Wilde Noordzee’ en in Oostende is de tentoonstelling ‘Testerep en het verzonken Oostende’ zeker een bezoekje waard. Lonkt de luie zetel toch iets harder? Hippo las voor jullie alvast ‘Wild van Water’ en ‘100 nutteloze “vis”jedatjes’, twee aanraders wat ons betreft!

Veel leesplezier!

Bondsnieuws

Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: 4

Reportages

Duikgeschiedenis deel 4 6 -12

Rivierkreeften, een ware invasie in Vlaamse wateren (Craywatchproject) 20-22

De nulmeridiaan 24-26

De Filipijnen: een bewogen duikreis 30-35

Schildpadden in de Put van Ekeren 36-37

De taal van walvissen 40-42

De Rode Zee zoals ze was 44-48

Prijsuitreiking ONK 2024 56-61

Visnetten verwijderd van de wrakken rond de 'Bruine Bank' 62-64

Duiken in het Ocean Revival Project: een onderwateravontuur in de Algarve 66-68

Vaste rubrieken

Duikspinsels: Haaientandtoerisme .......................... 5

Hippoëzie: Landschap (Harrie Schalken) 13

Persbericht: Alarmerende populatietrends bij gewervelde diersoorten 14-16

Hippo las ... 101 nuteloze "vis"jedatjes 17

Hippo las ... Wild van water 18-19

Wist je dat: mosselen in Polen aan het werk gezet worden? 23

Skubba &Fred: Een betere boterhammendoos 27

In de kijker: 50 jaar RDK 28-29

Jeugdduikhoekje - Wie zwemt er zoal in het zoete water rond? (Deel 2) 38-39

Persbericht: Expo Testerep en het verzonken Oostende 50-51

Hippo zag ... De Wilde Noordzee 52-54

Close-up (Simon Van Gorp) 70-71

Retro-Hippo 72-73

CMAS-Belgium (BEFOS-FEBRAS) / Lifras 95

NELOS-boetiek/webshop 96

NELOS-katern/Hippo-colofon 97 Lopende agenda 98

Regionale info

Antwerpse Verstandhouding voor Onderwateronderzoek en - Sport www.avos.be

Brabantse Vereniging voor Onderwateronderzoek en -Sport www.bravos-vzw.be

Vereniging der Limburgse en Kempische Duikscholen www.limos-vzw.be

Oost-Vlaamse Vereniging voor Onderwateronderzoek en -Sport www.ovos.be

West-Vlaamse Vereniging voor Onderwatersport www.wevos.be

Correcties, tips en/of opmerkingen i.v.m. de cursusboeken, dossiers of documenten van NELOS stuur je naar: cursus@nelos.be. De andere e-mailadressen waarin PPT, documenten of instructormanual staat, zijn niet meer in gebruik.

De 10 gouden regels ...

De 10 gouden regels van de Oosterscheldeduiker.

Duikgetijdenplanner

Bij NOB is de duikgetijdenplanner volledig geïntegreerd in de opleiding 2*D. Met deze methode kan je nauwkeuriger en veiliger duiken plannen in de Oosterschelde.

DHV en het gebruik van de AED

Vanaf het volgende examen DHV zal het gebruik van de AED integraal deel uitmaken van het CPR-protocol en dat brengt een aantal wijzigingen met zich mee.

Visie en missie NELOS

Tijdens een brainstorm ter voorbereiding van de olypiade 2025-2028 werd onder andere beslist dat NELOS een duidelijke visie en missie moest opstellen.

Op weg naar goud

Een overzicht van de clubs die een bronzen, zilveren en/of gouden medaille behaalden. Ook in 2025 wordt dit project verdergezet.

Voordelen Jeugdduikbegeleider

Het begeleiden van jeugdige duikers heeft een aantal specifieke voordelen.

Decompressieduiken in Spanje

Het is verboden om decompressieduiken te doen in Spanje. (Dus verbod om decompressiestops buiten de veiligheidsstop uit te voeren).

Regionale bijscholing Infomap

Tijdens de laatste regionale bijscholingen over de NELOSInfomap 2025 kwamen vooral het nut van de bijscholingen en de wijzigingen bij het sportduiken aan bod.

Uitreiking duikawards

Tijdens boot Düsseldorf werden twee EUF-awards uitgereikt: de 'Lavanchy Award' en de 'EUF ECO Award'. 76

Maak NELOS zichtbaar ...

Organiseer je een activiteit in je club en wil je daarop graag ook NELOS promoten? Maak dan gebruik van het promotiemateriaal dat ter beschikking is.

Masters van de oceanen

Voordracht over de masters van de oceanen. John De Block vertelt gedurende ongeveer 2,5 uur gepassioneerd over een aantal uitzonderlijke en intrigerende dieren.

Open Belgisch Kampioenschap

Tijdens een brainstorm werden er voorstellen gedaan die verwerkt werden in het reglement voor de onderwaterfoto- en -videowedstrijd OBK 2025. 74 78 84 87 92 75 8O 85 88 93 83 86 90 94

DIVES-nieuws

Nieuwe kwaliteitslabels Ethisch verantwoord sporten en Medisch verantwoord sporten. Alle kwaliteitslabels kregen een nieuwe look.

Infobrochure De Sportrechtbank

In deze brochure vind je meer informatie over de procedure, de betrokken personen en wat van je verwacht wordt als je opgeroepen wordt.

Uniforme Teams-achtergrond

Het gebruik van een uniforme Teams-achtergrond tijdens vergaderingen binnen een organisatie biedt verschillende voordelen die bijdragen aan professionaliteit, branding en privacy.

Haaientandtoerisme

De lente is in zicht en zodra het zonnetje even komt piepen, wil iedereen naar buiten. De kust, het bos of gewoon een park in de buurt, alles is goed om energie te tanken. De voorbije weken bleek het strand van De Haan, onze achtertuin, echter extra aantrekkelijk of toch een klein stukje ervan.

Het is niet dat de zon daar harder schijnt of de duinen er mooier zijn. Nee, er zijn fossielen te vinden. Inwoners van De Haan weten dat al een hele tijd, maar nu heeft ook het grote publiek er lucht van gekregen, met een stormloop aan schattenjagers tot gevolg.

Een aantal weken geleden was immers in verschillende kranten te lezen dat het strand tussen De Haan en Bredene zou voorzien worden van vers zand en laat dat nu net het probleem zijn. Toen in 2022 het stuk strand werd opgespoten, is daarvoor fossielrijk zand gebruikt dat afkomstig is van een zandbank voor de kust van Zeebrugge. Die plek is een absolute schatkamer en het strand aan de Vosseslag nu dus ook. Hoewel er de voorbije weken serieus geplunderd is, kan je nog steeds van alles vinden, als je maar weet waar en wanneer je best op speurtocht gaat.

Wanneer er in de toekomst vers zand wordt aangevoerd, bestaat de kans dat dit, zoals in de meeste gevallen, fossielarm zand zal zijn. Dat is mooier en zorgt voor vlakkere stranden. Daar kunnen de zonnekloppers dan misschien weer blij mee zijn, maar fossie-

lenjagers hebben er weinig meer te zoeken en dat heeft één en ander in beweging gezet. Ook wij vinden het leuk om tijdens het wandelen te speuren naar tanden of stukjes schedel (als we het al herkennen). En hoewel we de petitie onderschrijven om dit unieke stukje strand ook uniek te houden, zou het helemaal niet erg zijn dat onze

Advertentie

badstad in de vakantieperiodes iets minder overspoeld wordt door haaientandtoeristen. De persaandacht zorgde immers de voorbije weken bij de minste zonnestralen voor een ware overrompeling van het relatief kleine stukje strand. 

NATALIE DECROCK

Meer informatie: www.nelos.be/initiatie

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor:

Naam en voornaam

Zoek via de clubzoeker een duikschool die initiaties aanbiedt en informeer bij hen wanneer je er terechtkan voor een initiatie.

Foto: Natalie Decrock.

Duikgeschiedenis deel 4

Na drie delen duikgeschiedenis zijn de wetenschappers en uitvinders wijzer geworden. De kennis over druk en volume mag dan nog niet globaal verspreid zijn, ze is aanwezig. De medische kennis over het duiken staat nog in de kinderschoenen en we zijn nog ver verwijderd van het huidig duikmateriaal. Tijd voor meer geschiedenis.

Robert Boyle (1627-1691) is geen onbekende voor ons, want we kwamen deze Anglo-Ierse natuurfilosoof, scheikundige, natuurkundige en uitvinder al tegen in het vorige deel. Iedere duiker kent de Wet van Boyle-Mariotte die gedestilleerd werd uit onder andere de resultaten van Boyles experimenten met druk en volume. Deze wetenschapper verdient een tweede vermelding in ons verhaal over duiken. eerste neergeschreven observatie van een decompressieongeval of 'bends'

Tijdens één van zijn vele experimenten met luchtdruk bemerkt Boyle een gasbel in het oog van de adder die eerst onder druk was gezet en daarna werd gedecompresseerd. In 1667 noteerde hij dat hij zeer duidelijk een bel van links naar rechts in het oog van de adder zag bewegen. Op het moment van deze observatie bleek de slang hevige pijn te hebben en bevond ze zich in een lagedrukkamer. Bij verder onderzoek ontdekte hij dat kleine belletjes sommige slagaderdoorgangen verstopten en de normale bloedsomloop belemmerden. Hiermee toonde Boyle aan dat een vermindering in de omgevingsdruk tot belvorming in bloed en weefsel kon leiden. Een vaststelling en con-

clusie die pas 200 jaar later door de hyperbare geneeskunde en duikers naar waarde geschat zou worden.

eerste theorie over duikklokken

In de 17e eeuw was er amper sprake van specialisatie en combineerden sommigen zeer eigenaardige bezigheden. Zo was de Schotse natuurfilosoof George Sinclair (1630-1696) de eerste hoogleraar wiskunde aan de universiteit van Glasgow en was hij ingenieur, hoewel dat beroep toen nog niet bestond. Hij was ook demonoloog en stond bij specialisten bekend om zijn werk over hekserij 'Satan's Invisible World Discovered' uit 1685. Met dit laatste werk heeft hij echter geen plaats verdiend in deze geschiedenisreeks. Zoals Blaise Pascal schreef hij in 1672 een boek over hydrostatica, maar ook daarmee valt hij buiten de prijzen. Met zijn verhandeling uit 1669 over de theorie en technieken voor het gebruik van duikklokken scoort hij wel. Gebaseerd op deze theorie, bouwde Sir William Phips in 1685 een 'bel', waarmee hij in 1687 voor bijna een miljoen dollar aan schatten uit het wrak van het Spaanse galjoen 'La Nuestra Señora de Almiranta' in West-Indië bergde. Zijn succes onderbouwd door een theoretische basis, leidde tot de echte opgang van duikklokken.

George Sinclair beschreef deze houten ark voor duiken in zijn boek 'Hydrostatics' dat in 1672 in Edinburgh werd gepubliceerd.

Robert Boyle ontdekte een bel in het oog van een adder tijdens de decompressiefase.

Foto: Ivo MadderMidjourney. Kleine gasbelletjes kunnen slagaderdoorgangen verstoppen.

Gravure van William Phips die een schat laadt die in 1687 in een scheepswrak is gevonden.

eerste ontwerp van een CCR, eerste vrijzwemmende duiker en eerste SCUBA (?)

Giovanni Alfonso Borelli (1608-1679) was een Italiaanse wiskundige en fysicus en zeer inventief. Hij wordt door rebreatherduikers vaak herinnerd vanwege zijn tekeningen van een CCR (closed circuit rebreather). Zijn illustraties tonen een reusachtige zak die de duiker in staat moest stellen om lucht onder water in en uit te ademen (zonder hoofdpijn zoals bij de Assyriërs). De helm was van messing met een glazen venster en had een diameter van 0,6 meter. Het duikapparaat heeft zeer waarschijnlijk nooit de ontwerptafel verlaten. Met de Wet van Boyle-Mariotte was deze ontwerper niet vertrouwd, want anders zou Giovanni beseft hebben dat zijn uitvinding niet kon werken.

Er heerst onzekerheid over hoe de ontwerper de recyclage van de uitgeademde lucht aangepakt had. Gebaseerd op onze huidige kennis, menen sommigen dat in de grote zak chemicaliën zaten die de koolstofdioxide uit de lucht haalden. Dit klopt niet echt met wat men toen wist, of beter niet wist, over lucht. Het bestaan van zuurstof en koolstofdioxide was toen nog niet gekend. De aanvaarde theorie toen was dat de hete, uitgeademde lucht verjongd kon worden door afkoeling en condensatie. Het is dus waarschijnlijker dat Borelli eraan dacht het uitgeademde gas door koperen buizen te leiden en af te koelen door het koude water. Een later experiment bevestigt deze hypothese.

Zijn ontwerp is interessant om twee andere redenen. De duiker heeft vinnen aan de voeten en het is hierdoor het eerste ontwerp van een duikapparaat voor een vrijzwemmende duiker. Door de vinnen kan deze duiker niet over de grond lopen en moet hij zijn vlotbaarheid kunnen controleren. Met de voeten op de grond blijven, is immers een kwestie van genoeg gewicht meenemen. Vrij zwemmen is een stuk moeilijker. Hoe pakte de ontwerper dit probleem aan?

Als je de tekening goed bekijkt, ontdek je een één meter lang zuigerachtig apparaat dat de duiker in zijn handen houdt. Dit apparaat is een 'Buoyancy Control Device' (BCD of trimvest) met een rigide lichaam. In tegenstelling tot de 'zachte' versie die we gebruiken, varieert het volume niet met de diepte, maar alleen met de instelling van de zuigerpositie door de duiker. Ik vraag me wel af wat de maximale diepte was waarop de duiker nog genoeg kracht had om het volume door middel van de draaihendel aan te passen. Het duo Boyle-Mariotte zou ook bij dit ontwerp roet in het eten gooien. eerste verklaring waarom lange snorkels niet werken

Het gebruik van een lange adembuis om dieper en langer te duiken, is een logische verderzetting van het succes van de snorkel. Velen hebben waarschijnlijk geprobeerd en gefaald zonder te weten waarom. Voor een verklaring hiervoor moeten we wachten op de Franse priester en natuurkundige Jean de Hautefeuille (1647-1724). In 1681 schrijft hij het boek 'L'art de respirer sous l'eau' (De kunst om onder water te ademen), waarin hij voor het eerst uitlegt waarom het voor de mens niet mogelijk is om lucht met een normale atmosferische druk in te ademen wanneer hij zich onder water op diepte be-

vindt. Zijn ideeën culmineerden in de meer geavanceerde ontwerpen van de beroemde Engelse astronoom Sir Edmond Halley en de ondernemende Engelsman John Lethbridge.

De cover van het boek 'L'art de respirer sous l'eau', dat in 1681 door de Franse priester Jean de Hautefeuille geschreven werd.

De uitvinders van duikmateriaal beperkten zich niet tot het duiken. Misschien was de reden waarom ze zo succesvol waren dat ze ideeën vanuit andere disciplines in dit nieuw domein integreerden. Tot dan werd de lucht van een duikklok ververst met oppervlaktelucht die met tonnen naar beneden werd gebracht. De tijdelijke bewoner van de klok moest deze lucht naar de klok overhevelen, waardoor de overtollige lucht de duikklok verliet. Deze methode was niet zeer effectief omdat de warmere, uitgeademde lucht bovenaan de duikklok bleef hangen. De Vlaming Florencio Valangren mag dan in 1631 een oplossing hiervoor aan het Spaans Hof voorgesteld hebben, zijn idee was met de rest van de voorstellen in het archief verdwenen.

Om dit idee nieuw leven in te blazen hebben we Denis Papin (1647-1713) nodig. Deze Franse fysicus en wiskundige was de uitvinder van de snelkookpan en suggereerde de eerste zuigerstoommachine.

In 1689 stelde Papin voor een blaasbalg of pomp te gebruiken om de druk in een duikklok te handhaven en verse lucht aan te voeren. Dit concept was belangrijk, omdat een duikklok hierdoor dieper kon afdalen, langer onder water kon blijven en de verse lucht de warme met koolstofdioxide verzadigde ademlucht kon verdrijven. Het pro-

Giovanni Alfonso Borelli (1608-1679).

Eén van de eerste rebreatherontwerpen, in 1680 bedacht door Giovanni Alfonso Borelli.

bleem was echter dat de kracht van de toenmalige pompen een werkdiepte van slechts 25 meter toeliet wat ondanks de toenemende complexiteit geen echte winst opleverde.

lange operaties met duikklokken

Ruimte en duiken combineren is niet veel mensen meegegeven, maar de Engelse astronoom, fysicus, wiskundige en weerkundige Sir Edmund Halley (1656-1742) kon dat. De naam klinkt je waarschijnlijk bekend in de oren vanwege de komeet Halley. In 1690

patenteerde Edmund een moderne, houten duikklok in de vorm van een afgeknotte kegel. Het grootste uiteinde (dat zich onderaan bevond) was open, terwijl het kleinste gesloten was. Deze bovenkant bevatte een ventiel om de gebruikte 'warme ademlucht' te laten ontsnappen. De verse lucht werd aangevoerd door twee verzwaarde vaten die door een pijp met elkaar verbonden waren en aan de oppervlakte werden bijgevuld. Elk vat bevatte 36 gallon (ongeveer 150 liter) lucht. Er zijn duiken dieper dan 20 meter gedurende 90 minuten geregistreerd. Deze duikklok bleek zeer geschikt voor het uitvoeren van werken. Er wordt gespeculeerd dat Halleys keuze voor een systeem van vaten in plaats van een geforceerde luchtverversing het gevolg was van zijn bezorgdheid dat Papin hem zou beschuldigen van het stelen van zijn idee. De twee waren immers geen vreemden voor elkaar en ze hebben dus waarschijnlijk hierover met elkaar gecommuniceerd.

Denis Papin (1647-1713).

Stoomvergister (1720) om de druk in een duikklok te handhaven en verse lucht aan te voeren, gebaseerd op de ontwerpen van Denis Papin –lijngravure, 19e eeuw.

De 'Spalding Bell' kon met ballast 'E' kleine opwaartse bewegingen maken en de kleine zijklokken zorgden voor de aanvoer van verse lucht – onbekende ontwerper.

Gravure van een duikklok gebouwd door Halley in 1691, uit 'Les Merveilles de la Science', gepubliceerd rond 1870.

Tekening: archief meisterdrucke.nl.

Tekening: archief meisterdrucke.nl.

Later, in 1716, verbeterde hij zijn ontwerp en demonstreerde als 60-jarige zelf de veiligheid ervan door 4 uur onder water te blijven. De luchtverversing gebeurde nog steeds met vaten, maar nu verbleef de bewoner van de duikklok niet meer alleen op de rivierbodem. Buiten liep een duiker met een kleine duikklok op zijn hoofd rond. Deze duiker werd vanuit de duikklok van verse lucht voorzien. Deze methode moet een riskant huzarenstukje zijn geweest, want door het principe van de communicerende vaten moest de duiker zijn positie ten opzichte van de duikklok goed in het oog houden (en dat bij slechte zichtbaarheid). Eén misstap kon dodelijk zijn, hoewel ik vermoed dat voor duikers van toen een zwemmende opstijging van 20 meter routine was.

oudste duik artefact

Het oudste gekende duikartefact is het oudste duikpak ter wereld en wordt tentoongesteld in een speciale glazen vitrine in het Pakkahuonemuseum (beter gekend als het Raahe museum) in het Finse havenstadje

Raahe aan de Baltische Zee. Raahe is altijd een zeevarend stadje geweest en de meeste voorwerpen in het kleine museum, dat in 1862 werd opgericht, zijn geschonken door scheepseigenaren.

Ook het pak 'Wanha herra' (wat 'Oude Heer' of 'The Old Gentleman' betekent in de oude Finse taal) werd aan het museum geschonken en wel in de jaren 1860 door Kapitein Johan Leufstadius. Niemand weet wie het pak gemaakt heeft. Het is mogelijk dat een zeekapitein ergens een soortgelijk pak in gebruik zag en het idee naar Finland meenam. Waar het idee ook vandaan komt, het pak werd in Finland gemaakt, omdat de handschoenen en laarzen lijken op wat de mensen daar vroeger maakten en droegen. Het pak is naar schatting ongeveer 300 jaar oud.

Waar werd de 'Oude Heer' voor gebruikt? Niemand weet het zeker, maar vanwege haar ligging kwamen veel houten schepen naar Raahe om gerepareerd te worden. Het was niet ongewoon dat houten zeilschepen lekten en vaak konden die lekken alleen hersteld worden als het schip uit het water gelicht werd. Een zeilschip uit het water halen om kleine lekken te repareren, was duur en tijdrovend. Het is dus mogelijk dat het duikpak een makkelijkere en goedkopere manier was om de romp te inspecteren of kleine herstellingen uit te voeren, terwijl het schip voor anker in de haven lag.

Het duikpak is gemaakt van koeienhuid met naden gestikt met pekdraad en afgedicht met pek. Het duikpak was waterdicht gemaakt met een mengsel van schapenvet, teer en pek. De bovenkant van het pak, de kap, is aan de binnenkant verstevigd met houten strips. Lucht werd waarschijnlijk met blaasbalgen naar de duiker gepompt via houten pijpen die verbonden waren met flexibele, leren buizen. De bovenkant van de kap had vermoedelijk een klep waardoor de lucht naar binnen kwam en via een pijp aan de achterkant weer naar buiten ging. De moedige duiker wurmde zich in het duikpak door een gat in de buik van het pak. Nadien

Scan de QR-code om een 3D-afbeelding van de 'Wanha herra' te bekijken.

werd het pak gesloten door de lange leren strook met het gat rond de riem te draaien en om het middel van de duiker vast te maken.

eerste helmduikuitrusting

De meeste duikpakken waren waarschijnlijk unieke stukken. Ze mochten dan soms op andere ontwerpen geïnspireerd zijn, zoals de 'Oude Heer', toch waren ze uitzonderlijk in hun soort. Chevalier Pierre Rémy de Beauve (Chevalier de Beauve), een Franse aristocraat en zeewacht, verwees in 1660 in een brief aan Chevalier de Borda naar het gebruik van een duikpak, waarbij lucht vanaf de oppervlakte aan de duiker geleverd werd. Later beschreef hij hoe hij in 1711 zelf in een soortgelijk pak tot een diepte van 8 meter dook bij Dugay-Trorien in Rio de Janerio. Daarbij leverde hij gedetailleerde illustraties van de uitrusting af. Later ontwierp hij zelf een duikpak dat wellicht, voordat dit succesvol (?) werd getest, onder de aandacht van koning Lodewijk XIV van Frankrijk was gebracht. Het enige bewijs daarvan is een brief aan de Beauve, waarin de koning hem aanmoedigt verder aan het ontwerp te werken en uitlegt dat, onder de huidige omstandigheden, de koning niet toeliet de kosten nodig voor de verdere ontwikkeling op zich te nemen.

Uit tekeningen die bewaard zijn gebleven, blijkt dat de uitrusting bestond uit een metalen helm en een borstplaat of kuras, vanaf de nek bedekt door een leren duikpak dat aan de voorkant werd dichtgehouden door clips. De voorkant van de helm was gegoten in de vorm van een gezicht, inclusief 'ogen', die vermoedelijk van glas waren. De helm had ook twee ademhalingsbuizen; één buis voor luchttoevoer en de andere om uitgeademde lucht te laten ontsnappen. Koperen staven sloten de achterkant van het pak. Het pak werd eenvoudig bij de polsen aangetrokken. De duiker droeg sandalen met loden zolen en liep verticaal over de zeebodem. De helm paste over de kraag van een 'korset' dat de druk van het water tegenhield. Het is niet bekend of er verdere tests zijn uitgevoerd en of het wel degelijk gebruikt werd, maar dankzij de tekeningen zou zijn ontwerp in de daaropvolgende jaren vele malen gekopieerd worden.

Het principe achter het duikpak van Chevalier de Beauve was revolutionair. Zijn duiker had in tegenstelling tot het ontwerp van Halley niet alleen een 'helm' op zijn hoofd,

De 'Wanha herra', het oudste duikpak.

maar er was de combinatie met een heus pak. Terecht wordt het vermeld als het eerste duikpak met helm. De helmduiker kon de concurrentiestrijd met de duikklok aanvatten.

Terwijl sommigen hun heil zochten in het ontwerpen van klokken en duikpakken ontwierp de Engelsman John Lethbridge in 1715 zijn 'diving engine'. Het concept is

moeilijk te vertalen, want het was een soort van combinatie van duikboot en duikpak. De duiker zat opgesloten in een eiken cilinder – een 'barrel' – die aan de oppervlakte van perslucht werd voorzien. Een duiker dook hiermee 30 minuten lang tot op een diepte van 20 meter, terwijl hij zijn armen in het water stak voor bergingswerk.

Water werd uit de cilinder gehouden door middel van ingevette lederen manchetten

die zeer strak om de armen van de duiker sloten.

Na het testen van deze duikmachine – bij gebrek aan een beter woord – in zijn tuinvijver (speciaal voor dit doel gegraven) dook Lethbridge op een aantal wrakken en werd hij erg rijk door deze bergingen. Eén van zijn bekende bergingen was die van het Nederlandse schip 'Slot ter Hooge', dat voor Madeira was gezonken met meer dan drie ton zilver aan boord. Er wordt beweerd dat dit toestel vele jaren met succes is gebruikt.

De Franse aristocraat Chevalier de Beauve vond in 1715 het eerste helmduikpak uit.

Tekening: archives Nationals.

Replica van het eerste helmduikpak van de pionier Chevalier de Beauve en gebruikt in de film Ridicule van Patrice Leconte – in het historisch 'Musée Frédéric Dumas' in Sanary-sur-Mer, Frankrijk.

Foto: Ripley's Believe It or Not!.

Reproductie van het John Lethbridge 'barrel'-ontwerp van een duikuitrusting uit 1715 – in het 'History of Diving Museum' in Islamorada, Florida.

Foto: Divingenthusiast2005.

Een deel van de schat van 'Slot Ter Hooge', 17e eeuw (historische collecties van de Munt van Parijs).

Foto: Jean de Riouffe.

Na verloop van tijd realiseerden duikers zich dat het onmogelijk is om ademhalingsapparatuur die bedoeld is voor het werken onder de oppervlakte te gebruiken voor diepere expedities. Zoals de wetenschappers al ontdekt hadden, is de waterdruk onder de ondiepe laag water te hoog om de menselijke longen normaal te laten functioneren, omdat het water op het lichaam drukt. Oplossingen, zoals ontworpen door Lethbridge, betekenden voor de duikers een halve marteling. Immers, de afsnoeringen aan de overgangen van de stijve constructie waarin een quasi-atmosferische druk heerste en de aquatische omgeving met een hogere druk, moesten perfect waterdicht zijn op straffe van verdrinkingsdood. Hoe dieper gedoken werd, hoe krachtiger de afsnoering en hoe groter het risico op fatale lekken.

In 1715 geeft de Engelsman Andrew Becker een demonstratie van een 'nieuwe' uitvinding in de rivier de Theems. De nieuwigheid bestond uit een volledig lederen duikpak en een grote bolvormige metalen helm met venster. Drie buizen leidden van de helm

naar de oppervlakte, één voor de afvoer van de uitgeademde lucht en de andere twee voor de verse lucht die door grote blaasbalgen naar beneden werd gepompt. Tijdens

de demonstratie kon de duiker een uur lang onder water blijven, maar de diepte die hij hierbij bereikte werd niet vermeld.

Dat de uitvinding in de praktijk werd toegepast, weten we uit een verslag van de Ierse bisschop Richard Pococke die in 1754 Engeland bezocht en duikers gekleed in de Beckeruitrusting aan het werk zag om een oorlogsschip te bergen. Tijdens deze werken werd de lucht aangevoerd door middel van een pomp in plaats van de primitievere blaasbalgen.

John Smeaton (1724-1792) was als Brits ingenieur verantwoordelijk voor het ontwerp van bruggen, kanalen, havens en vuurtorens. Smeaton was de eerste zelfbenoemde 'civiel ingenieur' (als tegenhanger van de ingenieurs die allemaal militairen waren) en wordt vaak beschouwd als de 'vader van de civiele techniek'. Hij was een bekwaam werktuigbouwkundige en een eminente natuurkundige. In 1771 ontwikkelde hij een verbeterde luchtpomp en zijn uitvinding opende nieuwe mogelijkheden voor de duikwereld in de 18e eeuw. Smeatons uitvinding maakte de weg vrij voor pakken onder druk en de ontwikkeling van het eerste SCUBA-systeem. Al snel verkenden duikers gebieden die voorheen onbereikbaar waren. eerste zwemvinnen

Giovanni Borelli mocht dan waarschijnlijk de eerste zijn die een ontwerp van een vrijzwemmende duiker met vinnen getekend heeft, hij was zeker niet de eerste die

Duikers met het duikpak van Andrew Becker in 1754 – illustratie London News, 6 februari 1873.

Gravure van Hawkesbee's & Smeaton Victoriaanse luchtpomp – gedateerd 1877.

aan vinnen dacht, laat staan ze gebruikte. Terwijl zijn ontwerp op de tekentafel bleef liggen, gebruikten anderen dit hulpmiddel bijna dagelijks. In veel inheemse kustgemeenschappen over de hele wereld ontwikkelden mensen hun eigen technieken en gereedschappen als hulpmiddel bij het vrijduiken om te vissen, voedsel te verzamelen of culturele gebruiken te beoefenen. De bekendste zijn waarschijnlijk de Ama, 'vrouw van de zee'. Deze traditionele Japanse vrijduiksters duiken al eeuwen naar parels, zeewier en andere rijkdommen uit de zee. Ze gebruiken soms houten of bamboe 'sugiita'-vinnen om hun duikefficiëntie te verhogen.

Tot in de jaren 1960 doken Ama naakt met alleen een lendendoek. Tegenwoordig dragen Ama traditioneel wit, omdat deze kleur staat voor zuiverheid en mogelijk ook om haaien af te weren. Maar nog steeds duiken ze zonder duikuitrusting of luchtflessen. Eén van de redenen dat Ama voornamelijk vrouwelijk zijn, is dat vrouwen een dikkere vetlaag hebben dan hun mannelijke tegenhangers, waardoor ze beter bestand zijn tegen het koude water. Een andere reden is de zelfvoorzienende aard van het beroep, waardoor vrouwen onafhankelijk kunnen leven en sterke gemeenschappen kunnen vormen.

Net als de Ama-duiksters zijn de Haenyeo-duikers van het eiland Jeju in Zuid-Korea vrouwen. Ze gebruiken traditionele handgemaakte houten vinnen, 'daljip taewak' genoemd, tijdens hun duikactiviteiten. De mannen van de Filipijnse Bajaustam gebruiken een houten vin als hulpmiddel, maar ook in verschillende landen rond de Middellandse Zee, zoals Griekenland en Italië, gebruikten traditionele vrijduikers rudimentaire houten of metalen vinnen om

hun duikvaardigheden te verbeteren en de afstand die ze onder water konden afleggen te vergroten. Vinnen waren dus geen uitzondering, maar toch waren ze niet echt gekend in de duikwereld van toen.

Het eerste geregistreerde gebruik van dit type uitrusting kwam er pas in 1717 toen een 11-jarige jongen besloot om een paar ovale peddels als een soort zwemwanten te gebruiken. Toen zijn polsen te moe werden, paste hij het ontwerp voor het gebruik aan de voeten aan en bond ze vast als sandalen.

De jongen, Benjamin Franklin (1706-1790), zou de grote uitvinder en medestichter van de Verenigde Staten worden. Zijn voorlopers van de moderne zwemvinnen leverden hem zo'n 240 jaar later een plaats op in de 'International Swimming Hall of Fame'. Ondanks zijn beroemdheid moeten we ongeveer even lang wachten voor de opkomst van een moderne, praktische vin. Vreemd voor een uitrusting die al eeuwen gebruikt wordt.

Benjamin Franklin, uitvinder en medestichter van de Verenigde Staten, ontwierp op 11-jarige leeftijd de voorlopers van de moderne zwemvinnen.

Benjamin Franklin (1706-1790).

PATRICK VAN HOESERLANDE

Filipijnse Bajauduikers gaan nog steeds op jacht met handgemaakte houten vinnen.

Foto: archief

Hippocampus.

Foto: Still uit Wonder Badjao.

Landschap

dijk en avondlicht spannen het wateroppervlak hoe vaak nog zal ik de rivier beschouwen met als rustbed een dijklichaam als de holte van een hals

en terwijl je schepen schuivend passeren me afvragen

of deze roze hemel nu uit me vaart of in mij

of er gewoon al jaren was

Harrie Schalken Uit 'De leidsels van het tij'

Afbeelding:

Advertentie

Alarmerende populatietrends bij gewervelde diersoorten

In 50 jaar tijd, tussen 1970 en 2020, slonken de gemiddelde populatiegroottes van gemonitorde wilde dieren met 73%. Dat blijkt uit het nieuwe Living Planet Report dat WWF publiceerde. De planeet nadert gevaarlijke kantelpunten, met mogelijk onomkeerbare veranderingen tot gevolg, die ook een bedreiging vormen voor de mensheid. "We hebben de oplossingen om de natuur tegen 2030 weer op het goede spoor te zetten, maar we moeten nu handelen, voor het te laat is", waarschuwt Caroline Tsilikounas, CEO van WWF-België.

De gemonitorde populaties dalen het snelst in Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied (-95%), Afrika (-76%), Azië en de Stille Oceaan (-60%).

Dat de daling sinds 1970 in Europa lager is (-35%), komt doordat de natuur in Europa ook vóór 1970 al in slechte staat verkeerde.

zeeschildpaden

Zeeschildpadden bestaan al ruim 100 miljoen jaar. Ze hebben niet enkel de dino's, maar ook belangrijke klimaatveranderingen overleefd. Ze spelen een onmisbare rol in oceaan- en kustecosystemen. Om de twee tot vijf jaar leggen deze fascinerende dieren wel duizenden kilometers af. Ze doorkruisen de oceaan om terug te keren naar het strand waar ze geboren werden. Daar leggen de vrouwtjes hun eieren. Hiervan groeit één op duizend op tot een volwassen zeeschildpad.

999 kleintjes vallen ten prooi aan andere dieren, ongewenste vangst, …

Vandaag zijn zes van de zeven zeeschildpaddensoorten met uitsterven bedreigd. De Kemp's Ridley zeeschildpad voert de lijst van ernstig bedreigde soorten aan volgens de National Wildlife Federation, maar ook de karetschilpad deelt in de klappen. Op Milman, een eiland in het Groot Barrièrerif in Australië, daalde de populatie nestelende karetschildpadden met 57%.

bedreigingen

Het voortbestaan van de zeeschildpad wordt actueel bedreigd door volgende zaken: ) De niet-duurzame visvangst: elk jaar raken naar schatting 200.000 zeeschildpadden verstrikt in sleep- en visnetten of

Foto: Patrick Swinnen.

Foto: Veronica Joseph / WWF-Australia.

Karetschildpad. In China wordt het vlees van deze soort als delicatesse gegeten.

Groene zeeschildpad in Bohol (Filipijnen).

De zeeschildpaddenfamilie

(Cheloniidae & dermochelyidae)

Wetenschappelijke namen

Familie Cheloniidae:

Dikkopschildpad (Caretta caretta) groene zeeschildpad of soepschildpad (Chelonia mydas) karetschildpad (Eretmochelys imbricata) platrugzeeschildpad (Natator depressus) Kemps zeeschildpad (Lepidochelys kempii) dwergschildpad (Lepidochelys olivacea)

Familie Dermochelyidae: lederschildpad (Dermochelys coriacea)

Populatie

Afhankelijk van de soort.

Dieet

Omnivoor of carnivoor, afhankelijk van de soort (zeegrassen, kwallen en schaaldieren).

Voortplanting

Om de twee à vijf jaar leggen vrouwelijke zeeschildpadden tussen de 80 en 150 eitjes, tot wel zeven keer per voortplantingsseizoen.

ze komen vast te zitten in vishaken. Eens ze gevangen zitten in kieuwnetten verdrinken ze.

) De vervuiling van de oceanen: plasticafval in de oceaan vormt een rechtstreekse bedreiging voor zeeschildpadden. Ze den-

Jonge karetschildpadden reppen zich naar zee. Japan importeert nog steeds zo'n 3000 schilden van karetschildpadden per jaar om ze tot kunstvoorwerpen te bewerken.

Habitat

Oceaan, zeeën, kustgebieden en koraalriffen.

Grootte en gewicht

Van 60 cm tot ruim 2 m / 30 tot 900 kg, afhankelijk van de soort.

Gebied

Bijna de hele oceaan, behalve de koude poolzeeën.

Status

Afhankelijk van de soort en hun leefgebieden: van kwetsbaar tot ernstig bedreigd.

ken bijvoorbeeld dat plastic zakken kwallen zijn en eten ze op. En door het gebruik van chemische producten om te vissen, daalt de diversiteit en abundantie van vissoorten.

) De klimaatverandering: de temperatuur van het zand waarin de eieren liggen, be-

Advertentie

paalt het geslacht van de babyschildpadjes. Door de stijgende temperaturen kruipen er dus meer vrouwelijke dan mannelijke zeeschildpadden uit de eitjes. Daardoor raakt het evenwicht verstoord en dalen de voortplantingskansen van zeeschildpadden.

zeeën

Bekende duikmerken

Eigen hersteldienst

Vulstation tot 300 bar

Openingsuren: wo. – do. & vr. 16.30 – 19.00 u za. 10.00 – 12.00 u & 13.00 – 16.00 u van 1 november tot 1 maart gesloten op do.

Antwerpsestraat 258 – 2850 Boom 03 888 43 34 – zevenzeeen@telenet.be

) De habitatdegratie: door kustontwikkeling, menselijke activiteiten en stranderosie verliezen zeeschildpadden hun nestgebieden. Op bepaalde plaatsen zet bevolkingsgroei de zeeschildpaddenpopulaties en visvoorraden onder druk.

initiatieven van WWF

In Papoea-Nieuw-Guinea zet WWF-België alles op alles om zeeschildpadden en hun natuurlijke leefgebieden te beschermen, ontbossing tegen te gaan en duurzame visserijpraktijken te bevorderen. Samen met de lokale gemeenschappen bestudeert en beschermt WWF cruciale nestgebieden van de verschillende soorten zeeschildpadden. Door ze te bewaken, kunnen de eitjes beschermd worden tegen zowel menselijke als natuurlijke bedreigingen.

WWF gaat langs in scholen om bewustmakingsacties te organiseren. Door zelfs de jongste kinderen te informeren, leren de volgende generaties hoe belangrijk zeeschildpadden zijn en hoe ze ze kunnen beschermen. De lokale gemeenschappen respecteren en beschermen van oudsher de mariene biodiversiteit. Ze worden dus actief betrokken bij alle behoudsinspanningen en zetten zo hun levenswijze kracht bij.

Nog niet alle migratieroutes van zeeschildpadden zijn gekend. Het 'Blue Corridors for Turtles', een wereldwijd WWF-project, wil daar verandering in brengen en tegen 2027 deze blauwe corridors in kaart brengen. Daarvoor wordt spitstechnologie gebruikt, zoals satelliettags en genetisch onderzoek. Om de schildpadden zo goed mogelijk te beschermen, worden de verplaatsingen van de meest bedreigde populaties gevolgd.

WWF helpt lokale vissers om zo duurzaam mogelijk te vissen en zo hun impact op zeeschildpaddenpopulaties te minimaliseren, ongewenste vangst te beperken en verantwoord om te springen met mariene hulpbronnen.

Wist je dat?

Zeeschildpadden dragen zeepokken, algen en andere epibionten (dieren die op andere levende wezens leven) met zich mee op hun schilden en vormen zo een 'zwemmend buffet' voor heel wat vissen en garnalen.

Van de zeven zeeschildpaddensoorten kunnen lederschildpadden (Dermochelys coriacea) het diepst duiken. Ze bereiken dieptes van

Meer info op: wwf.be/nl/bedreigde-dieren/bescherm-de-zeeschildpadden

Soepschildpad of groene zeeschildpad. De IUCN schat de achteruitgang van het aantal nestelende vrouwtjes over de laatste drie generaties op 48 tot 67%.

Volgens een onderzoek uit 2003 wordt geschat dat het totale aantal individuen de afgelopen 50 jaar met 90% is afgenomen.

ruim 1.200 meter en komen dus veel dieper dan de meeste andere soorten die in de oceaan leven. Dankzij dat unieke talent kunnen lederschildpadden kwallen vangen in de koude, donkere diepte en zo houden ze de populaties van die ongewervelden onder controle.

Zeeschildpadden houden de oceaan in evenwicht door kwallenpopulaties al etend onder controle te houden, zeegrasvlakten te onderhouden en koraalriffen gezond te houden.

Zeeschildpadden oriënteren zich op basis van zeestromingen en het magnetische veld

van de aarde. Ze hebben dus een soort intern kompas waardoor ze altijd de weg kunnen terugvinden naar het strand waar ze uit hun ei kropen, al moeten ze daarvoor de hele oceaan doorkruisen. 

PATRICK SWINNEN

Foto: Patrick Swinnen.

101 nutteloze "vis"jedatjes

Het boek '101 nutteloze "vis"jedatjes' duikt in de diepste (en grappigste) geheimen van de zee.

Als er één ding is dat we zeker weten over de oceaan, is het dat hij vol zit met wonderlijke en bizarre wezens. Maar hoe goed kennen we deze onderwaterbewoners eigenlijk? Wist je bijvoorbeeld dat haringen scheetjes laten om met elkaar te communiceren? Of dat sommige octopussen stenen naar vissen gooien als ze chagrijnig zijn? Dat anemoonvisjes v an geslacht kunnen veranderen? Dat de blauwe v invis het grootste dier is dat ooit op aarde heeft geleefd, groter dan de grootste dinosaurus? Dit en nog véél meer kom je te weten in het gloednieuwe boek '101 nutteloze "vis"jedatjes', een verzameling van de mafste, meest verbazingwekkende en totaal overbodige visweetjes – en dat is precies waarom je het moet lezen!

Thomas Van Puymbroeck, de auteur van het boek, is nomaal gezien geen onbekende voor de lezers van Hippocampus, want als vissenverzorger in Zoo Antwerpen schreef hij al meermaals artikels over het onderwaterleven, gaande van onderwaterfotografie tot -biologie. Ook als onderwaterfotograaf kwam hij al vaak in beeld, recent nog als deelnemer aan het WK en het OBK. Bovendien is hij een aangename verteller en zit zijn hoofd vol met allerlei vissenweetjes die hij tijdens verzorgersbabbels

en lezingen met zijn publiek deelt. Die kennis heeft hij nu in 101 compleet nutteloze "vis"jedatjes gebundeld in een boek.

De trigger om dit boek te schrijven kreeg Thomas toen hij zijn zoontje Lucas van 5 jaar oud in het bad hoorde vertellen. "Hij speelde wetenschapper en bracht een hele verzameling vissenweetjes over de walvishaai ten berde. Toen begon het me te dagen dat daar toch iets van bleef hangen en dat er misschien nog wel mensen geïnteresseerd zouden zijn in de fascinerende wereld van de vis". Daarop is Thomas beginnen schrijven. "Ik heb dat danig onderschat. Die verhalen neerpennen ging nog redelijk vlot, maar om een boek uit te brengen, heb je meer nodig dan uitgetypte teksten in Word. Daar had ik vooraf niet echt bij stilgestaan. Gelukkig heeft mijn vrouw mij aangemoedigd om door te werken. Ik heb alles zelf gedaan, tot de tekening op de cover toe. Alleen het drukken heb ik uit handen gegeven".

In een tijd waarin het nieuws vaak gevuld is met zware en serieuze onderwerpen, brengt dit boek een luchtige en verfrissende duik in de wondere wereld van de zee. Humor en kennis worden op een speelse manier gecombineerd, waardoor zowel jong als oud op een nieuwe manier naar vissen gaat kijken.

Wel vreemd dat er geen afbeeldingen in staan, wat ik wel verwacht had van een gelauwerd onderwaterfotograaf. "Dat heb ik bewust gedaan. Ik beschrijf alle vissen en planten, maar heb er geen foto's bijgezet. Het gaat om de weetjes. Bovendien is het ook veel duurder om boeken mét foto's te maken. Als dit boek goed verkoopt, komt er misschien wel ooit een tweede, met foto's", zegt Thomas. Door de beschrijvingen kun je je als lezer wel een beeld vormen van de diertjes. "Vlagbaarsjes zien eruit alsof ze rechtstreeks uit een regenboog zijn geplukt, met tinten roze, oranje en geel die je humeur opfleuren nog voordat je koffie hebt gehad", schrijft Thomas.

Ondanks het feit dat er geen illustaties noch foto's in het boek geplaatst werden, is het geen saaie encyclopedie vol droge feiten, maar een verzameling van de gekste en verrassende wétjes, met hilarische woordspelingen en onderwaterhumor, die je direct aan je vrienden wilt vertellen. Bovendien draagt het boek – tussen de humor door – bij aan een bredere waardering voor het zeeleven.

"Hoe meer we weten over onze oceanen en hun bijzondere bewoners, hoe groter de kans dat we ze beter gaan beschermen". Of je nu een fervent duiker bent, een dierenliefhebber of gewoon iemand die graag met nutteloze feitjes strooit op feestjes, dit boek is een absolute aanrader. "Zo kan je bijvoorbeeld uitpakken met: vissen kunnen verbranden door de zon", weet Thomas me te vertellen. "Net zoals jij bruin of knalrood kunt worden, kunnen vissen in ondiep water de volle laag krijgen van de UV-straling. En ja, net als wij kunnen vissen huidbeschadiging oplopen door te veel zonlicht. Bij sommige vissen zie je dan echt plekken waar hun slijmlaag rood wordt of zelfs afschilfert".

Dus, als je dacht dat vissen alleen maar rondzwemmen en eten, denk dan nog eens goed na. "Dankzij dit boek ontdek je dat sommige vissen kunnen lopen, haaien bizarre liefdesgewoontes hebben en dat de maanvis eruitziet alsof hij altijd verbaasd is over zijn eigen bestaan". Kortom: dit boek hoort thuis op ieders boekenplank, nachtkastje of in elke strandtas. Want in een wereld die soms te serieus is, hebben we allemaal af en toe een lekker luchtig "vis"jedatje nodig.

Het boek '101 nutteloze "Vis"jedatjes' telt 299 blz., kost 24,95 euro (excl. verzendingskosten) en via www.thomasvanpuymbroeck.com kan je het bestellen.

IVO MADDER

Thomas presenteerde zijn boek tijdens Duikvaker.

Foto: Ivo Madder.

Spetterend doeboek 'Wild van water'

'Wild van water' is een Nederlandstalig wetenschappelijk doeboek voor iedereen vanaf 9 tot 109 jaar. Het staat vol spannende vragen, sterke verhalen en boeiende experimenten die je gewoon thuis kan uitvoeren.

Water is overal. Je zwemt erin, je drinkt het op en je plast het uit. Het valt uit de lucht en het zit diep in de grond. Je kan erop varen en schaatsen, erin duiken en zwemmen. Je kan er zelfs doorheen vliegen. Water is de thuis van spannende diepzeewezens, mysterieuze wouden en vriendelijke kwallen.

Kan de zee bevriezen? Is plastic soep lekker? Waarom kleuren we de zee blauw? 'Wild van Water' is een spetterend doeboek over water met meer dan 30 sterke verhalen en boeiende experimenten over plassende dino's, lekker zeewier en zinkende boten. Over bibberende ijsberen, stoere duikers en zeezieke vissers. Over bloemen op het strand, de baard van meneer mossel en lichtjes in de zee. Er wordt ook uitgelegd hoe vissen elkaar kunnen zien in de donkere diepzee en als experiment leer je verf maken die licht

geeft in het donker of maak je oplichtende ijsblokjes. Als je wild van water bent, dan is dit boek voor jou.

over de auteurs

Binke D'Haese en Ines Tavernier, twee biologen van het wetenschapscommunicatieteam van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ – www.vliz.be). Ze zorgden voor alle info, wist-je-datjes en leerrijke activiteiten rond meer dan 30 waterthema's. Hun doel: met dit boek de oceaan in elke huiskamer brengen. De ideale ingrediënten hiervoor? Een antwoord zoeken op de vele ‘waarom-vragen’ van hun kinderen thuis, hun jarenlange ervaring in het secundair onderwijs en hun eigen enthousiasme. Mix daar nog wat wetenschappelijke nieuwsgierigheid, een snuifje experimenteerdrang en een liefde voor verhalen door en tadaaaaa: iedereen wild van water!

Omdat Ines naast haar werk bij VLIZ ook duikt bij NELOS, stak ze er ook iets over duikers in: hoe stijgt en daalt een duiker?

Illustrator en graphic designer Joris Thys (www.joristhys.be) stond in voor de vormgeving, lay-out en illustraties. De illustraties vormen op speelse wijze een volwaardige aanvulling op de teksten en experimenten.

Het 80 pagina's tellende hardcoverboek is verkrijgbaar in de boekhandel, maar ook via de VLIZ-shop voor 24,95 euro. ISBN: 9789464940749.

IVO MADDER

Advertentie

cruise only v.a. €1495,- p.p. (incl. vlucht v.a. €2295,- p.p.)

Stap aan boord van de Emperor Virgo!

Kies voor een 7-nachten compleet verzorgde liveaboard duikvakantie naar de Malediven inclusief vlucht vanaf €2295,- p.p. of pak uit met een 10-nachten liveaboard inclusief vlucht vanaf €2695,- p.p.

Wat kun je verwachten?

Retourvluchten inclusief 25 kg ruimbagage en handbagage

Verblijf o b v volpension met een heerlijk glas wijn, bier, of frisdrank bij het diner

Alle belastingen en toeslagen inbegrepen

Drie fantastische duiken per dag met gratis Nitrox voor gecertificeerde duikers!

Exclusief te boeken via Diving World.

Het volledige pakket valt onder de garanties van de ANVR, SGR(z) én calimiteitenfonds. Met Diving World ga je zeker op reis!

Telefoonnummer: +31 (0)314-653180

E-mailadres: info@divingworld nl

Website:

divingworld be

In Vlaanderen vinden we inmiddels maar liefst zeven invasieve uitheemse rivierkreeftsoorten. Deze rivierkreeften brengen een pak problemen met zich mee. Het is dus belangrijk om goed te weten wie zich waar schuilhoudt om op die manier gerichte maatregelen te kunnen nemen. Die speurtocht, die deden we met jouw hulp!

Oorspronkelijk kwam in België slechts één rivierkreeftsoort voor: de Europese rivierkreeft (Astacus astacus). Door intensieve vangst en slechte waterkwaliteit is deze inheemse rivierkreeft helaas sterk achteruitgegaan. Nu komt ze enkel nog voor ten zuiden van Samber en Maas.

van één naar zeven soorten

In een poging het aantal rivierkreeften opnieuw de hoogte in te krijgen en zo stocks

inheemse Europese rivierkreeft nog verder verdrongen werd.

project kunnen burgerwetenschappers mee helpen zoeken naar invasieve rivierkreeften.

Vildaphoto.

voor consumptie te kunnen behouden, werden halfweg de vorige eeuw de Turkse rivierkreeft (Pontastacus leptodactylus) en de Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus) geïntroduceerd. Deze twee uitheemse soorten zijn minder kieskeurig wat betreft waterkwaliteit en planten zich sneller voort. Maar met de komst van deze nieuwe kreeften kwam ook de kreeftenpest. De ziekte wordt veroorzaakt door een waterschimmel genaamd Aphanomyces astaci.

Terwijl sommige kreeftensoorten, met name die uit Noord-Amerika, in de loop der jaren een grotere resistentie tegen deze ziekte hebben ontwikkeld, is de schimmel juist dodelijk voor niet-Amerikaanse soorten, zoals de Europese rivierkreeft. Het is dan ook mede door deze ziekte dat de reeds kwetsbare

Sindsdien zijn via de aquarium- en vijverhandel nog meer uitheemse rivierkreeftsoorten in de natuur geintroduceerd. Deze kreeften kunnen zich over land verplaatsen en daardoor snel nieuwe gebieden koloniseren. Eenmaal gevestigd, richten ze grote ecologische schade aan. Zo oefenen ze een ongekende druk uit op aquatische gemeenschappen, waarbij waterinsecten, slakken, amfibieën, vissen en hun eieren op het menu staan, alsook planten, algen en ander organisch materiaal. Door hun graafgedrag maken ze overigens het water troebel, ze dragen bij aan eutrofiëring (de toevoer van te veel nutriënten aan het water) en verhogen zo het risico op toxische algenbloei, waardoor alweer de waterkwaliteit achteruitgaat. Kortom, de komst van de nieuwe rivierkreeften zorgt voor een dramatische afname bij een hele reeks (beschermde) soortgroepen zoals vogels, vissen en amfibieën.

Voor het nieuwe veldseizoen worden nog extra vrijwilligers gezocht, specifiek voor de provincies West-Vlaanderen, Limburg en Vlaams-Brabant. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden op de projectwebsite. Zij krijgen de kreeftenvallen dan thuis toegestuurd, netjes voorzien van lokaas, instructies en determinatiekaarten om de dieren op naam te brengen. Op één of meerdere locaties, afhankelijk van de beschikbaarheid van de vrijwilliger, worden de vallen vier dagen op rij gecontroleerd en op een speciale webpagina kunnen de vangsten dan worden gemeld.

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) brengt nu in sneltempo de verspreiding van deze soorten in kaart met behulp van burgerwetenschap. Via het CraywatchFoto: Rollin

Burgerwetenschappers zochten afgelopen zomer mee naar rivierkreeften. Kreeftenvallen werden deskundig geplaatst in verschillende waterlichamen verspreid over Vlaanderen en elke dag, gedurende een periode van vier dagen, gecontroleerd. Foto: Luc Ghyselbrecht.

De meest wijdverbreide invasieve rivierkreeften in Vlaanderen zijn momenteel de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Faxonius limosus), de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) en de gestreepte Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus acutus). Deze soorten komen inmiddels in alle provincies voor. Vooral de laatste twee soorten zijn aan een sterke opmars bezig. In 2024 werd in het kader van Craywatch zelfs nog een nieuwe soort rivierkreeft voor België gevonden, de geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Faxonius virilis), die intussen al in twee vijvers in West-Vlaanderen werd

Europese rivierkreeft ( Astacus astacus).

De geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Faxonius virilis) werd voor het eerst waargenomen in België.

Foto: INBO.

waargenomen. De meest beruchte invasieve rivierkreeft is de marmerkreeft (Procambarus virginalis). De marmerkreeft is extra bijzonder, want ze plant zich uitsluitend voort via parthenogenese. Dat betekent dat het vrouwtje zich voortplant zonder bevruchting van een mannetje. Mannelijke marmerkreeften bestaan zelfs helemaal niet. De nakomelingen zijn daardoor eigenlijk klonen van de moeder. Hoe kan dat nu? Wel, de soort is vermoedelijk ontstaan door een toevallige genetische mutatie bij een aquariumkreeft in gevangenschap in Duitsland in de jaren '90. Door deze manier van voortplanten is de marmerkreeft misschien wel de moeilijkste soort van allemaal om in toom te houden. Eén enkel ontsnapt of gedumpt exemplaar resulteert dus meteen in een nieuwe populatie!

herkennen aan het marmerpatroon van lichtere en donkerdere kleuren op het kopborststuk en de scharen, wat haar een uniek uiterlijk geeft.

De Turkse rivierkreeft is egaal zandkleurig

nemingen aangevuld met heel wat nieuwe verspreidingsgegevens. Naast de vondst van de geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft kon Craywatch ook aantonen dat andere soorten hun verspreidingsgebied uitbreiden of juist opduiken op onverwachte, geïsoleerde locaties. Er werden vijf nieuwe locaties met populaties van de marmerkreeft ontdekt en zowel de gestreepte als de rode Amerikaanse rivierkreeften worden op steeds meer plekken waargenomen. Op onderstaand kaartje is te zien waar de verschillende soorten werden waargenomen, alsook de locaties waar er tijdens het Craywatch-project geen rivierkreeften werden teruggevonden.

Verder kan je ook nog de Turkse en Californische rivierkreeft tegenkomen. Om de verschillende soorten van elkaar te onderscheiden, kijk je best naar de kleur, grootte en het patroon op het pantser. Zo hebben de rode Amerikaanse en de gestreepte Amerikaanse rivierkreeft bijvoorbeeld een opvallend roodachtige kleur, waarbij de eerste rode knobbels heeft op de scharen en de andere witte en zwarte knobbels en een zwarte lengteband over het achterlijf.

De gevlekte Amerikaanse rivierkreeft valt dan weer op door het groepje stekels op de wangen, alsook de wijnrode vlekken op het grijze achterlijf. De marmerkreeft is te

tot lichtblauw, terwijl de Californische rivierkreeft bruin is met een lichtblauwe of witte vlek op de scharen. Voor een gedetailleerde determinatiekaart, kan je ook op de projectwebsite kijken.

Deze QR-code brengt je naar een determinatiekaart die hulp biedt bij het herkennen van de verschillende soorten.

https://craywatch.inbo.be/determinatie

Je ziet of vangt een rivierkreeft, wat nu?

De voorlopige resultaten van dit burgerwetenschappenproject leverden al heel wat inzichten op! Zo werden historische waar-

Als je zelf boven of onder water een rivierkreeft ziet, kan je dit ook vandaag nog melden! Geef je waarneming door via Waarnemingen.be of stuur een e-mail naar craywatch@inbo.be. Zorg voor een duidelijke foto en noteer nauwkeurig de locatie.

Op het menu?

Invasieve rivierkreeften mogen dan misschien wel worden gevangen en gedood, maar enkel mits de juiste regels worden gevolgd. Voor bepaalde vangmethodes, zoals fuiken, is een vergunning vereist.

Bovendien wordt consumptie niet aangeraden, hoewel sommige soorten eetbaar zijn. Dit kan onbedoeld aanzetten tot verdere verspreiding van deze invasieve soorten,

Verspreiding van rivierkreeftsoorten in Vlaanderen. Deze kaart, mede mogelijk gemaakt door het Craywatchproject, toont de locaties die onderzocht werden door de burgerwetenschappers en de locaties waar uitheemse rivierkreeften gevonden werden.

De marmerkreeft (Procambarus virginalis), de meest beruchte van allemaal. Deze soort kan zich voortplanten zonder de tussenkomst van een mannetje.

Foto: INBO.

wat de situatie juist verergert. Het transport van invasieve rivierkreeften is ook wettelijk niet toegelaten. Daarbij weten we intussen dat zware metalen en andere giftige stoffen zich kunnen ophopen in de rivierkreeften. Hierdoor is de consumptie van rivierkreeften uit de meeste Vlaamse wateren dus juist af te raden.

Wat brengt de toekomst?

Het Craywatchproject is nog maar het begin. De data wordt momenteel verder geanalyseerd om gerichte beheersmaatregelen te ontwikkelen. In de toekomst worden waarschijnlijk extra campagnes gelanceerd om de populaties van invasieve rivierkreeften in te perken en kwetsbare ecosystemen te herstellen. Daarnaast wordt genetische screening onderzocht als een innovatieve methode om de invasieve rivierkreeften beter in kaart te brengen. Door DNA-sporen in

waterstalen te analyseren (eDNA), kunnen soorten sneller en nauwkeuriger worden opgespoord, zelfs zonder ze fysiek te vangen. Dit kan helpen bij vroegtijdige detectie en effectieve bestrijdingsstrategieën. Er wordt ook gekeken naar de opzet van een toekomstig meetnet, waarbij regelmatige monitoring van rivierkreeftenpopulaties en hun impact op het ecosysteem centraal staat. Dit zou dan bijdragen aan een duurzamer beheer en beter onderbouwde beleidsmaatregelen. 

CHARLOTTE VAN DRIESSCHE, KEVIN SCHEERS, BIEKE MAEX, MARGOT VERMEYLEN, FRÉDÉRIQUE STEEN

• Neem eens een kijkje op de website van het Craywatchproject! (https://craywatch.inbo.be)

• Invasieve rivierkreeften in Vlaanderen. Stand van zaken en aanbevelingen bij vaststelling van nieuwe soorten en populaties. Een rapport door Steen, F., Scheers, K., & De Knijf, G. (2023). www.vlaanderen.be/publicaties/ invasieve-rivierkreeften-in-vlaanderen-stand-van-zaken-en-aanbevelingen-bij-vaststelling-van-nieuwe-soorten-en-populaties

Advertentie

Merapi Tour & Travel

Dé Indonesië duik- en reisspecialist, van Pulau Weh tot Triton Bay

Merapi Tour & Travel organiseert individuele rondreizen én duikreizen over de gehele archipel. Van de makkelijk bereikbare bestemmingen als Bali, Komodo en Bunaken, tot de pareltjes als Wakatobi, Raja Ampat, de Molukken en Alor.

Check al onze DuikVaker-aanbiedingen op www.merapi.nl Verschillende reizen naar de hamerhaaien in de Zuid-Molukken!

Kijk op onze Duiken pagina op www.merapi.nl voor het volledige aanbod. Staat jouw droombestemming er niet bij, dan gaan we daar direct naar op zoek!

Op duikreis met jouw vereniging? Vraag ons naar de mogelijkheden!

Merapi Tour & Travel Prinses Irenestraat 58, 6611 BK Overasselt www.merapi.nl, Tel.: +31-888 111 999, info@merapi.nl

Meer weten?

Craywatchlogo.

Wist je dat: mosselen in Polen aan het werk worden gezet?

In het Poolse Warschau zijn enkele bijzondere arbeidskrachten in dienst voor een behoorlijk verantwoordelijke job. Acht mosselen bewaken er namelijk de kwaliteit van het drinkwater voor twee miljoen mensen.

De 'Gruba Kaska' oftewel 'Fat Kathy' is een waterzuiveringspomp in de Wisla rivier, niet ver van het stadscentrum, en die haalt reeds sinds 1964 drinkwater uit de rivier. De toegang tot dit opvallende cirkelvormige gebouw midden in het water loopt door een driehonderd meter lange, slijmerige tunnel onder de rivier. Dit is het domein van Piotr Domek van de Adam Mickiewicz Universiteit in Poznan. Reeds dertig jaar is hij de bezieler van dit project.

Mosselen zijn zeer gevoelig voor veranderingen in de waterkwaliteit, met name de aanwezigheid van giftige stoffen. Het zijn erg kwetsbare dieren en hun (over)leven hangt af van proper water. Als de waterkwaliteit afneemt ten gevolge van verontreiniging, dan gaan ze instinctief hun schelp sluiten. Ze reageren gevoelig op een heel breed gamma aan stoffen, maar nog eens extra op de aanwezigheid van zware metalen zoals chroom. Op sommige plaatsen in Polen is dit het gevolg van een historische industriële vervuiling.

Kandidaat-weekdieren voor de job worden met de hand gerekruteerd door Domek en zijn team uit nabijgelegen meren en rivieren. De dieren verblijven vervolgens gedurende twee weken in bassins met zuiver water om te acclimatiseren en 'gekalibreerd'

te worden. Er wordt onder andere bepaald hoeveel de maximale opening van de schelp bedraagt. Met diervriendelijke lijm wordt een metalen veertje met een piepklein magneetje aan het uiteinde bovenop op hun schelp geplakt.

Voor actieve dienst worden ze in teams van acht schelpdieren per waterpijp op een rijtje aan een voetstuk vastgelijmd. Per uur filtert een mossel zo'n anderhalve liter water. Een sensor onder de magneet registreert via veranderingen in het magnetische veld continu de bewegingen van de schelp en geeft die door aan een computersysteem.

Als er minstens vier mossels gelijktijdig dichtklappen, wordt de watertoevoer automatisch afgesloten, omdat men er dan van uitgaat dat er verontreinigingsgevaar is. Het is een eenvoudige, goedkope en efficiente manier om de watervoorziening te beschermen tegen vervuiling door allerhande industriële afvalproducten, pesticiden, meststoffen, milieurampen of terroristische acties. Uiteraard is dit niet het enige controlesysteem, maar het is wel erg handig als eerstelijns beschermingsmechanisme. Het

nadeel is dat mosselen niet kunnen praten en ze ons dus niet kunnen vertellen welk probleem er precies is. Blijkbaar zijn ze ook minder goed in staat om gevaarlijke farmaceutische stoffen te detecteren. De gedachte is echter: het is goedkoop en je hebt enkel schelpdieren en een computer nodig om de waterkwaliteit van minuut tot minuut te controleren, dus waarom niet?

Uiteraard wordt het water verder gezuiverd door geavanceerde filtersystemen om uiteindelijk uit de kranen van Warschau te lopen.

Niet enkel in de Poolse hoofdstad maken mosselen de dienst uit. Ondertussen zijn er reeds vijftig waterzuiveringsstations in het land die de dieren inzetten bij hun kwaliteitsbewaking. En zelfs over de Poolse grenzen heen wordt op deze manier aan biomonitoring gedaan. In het Amerikaanse Minneapolis bewaken twaalf mosselen zo de waterkwaliteit van de Mississipirivier.

De levensverwachting van deze zoetwatermosselen bedraagt wel enkele decennia. Zolang worden ze echter niet in dienst gehouden. Na drie maanden zit hun shift erop en worden ze gemarkeerd en vrijgelaten in een propere en beschermde omgeving om van hun welverdiende pensioen te kunnen genieten.

STEF VAN UFFEL

Foto: Julia PelkaFat Kathy (2020).

Foto: Kriachko Oleksii.

Foto: Piotrbb / Shutterstock.com.

De nulmeridiaan

Meridianen kennen we uit onze lessen zeemanschap. Het zijn de denkbeeldige cirkels op het aardoppervlak, die door de polen heen lopen en haaks op de breedtelijnen staan. De bekendste is zonder twijfel die van Greenwich, de zogenaamde nulmeridiaan, van waaruit de lengtemetingen beginnen. Maar dat is niet altijd zo geweest …

Reeds eeuwen gebruiken cartografen en navigatoren referentiepunten en lijnen om hun relatieve positie ten opzichte van een referentiepunt te bepalen en zo hun absolute locatie op deze aardbol te kennen. Eeuwenlang gebruikten ze daarvoor hun eigen standaarden, niet toevallig referentiepunten die zij nu eenmaal kenden. Dit had tot gevolg dat er doorheen de geschiedenis vele meridianen zijn geweest, waarvan sommige zelfs tegelijkertijd in gebruik waren. En er nu opletten dat je het juiste getijdenboekje bij de hand hebt voor de locatie waar je wil gaan duiken, is toch net van een ander niveau dan telkens meridianen te moeten controleren.

een reis door de tijd

Eratosthenes van Cyrene, een Oude Griek uit de derde eeuw voor Christus, is naar verluid de eerste die er zich deftig mee bezig gehouden heeft. Voor het bepalen van zijn positie, legde hij 'zijn' nulmeridiaan door Alexandrië, in die tijd net iets gekender dan Greenwich. Dat hij er zelf leefde en werkte, zal zeker ook geholpen hebben.

Het zal duren tot de komst van Claudius Ptolemaeus (ca. 90-168 n.Cr.), een Grieks-Romeinse astronoom, voor de horizon letterlijk wat opschuift. Hij introduceerde een nieuwe nullijn, die hij ten westen legde van wat toen de 'fortunatae insulae' of 'gezegende eilanden' werd genoemd. Pas na 1312, wanneer de Canarische Eilanden worden herontdekt, meende men dat Ptolemaeus naar deze eilanden moet hebben verwezen. Aangezien Ferro (nu El Hierro) het meest westelijke eiland van de eilandengroep was, ging men ervan uit dat hij dit eiland bedoelde en sindsdien is de meridiaan van Ferro 'geboren'. Die is nog eeuwenlang, soms tot in de 19e eeuw, algemeen in gebruik geweest.

Voor de ontwikkeling van de cartografie waren beroemde namen uit de Lage Lan-

Eratosthenes van Cyrene is bekend geworden door zijn schatting van de omtrek van de aarde.

Claudius Ptolemaeus is bekend geworden door zijn Kosmographia of Geographia, een gids voor het maken van kaarten inclusief een lijst van de geografische lengte en breedte van circa

den van groot belang. Bij de meesten van ons zal de naam Gerard Mercator zeker een belletje doen rinkelen. In eerste instantie hanteerde Mercator een nulmeridiaan door Fuertaventura, later plaatste hij zowel de Canarische Eilanden als de Azoren op zijn nullijn. Nadien verplaatste Mercator zijn nulmeridiaan naar Boa Vista in Kaapverdië. Hieruit bleek echter nog steeds de verregaande invloed van Ptolemaeus. Andere cartografen, die geen gebruikmaakten van de nulmeridiaan van Ptolemaeus,

Afbeeldingen (3): Ivo MadderMidjourney.

8.000 plaatsen.

De Vlaamse cartograaf Gerard Mercator paste als eerste een hoekgetrouwe kaartprojectie toe (de mercatorprojectie).

lieten hem vaak lopen door de hoofdstad van hun eigen land of door plaatsjes waar belangrijke sterrenwachten opgericht waren. De nulmeridiaan werd zelfs als grens gebruikt. In het verdrag van Tordesillas uit 1494 werd dwars door de Atlantische Oceaan een bestandslijn getrokken die de koloniale gebieden van de Spanjaarden en de Portugezen uit elkaar moest houden. Beide landen hebben die lijn nog een hele tijd als nulmeridiaan aangehouden.

Het mag dus duidelijk zijn dat ook het gegeven van de nulmeridiaan aan enig nationalisme ten prooi is gevallen. In 1666 gaf de Zonnekoning de opdracht voor de bouw van een nieuw astronomisch observatorium net buiten Parijs. En hoewel Frankrijk nog in 1634 bij koninklijk decreet de meridiaan van Ferro als nationale standaard had vastgelegd, kregen nationalistische sentimenten ook hier de overhand. Op midzomerdag 1667 tekenden leden van de Académie des Sciences de contouren van het observatorium in de grond. Jean Picard trok daarop een noord-zuid georiënteerde lijn door het midden van de schets. Deze lijn zou een kleine 250 jaar door Franse zeelieden en cartografen als nulmeridiaan worden gebruikt. Later, door het maken van metingen langsheen deze lijn, stond deze meridiaan aan de basis voor de door de Fransen geïntroduceerde standaardmaat van de meter. Als de Fransen hun eigen meridiaan hadden, konden de Engelsen natuurlijk niet achterblijven. In 1676, 10 jaar na Frankrijk, werd het Greenwich Observatory geopend en nog eens 9 jaar later, in 1685, werd de meridiaan van Greenwich vastgelegd. Niet dat die nu al rotsvast vastlag, want telkens er een nieuwe meridiaankijker werd aangeschaft, verschoof men de meridiaan een beetje meer richting het oosten. Pas in 1851 kreeg hij zijn huidige en (voorlopig althans) definitieve positie. Het Verenigd Koninkrijk is steeds een zeevaartnatie geweest en net omwille daarvan specialiseerde het observatorium zich in het publiceren van zeer nauwkeurige astronomische tabellen. Dit zorgde ervoor dat tegen het einde van de

19e eeuw zo'n 70% van de internationale scheepvaart de meridiaan van Greenwich als standaard gebruikte.

En niet dat we de Amerikaanse president Trump op ideeën willen brengen, maar ook de Amerikanen moesten natuurlijk 'hun' meridiaan hebben. Pierre Charles L'Enfant tekende een nulmeridiaan door Washington D.C. toen hij in 1791 de stad ontwierp. Oorspronkelijk liep die door het Capitool, maar er werden er nog drie andere berekend. In 1850 kreeg de meridiaan doorheen het 'Na-

val Observatory' een wettelijke basis voor landkaarten. Voor zeevaart bleef men de meridiaan van Greenwich hanteren. Er waren wereldwijd dus tientallen nulmeridianen in gebruik, waarbij sommige landen er zelfs vier, vijf of zes als 'officieel' hadden aangemerkt. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw klonk de roep om een wereldwijde standaard dan ook steeds luider.

In 1884 tenslotte, werd door een grote meerderheid van de landen, op de Internationale Meridiaanconferentie, ingestemd met

Advertentie

Door Francesco di Antonio del Chierico. Ptolemy's Geography.

Door Edward Bunbury/ Eratosthenes (1811-1895).

Kaarten (2): publiek domeinWikimedia.

het gebruik van de meridiaan van Greenwich als internationale standaard. Enkel de Brazilianen en de Fransen onthielden zich van de stemming. Pas vanaf 1914 zouden de Fransen zich aansluiten bij de meridiaan van Greenwich als standaard. Het verhaal gaat dat ze dat deden nadat ze van de Britten de belofte hadden gekregen dat zij zich zouden aanpassen aan de reeds internationale (maar door Frankrijk berekende) meter. Waarna de Britten, eens de Fransen de meridiaan van Greenwich hadden aangenomen, vrolijk verder maten in thumbs, feet, yards en miles.

Door ontwikkelingen in de ruimtevaart, waarbij satellieten voor nieuwe meetresultaten zorgden, was een nieuwe wereldstandaard wenselijk. De nieuwe, met satellieten vastgelegde referentiemeridiaan, de zogenaamde IERS-referentiemeridiaan, kwam in 1969 tot stand. Die bleek 5,3 boogseconden meer naar het oosten te liggen, dan wat men daarvoor had berekend/gemeten. Dat betekende een verschil van 102 m in Green-

De meridiaan van Antwerpen

Er bestaat een typisch Vlaams, informeel humoristisch gezegde dat kritiek levert op eigendunk door geografische en lichamelijke metaforen te mengen: "Hij denkt dat de nulmeridiaan door zijn gat/reet/navel loopt". Het gezegde wordt gebruikt om iemand aan te duiden die een overdreven gevoel van eigenbelang heeft en zichzelf als het middelpunt van de wereld beschouwt. Vergelijkbare varianten zijn: "denken dat de evenaar door zijn gat loopt" of "denken dat de zon uit zijn reet schijnt". De uitdrukking komt vooral voor in Vlaamse dialecten en wordt vaak gebruikt in informele, spottende contexten. Zo wordt ze bijvoorbeeld ingezet in (vriendschappelijke) regionale rivaliteit, zoals het cliché dat Antwerpenaars zichzelf als het 'centrum van de wereld' zien.

Het is wel zo dat er in Anwerpen een meridiaan loopt en dat er vanaf dit referentiepunt afstanden bepaald werden. De Nederlandse Frisius schreef in 1533: [..] ende ic maeck van desen puncte wederom eenen circule, den welcken ick deyle byden Meridiaen, verschillende vanden Meridiaen van Antwerpen overal even verre, [..]

Frisius was de eerste die driehoeksmeting ging toepassen als geografisch instrument. In de OLV-kathedraal loopt in de vloer een lijn uit messing: een meridiaanlijn die ge-

wich zelf. Volgens onderzoekers van het Greenwich Royal Observatory hielden de astronomen die de nulmeridiaan berekenden vanop aarde geen rekening met vervormingen door zwaartekracht als ze hun telescopen richtten op de zogenaamde referentiesterren. De gps-toestellen doen dat wel, vandaar het verschil van 102 m.

bruikt werd als een soort van zonnewijzer. Het is echter niet meer vast te stellen of dit de meridiaan is waar Frisius naar verwees.

Voor alle duidelijkheid: een meridiaanlijn of middaglijn is niet hetzelfde als een denkbeeldige halve cirkel over de aardoppervlakte die door de twee polen gaat. Het is een exacte geografische lijn die van noord naar zuid loopt en die per dag slechts één tijd aangeeft: de ware middag, het moment dat de zon op zijn hoogste punt staat. Die tijd geeft hij aan voor elke dag van het jaar, ook als de zon hoger of lager staat. Om dit effect te bereiken, wordt een constructie gebouwd, die zonlicht werpt in een minder verlichte ruimte of juist schaduw op een meer heldere plaats. Omstreeks 21 juni, de zomerzonnewende, markeert men de plek die door licht of schaduw wordt aangegeven en vervolgens doet men hetzelfde omstreeks 21 december, de winterzonnewende. Als men tussen die twee plaatsen een lijn uitzet, met bijvoorbeeld een aanduiding van de maanden ernaast, kunnen bezoekers om 12.00 uur zonnetijd elke dag (als zon schijnt!) de datum aflezen.

Gerard Mercator zette de theoretische inzichten van Frisius om in de praktijk en door meting van de afstanden tussen de kerktorens van Antwerpen, Mechelen en

De referentiemeridiaan heeft dus een lange en woelige geschiedenis achter de rug. Denk daar maar eens over na als je de volgende keer met de neus in de boeken het hoofdstuk Zeemanschap aan het bestuderen bent!

WIM BOLLEIN

Leuven, tekende hij een geografisch correcte kaart van de Nederlanden.

In België treft men meerdere meridiaanlijnen aan die werden uitgevoerd toen men één enkele universele tijd voor heel België instelde, te hanteren voor de uurregeling op het spoorwegnet. Op 22 februari 1836 verscheen een koninklijk besluit dat de aanleg ervan regelde. Het besluit voorzag in de aanleg van 41 meridiaanlijnen. Onder leiding van Adolphe Quetelet, directeur van de Koninklijke Sterrenwacht van België, werden er daarvan slechts 10 uitgevoerd. Met behulp van deze lijnen kon de lokale middelbare zonnetijd bepaald worden, waaraan dan de uurwerken werden aangepast. Door het verschil in lengteligging, bepaald door de lengtegraad, met de hoofdstad te berekenen konden (stations) klokken aan de Brusselse tijd worden aangepast, maar dat had geen wettelijke basis.

Naast de opstelling in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen, zijn er nog originele meridiaanlijnen bewaard: in de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel, in de Sint-Martinuskerk van Aalst, in de aula van de Gentse universiteit, in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Dendermonde, op de Grote Markt van Lier en op de Markt te Brugge.

Toeristen bij de nulmeridiaanlijn in het Greenwich Royal Observatory, Londen.

Foto: Mistervlad –Dreamstime.com

Skubba & Fred

Een betere boterhammendoos

Ze stonden zij aan zij aan een tafel. Voor hen lag de natte boterhammendoos. Hoe konden ze dit idee verbeteren?

Ze zouden een grotere doos kunnen nemen en de bodem vervangen door doorzichtig en hard plastic, zoals Fred met de kleine doos gedaan had. Skubba zou de dingen dan groter zien en dieper kunnen kijken. Maar dieper kijken interesseerde hem niet als hij niet onder water kon zijn. Kijken was niet voldoende. Hij wou kunnen duiken en kijken.

Ze vonden de oplossing niet. Terwijl Fred aan het nadenken was, stond Skubba maar wat rond te kijken. Hij verveelde zich ver van het water. Dingen uitdenken was niets voor hem. Veel te saai.

"Wil je nog iets drinken, Fred?".

"Nee!", zei Fred die nog steeds diep aan het nadenken was.

"OK, dan spoel ik de glazen uit".

Toen hij aan de spoelbak kwam, zag Skubba dat er nog water in stond. Eén beker werd al snel een schip, drijvend in de spoelbakzee. Een storm stak op en de boot kantelde. Blub, blub, hij draaide het glas om en het zonk naar de bodem. Niet zomaar. Hij moest kracht op het glas zetten, want er bleef een luchtbel in zitten.

"DAT IS HET!", hoorde Skubba luid in zijn linkeroor.

Nog voor hij iets kon zeggen, schreeuwde Fred opnieuw "DAT IS HET!".

Totaal van de kaart keek Skubba naar zijn ronddansende vriend. "Wat bedoel je met 'dat is het'?", vroeg hij nieuwsgierig.

"Zie je het dan niet? Je hebt zojuist ons probleem opgelost!", zei Fred dolgelukkig.

"Hoezo? Met een glas dat in de spoelbak zinkt?", vroeg Skubba verwonderd.

"We hebben geen grotere doos nodig. We moeten alleen je hoofd erin steken".

"Mijn hoofd in een glas? Waar gaan we zo'n groot glas vinden?", zei Skubba lachwekkend.

"Nee, in de luchtbel".

"Maar die zit toch in het glas!?", reageerde Skubba met een bedenkelijke blik.

"Wacht, ik zal je het laten zien" en weg was Fred, alweer.

Hoe zou hij zijn hoofd nu in die luchtbel krijgen? Skubba begreep niet wat zijn vriend bedoelde. Zou Fred weten waar hij een groot glas kon vinden?

Even later kwam Fred met een emmer in zijn hand terug tevoorschijn. Hij zette die op het hoofd van Skubba.

"Maar ik zie niets meer", klonk Skubba half verbaasd en hol. "Als ik boven water al niets zie, hoe zal ik dan kunnen zien als ik duik?".

"Nee, nee. Zo kun je natuurlijk niets zien. Er moet nog plastic in".

"Maar dan kan ik er niet meer met mijn hoofd in?!".

"Nee, geen plastic in de emmer, maar in de zijkant van de emmer."

Fred kwam aandraven met een groot mes, pakte de emmer af en begon erin te snijden. Nu zag Skubba wat Fred bedoelde. Het venster zou langs de zijkant komen. Hij zou als duiker gewoon door dit zijvenster moeten kijken. Met zijn hoofd in de luchtbel gevangen in de grote emmer. Zou dat lukken? 

PATRICK VAN HOESERLANDE

50 jaar Roeselaarse Duikersklub

2024 was een bijzonder en goed gevuld jaar voor de Roeselaarse Duikersklub (RDK). De club vierde namelijk haar 50ste verjaardag en mag zich sindsdien officieel 'koninklijke duikersklub' noemen. Het feestprogramma omvatte onder andere een spaghettiavond, een duiktank op de batjes en een clubreis naar Egypte. Het jaar werd afgesloten met een spetterend clubfeest en een ontvangst op het stadhuis.

In de zomer van 1974 namen enkele Roeselarenaars, met name Edmond Vancoillie en Paul Loosvelt, het initiatief om een duikersclub op te richten in Roeselare. Die oprichting verliep echter niet zonder slag of stoot en vereiste de nodige overtuigingskracht. Op 22 november 1974 werd de oprichtingsakte uiteindelijk opgemaakt en kreeg de club groen licht om te water te gaan.

Anja Loontjens.

Toen de club in 1974 werd gesticht, hadden de oprichters een duidelijke visie: een gemeenschap creëren waar duikliefhebbers samen konden komen, hun vaardigheden konden verbeteren en de wonderen van de onderwaterwereld konden ontdekken. Vijftig jaar later kunnen we met zekerheid zeggen dat deze visie niet alleen werkelijkheid is geworden, maar zelfs is overtroffen. Gedurende deze jaren werden er talloze duiken gemaakt, van de kalme wateren van de Oosterschelde en Noordzee tot de exotische riffen en diepe wrakken van verre bestemmingen. Er werden nieuwe leden verwelkomd, vriendschappen gesmeed en onvergetelijke herinneringen gecreëerd. De RDK is niet alleen een plek om te duiken, maar ook een tweede thuis voor velen van ons. Helaas overleed Edmond Vancoillie op 29 december 2024. We zijn blij dat we hem nog mochten ontvangen op ons clubfeest ter ere van het 50-jarig bestaan, waar hij dat bijzondere moment samen met ons kon vieren.

In 2024 werd de fakkel van het voorzitterschap doorgegeven van Domien Crevits naar Lieven Declercq. Voorheen was Germain Leenknegt een vaste waarde binnen het bestuur. Hierbij willen we hen nog eens bedanken voor hun jarenlange inzet voor de club.

Bij de RDK is iedereen vanaf 16 jaar welkom om te leren duiken. Er worden zowel theorie- als praktijklessen aangeboden. Elke maandagavond kunnen de leden terecht in het zwembad voor praktijklessen en een fysieke training.

Ontvangst op het stadhuis: Germain Leenknegt, Lieven Declercq, Edmond Vancoillie en burgemeester Kris Declercq.

Foto:

RDK op de batjes in Roeselare.

Clubreis Egypte.

Foto: Geert Hauspie.

Foto: Geert Hauspie.

Daarnaast organiseert de RDK wekelijks een clubduik. We zijn als club dan ook vaak terug te vinden in de Oosterschelde, de Gavers in Harelbeke, de Barges en in de putten in de Ardennen. Tweemaal per jaar trekken we er ook een volledig weekend op uit om te duiken in de Nederlandse wateren. Hierbij kunnen we altijd rekenen op onze enthousiaste leden en instructeurs, die de duiken organiseren en zorgen voor een hapje en een drankje.

De RDK beschikt ook over een eigen clublokaal, genaamd 'De Caisson'. In de Caisson worden theorielessen georganiseerd voor alle niveaus. 'De Caisson' is bovendien de ideale plek om je toekomstige buddy's beter te leren kennen. De kameraadschap, de gezamenlijke passie voor de onderwaterwereld en de toewijding van de leden vormen de basis van de club.

Met trots kijken we terug op de afgelopen 50 jaar en alles wat we als club hebben gerealiseerd. Dankzij de constante instroom van nieuwe leden en de vorming van nieuwe kaderleden, is de toekomst van de club verzekerd. We kijken dan ook met vertrouwen en enthousiasme uit naar de komende jaren! 

CHLOË CASTELEYN

Paintball.

Pauze tussen twee clubduiken in Zeeland.

Foto: Domien Crevits.

Foto:

Lieven

Declerq.

Training in het zwembad.

Foto: Peter Ryngaert.

De Filipijnen Een bewogen duikreis

Het plan was simpel: iets minder dan 28 uren reizen van Brussel naar Cebu en dan vier weken lekker duiken. Mijn partner en ik zouden drie eilanden met bekende duikplekken bezoeken op de Visayas (Moalboal, Malapascua en Bohol) en één week duiken op de beroemde wrakken van Coron (Palawan).

De reisbrochures en -websites geven aan dat het gebied rond Cebu een min of meer gelijkmatig weerkarakter heeft. Dit houdt in dat er het hele jaar door ongeveer dezelfde hoeveelheid regen valt en dat je hier, in principe, het hele jaar wel naar toe kan reizen. Nou ja, wij vertrekken dus in november …

Moalboal, onze eerste week

Van de luchthaven van Cebu rijden we zo'n 6 uren zuidwaarts om Moalboal te bereiken. Rijden is misschien niet het juiste woord, want het eerste deel van de reis schuiven we aan tussen de verkeersopstoppingen die Cebu City karakteriseren. Nadien laveren we tussen vrachtwagens, volgepropte busjes en talloze moto's in de hoop geen plotsklaps overstekende dorpsbewoner omver te rijden. Maar Moalboal is het zeker waard. Deze plaats staat bekend als uitstekende duiklocatie om schildpadden en scholen sardines waar te nemen.

Mark, de eigenaar van 'Nelson's Scuba Diving School', ontvangt ons met open armen. De zaken gaan slecht en hij is blij dat twee duikers enkele dagen van zijn diensten willen gebruikmaken. Volgens hem is de daling van het aantal duikers te wijten aan corona, maar wij zagen ook dat het onderwaterleven veel te lijden heeft gehad onder tyfoons. De koralen zijn

op vele plaatsen verdwenen of herleid tot grijs gruis en grotere vissoorten laten het ook afweten. Maar het binnenlands toerisme is er wel: duizenden Filipino's komen er snorkelen. De meesten onder hen kunnen niet zwemmen en hangen, stevig in een reddingsvest verpakt, aan een luchtband in zee. Een plaatselijke gids trekt hen langs enkele vriendelijke en luie schildpadden en scholen sardines die zich dicht bij het strand wagen.

Voor minder dan twintig euro per duik varen we een klein uur uit naar Pescador Island, waar de schepen van alle duikcentra in de buurt verzamelen om hun duikers te water te laten. Voor het eerst zie ik daar een vijlmossel (Lima orientalis). Het schelpdiertje van zo'n 6 cm groot zit stevig tussen de rotsen geklemd en flitst als een stroboscooplicht. Als ik later wat googel ontdek ik dat het daarom ook de 'disco clam' genoemd wordt. Onderzoekers dachten destijds dat het licht een soort bioluminescentie was, zoals bij vuurvliegjes of diepzeevissen. Maar in 2014 ontdekte zeebioloog Lindsey Dougherty van de Universiteit van Califor-

Vijlmossel (Lima orientalis).

Nelson’s diving school in Moalboal.

'Crinoid Shrimp' (Periclimenes cornutus). Deze steurgarnaal kan verschillende kleuren hebben naargelang de gast waar hij op leeft. Op deze zeelelie neemt het diertje het zebrapatroon van de lelie over.

Foto's (3): Patrick Swinnen.

nië dat de flitsende lichten worden veroorzaakt door sterk reflecterende silicabolletjes in de feloranje lippen van de mossel. Het lichtscherm zou potentiële aanvallers afweren. Je kan de vijlmossel beter ook niet opeten, want haar lippen bevatten zwavelzuur.

Even later ontdek ik een rode hengelaarsvis. Altijd prettig om te fotograferen, want die beestjes blijven lang op dezelfde plaats en zelfs de amateuronderwaterfotograaf die ik ben kan er een kiekje van nemen. Vroeger werden verschillend gekleurde hengelaarsvissen beschouwd als verschillende soorten. De ichthyologen (visgeleerden) onderscheiden vandaag de dag een vijftigtal soorten wereldwijd. Het blijkt dat de kleur weinig rol speelt bij de determinatie van hengelaarsvissen. Specimen van dezelfde soort kunnen er volledig verschillend uitzien. De vissen kunnen daarenboven op vrij korte termijn van kleur veranderen. Ze kunnen hun uiterlijk ook aanpassen aan objecten in hun onmid-

dellijke omgeving, zoals sponzen, rotsen, koralen of zakpijpen. Als ze zich verplaatsen naar donkerder regionen zullen ze zich aanpassen en er donkerder gaan uitzien. Je vindt vaak zwarte hengelaarsvissen op zwarte sponzen en gele exemplaren bij gele zakpijpen. De patronen op hun huid lijken vaak op de openingen van sponzen of zakpijpen. Deze agressieve vorm van mimicry en het daarbij horende voedingsgedrag van de hengelaarsvissen wordt beschouwd als één van de meest geëvolueerde vormen in de natuur van 'op wacht liggend' predatie.

Onze duiken op Moalboal leveren nog wel tal van leuke beeldjes op, maar behoudens de schildpadden blijft het schouwspel beperkt tot microleven en het kiekjes nemen tot macrofotografie.

Na een kleine week duiken houden we het voor gezien. Het kleine grut van Moalboal moet nu plaats ruimen voor de grote zeedieren van Malapascua. Dit eiland ligt ten

noorden van Cebu, eerst zeven uren rijden en dan drie kwartier varen. We kijken er alvast naar uit.

Kristine houdt ons tegen

Vóór we op reis vertrekken schrijven we ons altijd plichtsbewust in op de website 'Travellers Online' van de FOD Buitenlandse zaken (https://diplomatie.belgium. be/nl/reisadviezen/travellers-online). Bij crisissen, aanslagen of ongelukken kan de FOD ons dan informeren en ondersteunen. Dit heeft zijn nut al bewezen, zeker toen wij bij het losbarsten van de Covid-19-epidemie op duikreis in Colombia waren.

Nu kwam de waarschuwing net iets te laat. Onderweg van Moalboal naar Malapascua blaast de wind harder en harder en valt de regen met bakken uit de hemel. In de nieuwe vertrekhaven van Port Maya krijgen we te horen dat de ferry naar onze volgende duikbestemming niet vaart wegens de tyfoon. Niemand kan ons vertellen wanneer de dienst hernomen zal worden. We

Gevlekte voelsprietvis of hengelaarsvis ( Antennarius pictus). Steurgarnaal (Palaemonella philippinensis) of 'Bubble coral shrimp'. Amper enkele millimeters groot.

Gestippelde porseleinkrab (Neopetrolisthes Ohshimai ). Deze kleine porceleinkrab vind je tussen de tentakels van sommige anemoonsoorten.

De kleine fashionista van de oceaan (Nembrotha kubaryana). Deze naaktslak voedt zich met zakpijpen.

Foto: Linda Budts.

Foto's (4): Patrick Swinnen.

kunnen dus een kruis maken over duiken met de voshaaien. Geen probleem voor de lezer, want duikschool Arronax is er in november 2023 wél in geslaagd in Malapascua te duiken en bracht daar een prachtig verslag van in Hippocampus nr. 298 van maart/april 2024.

Voor ons zit er niets anders op dan terug te keren naar Cebu City in de hoop daar te kunnen duiken. IJdele hoop: Kristine blijkt dezelfde regio langere tijd te blijven verwoesten, met trouwens 151 doden en talloze gewonden tot gevolg. Wij spelen dus een week domino in onze hotelkamer en lezen onze boekenvoorraad er helemaal door. een week later, naar Coron

Een vlucht van een uur aan boord van een 'De Havilland DHC-8 turbojet' brengt ons op de luchthaven van Coron. Tyfoon Kristine heeft de Filipijnen verlaten richting Vietnam, maar daar is dan de supertyfoon Leon, de zesde grote storm die het land in

een maand tijd treft. De manager van duikcentrum 'Secret Divers' waar we geboekt hebben, vertelt ons doodleuk dat er deze week niet kan gedoken worden omwille van de wind. Moedeloos zien we op tegen een nieuwe week dominospelen …

Tot ik vanop het terras van ons hotel een blauwe boot met tal van duikers zie voorbijvaren. Wat blijkt? De boot van 'Secret Divers' is stuk en de manager gunt de concurrentie niets. Hij kiest er liever voor ons een week in het hotel te houden i.p.v. ons met anderen te zien duiken. Ik neem vanzelfsprekend via Whatsapp contact op met de 'Pirate Divers', de mensen van de blauwe boot. Zij nemen ons de volgende dag mee op ontdekking van de wrakken.

Ik hou van wrakduiken. Een wrak bezoeken brengt mij terug in de tijd en ik stel mij voor wat er aan boord is gebeurd, hoe de schipbreuk is verlopen. En laat Coron nu juist bekend zijn om de indrukwekkende vloot Japanse oorlogs- en handelsschepen

die er in de Tweede Wereldoorlog tot zinken zijn gebracht. De schepen hadden een toevlucht gezocht in de baaien in de omgeving van Busuanga, in de hoop dat de Amerikaanse vliegtuigen hen daar niet konden bereiken. Op 24 september 1944 bleek dat ijdele hoop en werden elf schepen tot zinken gebracht.

De wrakken liggen op relatief kleine diepte, wat voor de recreatieve duiker bijzonder aantrekkelijk is. Volgens de verschillende websites, die Coron en meer bepaald Busuanga aanprijzen, is dit het walhalla voor de wrakduikers. Eén van de sites omschrijft het als volgt: "Met een absolute schoonheid boven het wateroppervlak, laat Coron onder water sporen zien van een bewogen verleden. Maar liefst elf Japanse oorlogsschepen wachten op je om ontdekt te worden tijdens spectaculaire wrakduiken".

Wat ze er niet bij vertellen is dat de schepen daar al 80 jaar liggen en dat de meeste herleid zijn tot een hoop schroot. Wanneer

Henkie, een 'blennie' (Salarias segmentatus).

'Harlequin Ghost Pipefish' (Solenostomus Paradoxus).

Een blik op het wrak van de Akitsushima, een 118 meter lang Japans vliegtuigtransportschip.

De “Pirate Divers” brengen je met een driewieler tot aan het schip.

Foto's (4): Patrick Swinnen.

je je dan toch in de romp van een schip begeeft, blijkt het bijzonder gevaarlijk te zijn want de structuren zijn heel onstabiel. Al bij al een teleurstelling en we moeten ons beperken tot het bewonderen en fotograferen van de zeebewoners die we ook dichter bij huis kunnen waarnemen.

Barracuda Lake

Maar de 'Pirate Divers' hebben gelukkig nog een bijzondere verrassing in petto: Barracuda Lake.

We ankeren tussen enkele andere schepen in de buurt van de kust en zwemmen in vol duikersornaat naar een houten ponton. Van daaruit klimmen we een tiental minuten met lood en fles langs een wankele houten trap over de richel die de zee scheidt van het meer.

Een duik in Barracuda Lake is een unieke beleving. We beginnen de duik aan de oppervlakte bij een watertemperatuur van 28°C. Op een diepte van 14 meter stijgt de temperatuur onverwachts naar 38°C, waarbij we de indruk krijgen in ons pak

langzaam gegaard te worden. Dichter bij de bodem wordt het water gelukkig weer koeler.

Niet alleen de beleving van de temperatuurverandering is interessant, op een diepte van 4 meter verandert het water van zoet water naar zout water. Hier kunnen we een heliocline zien (een gebied waar water met verschillende zoutgehaltes zich vermengt). Het ziet er bijna uit als een lange, dunne, zwartgrijze, horizontale tornado in de verte. Een andere heliocline ontdekken we op 14 meter.

Er wonen naar het schijnt enkele barracuda's in deze vreemde wereld, maar wij hebben niets anders gezien dan weekdiertjes en enkele grondels. Maar als maanlandschap kan het tellen.

Op de terugweg worden we verrast door een uitloper van de tyfoon Leon. De temperatuur zakt stevig en we bevriezen in ons pak. De wind steekt op en een helse regen die pijn doet, overvalt ons. We bescher-

is

om deze vis in zijn natuurlijk milieu te fotograferen, want hij detecteert de trillingen die door de luchtbellen van de duikers worden geproduceerd en verstopt zich als ze naderen. Zijn hol, in de vorm van een verticale buis, wordt uitgegraven op een diepte van 7 tot 45 meter, op zanderige hellingen.

men ons hoofd met onze vinnen en voor één keer doen we een reddingsvest aan zonder ertoe aangemaand te zijn. Een bemanningslid valt in zee, maar wordt snel terug aan boord gehesen. De plasticdoeken, die ons tegen de regen zouden moeten beschermen, scheuren en de zichtbaarheid wordt ongeveer tot nul herleid. Gelukkig zijn Filipino's goede zeelui en komen we heelhuids terug aan wal.

naar Bohol

De laatste etappe van onze Filipinoduikreis is Bohol. Dit eiland maakt net als Cebu deel uit van de Central Visayas. Het is bij de toerist vooral bekend om zijn 'Chocolat Hills', een uniek landschap waar bolvormige heuvels in de zomer chocoladebruin kleuren. Ze bestaan uit kalksteen (ooit koraalriffen) en stammen uit de ijstijd.

Bij de stad Lila in Bohol kan je tussen walvishaaien zwemmen. Ze worden daar aangetrokken door hen te voederen en verblijven er daardoor het hele jaar door.

De trap naar Barracuda Lake.

Barracuda Lake, omgeven door prachtige bergen.

Porseleinkrab (Neopetrolisthes maculatus).

Gevlekte buisaal (Heteroconger hassi ). Het

moeilijk

Foto's (4): Patrick Swinnen.

Wiebelkontjes (Thor Amboinensis) of 'Sexy Shrimp' (ook wel 'Squat shrimp' genoemd) zijn echte symbiose dieren en wonen het liefst als koppel of in een groep in een anemoon.

Er zijn hordes toeristen, schimmige regels worden niet streng nageleefd en de dieren vertonen ander gedrag dan het natuurlijke. Het walvishaaientoerisme levert uiteraard economische voordelen op voor de lokale gemeenschap, maar de impact op de walvishaaien zelf wordt vergeten. Mensen zwemmen vrij rond tussen de vissen en duikers verhinderen de dieren weg te vluchten van een te drukke oppervlakte. Alhoewel ik nog nooit tijdens een duik een walvishaai heb gezien, blijf ik weg uit Lila en ga ik mijn duikplezier halen aan de andere kant van het eiland, in de buurt van het strand van Panglao.

De duiksites blijken vrij ver gelegen te zijn van het duikcenter. Wij hebben geboekt bij 'Mario Dive Resort' en zijn de enige gasten. Aan boord van een zeer groot en comfortabel schip met een crew van 4 tot 5 zeelui varen we telkens meer dan een uur uit om de duikstekken te bereiken. Ter plaatse verzamelen tientallen schepen met snorkelaars die omzeggens allen uit Taiwan

Zeespin (Pycnogonida sp.) op de rug van een zeekomkommer (Stichopus herrmanni ). Er zijn ongeveer 1160 soorten zeespinnen beschreven.

blijken te komen. De enkele duikers die zich in het water wagen, beperken zich tot het nat maken van hun pak in minder dan dertig minuten. We zien ze dus amper onder water, maar eenmaal weer boven laten ze zich wel gelden. Op elke boot wordt er gezongen, gedanst en gefeest … De diesels blijven draaien en de lucht is bezwangerd met stinkende oliedampen. Maar onder water is alles rustig en genieten wij van mooie koraalriffen en vooral klein leven.

Een duiksite die ik absoluut wil vermelden is 'Snake Island', zo genoemd omdat er enorm veel zeeslangen leven. Ondanks de naam is het helemaal geen eiland maar wel een zandbank op zo'n 11 kilometer van de kust. Naast blauwwit geringde zeeslangen kan je er ook zeedraken en murenes spotten. Na een negental duiken in Bohol zit onze duikreis er op.

Volgend jaar nog eens?

Of ik nog eens terug naar de Visayas reis? Ik denk het niet. De reis naar dit deel van

De geringde zeenaald (Dunckerocampus dactyliophorus) is een straalvinnige vissensoort uit de familie van de zeenaalden en zeepaardjes (Syngnathidae).

de wereld is lang en duur en het onderwaterleven kan je ook elders waarnemen.

De tyfoons nemen niet alleen in aantal, maar ook in hevigheid toe (zie kaderstuk). Hierdoor weet je nooit hoeveel duiken je in je DIVES-logboek zal kunnen inschrijven.

Door die opeenvolgende tyfoons wordt het koraal hoe langer hoe meer beschadigd en is de zichtbaarheid dikwijls slecht. Maar het kan natuurlijk ook meevallen, zoals het verhaal van duikschool Arronax bewijst. 

PATRICK SWINNEN

Pegasus (Eurypegasus draconis), ook wel bekend als een sea moth, zeedraak of pagasidae, valt samen met het zeepaardje (zeenaaldachtige) onder de superorde van de stekelvinnigen.

Foto's (4): Patrick Swinnen.

De doornenkroon ( Acanthaster planci ) is een zeester zo groot als een putdeksel, vol met vlijmscherpe stekels en daarenboven giftig. Hij komt in een groot deel van de Indische en Stille Oceaan voor en vreet koraalriffen op.

Tropische stormen worden orkaan, cycloon, tyfoon of taifoen genoemd, naargelang het werelddeel waar zij waargenomen worden. In Azië gebruikt men de term tyfoon om een tropische storm aan te duiden waarvan de windsnelheden de drempel van windkracht 12 overschrijden. Dat houdt in dat er windsnelheden voorkomen van meer dan 63 knopen, ongeveer 117 kilometer per uur.

De Filipijnen.

Het opvallendste kenmerk van een tropische cycloon is het oog in het centrum, waar de laagste luchtdruk gemeten wordt. Rond dit oog ontstaan grote windsnelheden, terwijl de wind en de bewolking in het oog zelf gering of niet aanwezig zijn. Daarnaast is er zware regenval en kunnen stormvloeden in kustgebieden zware overstromingen veroorzaken. In tegenstelling tot de stormen in onze contreien hebben tropische cyclonen geen front. De cycloon heeft een gesloten, concentrische circulatie. Dat geeft op satellietfoto's een spiraal- of schijfvormig beeld.

De Filipijnen zijn volgens de Engelstalige versie van Wikipedia gekend als 'the most exposed country in the world to tropical storms'. Daar waar in 1964 twee tyfoons de regio teisterden is dit aantal in 2024 gestegen tot 24. Tussen eind oktober en half november 2024 werden de Filipijnen getroffen door niet minder dan zes tyfoons, waarvan drie supertyfoons. Een tyfoon krijgt de naam supertyfoon wanneer de windsnelheid de 185 km/u bereikt of overschrijdt.

316.354 gebouwen werden gesloopt en er vielen 174 doden (25 mensen waren in december 2024 nog steeds vermist). Volgens de World Weather Attribution, een academisch samenwerkingsverband dat de attributie van extreme gebeurtenissen bestudeert, beïnvloedt de klimaatverandering niet alleen het aantal maar ook de intensiteit van de tyfoons in de regio en in de wereld.

Poetsgarnaal ( Ancylomenes sarasvati ).

'Cowrie' (Ovula ovum). De mantel van deze slak is zwart en ze woont in een witte schelp. De grootste in haar soort, ze wordt wel twaalf centimeter lang.

De bangka, de traditionele Filipijnse “duikersboot”. Ingericht met keuken en toilet.

Foto's (4): Patrick Swinnen.

Schildpadden in de Put van Ekeren

De Put van Ekeren heeft te maken met de aanwezigheid van invasieve zoetwaterschildpadden, met name de geelwangschildpad ( Trachemys scripta troosti ) en de roodwangschildpad ( Trachemys scripta elegans ). Deze schildpadden, afkomstig uit Noord-Amerika, zijn populair als huisdieren vanwege hun aantrekkelijk uiterlijk en relatieve onderhoudsvriendelijkheid.

Helaas worden ze vaak vrijgelaten in de natuur wanneer ze te groot worden of als de eigenaar ze beu geworden is. Hoewel hun aanwezigheid in de Put van Ekeren aanvankelijk charmant leek, heeft dit complexe ecologische gevolgen. De geelwang- en roodwangschildpadden zijn prachtige dieren. Hun kleurrijke schilden en opvallende wangmarkeringen maken ze tot aantrekkelijke bewoners van vijvers en meren. Voor duikers in de Put van Ekeren bieden deze schildpadden een unieke ervaring. Het bekijken van deze exotische dieren onder water voegt een extra dimensie toe aan de duik en biedt mooie mogelijkheden voor onderwaterfotografen en -videografen.

invasieve soorten

Hoewel de esthetische voordelen van de geelwang- en roodwangschildpadden onmiskenbaar zijn, wegen de nadelen veel zwaarder door, vooral vanuit ecologisch perspectief. De schildpadden zijn invasieve soorten, wat betekent dat ze in staat zijn om zich buiten hun natuurlijke habitat te vesti-

gen en daar aanzienlijke schade aan te richten. Daarnaast hebben de schildpadden een gevarieerd dieet dat bestaat uit waterplanten, insecten, amfibieën, vis en zelfs kleine zoogdieren. Dit dieet overlapt sterk met dat van andere bewoners van de put, wat leidt tot een verhoogde druk op de beschikbare voedselbronnen.

alleseters

Deze competitie kan de populaties van inheemse soorten drastisch doen afnemen. De geelwang- en roodwangschildpadden zijn omnivoren (alleseters, eten zowel plantaardig als dierlijk voedsel), maar ze hebben een bijzondere voorkeur voor waterplanten. Dit heeft een domino-effect op het ecosysteem. Waterplanten zijn cruciaal voor het behoud van de waterkwaliteit, omdat ze helpen bij het stabiliseren en het verminderen van erosie, het bieden van schuilplaatsen voor vissen en andere organismen en ze zorgen voor voldoende zuurstof in het water. Zonder deze planten kan het ecosysteem uit balans raken, wat leidt tot een verminderde biodi-

versiteit en een toename van algenbloei. Een ander zorgwekkend aspect van deze invasieve schildpadden is hun potentieel om ziekten en parasieten te verspreiden. Omdat ze afkomstig zijn uit een andere regio, kunnen ze dragers zijn van pathogenen die schadelijk zijn voor inheemse soorten. Dit kan leiden tot uitbraken van ziekten die aanzienlijke schade toebrengen aan de lokale fauna.

De schildpadden hebben dan ook nog eens een lange levensduur – vaak meer dan 30 jaar – en kunnen zich onder gunstige omstandigheden in het wild succesvol voortplanten.

gespecialiseerde opvangcentra

Hoewel de omstandigheden in de Put van Ekeren niet ideaal zijn voor hun voortplanting, kan zelfs een beperkte reproductie leiden tot een verdere toename van hun populatie. Dit versterkt hun negatieve impact op het ecosysteem.

Foto: Thomas Van Puymbroeck.

Een roodwangschildpad in de Put van Ekeren. Mooi om te fotograferen, maar zulke exotische amfibieën horen hier niet thuis. Ze verstoren de natuurlijke habitat.

De roodwangschildpad of roodwangsierschildpad (Trachemys scripta elegans) is een waterminnende schildpad uit de familie van de moerasschildpadden. Ze komt van nature voor in het zuiden van de Verenigde Staten en in Mexico. Het opvallendste kenmerk van de roodwangschildpad is het kleurpatroon van de kop en dan vooral de brede oranjerode slaapstreep boven de trommelvliezen. Mannetjes kunnen een schildlengte van 15 tot 20 cm bereiken, vrouwtjes van 16 tot 30 cm.

Het beheer van invasieve soorten is een uitdaging die een gecoördineerde aanpak vereist. Het publiek moet worden geïnformeerd over de gevolgen van het vrijlaten van exotische huisdieren in het wild. Er zijn gespecialiseerde opvangcentra voor reptielen die een betere oplossing bieden dan ze vrij te laten in de natuur. 

THOMAS VAN PUYMBROECK

Scan de QR-code voor de herkenningskaart over zoetwaterschildpadden.

Succesvolle voortplanting van roodwangschildpadden is in België en Nederland nog niet vastgesteld. Wel zijn er meerdere waarnemingen van eiafzet, maar er zijn geen jongen waargenomen.

Waarschijnlijk is de temperatuur niet voldoende hoog.

Bij verdere opwarming van het klimaat, valt in de toekomst succesvolle voortplanting niet uit te sluiten.

Bedreiging en bescherming

Vanwege de risico's van losgelaten roodwangschildpadden, is in 1997 de import van roodwangschildpadden in de EU verboden. Handelaren zijn toen overgegaan op nauw verwante moerasschildpadsoorten en ondersoorten, waaronder de geelwangschildpad en de geelbuikschildpad. Deze worden in toenemende mate waargenomen in de vrije natuur.

Op de Unielijst van invasieve exoten van de EU staat inmiddels de lettersierschildpad (Trachemys scripta) met expliciet vermeld haar ondersoorten geelbuikschildpad (Trachemys scripta scripta), geelwangschildpad (Trachemys scripta troosti) en roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans), waardoor onder meer alle handel verboden is.

Foto's (3): Thomas Van Puymbroeck.

Advertentie

Jeugdduikhoekje

Onderwaterbiologie

Wie zwemt er zoal in het zoete water rond? (Deel 2)

Klaar om kreeften, krabben en kwallen te ontmoeten onder water? Ik zie je je voorhoofd al fronsen: kreeften, kwallen? We gingen het toch over het leven in het zoete water hebben? We gaan toch de Oosterschelde niet in? Klopt, we blijven echt wel in het zoete water. En daar vinden we die beestjes eveneens, weliswaar in een ander (soorten)jasje.

De grappigste is en blijft het zoetwaterkreeftje . Soms is hij niet zo makkelijk te vinden, want hij verstopt zich vaak in holletjes of onder waterplantjes. En hij heeft dan ook nog eens een goede schutkleur: bruin met vlekjes. Een uitdaging dus om hem te vinden. Maar wanneer je hem vrij rondkruipend ontmoet is hij heel grappig: hij voelt zich gauw bedreigd en heel stoer gaat ie dan een beetje rechtop zitten met zijn scharen dreigend geopend omhoog gericht.

Er zijn verschillende soorten rivierkreeftjes, maar jij zal meestal de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft ontmoeten. Onze Europese variant is immers vrij zeldzaam geworden om verschillende redenen. Daar is zijn Amerikaans broertje er één van. Door toedoen van de mens kwam de Amerikaan in onze zoete wateren terecht. Helaas bracht hij een ziekte met zich mee, namelijk de kreeftenpest, dit is een soort schimmel. De Amerikaan wordt er niet ziek van, maar de Europeaan wel en dat zorgde voor een massale sterfte van de Europese zoetwaterkreeftjes.

Wanneer je een niet bewegend kreeftje ontmoet onder water, moet je trouwens niet meteen denken dat hij dood is. De kans is groot dat je een vervelling van een kreeftje ziet. De kreeft heeft immers geen inwendig skelet dat bestaat uit botten zoals jij dat hebt. Zijn skelet zit rond zijn lichaam aan de buitenkant. Men noemt dat een exoskelet. Dat exoskelet bestaat uit chitine: een taaie materie die heel hard wordt nadat de chitine calciumcarbonaat, zeg maar een soort kalk, opneemt. Een kreeftje wordt ooit klein geboren en moet dus groeien. Dat exoskelet kan niet groeien, dus gaat het groeiend kreeftje vervellen. Het kreeftje barst dus als het gaat groeien als het ware uit zijn te kleine exoskelet en kruipt er uit. Die vervelling zie je vaak op de bodem liggen en lijkt dus op een dood kreeftje. Het kreeftje vormt na de vervelling een nieuw, groter exoskelet dat in het begin zacht is, maar snel verhardt door opname van het calciumcarbonaat uit het water en uit zijn eigen lichaamsreserves. Het proces duurt wel even, soms wel 7 dagen. Je begrijpt dat het kreeftje op dat moment erg kwetsbaar is zonder zijn stevig huidje en gedurende het uithardingsproces stilletjes in een holletje blijft zitten. Verstoor daarom dus nooit een kreeftje dat je in een holletje ziet zitten!

En dan die zoetwaterkrabben. Hoe zit het daarmee? Wel, er bestaan eigenlijk geen inheemse zoetwaterkrabben in ons land. Inheems, een moeilijk woord om te zeggen dat er geen krabben bestaan die hier van nature leefden en leven. De krabben die we nu zien zijn Chinese wolhandkrabben. Ook zij zijn door toedoen

Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis).

Foto: Silvia Waajen.

De gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Faxonius limosus) verscholen onder waterplantjes.

Foto: Patrick Van Hoeserlande.

Soms zie je het zoetwaterkreeftje in zijn holletje zitten.

De vervelling van een zoetwaterkreeftje.

Foto: Ivo Madder.

Foto: Raphael Bechet.

Levenscyclus van Craspedacusta sowerbii (Lankester 1880). Gewijzigd naar de tekening van Lytle (1982). Bron: Espèces-exotiques envahissantes.

van de mens hier terechtgekomen via de scheepvaart en het ballastwater van de schepen. In dat ballastwater zaten namelijk larfjes van de krab. België bood een heel aangename leefomgeving voor die larfjes: zacht zoet water en veel voedsel. En zo was de succesvolle opmars van de Chinese wolhandkrab verzekerd. Ze hebben zich vlot verspreid, want het zijn sterke zwemmers en kunnen ook goed over land lopen van de ene zoetwaterplas naar de andere. Men is echter niet zo blij met het succes van deze krabben: ze brengen veel schade aan de oevers en visserij en ze verdringen heel wat inheemse dieren. Ze zijn anders wel leuk om te zien. De volwassen mannetjes hebben op hun scharen immers een dikke wolachtige substantie. Dit zijn eigenlijk fijne haartjes die net als het exoskelet bestaan uit chitine, maar dan erg dun en flexibel. Dat zorgt ervoor dat het lijkt alsof de krab wollige handschoentjes aanheeft. Wat nou precies de functie is van die wollige handschoentjes is niet geweten. Maar vermits het vooral bij de volwassen mannetjes aanwezig is, vermoedt men dat het is om indruk te maken op de vrouwtjes. De vrouwtjes hebben meestal geen of erg kleine haartjes.

Waar je echt niet naast de zoetwaterkreeft en -krab kan kijken wegens best groot, is het spotten van een zoetwaterkwalletje heel wat moeilijker en niet elk jaar mogelijk. Een hele uitdaging om ze als duiker te ontmoeten dus. Daarom is duiken ook zo leuk en afwisselend, want je weet nooit wat de natuur je laat zien. Kwestie van altijd alert en nieuwsgierig te blijven tijdens elke duik, hoe vaak dat je ook al op hetzelfde plekje hebt gedoken!

Het zoetwaterkwalletje is klein, maximaal tweeëneenhalve centimeter groot, en ze netelt niet. Ook zij is alweer niet inheems. Eigenlijk komt ze door menselijk toedoen vanuit de Yangtze rivier uit China hierheen. Nu heeft het kwalletje het hier best moeilijk. Ze leeft meestal als poliepstadium in kolonies. Een kolonie wil zeggen met veel diertjes samen. Alleen tijdens heel warme zomers zullen de poliepjes mekaar los laten, vrij gaan zwemmen en zich ontwikkelen tot kwal of meduse genaamd. Daarom zal je de kwalletjes enkel laat in augustus en september in het water kunnen ontmoeten, na een warme zomer.

De poliepjes zelf zijn vreselijk moeilijk te vinden: ze hechten zich vast op stenen en waterplanten en aan elkaar in een kolonie. Zo'n kolonie herbergt een kleine honderd poliepjes en is dan een paar centimeter groot. Je begrijpt dat je om deze te vinden je werkelijk met je neus op de bodem en met een onderwaterloep moet gaan zoeken. Zo'n onderwaterloep is trouwens erg leuk om mee te nemen tijdens je duik. Zo kan je kleine diertjes vergroten om te bekijken. Hoe dan ook, zoetwaterkwalletjes spotten blijft een uitdaging. Laat het me alsjeblief weten wanneer jij er eentje hebt ontmoet tijdens je duik. Ik ben benieuwd!

En wat dacht je van het idee dat we in de volgende Hippocampus eens gaan duiken tussen de zoutwaterkwallen? Tot dan! 

KIKI VLEESCHOUWERS

De Chinese wolhandkrab verspreidt zich over land van de ene zoetwaterplas naar de andere.

Foto: Christian Fischer.

Zoetwaterkwalletje (Craspedacusta sowerbii ).

Foto: Maurice Hendrikx.

De taal van walvissen

Iedereen kent wel het typische geluid van walvisachtigen. Van het gezang van de balleinwalvissen, zoals de bultrug, tot het geklik van de tandwalvissen, zoals dolfijnen en potvissen. Recent zijn er verschillende onderzoeken gevoerd die nieuw licht werpen op de mogelijke communicatie van deze dieren.

Het uitgangspunt van de studies was dat complexe maatschappijen, of die nu menselijk of dierlijk zijn, nood hebben aan een min of meer complexe vorm van taal om te kunnen communiceren. En we weten uiteraard al langer dat walvissen, of het nu gaat om bultruggen, vinvissen, dolfijnen of potvissen, een complexe sociale maatschappijstructuur hebben. Maar we wisten nog maar bitter weinig tot niks over hun taal.

potvissen

Een groep van Amerikaanse wetenschappers is de typische klikgeluiden van potvissen eens meer in detail gaan bekijken. Of beter gezegd, beluisteren.

Uit eerder wereldwijd onderzoek waren er reeds zo'n 150 verschillende sequenties van die klikgeluiden – coda's genoemd – geidentificeerd. Tot op heden ging men ervan uit dat één zo'n sequentie of coda het best vergeleken kon worden met een woord. De huidige groep onderzoekers is echter een andere mening toegedaan. Zij gaan die coda eerder gaan vergelijken met een soort van morsecode, meer nog, een alfabet. Ze had-

den reeds vastgesteld dat in verschillende gemeenschappen van potvissen verschillende van die coda's voorkomen. Elk van die gemeenschappen heeft met andere woorden haar eigen accent of dialect. De onderzoekers zijn zich gaan concentreren op één gemeenschap van ongeveer 60 dieren. In deze gemeenschap stelden ze 21 van de 150 wereldwijd geregistreerde coda's vast.

Vervolgens zijn ze op zoek gegaan naar vier componenten van taal binnen die coda's. De eerste is het ritme, dus de manier waarop de kliks elkaar opvolgen. Eén klik en dan vier erna, of zes kliks kort na elkaar, of twee groepjes van twee kliks, …

Het tweede aspect is het tempo, hoe lang duurt zo'n coda? Gemiddeld blijkt die tussen de anderhalve en twee seconden te duren. Meteen valt op dat er tussen de verschillende coda's wel degelijk een pauze waar te nemen is. De coda's of verschillende sequenties zijn dus heel goed van elkaar te onderscheiden. Dat lijken dus al twee elementen die heel belangrijk zijn voor het onderscheiden van een taal.

Foto: Wim Bollein.

Duikende potvissen, moeder en kalf.

Potvis (Physeter macrocephalus).

Foto: EllenCuylaertsCoral Reef Image Bank.

Maar dan is men nog verder gaan kijken. Een volgende element dat bestudeerd werd, is de 'ornamentatie'. Dat lijkt een moeilijk begrip, maar het betekent letterlijk wat het beschrijft: het een beetje ornamenteren (decoreren, opsieren, fraaier maken) van de taal. De onderzoekers stelden vast dat ze een gekende coda hoorden, met dan op het eind nog net een klik(je) erbij. Vergelijk het gerust met een stopwoordje dat velen van ons ook gaan gebruiken op het einde van een zin.

Een laatste element dat onderzocht werd, is een term die we kennen uit de muziekwereld: 'rubato'. Dit Italiaanse woord betekent letterlijk 'gestolen' (of 'geroofde') en staat eigenlijk voor gestolen tijd. Het beschrijft het fenomeen van hele kleine afwijkingen in een gekend ritme van een coda. Met andere woorden een patroon dat net niet in de tel zit. In de muziekwereld verwijst 'rubato' naar de expressieve en ritmische vrijheid om het strikte tempo tijdelijk te negeren.

Deze vier aspecten hebben de onderzoekers in een raster gestoken en zo zijn ze tot de conclusie gekomen dat ze patronen en clusters konden herkennen die leiden tot een soort van een alfabet dat zeer sterk gelijkend is op de fonetiek van een menselijke taal. Bovendien konden ze vaststellen dat ook interactie een rol speelt. Met wie de dieren in interactie waren, speelde een rol in het ritme en tempo.

De spectaculaire vaststelling is wel dat men nu uitgaat van een alfabet en niet van woorden. Dat dieren bepaalde geluidencombinaties zouden hebben voor woorden, dat klinkt

vrij logisch. We weten al langer dat dieren elkaar heel gericht kunnen waarschuwen voor 'gevaar' of 'voedsel'. Maar gebruikmaken van een alfabet geeft aan dat de potvissen veel complexere communicatie kunnen voeren en 'woorden' kunnen vormen.

balleinwalvissen

Ook weten we dat er structuur zit in het gezang van balleinwalvissen en baardwalvissen. We weten bovendien ook dat ze van elkaar leren 'zingen' en we kunnen zelfs vaststellen dat er een trend in de gezangen zit. Plots duikt ergens in de oceaan een variant van een bestaand gezang op en binnen de kortste keren hoor je die nieuwe 'hit' over gans de wereld. We weten dus dat die gezangen cultureel overgedragen worden. Dat betekent dan weer dat de dieren er bewust mee bezig zijn.

Maar ook hier gaat het nog verder dan dat. Het blijkt namelijk dat de statistische structuren die je kan terugvinden in de gezangen, evengoed terug te vinden zijn in de menselijke talen. Om dit te achterhalen heeft men niet minder dan 65.000 walvisgezangen, voornamelijk van bultruggen, opgenomen.

Eén van de statistische conclusies die men heeft kunnen vaststellen is wat je in mensentaal de 'wet van Zipf' noemt: er zit een bepaalde verdeling van de woorden in een taal. Anders gezegd, het meest voorkomende woord, komt dubbel zoveel voor als nummer twee en het komt drie keer zoveel voor als nummer drie. Dat is een structuur die in talen ingebakken zit en die structuur heeft men nu ook kunnen vaststellen in walvistalen.

Om dit te kunnen vaststellen, moet je natuurlijk weten hoe 'woorden' klinken in de walvistaal. Om dat te ontdekken is men beginnen nadenken over hoe baby's woorden van elkaar kunnen onderscheiden. Baby's krijgen een continue stroom van geluiden over zich heen en op de één of andere manier moeten ze leren daar woorden uit te distilleren. Nu blijkt dat baby's zich focussen op de minst vaak voorkomende klankcombinaties en daar een woordscheiding aan gaan koppelen. En inderdaad, vreemde combinaties van klanken zitten meestal op de grenzen van woorden en zelden in het midden van een woord. En eens een baby leert om de stroom van geluiden op die manier in stukken te gaan hakken, leert hij woorden onderscheiden en kan hij vervolgens gaan leren wat hij met die woorden kan gaan doen. Op dezelfde manier is men in de gezangen gaan zoeken naar klankcombinaties die zelden voorkomen en is men daar gaan kappen. En inderdaad, als men dit gaat toepassen, dan valt vast te stellen dat gehakte stukjes (of de 'woorden') exact de statische vorm van een mensentaal volgen. Met andere woorden, walviszang is op dezelfde manier gestructureerd als mensentaal. Meer nog, walvissen ontdekken die structuur op dezelfde manier als mensenbaby's dat doen!

En daar houdt het nog niet op. Nog andere onderzoekers hebben geluisterd naar 16 verschillende walvissoorten en wat ze hoorden vergeleken met 51 mensentalen. Ook daarin heeft men statistische structuren vastgesteld die allemaal bleken te kloppen. Zo is er de kortheidswet: de meest gebruikte woorden in een taal zijn ook de kortste. Maar ook, hoe langer de zinsconstructie, hoe korter de woorden waaruit die zin is opgebouwd. Ook dat klopt in zowel mensentaal als in walvistaal.

artificiële intelligentie

Toch moet je opletten met al te voortvarende conclusies. Ja, de walvistaal blijkt gestructureerd te zijn zoals die van mensen. Maar dat is mensenmuziek ook en die hoeft niet noodzakelijk informatie over te dragen of een diepere semantische betekenis te hebben. Het blijft bovendien vooralsnog allemaal theorie. We mogen bijvoorbeeld niet uitsluiten dat we hier in een geval van projectie zitten. Dat we patronen van geluiden gaan projecteren op onze eigen complexe taal en dus zaken herkennen die er helemaal niet hoeven te zijn. Het lijkt er

De bultrugwalvis (Megaptera novaeangliae) is één van de vele balleinwalvissoorten.

Het Whale-SETI-team (Search for Extraterrestrial Intelligence, maar dan toegepast op walviscommunicatie) probeert de structuur van walvisgeluiden te ontrafelen om beter te begrijpen hoe intelligentie en communicatie werken in diersoorten die zo anders zijn dan de mens. De achterliggende gedachte is dat als we complexe communicatie kunnen herkennen in de geluiden van walvissen, we wellicht ook beter zijn toegerust om intelligente signalen uit de ruimte te herkennen.

echter wel heel sterk op dat we hier echt wel te maken hebben met een meer complexe taalstructuur om te kunnen communiceren. Het principe van één klank, één woord, lijkt hier nu echt van de baan.

Het probleem met deze theorie is dat men nog steeds geen verband kan leggen tussen de coda's of de gezangen en hun betekenis. En daar ligt nu natuurlijk de grote moei-

lijkheid. In theorie zou men kunnen gaan turven welke coda's in welke volgorde en hoeveelheid voorkomen in verschillende situaties, maar dat is ongelooflijk complex als je geen enkel aanknopingspunt hebt en is vooralsnog niet aan de orde. Echter hebben we er de laatste jaren een nieuw krachtig hulpmiddel bijgekregen om dergelijke taken uit te voeren: artificiële intelligentie is bij uitstek de manier om betekenis te vinden

Advertentie

EPHYRA, de Noordzee op zijn best!

Planning en beschikbaarheid 2025 op onze website, scan de QR-code!

Schrijf je in op onze nieuwsbrief…

in complexe patronen. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat onderzoekers wereldwijd druk bezig zijn met deze technologie in de hoop ooit een walvistaal te ontcijferen. Tot dan zullen walvisgezangen en coda's voornamelijk gebruikt worden om ons te ontspannen zonder dat we beseffen wat we nu eigenlijk horen.

info@thebigblue.be www.thebigblue.be 09 367 01 20

Duikreizen

WIM BOLLEIN

Praten met een walvis met behulp van AI.

Foto: 3D-renderingbekirevren & Ivo Madder.

DE DUIKWINKEL VAN NEDERLAND EN BELGIË

Garmin Descent G2 duikcomputer

• Nieuwe vette klok! Touchscreen

Amoled kleurenscherm

Check alle extra functies

€ 699,99

Bare AquaTrek droogpak

• Met frontrits

Neopreen nekseal / latex polsseals

7 mannen- en 5 vrouwenmaten

Kwaliteit voor een charmante prijs

€ 1.099

SubLub Rotterdam

Admiraal de Ruyterweg 40a 3031 AD Rotterdam

T +31 (0)10-2440111 | rotterdam@sublub.nl

Open di-vr 12-18 u & za 10-17 u

SubLub Zuidlaren

Verlengde stationsweg 12 9471 PL Zuidlaren

T +31 (0)50-8200479 | zuidlaren@sublub.nl

Open di-vr 11-18 u & za 10-17 u za 10-17 u

Scubapro Set Level

MK11 C370

• Top beginnersset

• Trimvest met geïntegreerd lood

• Gebalanceerde membraan ademautomaat

Gemonteerd en duikklaar geleverd

Console naar keuze aan te passen

Oceama Manta duiklamp

• Dimbaar in 3 stappen Oplaadbaar

2 uur brandtijd Turbofunctie, 1 minuut 3000 lumen

vanaf € 859 € 159

SubLub Nieuwegein

Merweplein 1

3432 GN Nieuwegein

T +31 (0)30-2074062 | nieuwegein@sublub.nl

Open wo 16-21 u do & vr 12-18 u, za & zo 10-17 u

SubLub Amstelveen

Uilenstede 314 1183 DB Amstelveen

T +31 (0)20-6407806 | amstelveen@sublub.nl

Open di-vr 13-19 u & za 10-17 u

SubLub Limburg

Valkenburgerweg 12 6367 GV Voerendaal

T +31 (0)45-2033013 | voerendaal@sublub.nl

Open ma, di, do & vr 14-19 u & za 10-16 u

De Rode Zee zoals ze was

Onlangs kwam ik een vergeten harde schijf tegen. In de folder 'Soedan 1996' sliepen mijn eerste onderwaterbeelden. De foto's zijn een beetje wazig en de video is niet echt 4K, maar de beelden zijn betoverend. Wat een verschil met wat we in november 2024 in Elba reef hebben gezien! Overal haaien, barracuda's en gezonde koralen. Dit was de Rode Zee, bijna dertig jaar geleden...

Begin jaren '90 gingen we voor het eerst naar de Rode Zee. We logeerden in Hurghada, in het hotel Three Corners. Of was het Shedwan of Giftun? Doorheen de jaren hebben we ze alle drie gedaan, denk ik … In die tijd was er sowieso niet veel anders, behalve het peperdure Sheraton. Hurghada was toen nog een charmant stadje.

murenes strelen

Mijn eerste duik op Erg Abu Ramada was een revelatie! Wat was het er mooi! Ik kwam boven na 30 minuten op 30 meter, met een korte decotrap van 3 minuten. We hadden zeker tien murenes gezien! Mijn buddy, een Franse 'Moniteur National', toonde me hoe je de grotere exemplaren kunt strelen (kleine murenes zijn te agressief). Zet je haaks op de murene en gebruik je mes in je linkerhand om de zon te reflecteren. De murene is nu betoverd en je kunt haar staart met je rechterhand strelen. Zo fluweelzacht! Tegenwoordig is zo'n stunt te klasseren in de rubriek 'Don't try this at home'.

Marien leven aanraken is nu gelukkig overal verboden. Op veel plaatsen mag je zelfs geen handschoenen meer dragen, tenzij je allergisch bent voor koraal. Veel vissen, zoals murenes, zijn bedekt met een beschermende laag mucus die je met je hand kunt beschadigen. Je kunt hen ook besmetten met bacteriën. Bovendien zijn wilde dieren onvoorspelbaar en soms giftig, zoals je verder in dit artikel kunt lezen ... 25 jaar terug waren de murenes in Hurghada trouwens opvallend groter dan nu. De grootste die ik ooit zag was echt gigantisch. Haar kop deed mij aan die van een paard denken!

Zo groot als een koe!

Er waren niet alleen murenes te zien in Hurghada anno 1990. We doken op stukken van een wrak toen er een gigantische vis van achter een roestige boiler verscheen. Een tandbaars! Het dier was zo groot en zo breed als een koe! Hij wachtte geduldig op

een beloning. Met een bliksemsnelle zuigbeweging verdwenen twee hardgekookt eieren uit de hand van de gids, ruim een meter verder! Schaalstukken en verpulverd eigeel verlieten de kieuwen van de reus. Ook Napoleonvissen zijn dol op eitjes. De lokale instructeurs leerden ons om bij het ontbijt eieren in een Ziploc-zak mee te nemen. Op deze manier roken de vissen het eten niet dat we in ons trimvest hadden gestopt en konden we onverstoord duiken. Er waren sowieso bij elke duik meerdere grote Napoleons te zien, soms wel anderhalve meter lang.

Ik moest dus niet lang wachten om een geschikte kandidaat te vinden. Ik deed de velcro van de zak van mijn jacket open en haalde het plastic zakje uit. Ineens schoot de vis vooruit en hij rukte de eieren weg, met Ziploc en al! Achter de kieuwen verscheen een wolk ei en 'microplastics'. In een mum verschenen duizenden kleinere vissen om de stukjes op te eten. In de 'feeding frenzy' zwom nog een murene van achter ons die het feestje niet wilde missen. Ik heb mijn vingers nog, dankzij de werkhandschoenen van Gamma, maar het geweld en de snelheid van die vis deden mij schrikken! Ik had mijn les geleerd: geen eten onder water meenemen ...

In de jaren '80 en '90 was het voederen van de vissen gebruikelijk en niemand had daar problemen mee. Jammer genoeg bleek snel dat Napoleonvissen gevoelig zijn aan hoge cholesterolwaarden. Na enkele jaren verdwenen de meeste Napoleons uit Hurghada. Voederen is tegenwoordig verboden, een goede zaak voor dieren en vingers!

straftijd

Tussen de duiken serveerden alle dagboten dezelfde lunch: rijst met stukjes kip en rauwe groenten. We kregen echter een extraatje. Een matroos bracht vier grote langoesten mee, die hij met blote handen uit hun hol had gevist. Heerlijk! Toen moesten we de volgende duik berekenen. Volgens de US Navy tabellen had ik 31 minuten straftijd op 21 m. Als we nog een half uur doken, zou ik 17 minuten deco moeten doen! Niet erg, want het rifdak was ook prachtig. Tijdens mijn lange trap zag ik hoe de boten hun grijphaken recupereerden. Ze voeren op volle kracht achteruit, tot de haak plooide of het koraal brak. Het kon geen kwaad, want de riffen waren groot en er waren maar een handvol boten, nietwaar ...?

Amper 10 jaar later is rond Hurghada alleen dood koraal te zien. En elke dag meer dan honderd boten vol duikers en snorkelaars! Uiteindelijk heeft de overheid grijp-

Sanganeb is het enige atol van de Rode Zee.

haken verbannen. Ze hebben vaste boeien geplaatst, waar boten verplicht moeten aanmeren. Er komen nog altijd honderden duikersboten, maar de riffen van Hurghada zijn tegenwoordig in veel betere staat, hoewel hun originele pracht wellicht nooit zal terugkomen.

Al Kabir

Eind 1995 kregen we groot nieuws van Anne-Marie Zoïs, 3*I en baas van DSM Travel. Daniel Luypaert had een mijnenveger van de Nederlandse Marine omgebouwd tot

duikersboot: Al Kabir. Hij vertrok naar Soedan en had nog enkele plaatsen vrij! Begin april '96 landden we dus in Port Soedan. Mijn vrouw Greetje had sinusitis en kon niet duiken. Ze mistte de eerste duiken op Precontinent II (Shaab Rumi), de onderwaterbasis waar de crew van Cousteau in 1963 een maand lang verbleef. Alleen de garage waar hun onderzeeër geparkeerd lag, was er nog. Hij leek op een gigantische kale zeeegel. Rondom zwommen veel vissen en tijdens elke duik kwamen nieuwsgierige haaien ons observeren. We doken ook verder op

het rif, in de stroming aan de rand van een drop-off. Iedereen hield zich met één hand vast (in die tijd dook iedereen met tuinhandschoenen). Boven ons passeerden tientallen grijze haaien en zijdehaaien. We hadden een duikcomputer gekocht (één voor ons tweeen, want ze waren erg duur), waardoor duiktijden tot een uur mogelijk zijn, als we niet te lang op diepte bleven.

We konden de DC-12 van Scubapro de derde duikdag grondig uittesten, want Greetje voelde zich beter en we zouden samen het wrak van de 'Blue Belt' verkennen. Deze grote cargo was geladen met Toyotavoertuigen toen hij in 1977 tegen het rif botste. Het schip zonk ondersteboven op een helling. In de omgeving lagen een aantal auto's en vrachtwagens verspreid.

Twee Zwitserse duikers waren van plan om tot aan de schroeven te duiken, op 82 m diepte, waar ooit tijgerhaaien zijn gespot. Met onze kleine duikflessen zou dat een 'touch and go' worden en we wilden langer duiken. We volgden dus de romp tot een opening op 52 m, waar we onder de boot doorzwommen. Boven ons hingen nog auto's aan het plafond, maar we bleven zwemmen en stegen op langs het rif, omdat de computer dik ontevreden was met ons duikprofiel. We eindigden de duik tussen de voertuigen om met kogelvissen te spelen. Als je er één vindt, moet je er met je snorkel op kloppen, zei de instructeur. Dan blaast hij zich vol als een ballon. Hoe grappig! Op de film zie je Greetje vrolijk met dat ballonnetje spelen. Nu weten we dat het niet enkel slecht is voor de kogelvis, maar ook voor de duiker, want de huid van deze schattige vissen bevat tetrodotoxine.

Had Greetje geen handschoenen gedragen, dan was ze waarschijnlijk serieus vergiftigd! Zalig zijn de onwetenden. We komen na 50 minuten boven met een grote glimlach, wat een fantastische duik! In 2013 gleed het 'Toyota Wreck' van het rif en verdween hij voor altijd de diepte in.

Sanganeb

De volgende dagen doken we op Sanganeb, waar we de vuurtoren konden bezoeken, met een prachtig zicht op de lagune. Sanganeb is het enige atol van de Rode Zee. In de late namiddag beleefden we daar de duik van ons leven. Terwijl we langs een koraalmuur afdaalden, passeerden tientallen hamerhaaien in het blauw! Ik filmde zoveel ik kon, maar helaas nam mijn Sony Hi-8 cam-

Overal haaien! En mijn Nikon heeft maar een rolletje van 36 dia's.

In 1996 was de Sonybehuizing voor Hi8-camcorders bijzonder populair. Compact en vederlicht: slechts 13 kg zonder lampen!

"Als je een kogelvis vindt, moet je er met je snorkel op kloppen", zei de instructeur ...

Die Scubapro R190 ademautomaat van toen heeft al 25 jaar geen onderhoud meer gehad, maar wordt nog elke week gebruikt tijdens de zwembadtrainingen! Geen

haaien.

corder alleen vage schaduwen op. Het spektakel duurde slechts enkele seconden, maar we waren dolgelukkig! Spijtig genoeg moesten we opstijgen. We zaten daarna op een zandplateau, een beetje saai, maar goed om uit te duiken en toen kwamen de grijze haaien. Ze zwommen sneller en zenuwachtiger dan anders, met hier en daar een sprint of een scherpe bocht. Ik gaf Greetje de videorecorder en haalde de Nikon F-801s boven. Het toestel zat in een waterdichte zak van Ewa Marine. Met al die topmodellen rond ons was het rolletje Fujichrome al snel op.

Helaas zou de gevoelige film overbelicht worden door de röntgenscanner in de luchthaven van Rome, maar gelukkig bleef Greetje filmen en staan die brutale haaien

mooi op de videoband! Ik kon zelfs nog dolfijnen filmen door de Sonybehuizing (13 kg zonder lamp!) naast de Zodiac te houden. nachtduik

Tijdens de briefing voor de nachtduik hoorden we dat de navigatie eenvoudig was. Het rif aan je linkerschouder om te vertrekken en aan je rechterschouder om terug te komen. Ik vertrok zonder camera, maar wel met de videolamp. Greetje had een kleine lamp met twee 'C'-cellen, goed voor een uurtje.

We volgden de muur rond 15 m diepte. Er was veel te zien en te beleven. Op 100 bar stegen we naar 6 m en keerden terug, het rif aan de rechterkant. Maar er klopte iets niet.

Mijn kompas wees in de verkeerde richting. We zagen nog wel de lampen van andere ploegen, ik moest mij dus vergissen … Onze flessen waren al een tijd op reserve en de lampen bijna plat. Naar mijn gevoel hadden we kilometers gezwommen. Waar was die boot? We kwamen boven, helemaal alleen onder een schitterende sterrenhemel.

Al Kabir was kilometers ver! Toen zag ik de blauwe schijn van de andere duikploegen, op een honderdtal meters van ons. Eén per één kwamen zij ook boven. Waar het rif op diepte inderdaad min of meer recht loopt, kronkelt het op 6 m tot in de lagune, waar we ons bevonden.

Er snelde een Zodiac onze richting uit, maar ondertussen was het laag water en vond hij geen weg tussen het koraalrif. Pas na een uur zwemmen, zagen we een opening tus-

scholen rifvissen.

Grijze

Overal

sen de branding. We kwamen helemaal uitgeput terug aan boord.

Umbria

De laatste dag doken we op het wrak van de Umbria. Deze Italiaanse cargo ligt sinds 1940 op het zand, tussen 5 m en 30 m diepte. Het is één van de mooiste wrakken van de Rode Zee, vergelijkbaar met de Thistlegorm. In het ruim zitten tonnen oorlogsmateriaal en munitie en zelfs drie Fiatvoertuigen, allemaal in relatief goede staat. Het wrak trekt massa's vissen aan. Rond de prachtig begroeide schroeven jagen scholen barracuda's en trevally's.

We hebben met Al Kabir slechts 11 duiken gedaan, omdat je in die tijd niet meer dan twee duiken per dag kon doen omwille van de straftijden van de duiktabellen. Toch hebben we de indruk dat we ongelooflijk

De prachtig begroeide schroeven van de Umbria in Port Soedan.

Op verkenning in het wrak van de Umbria.

In Hurghada kregen we vers gevangen langoest tijdens de lunch tussen de duiken. Tegenwoordig zijn langoesten zeldzaam.

veel hebben gezien. Veel meer dan wat we vandaag de dag in vier duiken per dag zien ... Ik dacht dat het in mijn hoofd was: herinneringen lijken immers beter en mooier na een aantal jaren. Daarnaast waren haaien en andere groot leven voor ons toen nog nieuw, met een hogere 'wow-factor'. Maar als ik de oude film en de foto's vergelijk met onze laatste reizen in de Rode Zee, moet ik vaststellen dat er nu effectief minder te zien is, vooral sinds een vijftal jaren. Minder roggen, minder haaien, minder langoesten, ...

Niet alleen in de Rode Zee, trouwens. Hoe vaak zijn we niet op een plek gaan duiken waar we met zekerheid bijzondere dieren gingen zien, om uiteindelijk teleurgesteld naar huis te vliegen? Of hebben we gewoon telkens pech? 

LAURENT SCHMITZ & GREETJE BUYSSE

De foto's in dit artikel zijn gemaakt door Laurent Schmitz en afkomstig van dia's die gedigitaliseerd werden of van snapshots van de originele Hi8-videobanden.

Bekijk de video van 'Soedan 1996': QR-code video op YouTube: https://youtu.be/A3hQ2JZqJQg

De vuurtoren van Sanganeb.

Precontinent II (Shaab Rumi), waar de crew van Cousteau in 1963 een maand lang op 10 m verbleef.

EGYPTE - SRI LANKA - INDONESIË - MALTA/GOZO - CURAÇAO - GALAPAGOS

BAHAMAS - MEXICO - MALEDIVEN - FILIPIJNEN - THAILAND - OMAN

ST. EUSTATIUS - BONAIRE - JORDANIE - COSTA-RICA - LIVEABOARDS

Veilig en Betrouwbaar

Aangesloten bij SGR en het Calamiteitenfonds.

Topbestemmingen wereldwijd

Duik op de mooiste duik- en snorkelbestemmingen wereldwijd.

Persoonlijk Advies op maat

Ervaren duikexperts met jarenlange ervaring helpen je bij het kiezen van de perfecte duikreis, afgestemd op jouw wensen en niveau.

Kwaliteit en comfort gegarandeerd

Alleen de beste duikresorts en liveaboards worden geselecteerd voor een zorgeloze ervaring.

Volledige verzorgd

Vlucht, accommodatie, duikpakketten en transfers geregeld.

FILIPIJNEN

Magic Island Dive Resort

JAAR

2025 - 20- jarige jubileum

Al 20 jaar een van de top duikresorts op de Filipijnen en in 2025 is het groot feest. Boek een reis naar Magic Island en ontvang 20% jubileum korting. Vraag ons naar jouw

RODE ZEE

Nemo Dive Club & Hotel

CURACAO

All West Apartments

INDONESIË

Murex Dive Resort

Kleinschalig en gastvrij resort, een echte topper in deze regio met dagelijks duiken in het schitterende Bunaken National Park. 10D / 7N 2-pers Deluxe kamer o.b.v. volpension en 10 bootduiken en 5 onbegeleide huisrif duiken.

FILIPIJNEN

Ticao Island Resort

Weg van de drukte aan een heerlijk strand liggen de Beach front cabana’s. Ontdek de kleurrijke riffen en duik met de manta’s en snorkel met de walvishaaien. 11D / 8 N 2-pers beachfront Cabana o.b.v. volpension en 12 bootduiken

korting.

Nederlandse gastvrijheid in Egypte Heerlijke bootduiken in de baai van Safaga 8D / 7N 2-pers kamer o.b.v. volpension 10 bootduiken fles, lucht, lood

Gelegen op de westpunt van Curacao weg van de drukte. 9D / 7N 2-pers studio o.b.v. logies en onbegeleid kantduiken duikpakket.

Nog tot en met 20 april kan je in de Venetiaanse Gaanderijen te Oostende naar een unieke en indrukwekkende tentoonstelling over ons kustverleden, een verdwenen eiland en de storm die middeleeuws Oostende verzwolg.

Testerep en het verzonken Oostende is een fascinerende tentoonstelling die een intrigerende kijk biedt in de geschiedenis van Oostende en zijn strijd tegen de zee. Het herinnert ons aan de vergankelijkheid van land en stad, maar ook aan de kracht van de menselijke veerkracht om zich aan te passen en te overleven. De expo slaagt erin een stuk verloren geschiedenis weer zichtbaar te maken en biedt tegelijkertijd een belangrijke boodschap over de toekomst van onze kustgebieden. Een must-see voor zowel geschiedenisfans als voor iedereen die geïnteresseerd is in de dynamiek van de natuur en haar invloed op de menselijke beschaving.

‘Beleving’ is de rode draad doorheen deze tentoonstelling. Bezoekers kunnen zelf het verzonken Oostende ervaren via digitale reconstructies en 3D-modellen. Eén van de highlights van de expo is een virtual reality-ervaring die bezoekers meeneemt naar de tijd vóór de overstromingen. Hier kunnen ze letterlijk wande-

len door Testerep en het oude Oostende. De expo richt zich op het mysterieuze en vaak vergeten verleden van Oostende, een stad die in de vroege middeleeuwen nog heel anders was dan het huidige stadssilhouet.

Er zijn workshops en lezingen van wetenschappers en historici die het belang van het behoud van historische kennis en de invloed van de klimaatverandering op kustgebieden benadrukken. De expo biedt dan ook een bredere boodschap over de kwetsbaarheid van onze steden en de kracht van de natuur, met als doel bewustwording te

creëren over de gevolgen van de stijgende zeespiegel.

Isabella en Willem, bewoners van het oude Oostende, nemen de jongste bezoekers mee op sleeptouw in een spannend escapespel. Daarnaast kan je ook meebouwen aan een LEGO®-maquette van het oude Oostende. baanbrekend onderzoek

Achter de reconstructie van Testerep schuilt baanbrekend onderzoek die het interdisciplinair team van onderzoekers dankzij archeologische vondsten, bodemscans, teksten, illustratieve beelden en geluid tastbaar hebben gemaakt. Twee jaar geleden sloegen mariene wetenschappers, archeologen, ingenieurs en computergame designers van KU Leuven, VUB, VLIZ en HoWest de handen in elkaar en ze brengen voor het eerst in de geschiedenis een tentoonstelling die hun geschiedkundige onderzoeken naar het verdwenen eiland Testerep in kaart brengt.

Testerep

Ooit bevond zich voor de kust van Oostende het schiereiland Testerep (soms verbasterd tot Ter Streep). Het strekte zich uit van Westende tot Oostende.

Testerep was een bloeiend havendorp, tot de Sint-Vincentiusstorm van 1393 (1394) het eerste Oostende onder de golven deed verdwijnen. Na de allesverwoestende natuurramp besloten de inwoners meer landinwaarts een nieuw Oostende op te richten.

Sint-Vincentiusvloed

De Sint-Vincentiusvloed, genoemd naar Vincentius van Zaragoza, wiens feestdag op 22 januari plaatsvindt, was een stormvloed op 22 januari 1393 (1394) waarbij delen van de Vlaamse kuststrook overstroomden. Het schiereiland Testerep met de destijds nog jonge stad Oostende en de nederzetting Walraversijde verdwenen in zee. de huidige dijk bij het centrum van de stad Oostende moet min of meer de plaats zijn waar destijds de achtergrens van het eilandje Testerep lag.

Testerep

Raversijde Oostende

Westende

Nieuwpoort

1 km

Middelkerke

Advertentie

De Wilde Noordzee

Natuur die zich niet laat temmen

De populaire mooie 88 minuten lange documentaire 'De Wilde Noordzee' die in Nederland sinds 12 september 2024 in de cinema getoond wordt, gaat op 19 maart 2025 ook in België in première.

Dankzij de Wetenschappelijke Commissie kan je op 10 april 2025 zelfs een voorstelling bijwonen aan de sterk gereduceerde prijs van slechts 5 euro (zie advertentie op de vorige pagina).

De documentaire 'De Wilde Noordzee', een regie van Mark Verkerk, geproduceerd door Klaudie Bartelink en Ignas Van Schaick, doet verslag van de inwoners die het zilte nat bewonen, van Schotland tot Zweden en van Denemarken tot Engeland.

Je wordt meegenomen op de persoonlijke reis van onderwatercameraman Peter van Rodijnen. Op jonge leeftijd werd hij geïnspireerd door de legendarische ontdekkingsreiziger, onderzoeker en filmmaker Jacques-Yves Cousteau. Peter besloot duiklessen te nemen en zelf de diepzeewereld te verkennen en op beeld vast te leggen. Zijn hobby werd zijn beroep en dat beroep

bracht hem al meer dan 20 jaar lang naar wateren over de gehele aardbol. Maar de fascinatie voor die nabije Noordzee stak de kop op en mondde uit in deze mooie documentaire over een interessant ecosysteem. Het is een ecosysteem dat klappen krijgt van de mens en van de natuur zelf, maar ook weerbaar is en zich – met een beetje hulp – steeds aanpast.

Peter spreekt in het begin van de film zelf, maar nadien is het Arnout Hauben die het verhaal over Peter vertelt. De beelden zijn van Peter van Rodijnen en Dick Harrewijn. De muziek is van Sven Figee. De film kwam tot stand dankzij een bijdrage van de 'Nederlandse Film Production Incentive'.

De documentaire begint met prachtige inleidende beelden waarbij ik al helemaal opging in het onderwaterleven alsof ik zelf in de Noordzee aan het duiken was. De eigenlijke film begint met een jongen die in 1983 op tv naar een documentaire van Jacques-Yves Cousteau kijkt … het zaadje dat Cousteau geplant heeft ontkiemt en het levensverhaal van Peter van Rodijnen als duiker en onderwatercameraman groeit verder uit, waardoor hij het verhaal over het grootste natuurgebied prachtig in beeld kan brengen.

Regelmatig komt er een citaat van Cousteau in beeld. Een eerste citaat is: "De beste

Reuzenhaai (Cetorhinus maximus). Foto: Joost van Uffelen.

manier om een vis te bestuderen, is door een vis te worden" en Peter past dat bijna echt toe als hij zich inleeft in de levenswijze van de dieren terwijl hij ze in beeld brengt. Een ander citaat is: "Mensen beschermen enkel waar ze van houden" en dat is iets wat met deze film hopelijk bereikt wordt. 'De Wilde Noordzee' is een persoonlijk verhaal. Peter komt zelf af en toe in beeld en hij geeft duidelijk zijn mening over bepaalde zaken. Hij laat niet enkel de onbekende schoonheid van de Noordzee zien, maar ook de actuele gevaren, zoals de geluidshinder tijdens de aanleg van een windmolenpark. Dat zorgt vanwege de herrie – die onder water nog verder reikt - voor een enorme verstoring van het mariene leven, maar de stenen 'voeten' van de molens vormen waarschijnlijk een ecosysteem van de toekomst. Er zullen zich schaaldieren en algen op vastzetten en ander leven volgt vanzelf. Peter lust graag een gebakken scholletje, maar is wel tegen de industriële visvangst met sleepnetten.

Aan boord van een kleinschalige Urker vissersboot heeft Peter moeite met het zien van al die gedode dieren die hij als onderwatercameraman zelf zo graag in levende lijve op beeld vangt. Overbevissing zorgt dan weer voor problemen bij de populatie papegaaiduikers. Deze kleurrijke en koddige vogels leven vooral op een dieet van

zandspiering, maar hebben ten gevolge van overbevissing door de mens steeds meer moeite om genoeg van deze visjes te vangen om hun kuikens groot te kunnen brengen. Hoewel het Peter zwaar valt dat de dieren die hij normaal levend en wel filmt gereduceerd worden tot objecten, toont hij ook begrip voor de vissers. Het lijkt een beetje alsof 'De Wilde Noordzee' in de visserijlanden vooral geen heilige huisjes omver wil trappen, want zeker over het trieste lot van

commercieel oninteressante (maar ecologisch zeer belangrijke) vissen als haaien en roggen die massaal eindigen als bijvangst, hadden de makers best wel wat hardere noten mogen kraken.

Er is ook positief nieuws, zoals het herstel van het paaien van de zalm in Denemarken en de terugkomst van de blauwvintonijn, een toproofdier uit de Noord-Atlantische Oceaan.

Grijze zeehond of kegelrob (Halichoerus grypus).

Foto: Joost van Uffelen.

Zeewolf ( Anarhichas lupus).

Foto: Joost van Uffelen.

De wereld boven water wordt zeker niet vergeten met een intiem inkijkje in het reilen en zeilen van de grote kolonies papegaaiduikers en zeekoeten die zich nestelen op eilandjes voor de Britse kust. Ook enkele bijzondere en voor het grote publiek meer onbekende taferelen komen aan bod. Denk bijvoorbeeld aan het oplichten van zeevonk, eencellige organismen die op zwoele nachten de zee voorzien van een lichtblauwe, haast sprookjesachtige gloed.

Het audiocommentaar is vlot en helder, waarbij de persoonlijke insteek voor een mooie omlijsting zorgt. Af en toe sluipt er zelfs een grapje in, zoals bijv. over de drukte op de huizenmarkt bij een heremietkreeftenkolonie of de lange piemels van waterpoliepen. Of wat dacht je van leuke uitspraken, zoals de 'zagerbruiloft', een evenement waarbij grote aantallen zagers (zeeduizendpoten) zich verzamelen om nageslacht te produceren. Een eenmalige exercitie overigens, want de volwassen dieren leggen vrij snel nadat ze de daad hebben volbracht het loodje. Nog meer romantisch drama zien we bij de voortplanting van de zeekat.

Op het einde van de documentaire plant Peter op zijn beurt en zaadje bij de jeugd, wanneer hij met een groep jongeren gaat snorkelen in de Grevelingen en hen al het moois onder water laat ontdekken.

Zes jaar met engelengeduld geschoten filmmateriaal staan garant voor een prachtige kijkervaring in zowel de onderwaterwereld als op de kusten waar die aan grenst. Er zijn helikopterbeelden van kolonies broedende zeevogels en segmenten over wonderlijke planktondiertjes gefilmd met een microscoopcamera. Peter keert meer dan tien keer naar dezelfde plek terug om opnames te maken van vader zeedonderpad die over een kluit roze eitjes waakt. Hij bezoekt een project dat onderzoek doet naar de voeding van papegaaiduikers en zwemt mee met een school reuzenhaaien, waarvoor het camerateam speciaal werd ingeseind om te komen filmen.

Op het grafstenenveld is elke vierkante centimeter bedekt met onderwaterleven.

In de bioscoopzaal op het grote scherm komt het natuurschoon van dat uitgestrekte water het best tot zijn recht. Of je nu kijkt naar microscopisch plankton van enkele millimeters groot dat door het water krioelt, goedaardige zeereuzen als dwergvinvissen of reuzenhaaien, een mannelijke zeedonderpad die zijn ziel en zaligheid legt in het beschermen van het bundeltje roze eitjes dat zijn nageslacht vormt, toppredatoren als orka's, blauwvintonijnen en grijze zeehonden of heremietkreeftjes die vrolijk van schelp wisselen om een passender huisje te bemachtigen: het ziet er allemaal wondermooi uit op het scherm.

Deze vermakelijke en educatieve film maakt de verbondenheid van de Noordzee met de aanliggende landen op treffende wijze voelbaar en zet kijkers aan het denken over quota in de visserij, teruglopende vogelpopulaties en de bouw van windmolens op zee. 

Advertentie

IVO MADDER Foto: Tobias Friedrich.

Gele haarkwal of rode haarkwal (Cyanea capillata).

Foto: Joost van Uffelen.

Op zaterdag 23 november 2024 vond in Theater

Vianen de prijsuitreiking plaats van het fotokampioenschap ONK 2024.

Het fotokampioenschap 'Open Nederlands Kampioenschap' (ONK) wordt jaarlijks georganiseerd door de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB). Van 1 april tot en met 21 september 2024 namen ruim tachtig fotografen deel aan de wedstrijd. Ze konden in verschillende categorieën hun mooiste foto's of 'reels' (korte videoclips) insturen. Buiten de 'reels' hebben ze in Nederland al een paar jaar geen wedstrijdcategorie video meer.

De prijsuitreiking van het ONK 2024, op 23 november 2024, werd voor de tweede maal georganiseerd in Theater Vianen. Zo’n 200 bezoekers genoten van een f eestelijke avond vol mooie beelden van de onderwaternatuur, voornamelijk gemaakt in Nederland.

Tijdens de prijsuitreiking werden de prijswinnaars van alle categorieën bekendgemaakt. Tussendoor was er ruimte om met verschillende deelnemers in gesprek te gaan. Het was een interactieve avond, waarbij uiteraard de winnende foto's op het grote scherm de publiekstrekker was.

Top 3 Masters

Overall Fotokampioenschap 2024

Sandra Boerlage uit Monnickendam werd gekroond tot 'Nederlands Kampioen Onderwaterfotografie 2024'. De 46-jarige Boerlage dankte aar overall kampioenschap onder meer aan een bronzen medaille voor haar foto in de Masters-categorie 'Macro' en haar bronzen medaille in de Masters-categorie 'Thema'. Bij de fotograferende 'Starters' werd Elles de Vries eerste. De ONK 'Reels' categorie werd gewonnen door Michel Garssen. De 'DuikeninBeeld Publieksprijs', die al voor de achtste keer werd uitgereikt, ging naar Arthur Klaphake.

top 3 ONK Foto Masters 2024

In het overallklassement eindigde Boerlage op de eerste plek en ging de Duitse onderwaterfotograaf Peter Borsch met de zilveren medaille naar huis. Peter Schultes, eveneens afkomstig uit Duitsland, won in het overallklassement de bronzen medaille.

Hippocampus toont je de top 3 van de verschillende wedstrijdonderdelen bij de 'Masters'. Ook van de top 3 bij de 'Starters' en de wedstrijdcategorieën 'Zoet water' en 'No Limits' tonen we je beelden. Geniet van de foto's. 

Masters Creatief

1e Peter Borsch

2e Peter Schultes

3e Marloes Otten

Masters Groothoek

1e Valerie Reid

2e Cornelis van Rijswijk

3e Michael Thiel

Masters Macro

1e Peter Schultes

2e Gerard Nieland

3e Sandra Boerlage

Masters Thema

1e Lia van Nieuwenhuizen

2e Peter Borsch

3e Sandra Boerlage

No limits

1e Marleen Baas

2e Brenda de Vries

3e Peter Borsch

Starters beste foto

1e Sander Rietmeijer

2e Dennis Buitelaar

3e Hans van Gemeren

Starters Thema

1e Elles de Vries

2e Rebecca van Middendorp

3e Maurice de Boer

Zoetwater

1e Peter Borsch

2e Jochem Bermon

3e Sander Rietmeijer

Masters Creatief - 1e plaats: Peter Borsch.

Masters Creatief2e plaats: Peter Schultes.

Masters Creatief3e plaats: Marloes Otten.

Masters Groothoek - 1e plaats: Valerie Reid.

Masters Groothoek - 3e plaats: Michael Thiel.

Masters Groothoek - 2e plaats: Cornelis van Rijswijk.

Masters Thema - 2e plaats: Peter Borsch.

Masters Macro - 3e plaats: Sandra Boerlage

Masters Macro - 2e plaats: Gerard Nieland.

Masters Macro - 1e plaats: Peter Schultes.

Masters Thema - 1e plaats: Lia van Nieuwenhuizen.

Masters Thema - 3e plaats: Sandra Boerlage.

No Limits - 1e plaats: Marleen Baas.

No Limits - 2e plaats: Brenda de Vries.

Zoet water - 1e plaats: Peter Borsch.

Zoet water - 3e plaats: Sander Rietmeijer.

Zoet water - 2e plaats: Jochem Bermon.

No Limits - 3e plaats: Peter Borsch.

Starters Beste foto - 1e plaats: Sander Rietmeijer.

Starters Beste foto - 2e plaats: Dennis Buitelaar.

Starters Beste foto - 3e plaats: Hans van Gemeren.

Starters Thema - 2e plaats: Rebbecca van Middendorp.

Starters Thema - 1e plaats: Elles de Vries.

Starters Thema - 3e plaats: Maurice de Boer.

Alle uitslagen Fotokampioenschap 2024

De volledige uitslag, met alle categorieën en deelnemers, vind je via:

QUAD 2

De top 10 beelden van elke categorie kan je bij duikeninbeeld bekijken door deze QR-code te scannen:

Meer info over de data en inschrijving voor deelname aan het ONK 2025 vind je op de NOB-website via volgende QR-code:

Advertentie

Visnetten verwijderd van de wrakken rond de 'Bruine Bank'

Vrijwilligers van 'Stichting Duik de Noordzee Schoon' verwijderen visnetten van Noordzeewrakken, onder meer bij onderzeeërs.

Plandelen, ofwel wandelen en tegelijkertijd afvalrapen, is al jaren populair aan de wal. Op zee gaat dat net iets anders. Daar moeten duikers aan de slag om zwerfafval van de bodem te rapen. 'Stichting Duik de Noordzee Schoon' keerde zaterdag 13 juli 2024 terug van een vijfdaagse opruim-expeditie.

Tijdens diverse duiken rond zandbank 'Bruine Bank' hebben duikers naar schatting 3.500 kilo visnetten verwijderd van diverse scheepswrakken. In de toekomst komen hier windparken en dan zullen dit soort schoonmaakacties niet meer mogelijk zijn voor vrijwilligers, omdat er geen scheepvaart is toegestaan.

De 'Bruine Bank' (Engels: Brown Ridge), ook bekend onder de Zeeuwse naam 'de Rik' (rug), is een zandbank gelegen op de bodem van de zuidelijke Noordzee, die vrijwel geheel op het Nederlandse deel van de Noordzee ligt, ruwweg halverwege de Nederlandse en Engelse kust.

De zandbank en het gebied daaromheen vormen een belangrijk natuurgebied. Sinds 8 december 2021 is de zandbank aangemerkt als Natura 2000-gebied. Het is ondermeer een paaigebied voor vissen, zoals bot en schol. In de winter tref je er heel veel vogelsoorten aan, waaronder alken, zeekoeten en zilvermeeuwen. Daarnaast komen er grote aantallen bruinvissen voor.

In 2017 werden er door de internationale natuurorganisatie 'OCEANA' de verloren gewaande zandkokerwormriffen herontdekt. In de prehistorie was de 'Bruine Bank' waarschijnlijk bewoond, want het is een vindplaats van menselijke resten zoals botresten en werktuigen.

Schets van de Natura 2000 gebieden in het Nederlandse deel van de Noordzee.

Tekening: Ad Verburg.

Het in postzakken verzamelde afval wordt aan boord gehesen.

Foto: Joost van Uffelen.

Lossnijden van de visnetten en het losgesneden afval verzamelen in postzakken.

Een derde van de expeditiekosten wordt betaald door de vrijwilligers zelf. De volgende organisaties hebben deze expeditie mede mogelijk gemaakt: Vattenfall, Stichting Van Rees Klatte, Sportvisserij Nederland, Bureau Waardenburg, Checkmark, Nippon Gases, Vitalic, Clean Up XL en de Nationale Postcodeloterij.

"Tijdens deze 23e expeditie werden er 10 duiken gemaakt op zes verschillende wrakken, waaronder ook op enkele onderzeeboten", zegt Ben Stiefelhagen, organisator van Stichting Duik de Noordzee Schoon. "Heel veel van de netten die we bovengehaald hebben lagen daar al vele jaren. We horen vaak van vissers: die zijn niet van ons, want wij werken geavanceerd. Dat kan wel zo zijn, maar misschien ligt het net van je vader er, of zelfs dat van je opa. Iemand moet dat opruimen, de overheid laat het na, dus doen wij het maar".

De stichting werkt met sportduikers die het leuk vinden om op wrakken te duiken, maar daarnaast een extra uitdaging zoeken en daarom graag helpen bij het opruimen van de zee. Ben: "De duikers betalen om mee te mogen op expeditie. Het is hun hobby, maar zo'n opruimactie is echt hard werken".

De duikers die meehelpen zijn goed voorbereide duikers met veel ervaring. Ben heeft ondertussen meer dan 7.000 duiken gemaakt, over de hele wereld, maar de Noordzee blijft voor hem speciaal. "Duiken op de wrakken in Noordzee is duiken met stroming, wat best spannend kan zijn.

De Noordzee is een beetje onvoorspelbaar, maar ook enorm mooi, met heel veel onderwaterleven", zegt Ben enthousiast.

Aan boord worden de noordzeekrabben uit de visnetten gesneden en terug is zee vrijgelaten.

Scheepswrakken fungeren als kraamkamers of schuilplaats voor veel dieren. Het afval op de zeebodem verzamelt zich vaak bij scheepswrakken, omdat hier veel haakpunten aanzitten en ze luwe plekken veroorzaken in de stroming.

onderzeeërs

Bekend is dat net boven de zandbank Bruine Bank tussen Nederland en Engeland ter hoogte van IJmuiden een Russische onderzeeboot van de Whiskey-klasse ligt. Dit type

onderzeeërs werd gebouwd om te spioneren in de Noordzee en Atlantische Oceaan. De betreffende duikboot was al uit dienst toen ze in 1990 werd gesleept en tijdens een storm losraakte van de sleepboot en zonk. Met een lengte van bijna 90 meter en een hoogte van 5 meter is het naar verluidt een imposant wrak. "Het is de bedoeling dat vissers hieromheen vissen, maar juist hier bij dit wrak zwemt veel vis. Dus is het ook een geliefde plek voor vissersschepen, die er strak langsvissen. Vroeger zat hier

Foto: Joost van Uffelen.

Foto: Joost van Uffelen.

veel kabeljauw en zeebaars, die zijn echter grotendeels weg. Wijting zie je nog wel", vertelt Stiefelhagen. Het wrak was vroeger ook populair bij sportvissers. Ondanks dat er nog veel leven op en rond het wrak zit, wordt er tegenwoordig niet zoveel meer op gevist. "Onze duikers kwamen veel steenbolken tegen". Daarom dat er minder op gevist wordt, want die vissoort is niet zo populair voor consumptie. Volgens Ben zijn de visnetten die op en aan het wrak liggen al redelijk oud. Ze bleven ooit hangen aan een uitsteeksel van het wrak toen de visser er met hun boot vlaknaast vaarde. "We konden niet eens alles opruimen, dus we gaan hier zeker nog een keer duiken", zegt Ben vol overtuiging. Toch werd er enorm veel afval verwijderd van het wrak.

Ook werd gedoken op een Duitse onderzeeboot uit de Eerste Wereldoorlog die in 1914

waarschijnlijk op een mijn is gevaren en met man en muis is vergaan. "Wij gaan uit respect voor dit oorlogsgraf niet in de boot. We halen enkel de visnetten en -lijnen weg. Bij dit wrak zijn de bronzen zevenbladsschroeven nog aanwezig. De afgesloten buis van 60 meter lang is nog intact, maar de buis eromheen is weggerot. De toren met de periscoop is nog aanwezig, de glaasjes zitten er nog in en zijn intact".

Volgens de duikers is het rond het wrak een drukke boel met heel veel scholen vis. "Pollak, leng en zeebaars zie je hier volop. Tevens barst het er van de krabben". Waarom het zo mooi is om op het wrak te duiken wordt duidelijk als Ben verder gaat met zijn beschrijving. "Het wrak is begroeid met gele, rode, oranje en witte sponzen, anemonen en zakpijpjes. Het is een groot kleurenpalet".

Samen met andere expedities van de afgelopen 14 jaar hebben vrijwilligers van Stichting Duik de Noordzee Schoon inmiddels ongeveer 105.000 kilo afval geborgen vanaf wrakken in de Noordzee. Dit was de 23e expeditie die werd georganiseerd.

robots

In de buurt van toekomstige windparklocaties is geprobeerd om met onderwaterdrones afval te verwijderen, maar dat bleek te complex. Daarom gaan de duikers aan de slag. "Wij mogen als stichting niet in opdracht gaan duiken, want dan krijg je te maken met arboregels. Dus blijven we dit doen als stichting met vrijwilligers. Wij worden wel steeds vaker geïnformeerd waar wrakken liggen in toekomstige windmolenparken. Het verzoek is of wij dan een rondje willen maken in dat gebied en die wrakken schoonmaken", zegt Ben met een glimlach. Het is absoluut geen officiële opdracht, want dat mag dus niet als vrijwilliger. "De wrakken schoonmaken doen we graag. Al zou het fijner zijn als het niet nodig was". 

IVO MADDER

Doneeractie

In september 2025 gaan we weer op expeditie om in 8 dagen zoveel mogelijk schadelijk afval van de bodem in de kustgebieden van Zeeland en België te verwijderen. Wat onze expedities bijzonder maakt, is dat wij als vrijwilligers zelf een groot deel van de kosten bijdragen. Dit onderstreept onze passie, maar we zijn ook op zoek naar aanvullende donateurs die ons project willen ondersteunen.

Je bijdrage komt rechtstreeks ten goede aan de uitvoering van de expeditie. Voor iedere expeditie huren we een duikschip met bemanning en een stand-by boot met bestuurder. Iedere duiker komt met zijn eigen duikuitrusting aan boord. De stichting zorgt voor de overige collectieve materialen zoals een compressor, AED, zuurstofkoffer, lijnen, boeien, ankers, reparatiemateriaal en vele andere materialen.

Draag je de Noordzee een warm hart toe? Sluit je dan aan bij dit bijzondere project en help ons om de Noordzee schoner en gezonder te maken. Samen kunnen we een verschil maken!

Heel veel scholen steenbolken rond de wrakken.

Het schoonmaakteam.

Foto's (2): Joost van Uffelen.

Duiken in het Ocean Revival Project

een onderwateravontuur in de Algarve

In het zonnige zuiden van Portugal, voor de kust van de Algarve, bevindt zich één van de meest bijzondere duikbestemmingen ter wereld: het Ocean Revival Project. Dit initiatief, dat eigenlijk al in 2007 werd geboren, heeft als doel het onderwatertoerisme te bevorderen door een uitzonderlijke duiklocatie te voorzien.

Voor het eerst in de geschiedenis zijn vier marineschepen, die verbonden zijn door een gemeenschappelijk verleden, opzettelijk in dezelfde baai tot zinken gebracht om een kunstmatig rif te creëren. Het is niet alleen een paradijs voor duikers, maar draagt ook bij aan wetenschappelijk onderzoek naar de kolonisatie van offshoreconstructies.

Met volle moed vertrokken we naar de Algarve om het relatief onbekende duiktoerisme daar te ontdekken.

Onze uitvalsbasis was Lagos, van waaruit we het Ocean Revival Project van dichtbij konden verkennen. In overeenstemming met het OSPAR-verdrag zijn de schepen zorgvuldig ontdaan van milieugevaarlijke stoffen en veilig gemaakt voor duikers. Deze voorbereidingen werden uitgevoerd met de hulp van de Canadian Artificial Reef Trading Consultant (CARC), een organisatie die wereldwijd verantwoordelijk is voor het doelbewust afzinken van meer dan 23 marineschepen.

De vier schepen van Ocean Revival

De vier oorlogsschepen die nu een kunst-

matig rif vormen, hebben elk een eigen boeiende geschiedenis:

• Oliveira e Carmo Corvette (1430 ton, 85 meter lang en 12 meter breed): Dit schip werd oorspronkelijk ingezet om de Portugese maritieme aanwezigheid in voormalige koloniën te versterken. Later diende het als oceaanescorte onder NAVO-vlag en vervolgens als patrouilleschip in Portugese wateren.

• Zambeze Patrouilleschip (292 ton, 44 meter lang en 8 meter breed): Dit schip voerde diverse missies uit in de maritieme zones rondom Portugal, Madeira en zelfs de Canarische Eilanden. Het speelde een belangrijke rol in de Portugese marine.

• Comandante Hermenegildo Capelo Fregat (2700 ton, 102 meter lang en 12 meter breed): Dit schip was uniek in zijn klasse en voerde soevereiniteitsmissies uit in Afrika en het Verre Oosten. Het passeerde ongeveer 60 keer de evenaar en was het eerste Portugese marineschip met vrouwelijke bemanningsleden.

• Almeida Carvalho Oceanografisch Schip (1320 ton, 64 meter lang en 12 meter breed): Dit schip werd gebruikt voor oceanografisch onderzoek en hy-

Foto's (2): Ocean Revival Project.

drografische missies, onder meer in Kaapverdië en Guinee-Bissau. Het diende tot 2002 in de Portugese vloot.

een perfecte duiklocatie

De Algarve is een uitgelezen bestemming voor duikers, niet alleen vanwege het kalme water en de gunstige temperaturen (14ºC tot 22ºC), maar ook omwille van de overvloed aan onderwaterattracties.

Naast de scheepswrakken van Ocean Revival biedt de regio rotsformaties, natuurlijke muren en wrakken uit de 18e eeuw en de Eerste Wereldoorlog. De duiklocaties zijn goed bereikbaar en bieden faciliteiten voor zowel beginners als gevorderde duikers.

Eerst maakten we een aantal rifduiken, waar we verwonderd werden door het grote aantal kongeralen die zich in één rotsformatie verzameld hadden. Uiteraard konden ook de wrakken niet ontbreken.

Wij doken op de Almeida en de Hermenegildo. Hoewel ze nog relatief onbegroeid zijn, zijn ze daardoor juist extra goed herkenbaar. Je kunt bovendien nog veel details terugvinden en dat maakt deze wrakken voor wrakduikers zo aantrekkelijk.

Onze gids leidde ons naar de mooiste plekken rondom en binnenin de twee wrakken.

kunstmatige riffen en duurzaam toerisme

Naast het feit dat het een toeristische trekpleister is, heeft Ocean Revival ook een ecologisch doel. Kunstmatige riffen spelen een cruciale rol in het behoud en herstel van mariene ecosystemen. Overbevissing en verstoring van natuurlijke riffen hebben geleid tot een afname van visbestanden en biodiversiteit. Traditionele visserijmaatregelen zijn vaak onvoldoende, waardoor alternatieve oplossingen, zoals kunstmatige riffen, steeds belangrijker worden.

Deze structuren trekken zeeleven aan, bieden schuilplaatsen en zorgen voor een nieuw ecosysteem waarin vissen en andere mariene soorten zich kunnen voortplanten. Bovendien helpen kunstmatige riffen bij de regulering van menselijke activiteiten op zee, zoals sportvisserij en duiktoerisme, waardoor een duurzamer beheer van mariene hulpbronnen mogelijk wordt.

Foto's (3): Ocean Revival Project.

een unieke duikervaring

Het Ocean Revival Project biedt duikers een ongeëvenaarde ervaring: het verkennen van historische scheepswrakken die nu dienen als een bloeiend onderwaterreservaat. Of je nu een beginnende duiker bent of een ervaren wrakduiker, deze plek zal je keer op keer blijven verrassen. Met zijn combinatie van avontuur, natuurbehoud en toerisme is Ocean Revival niet alleen een duiklocatie, maar een bestemming die je blijft inspireren.

Meer dan alleen duiken

Wat de Algarve zo bijzonder maakt, is dat je een geweldige duikervaring kunt combineren met een ontspannende vakantie. Bezoekers kunnen genieten van prachtige stranden, historische monumenten, charmante dorpjes en de heerlijke Portugese keuken. Probeer zeker en vast de lokale specialiteit, percebes, beter gekend als de eendenmosselen. Deze overheerlijke lekkernij is te vinden in deze streek. Voor avonturiers zijn er tal van activiteiten, zoals paragliden, deltavliegen, zeilen, dolfijnen spotten en mountainbiken. Golfers kunnen hun hart ophalen op enkele van de mooiste golfbanen ter wereld. Pak je duikuitrusting en ontdek zelf waarom het Ocean Revival project echt wel de moeite waard is. Ik bedank alvast nog eens mijn buddy's Philippe Vanloocke en Kurt Van de Rivière voor de fijne duiken die we er hadden. 

MELANIE GEVAERT

Ocean Revival Project

www.facebook.com/oceanrevival.org info@musubmar.pt

Foto's (4): Ocean Revival Project.

Anemoon met anemoonvisje.

Kwastschorpioenvis (Scorpaenopsis oxycephala).

3*Duiker / Assistent-Instructeur

DF1 (sinds 2024)

Duikschool Campinia Herentals, Diodon 10 Put van Ekeren, Zilvermeer, Steengroeven, Compactcamera Panasonic Lumix Panasonic onderwaterhuis

Oosterschelde, Malediven, Gozo, Mexico, Scapa Flow, Lanzarote, Egypte, Frankrijk, Azoren

Blauwe haai (Prionace glauca).

Europese steur (Acipenser sturio).

Vaas in steengroeve Sprimont.

Verzameld door Wim Van Doeselaer

55 jaar geleden

uit Hippocampe nr. 29

maart 1970

Duikersvlag

CMAS betreurt dat de IMCO (Inter-Governmental Maritime Consultative Organisation) slechts in 1969 besloot tot het aanvaarden van een duikersvlag, de vlag 'A', daarbij werd geen rekening gehouden met de situatie die al jaren bestond.

CMAS constateert dat men sedert 10 jaar, wegens gebrek aan een vlag van de IMCO in vele landen een rode vlag met een St.-Andreaskruis gebruikt.

CMAS stelt vast dat de vlag 'A' de slechts gekozen keuze is kwestie zichtbaarheid door zijn tekening en zijn kleur.

In afwachting van een definitieve beslissing raadt CMAS aan naast de gewone duikersvlag ook de vlag 'A' van de internationale code aan.

Cursus Zeevaart

zeeduikers' of erger 'onderwaterzwemmers', zoals Bloso ons noemt.

Onderzoekscommissie bij duikongevallen

Op vraag van Leo Ceulemans op de Algemene Vergadering van NELOS gaat de Beheerraad akkoord om een commissie samen te stellen bestaande uit een Nationale Monitor en een Duikdokter uit de omgeving van de geaccidenteerde en eventueel een neutraal persoon of een 'wijze'. Zij zouden dan een dossier samenstellen, wat evenwel niet gemakkelijk zal zijn, vermits om de waarheid te weten te komen, verschillende belemmeringen kunnen opduiken.

Foto- en filmafdeling

In het bijzonder zou ik de nieuwe Foto- en Filmafdeling willen gelukwensen met hun fraaie fototentoonstelling en hun boeiende filmvoorstelling van daarnet. Verder denken wij er ernstig aan om deze afdeling als een volwaardige commissie op te nemen.

Jozef Van den Berghe (AV van 10 februari 1980)

niet meer besteed te worden aan steriel communautair debat. Alle aandacht kan nu terug gericht worden op duiken en een efficiënt duikonderricht.

Retro-Hippo

In deze rubriek willen we voortaan even overlopen wat er in die vroegere Hippo's stond; misschien een citaat of een fragment hernemen dat waard is in de herinnering te nemen, omdat het interessant, eigenaardig of eenvoudig grappig is. Dikwijls zullen we merken dat er soms eigenlijk niet zoveel veranderd is en dat veel gegroeid is met vallen en opstaan. Voor de nieuwere leden van onze duikfamilie is het misschien even 'terugblikken in verwondering'. Zij zullen daardoor beseffen dat alles niet als bij toverslag gekomen is, maar dat er hard (en gratis) labeur van vele pioniers is nodig geweest. Voor deze mensen van het eerste uur is het tegelijk een eresaluut en een (laattijdige) bedanking.

Wim Van Doeselaer

25 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 178

35 jaar geleden april 2000

uit Hippocampus nr. 128

april 1990

William Xhignesse stelt voor met een cursus 'Zeevaart' de kennis en het waarderen van de zee bij de vorming van de duikers aan te vullen.

45 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 78

Sportduiker

François Blom stelt voor de benaming van onze sporters te veranderen in 'sportduiker', zodat men niet meer zou spreken van 'diep-

Autonomie Duikonderricht

Op de vergadering van 4 februari 1990 hebben de Nationale Monitors een punt gezet achter meer dan 30 jaar unitair duikonderricht. Vanaf nu krijgen de Commissies Duikonderricht van de beide Liga's verregaande autonomie. Waarschijnlijk is deze autonomie de logische consequentie van de steeds verder doorgevoerde federalisering van België; zoals ook het ontstaan der liga's 12 jaar daar een gevolg van was. Deze beslissing is niet in een hoerastemming genomen. Iedereen besefte dat een mooie periode definitief afgesloten was. Maar het is ook geen drama. Onze energie hoeft nu april 1980

Nieuw Handboek

Duikgeneeskunde

Vele maanden van herwerken van bestaande teksten, opstellen van teksten met hernieuwde inzichten in de duikgeneeskunde en type- en zetwerk, resulteerden in een goed ogend en overzichtelijk handboek. Deze handleiding moet op alle niveaus het inzicht in de medische problemen verhogen.

Dr. Wim Wellens

Een monument voor de sportduikers gesloopt

De gekende gele caisson van het Centrum voor Hyperbare Geneeskunde op de Marinebasis te Oostende werd gesloopt. Hij werd in 1969 in gebruik genomen en heeft 406

duikongevallen met succes behandeld. Een nieuwe caisson werd geïnstalleerd in het Hyperbaar Centrum te Zeebrugge.

Stichting Nationale Audiovisuele Raad

BEFOS/FEBRAS

Bevoegdheden: promotie van festivals en wedstrijden, uitreiken en homologeren van brevetten voor onderwaterfotografen en -instructeurs volgens de CMAS-normen, aanstelling van kandidaten en juryleden en kapiteins voor alle wedstrijden, de organisatie van de examens voor instructeurs onderwaterfotografie, aanduiden van de afgevaardigden voor de CMAS-vergaderingen.

15 jaar geleden

2010 uit Hippocampus nr. 228

Specialisatie onderwaterbiologie

De eerste cursus van deze specialisatie, ontstaan uit een samenwerking van NELOS, NOB en Nationaal Park Oosterschelde, vond plaats in het Duikershuis. Vier Powerpointpresentaties werden ontworpen met de bedoeling de duikers de nodige theoretische kennis te laten opdoen en wegwijs te maken in de enorme verscheidenheid van onderwaterplanten en -dieren.

De theorieavonden werden gevolgd door drie openwaterduiken met uit te voeren opdrachten.

Tiny Heremans

Duikschool Neptunus kuist de Leuvense vaart

De leden van Neptunus kuisten opnieuw anderhalve kilometer van het kanaal Mechelen-Leuven op ten voordele van de Mechelse Triatlon.

Jubileums

40 jaar Duikschool Torpedo 50 jaar C.I.P. (Centre International de Plongée) te Bendor.

Advertentie

Commissie Sportduiken

De 10 gouden regels van de Oosterscheldeduiker

1. Wees extra waakzaam bij duiken op de nollen of strekdammen, want dat zijn duikplaatsen waar sterke stroming veelvuldig voorkomt. Voorbeelden van dergelijke duikplaatsen zijn: Gorishoek ('De vuurtoren' of 'De punt'), Hoek van Ouwerkerk, de nol van Zierikzee, dijkversterking noordwest van Sas van Goes. Duiken bij hoogwater is op deze duikplaatsen af te raden. Je kan ver afdrijven.

2. Springtij (enkele dagen na volle en nieuwe maan) zal de normaal aanwezige stroming nog versterken.

3. Hevige wind kan invloed hebben op de stroming. Vanaf een windsterkte van 5 à 6 Beaufort is het opletten geblazen! Alles hangt af van de windrichting en hoelang de wind zijn invloed op het wateroppervlak heeft doen gelden. Aanhoudende harde wind uit dezelfde hoek kan aan de lijzijde van de dijk plaatselijk toch een vlak wateroppervlak creëren, maar veroorzaakt altijd onberekenbare stromingen.

4. Informeer op elke duikplaats bij ervaren duikers wat het ideale moment is om te water te gaan.

5. Slechts twee duikers worden verbonden met één lijn, de zogenaamde 'buddy line', aan de polsen of armen.

6. Bij halve flessendruk keer je met behulp van het kompas langs de bodem terug naar de oever. Bij te voorzien luchtgebrek verlaat je de bodem, stijg je verticaal op aan de voorgeschreven snelheid en zwem je op geringe diepte op kompas in de richting van de oever.

7. Boeien bij de duikplaats wijzen op netten of fuiken. Houd er rekening mee. Eerbiedig deze netten en fuiken en beschadig ze niet. Zij zijn de legale broodwinning van vissers.

8. Verstoor geen dieren, raak ze niet aan en voeder ze niet. Leer het onderwaterleven kennen en respecteren. Vermijd elke vernieling.

9. Houd de duikplaatsen schoon. Duik zoals je schaduw … laat geen enkel spoor na.

10. Moedig je duikbuddy's aan deze regels te volgen.

Advertentie

Op weg naar goud

Het jeugdsportproject 'Op weg naar goud' sloot zijn derde projectjaar af op 31 december 2024. De deelnemende clubs haalden alles uit de kast om aan de voorwaarden te voldoen om een Bronzen, Zilveren of Gouden Club-label in de wacht te slepen. Er werd hard gewerkt om een kwaliteitsvol beleid voor onze jeugdduikers en potentiële leden tot 18 jaar uit te bouwen.

Dertig clubs namen de uitdaging aan en schreven zich in om een jaar lang aan de doelstellingen van het project te werken. In vergelijking met 2023 waren dit vier clubs minder. We mochten wel enkele deelnemers verwelkomen die voor het eerst op weg gingen naar een label. Er werd gewerkt rond vijf grote pijlers: jeugdleden, begeleiding, promotie, integriteit en initiaties. Hoe verder de weg vorderde richting een Gouden Club-label, hoe uitdagender de pijlers werden.

Er werden maar liefst 629 initiaties gegeven aan jongeren tussen 8 en 18 jaar. Zij maakten zo kennis met de duiksport. Een aantal van hen mochten we als nieuw lid verwelkomen.

Clubs die alle voorwaarden van een label behaalden, kregen een bronzen, zilveren of gouden label. We mochten voor de eerste keer een recordaantal clubs een gouden label bezorgen. Dat is fantastisch nieuws!

20 clubs behaalden het label Bronzen Club; 11 clubs behaalden het label Zilveren Club; 9 clubs behaalden het label Gouden Club.

Op weg naar goud ook in 2025

scan de QR-code en schrijf je club in

Tijdens de Algemene Vergadering van NELOS in maart kregen deze clubs hun award uitgereikt. De digitale medaille om te gebruiken op hun sociale media en website kregen ze eerder dit jaar toegestuurd. Daarnaast kregen alle deelnemende clubs ook een mooi bedrag aan subsidies, berekend op basis van het behaalde niveau en het aantal behaalde voorwaarden. Hiermee krijgen ze een stevige duw in de rug om hun kwaliteitsvol jeugdbeleid verder te zetten. Bovenop dit alles maakten de deelnemende clubs ook kans op het winnen van ABC-materiaal op basis van het aantal initiaties en op geschenkbonnen van de NELOS-boetiek afhankelijk van het aantal nieuwe jeugdleden tussen 8 en 18 jaar.

In 2025 gaat het project 'Op weg naar goud' verder. Elke club kan deelnemen, dus niet enkel clubs die al met jongeren werken. Je club inschrijven kan via de onderstaande QR-code of op de NELOS-website (op de ledenwebsite, onder het item 'Op weg naar goud'). Ook als je club vorig jaar deelnam, moet je opnieuw inschrijven. Op de website vind je ook het reglement. Bij het NELOS-secretariaat kan je terecht met al je vragen en kan je ook promotiemateriaal bestellen. 

HANNELORE SPRENGERS

Deelnemende clubs krijgen naast een award en een digitale medaille ook een mooi subsidiebedrag en maken kans op extra ABC-materiaal en geschenkbonnen.

Bronzen clubs 2024

2 Dive 4

Amfibie

Aqua Diving

Aronnax

AVOS Jeugdduikclub Duffel

AVOS Jeugdduikschool Edegem

Belgium Diving

Campinia

Ducs

Hydra

Kempische Duikschool

Lagoondivers

Orca Bree

Piranha Diving

Rescue & Diving Team

Salvanos

Samantha

Stingrays

Sub Aqua Club

Young Divers

Zilveren clubs 2024

Amfibie

Aronnax

AVOS Jeugdduikclub Duffel

Belgium Diving

Campinia

Hydra

Lagoondivers

Piranha Diving

Rescue & Diving Team

Samantha Stingrays

Gouden clubs 2024

Amfibie

Aronnax

Belgium Diving

Campinia

Hydra

Lagoondivers

Piranha Diving

Samantha

Stingrays

Boot Düsseldorf – uitreiking duikawards

Op 18 januari 2025, tijdens boot Düsseldorf, werden twee EUFawards uitgereikt: de 'Lavanchy Award' en de 'EUF ECO Award'.

Boot Düsseldorf is een gigantisch gebeuren voor alles wat maritieme activiteiten betreft en daarnaast is het de grootste Europese duikbeurs. Bezoekers treffen er naast informatie over duikreisbestemmingen een groot aantal merkvertegenwoordigers en duikorganisaties. Je ontdekt er de nieuwste snufjes qua duikmateriaal en maakt kennis met de allernieuwste apparatuur voor het technisch duiken. We merken de laatste jaren ook steeds meer aanwezigheid van organisaties die zich bekommeren om de veiligheid van de duikers en vertegenwoordigers van organisaties die bezorgd zijn over de ecologie.

EUF (European Underwater Federation), de overkoepelende organisatie van de belangrijkste commerciële en niet-commerciële duikorganisaties, krijgt op deze beurs een forum om twee belangrijke awards uit te reiken.

Lavanchy Award

Deze prijs werd vernoemd naar duikpionier Jack Lavanchy, een voormalig 'Life Honorary Vice President' van de EUF, die

persoonlijk een belangrijke rol speelde in de initiële ontwikkeling en de groei van het Europese recreatief duiken. Tijdens zijn leven heeft Jack er onvermoeibaar naar gestreefd om de leden van de duikgemeenschap te overtuigen om samen te werken aan het welzijn van het recreatieve duiken en het voordeel van duikers waar dan ook.

De 'Lavanchy Award' wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon die een significante en duurzame bijdrage heeft geleverd aan de verantwoorde ontwikkeling van de Europese duikgemeenschap.

De '2025 EUF Lavanchy Award' werd uitgereikt aan Dr. Adel Taher. Dokter Taher is weliswaar geen Europese burger, maar het EUF-selectiecomité oordeelde dat hij wel in aanmerking kwam, omdat zijn werk in Egypte jaarlijks honderdduizenden Europese duikers ten goede komt.

Ronny Margodt reikt award uit aan Adel Taher.

Awarduitreiking op het groot podium van boot Düsseldorf.

Foto's

(3): EUF.

Adel startte zijn duikcarrière in 1965. Hij was de persoon die via 'Early Diving Adventures' de organisatie van landsafari's startte in de Sinaï. Destijds waren er geen hotels in nagenoeg het gehele Rode Zee gebied en duikavonturen werden georganiseerd met VW-busjes, jeeps en tenten. Zijn boek 'Let there be a Red Sea' was het meest gebruikte document voor de organisatie van duikexpedities in de jaren 1960-'70.

Hij begon behandelingen van decompressieongevallen in monocaissons, maar in 1993 slaagde hij er uiteindelijk in om de zeer professionele decompressiekamer op te zetten in Sharm-el-Sheikh. Tussen 2005 en 2010 was dit de meest gebruikte decompressiekamer in de wereld en sinds 1993 heeft hij daar meer dan 1.700 duikers behandeld. Zijn passie voor de hulpverlening aan duikers breidde hij enkele jaren terug uit door de creatie van een extra hyperbaar medisch centrum in Dahab.

Adel is tevens directeur van DAN-Egypte, is CEO van 'Sharm Medical Services Group', hij geeft voordrachten in diverse universiteiten over heel de wereld en hij was betrokken bij de ontwikkeling van diverse wetsontwerpen met betrekking tot het duiken in de Rode Zee. Hij was de organisator van het 'EUBS Congress' voor artsen gespecialiseerd in hyperbare geneeskunde en rekent onze Belgische arts Peter Germonpré tot één van zijn trouwe vrienden.

In 2019 ontving hij de prijs die hem introduceerde in de 'International Scuba Diving Hall of Fame'. Bekende figuren als Maurice Fenzy (van de Fenzy reddingsvesten), Paul

Bert, Dimitri Rebikoff (eerste onderwaterflash), John Scott Haldane, Lee Selisky, Clive Cussler (schrijver van duikavonturen) en Philippe Cousteau senior vielen deze eer ook te beurt.

Adel mocht zijn prijs in ontvangst nemen uit handen van EUF-President Ronny Margodt.

EUF ECO Award

De duikgemeenschap maakt milieukwesties en milieubescherming steeds meer onderdeel van haar functioneren. De EUF is voorstander van deze beweging en wil die waar mogelijk ondersteunen.

Elk jaar reikt de EUF een prijs uit aan een project dat de relatie tussen sportduiken en milieubescherming benadrukt. Het doel is om de ingediende projecten de kans te geven een groter publiek te bereiken.

Het EUF ECO-project moet duikers, duikscholen en organisaties of federaties die betrokken zijn bij het duiken aanmoedigen om initiatieven ter bevordering van het milieubewustzijn in de duikgemeenschap uit te rollen.

De EUF-ECO-werkgroep selecteerde voor de award uitreiking drie genomineerde projecten, waaruit het door de NOB (Nederlandse Onderwatersport Bond) ingediende 'Oosterschelde above the water' als winnend

project geselecteerd werd. Dat is een zeer eenvoudig project, waarbij een aantal dieren en planten uit de Oosterschelde opgevist worden en in aquaria aan het publiek voorgesteld worden. Een aantal NOB-medewerkers fungeert daarbij als animator-gids. Het project werd verkozen omwille zijn eenvoud en de opzet om kinderen en volwassenen kennis te laten maken met de onderwaterwereld van de Oosterschelde en tegelijkertijd de noodzakelijke bescherming van deze biotoop in de kijker te zetten.

Uiteindelijk iets dat ook al jaren aangeboden wordt door de Wetenschappelijke (biologische) Commissie van NELOS. NOB introduceerde het project echter bij EUF en kreeg dan ook de award en de bijhorende cheque, waardoor ze hun project in de toekomst beter kunnen aankleden. Carla van Westing (de begeleider van het NOB-project) mocht de prijs ontvangen uit handen van EUF-ECO-projectleider John Geurts.

Hippocampus

We verwijzen graag naar Hippocampus nr. 296 waarin de mogelijkheid aangekondigd werd om eventuele initiatieven met betrekking tot de bescherming van onze zeeën aan te melden bij EUF (info website www.euf.eu).

Zoals je merkt komen niet enkel grote projecten in aanmerking voor een award. Misschien een idee voor jullie club, regio, … Zelfs al val je niet in de prijzen, het initiatief alleen is belangrijk genoeg. 

RONNY MARGODT

John Geurts met Carla van Westing (NOB).

Commissie Deltagebied

Duikgetijdenplanner

We deden in Hippocampus al eerder melding over de duikgetijdenplanner van NOB (Nederlandse Onderwatersport Bond). Ondertussen is die verder uitgebreid. Rijkswaterstaat en NOB hebben de actuele stromingsgegevens voor ongeveer 35 Zeeuwse duikplekken toegankelijk gemaakt. Elke 6 uur wordt de informatie voor elke duikplek bijgewerkt aan de hand van de laatste meteorologische gegevens. Dit levert een zeer actueel beeld van de stroming op met een maximale marge van 5 minuten.

Bij NOB is de duikgetijdenplanner al een tijdje de nieuwe methode om nauwkeuriger en veiliger duiken in de Oosterschelde te plannen. Ze zijn intussen helemaal overgestapt op deze nieuwe methode en hebben dit geïntegreerd in de opleiding 2*Duiker. Dankzij de plannertool worden duiktijden een half uur tot soms een uur langer! Een interessant gegeven? John Maes, NELOS-afgevaardigde bij de Commissie Deltagebied, ging samen met Hippocampus zijn licht opsteken bij Desmond van Santen en Hes van Schoonhoven, beiden van NOB.

Desmond: Wij denken dat we heel veel duikers een groot plezier doen als we hen goed

informeren over de getijdenplanning. De NOB heeft hiervoor een webpagina aangemaakt met een interactief kaartje met alle duikplekken: www.duikgetijden.nl. Misschien kunnen jullie het gebruik van deze tool promoten bij jullie duikers?

John: De duikgetijdenplanner is inderdaad een uitstekende en handige tool die duikers kan helpen bij de bepaling van hun meest optimale duiktijdvenster, naargelang hun gekozen duikspot in de Oosterschelde. Zeker als een wat nauwkeuriger aanvulling op de klassieke getijdenboekjes en met een beter zicht op de mogelijk te verwachten afwijkingen die gebonden zijn aan specifieke locaties.

Een voorbeeld van een duik op Burghsluis. De rode zone is het duikvenster volgens de klassieke methode bepaald. De groene zone volgens de duikplanner, waarbij je gedurende 70 minuten comfortabel bij de minste stroming kan duiken. De maximale stroomsnelheid waarin een fitte sportduiker zich nog enigszins kan handhaven ligt op ± 30 centimeter per seconde. Zelfs als je in goede conditie bent, is dat veel sneller dan je voor je plezier op zou zoeken en daarom adviseren we om 20 cm/s (0,388 knopen) als grens van het duikvenster aan te houden. Zo blijf je binnen je comfortzone en hoef je je niet al te veel in te spannen om je vrij in het water te bewegen. De stroomgrafiek geeft niet alleen de kentering aan, maar ook de beste tijd om er in en er weer uit te gaan. Met 20 cm/s als bovengrens had je in dit voorbeeld wel 70 minuten tijd gehad om al dat moois aan de voet van de dijk op je gemak te bewonderen. Vergelijk je beide duiken met elkaar dan is het duidelijk dat de juiste timing het hele verschil tussen een fijne en een mislukte duik maakt.

Desmond: Voor de toepassing bij de NOB is er denk ik wel een kleine (of grote) nuance: bij de NOB is de nieuwe planner géén aanvulling, maar een vervanging van de oude methode. Daarom hebben we in ons magazine ook niet meer de traditionele onnauwkeurige getijdentabel opgenomen.

Hippo: Dat jullie de oude methode niet meer aanleren of gebruiken voor het plannen van een duik in de Oosterschelde was ons al duidelijk. Bij NELOS blijven we de oude methode aanleren en jullie tool kan daarbij een nuttige didactische aanvulling zijn.

John: Als verheldering toch een kleine extra duiding van onze kant wat betreft het begrip 'aanvullend'. Het gebruik van het klassieke lokale getijdenboekjes blijft bij NELOS – voorlopig toch – de standaard tool die onderwezen wordt om een Oosterscheldeduik te plannen. Jullie handige getijdenplannertool is beslist een extra scherpere duiding voor onze duikers. Bovendien is jullie tool een mooie didactische benadering om ook de kenteringsshiftfenomenen beter te verklaren, een achterliggende wetenschap die NELOS gepubliceerd heeft in de 'Onderwatergids Fauna en Flora Zeeland'. Het kenteringsshiftfenomeen met afwijkingen op de astronomisch voorspelde waarden in de getijdenboekjes wordt er ook uitvoerig in uitgelegd. Meer bepaald over het begrip getijdenreologie, onder meer ten gevolge van de lokale topografie van bodem en kustlijnprofiel, net zoals de merkwaardige zandbanken, de polarisatie-effecten en 'agger' of de dubbelgetijfenomenen. Dat staat nog steeds beschreven in het hoofdstuk 'Zeeland: vroeger en nu', onder meer in de paragraaf 'Getijdenboekjes, kentering, en bepalen van meest geschikte duiktijdstip' op blz 28 – 30. Deze verhelde -

ring stemt dus goed overeen met jullie huidige beschrijvingen, weliswaar zonder jullie handige en nuttige 'duikgetijdenplanner'.

Hippo: De wetenschap en duikgerelateerde kennis over toegepaste getijdenreologie, die ook in het NELOS-naslagwerk sportduiken terug te vinden is, zit verweven in het onderricht aan onze duikers en instructeurs. Daarnaast wordt het ook geëvalueerd tijdens examens en bij openwaterproeven 'duikorganisatie in getijdenwaters'.

Hes: Bij de 2*duikopleiding zullen we het getijdenverhaal uiteraard ook veel breder trekken dan de Oosterschelde en de Westerschelde. Maar we wijzen er dan vooral op dat je niet op de beschikbare tabellen af moet gaan, maar zoveel mogelijk actuele kennis moet zoeken bij lokale deskundigen. En, zoals je iedere dag kunt checken, zijn dat niet per se de duikers die je aan de waterkant treft.

De klassieke getijdentabel is voor de lange termijn. Om veilig te plannen heb je – overal ter wereld – actuele gegevens nodig en zelfs dan zijn verrassingen niet uitgesloten.

De nieuwe tool geeft ons een goed en geactualiseerd inzicht in de mogelijkheden van die duikplaats op die dag en leert ons

meteen dat de hele lijst herleidingen beter maar in de vergetelheid kan verdwijnen. De herleidingswaarden zijn even variabel als het weer en elke suggestie van een vast verband is onzin. In het voorbeeld (Burghsluis), dat je in de handleiding vindt, is de herleidingstabel gebruikt en dat leidt tot een onbevredigende, mislukte duik die in veel te snelle stroming wordt begonnen. Dat is de reden dat we eraan werken om de stromingsdata voor alle 70 duikplaatsen in de Oosterschelde beschikbaar te maken. Dat zal de planning voor alle duikers vergemakkelijken en het duiken veiliger maken.

John: De theorie is in de eerste plaats als een eerder algemene oriëntatie voor het benaderend bepalen van de te verwachten kenteringsmomenten, op voorwaarde dat je rekening houdt met de lokale afwijkingen/bijsturingen. Deze eerder universele en principiële benadering, onder een globale leeropdracht, moet ook de duikplaatsen en getijdenregio's elders in de wereld kunnen dekken die niet door jullie uitstekende specifieke OS-getijdenplanner gedekt zijn. Wij denken hierbij onder meer aan de Noordzee, het Kanaal, Bretagne, de Britse Eilanden, de Baltische zee … die regelmatig als getijdenwaters door onze duikers worden aangedaan.

Daarom kiezen wij in de eerste plaats voor een bredere en meer universele benadering. Dit belet uiteraard niet dat wij jullie meer accurate NOB-duikgetijdenplanner zeker zullen promoten en toelichten voor de specifieke locaties waarvoor ze werd ontwikkeld.

Hes: Zouden jullie de URL naar de duikgetijdenplanner (www.duikgetijden.nl) nog een keer willen delen via de NELOS-socials en wellicht is het ook interessant om deze op te nemen bij de NELOS-opleiding 2*Duiker tijdens het aanleren van duiken in het getijdenwater van de Oosterschelde? Er is ook een begeleidend pdf die daarvoor gebruikt kan worden.

Hippo: De URL delen, dat hebben we gedaan. De handleiding voor het gebruik van de duikplanner is al geruime tijd beschikbaar als download in het NELOS- documentencentrum in DIVES.

John: Nog eens mijn oprechte proficiat en waardering voor jullie bijzonder handige duikgetijdenplanner, die zonder twijfel een meerwaarde kan betekenen voor onze duikers en kaders die duiken plannen in de Oosterschelde. Jullie welgekomen tool zullen wij dan graag opnieuw in de kijker zetten.

Hippo: We zullen de duikgetijdenplanner ook nog eens vermelden in ons bondsblad Hippocampus. 

IVO MADDER

De NOB heeft deze nieuwe methode van plannen zelf ontwikkeld en veelvuldig in de praktijk getest en in verreweg de meeste gevallen werkte het heel goed. De talloze variabelen die de getijdenbewegingen uiteindelijk bepalen, laten zich echter niet nauwkeurig voorspellen en kunnen ons dan ook altijd nog verrassen. Wat de stroming in werkelijkheid doet, kan in extreme gevallen afwijken van de prognose van Rijkswaterstaat.

Om de gegevens van Rijkswaterstaat te kunnen gebruiken, wordt er in de duikgetijdenplanner geen gebruik gemaakt van knopen, maar van centimeters per seconde vertalen (cm/s). 1 kn is gelijk aan 0,5144 m/s of 51,44 cm/s.

De voordelen als jeugdbegeleider zijn legio

Sportduiken is een activiteit die niet alleen fysieke en technische vaardigheden vereist, maar ook een verantwoordelijkheid met zich meebrengt voor de veiligheid en het welzijn van de duikers. Dit geldt in het bijzonder voor jeugdduikers, die nog niet over hetzelfde inschattingsvermogen of de motorische vaardigheden beschikken als hun volwassen tegenhangers.

Het begeleiden van jeugdige duikers vraagt om een aantal specifieke vaardigheden. Daarnaast biedt het begeleiden van jeugdige duikers een aantal specifieke voordelen, zowel voor de begeleider zelf als voor de jeugdige duikers.

vorming van verantwoordelijkheidsgevoel

Als jeugdduikbegeleider ben je in de eerste plaats een mentor en een rolmodel voor de jonge duikers. Dit betekent dat je niet alleen zorgt voor hun veiligheid, maar hen ook leert hoe ze zich verantwoordelijk kunnen gedragen, zowel in als uit het water. Duiken vereist strikte naleving van veiligheidsprotocollen en procedures, zoals het contro-

leren van de uitrusting. Hiermee draag je dus bij aan de ontwikkeling van hun verantwoordelijkheidsgevoel. Hun energie en enthousiasme zijn welkom, maar daarnaast leren ze om voorzichtig en bedachtzaam te handelen.

veiligheid en risicobeheersing

Een van de grootste aandachtspunten bij het begeleiden van jeugdige duikers is het waarborgen van hun veiligheid. Duiken brengt altijd risico’s met zich mee, vooral wanneer kinderen de gevaren niet inzien van sommige situaties in het zwembad of daarbuiten. Als jeugdduikbegeleider ben je verantwoordelijk voor het toezicht houden op de duiken, het uitleggen waarom

voorzichtigheid geboden is en het correct gebruik van de apparatuur. Dit zorgt ervoor dat de jeugdduikers de juiste technieken leren, het belang van een goede voorbereiding begrijpen en weten hoe ze mogelijke gevaren kunnen vermijden. Het is ook een kans om hen te leren hoe ze moeten reageren in noodgevallen. CPR wordt bijvoorbeeld al vroeg aangeleerd.

kennis en ervaring opdoen

Door jeugdige duikers te begeleiden, kom je vaak in situaties terecht die je uitdagen om jouw kennis van de duiktechnieken te vergroten en te waken over veiligheid. Maar je zal ook leren hoe je effectief moet communiceren met jeugdige duikers, rekening

Foto's (3): Eddy Torfs.

Monteren van het trimvest op de duikfles.

houdend met hun niveau van begrip en ervaring. Dit vergroot niet alleen je technische expertise, maar ook je pedagogische vaardigheden.

Daarnaast leer je als begeleider ook veel over jezelf. Het werken met jonge duikers vereist geduld, flexibiliteit en het vermogen om problemen op een rustige en doordachte manier aan te pakken.

spelvorm en creativiteit

Uiteraard leren we jonge duikers vaardigheden aan op een heel ander tempo en op een veel speelsere manier dan bij volwassenen. En dat maakt het juist zo fijn en uitdagend; telkens een les maken die logisch opge-

bouwd, boeiend, uitdagend en kindvriendelijk is. Het is al gebleken dat veel jeugdbegeleiders over heel veel talent, creativiteit en empathie beschikken. De voldoening bij het zien van de enthousiaste reacties van de kinderen maakt het uniek.

teamwerk en communicatie

Duiken is een groepsactiviteit, waarbij effectieve samenwerking essentieel is. Als jeugdduikbegeleider werk je vaak samen met andere begeleiders en bespreek je zaken met ouders, wat je teamwerk- en communicatievaardigheden versterkt. Het vraagt dat je niet alleen goed kan communiceren, maar ook dat je hen kan motiveren en enthousiast maken.

Je bevordert bovendien ook de samenwerking tussen de jeugdige duikers zelf.

Duiken is een activiteit die vertrouwen en samenwerking vereist. Door hen als team te laten werken, bijvoorbeeld door buddysystemen te implementeren, leer je ze hoe belangrijk het is om elkaar te ondersteunen. Dit bevordert niet alleen de duikervaring, maar ook de ontwikkeling van sociale vaardigheden die ze in andere contexten kunnen gebruiken.

bijdragen aan de natuur

Als jeugdduikbegeleider heb je de kans om jonge mensen te inspireren en hen bewust te maken van het belang van natuurbehoud. Duiken biedt een unieke mogelijkheid om de

Foto's (3): Eddy

Torfs.

Uitleg over de AED. CPR oefenen.

onderwaterwereld van dichtbij te ervaren en te begrijpen hoe belangrijk het is om ze te beschermen. Door onze jeugd kennis te laten maken met het leven onder water, kun je hen leren over de ecosystemen die zich daar bevinden en de impact van menselijke activiteiten op het milieu.

leiderschap en persoonlijke voldoening

Tot slot biedt de functie van jeugdduikbegeleider een enorme persoonlijke voldoening. Het zien van de vooruitgang van de jeugdige duikers, het ontwikkelen van hun zelfvertrouwen en het zien van de vreugde op hun gezichten wanneer ze nieuwe duikvaardigheden beheersen, is één van de leukste aspecten van deze rol. Je draagt direct bij

aan hun ontwikkeling, niet alleen als duiker, maar ook als persoon.

Het leiden van duikactiviteiten voor jongeren biedt de kans om je leiderschapsvaardigheden verder te ontwikkelen. Je wordt gedwongen om snel beslissingen te nemen, problemen op te lossen en verantwoordelijk te zijn voor de veiligheid van anderen, wat waardevolle ervaring oplevert die van pas komt in veel aspecten van het leven. brevetinfo

In het najaar organiseert de Subcommissie Jeugdduiken twee opleidingsdagen. Hier kom je vooral te weten waarin kinderen verschillen van volwassenen; hun anatomie, fysiologie, gedrag en welk materiaal

er aangepast moet zijn. Ook leer je hoe je een les moet opbouwen en welk didactisch materiaal je kan gebruiken. Daarna ga je enkele proeflessen geven om af te sluiten met een evaluatieles. Als alles positief verloopt, volgen er nog twee openwaterduiken met een gebrevetteerde jeugdduiker. Alles gebeurt in overleg en onder toezicht/leiding van een jeugdduikinstructeur.

Contact en info via Franklin Forrez, de voorzitter van de Subcommissie Jeugdduiken: voorzitter.jeugdduiken@nelos.be 

KRISTIAAN GOOSSENS

Jeugdduikers begeleiden geeft je een enorme voldoening.

Foto's (2): Eddy Torfs.

Maak NELOS zichtbaar op jouw evenementen!

Organiseer je een activiteit in je club en wil je daarop graag ook NELOS promoten? Maak dan gebruik van het promotiemateriaal dat ter beschikking is.

Elke (V)OS kreeg van NELOS twee pakketten met promotiematerialen die niet enkel door de regio zelf kunnen worden gebruikt, maar ook door de clubs. Zo kunnen we samen NELOS zichtbaar maken.

Een pakket bevat:

• een dubbelzijdig bedrukte beachvlag (in een handige opbergtas)

• een plastic voet voor de beachvlag

• een NELOS-vlag

• NELOS-stickers

• NELOS-pins

• balpennen

• folders ‘Start-to-dive'

• welkombrochures

• folders 'Mental Coaching Team'

• folders 'Duiken in Vlaanderen'

• handleiding 'Wat te doen bij een ongeval?'

• NELOS-draagtasjes

Alle materialen (met uitzondering van de beachvlag) zitten in een handige opbergbox die gemakkelijk te vervoeren is.

Voor het ontlenen van de boxen en alle praktische info over het gebruik van de ma-

terialen kan je terecht bij jouw regioverantwoordelijke.

) BRAVOS: Rudi Buelens bravos@nelos.be

) LIMOS: Stefan Cuyvers stefan@aeginor.be

) OVOS: Kurt Matthys secretariaat@ovos.be

) WEVOS: Katie Vandenbroucke katie.vandenbroucke@wevos.be

AVOS-clubs kunnen contact opnemen met het NELOS-secretariaat.

NATALIE DECROCK, NAMENS DE COMMISSIE MARCOM

NELOS helpt bij het promoten van je evenement

Wist je dat je als club bij NELOS nog steeds gepersonaliseerde affiches kan opvragen? Geef via secretariaat@nelos.be de naam, datum en locatie door van je evenement en je ontvangt een aantal affiches om te verspreiden.

Subcommissie Hulpverlening

Nieuw op het examen Duiker-Hulpverlener: het gebruik van de AED

Al een aantal jaar schrijft het examenprotocol voor dat een kandidaat op het examen Duiker-Hulpverlener naast de zuurstof ook de AED vraagt. Omdat de AED tot op heden nog niet in de opleiding was geïntegreerd, was die nooit “beschikbaar”. Vanaf het voorjaarsexamen in mei komt daar verandering in. Het gebruik van de AED maakt dan integraal deel uit van CPR-protocol en dat brengt een aantal wijzigingen met zich mee.

Wanneer op het examen DHV de zuurstof en de AED gevraagd worden, wordt de AED ook effectief gebracht. Het jurylid legt de AED naast de kandidaat ter hoogte van het bekken en de zuurstoffles ter hoogte het hoofd. Op dat moment stopt de CPR onmiddellijk en activeert de kandidaat de AED. Daarna worden de instructies gevolgd die door de AED worden gegeven:

3 Bevestig de elektroden op de ontblote borst van de patiënt.

3 Steek de stekker naast het knipperlicht in.

3 Het hartritme wordt geanalyseerd.

3 Raak de patiënt niet aan.

3 De AED geeft aan of een schok al dan niet aanbevolen is.

3 Laad de AED op.

3 Raak de patiënt niet aan.

3 Dien de schok toe (je hoort een fluitsignaal).

3 De schok is toegediend.

Wanneer een schok niet aanbevolen is of nadat een eventueel schok is toegediend, wordt de CPR onmiddellijk opnieuw opgestart.

de evaluatieformulieren worden voorzien van extra informatie

Het examen wordt uitgevoerd op QCPR-poppen. Die registeren hoe de reanimatie wordt uitgevoerd (borstcompressiediepte, aantal beademingen, frequentie, … ). Dat betekent dat het jureren ondersteund wordt door

De evaluators voor het examen Duiker-Hulplener werden al opgeleid voor het gebruik van de AED tijdens de CPR.

info die automatisch via de app wordt gegenereerd. Elke beweging op de pop wordt immers waargenomen. Dat heeft als voordeel dat het jureren objectiever gebeurt. Die gegevens worden vanaf nu ook op het evaluatieformulier genoteerd, waardoor de info zichtbaar is voor de kandidaten. Hou er als kandidaat wel rekening mee dat niet enkel de reanimatie bepaalt of je al dan niet geslaagd bent. De volledige procedure wordt geëvalueerd aan de hand van de criteria die op het evaluatieformulier vermeld staan. Daar zijn nu ook criteria voor het gebruik van de AED aan toegevoegd. De AED niet onmiddellijk activeren of de CPR onnodig lang onderbreken zijn kleine fouten. Foutief gebruik van de AED of onveilig werken bij

Bondsnieuws

CMAS Europe

De Spaanse autonome regio’s Andalucia en Valencia hadden een nieuw reglement uitgevaardigd met betrekking tot het duiken: "Het is verboden om decompressieduiken te doen". (Dus verbod om decompressiestops buiten de veiligheidsstop uit te voeren).

Blijkbaar is dit voorstel overgenomen door het Spaanse parlement en dus van toepassing voor alle duiken die in Spanje uitgevoerd worden. Enkele duikers werden inmiddels geverbaliseerd! Politie controleert hoe lang duikers aan een OSB hangen en controleert bij het bovenkomen de computers. Opgelet dus voor de boetes!

toediening van een schok wordt aanzien als een levensbedreigende fout.

bijscholing

Duiker-Hulpverlener

Ben je al Duiker-Hulpverlener, dan is het noodzakelijk om je regelmatig bij te scholen. Tijdens de bijscholingen dit jaar, die in de verschillende regio’s worden georganiseerd, komen het nieuwe CPR-protocol en het gebruik van de AED aan bod. Schrijf zeker in!

• AVOS: 03 april en 19 november

• LIMOS: 24 april en 4 november

• BRAVOS: 26 mei en 22 oktober

• OVOS: 27 mei en 20 oktober

• WEVOS: 14 mei en 10 november

Alle praktische informatie vind je terug in de agenda op de NELOS-website. 

Nog niet in open water

Bij de openwaterproeven waarin gereanimeerd wordt, wordt het gebruik van de AED voorlopig nog niet ingevoerd.

Decompressieduiken in Spanje

Belangrijke mededeling met betrekking tot het duiken in Spaanse wateren.

PAUL THIELEMANS

Foto's (3): Nicolas De Smyter.

Wetenschappelijke Commissie

Masters van de oceanen

John De Block van de Wetenschappelijke Commissie heeft dit jaar al twee voordrachten gegeven over de 'Masters van de oceanen'. De eerste was eind februari voor de regio LIMOS en een tweede in maart voor de regio WEVOS. Op 17 mei 2025 volgt er nog één voor de regio OVOS en op 11 oktober 2025 één voor de regio BRAVOS. Het plan is dat deze voordracht nog eens in het najaar georganiseerd wordt voor de regio AVOS.

Wat mag je van de voordracht verwachten? John De Block, 2*Instructeur, voorzitter (WEVOS) en docent van de Wetenschappelijke Commissie NELOS, vertelt gedurende ongeveer 2,5 uur gepassioneerd over een aantal uitzonderlijke en intrigerende dieren. De voordracht is toegankelijk voor elk brevet en inspirerend voor elke duiker die geïnteresseerd is in het ontzagwekkend leven onder de zeespiegel! Is het trouwens meestal niet zo, dat we met deze intentie de afdaling inzetten?

De zee, in al zijn facetten, fascineert ieder van ons. Maar we kunnen er niet omheen,

we weten nog niet ten volle welk leven zich allemaal onder die zeespiegel bevindt. Het is dan ook met de regelmaat van de klok dat de wetenschap op steeds nieuwe ontdekkingen stuit, op welke diepte, van welke aard of formaat dan ook. Nochtans, kijkt de mens meer en meer buiten onze planeet, vergetende dat 70% van het aardoppervlak uit water bestaat en dat daar alles nog niet ontdekt is.

Als duiker hebben we gelukkig het voorrecht om dit milieu, weliswaar binnen onze grenzen, te gaan verkennen. En het mag gezegd, er is veel te zien in onze zeeën en oceanen. Natuurlijk is het onze nieuwsgierigheid die ons voortdrijft op zoek naar toch steeds die éne verrassende ontmoeting, tijdens elke duik opnieuw.

Wist je dat de prestaties van een jachtluipaard bijna verbleken ten opzichte van de snelheid van predatoren onder de zeespiegel? Dat het gif aan boord van bepaalde oceaanbewoners voldoende is om 60 mensen te doden binnen de 10 minuten of dat er mariene dieren bestaan met onwaarschijnlijke camouflagetechnieken, dat zelf een geoefend OW-fotograaf het dier over het hoofd ziet? Wist je dat er zeedieren bestaan die meer dan 100 jaar moeten worden voordat

ze geslachtsrijp zijn of dat een volwassene door hun bloedvaten kan zwemmen?

Er zijn nogal wat mariene dieren met een fantastische eigenschap of een bijzonder voorkomen. Het fijne ervan is dat de confrontatie met hen niet onmogelijk is! In deze presentatie worden ze terecht aanzien in hun discipline als 'Masters van de oceanen'.

Ben je geprikkeld? Kom dan naar één van de volgende voordrachten:

) 17 mei 2025 bij de Koninklijke Sportduikclub Gentse Dolfijnen , Robert Rinskopflaan, 9050 Gent. Ontvangst om 19.00 u en de voordracht start stipt om 19.30 u. Scan de QR-code om je in te schrijven of schrijf je in via volgende URL: https://forms.office.com/e/jN7m9gVhRY. ) 11 oktober 2025 in het lokaal van WSKLuM , Havendoklaan 2, 1800 Vilvoorde. Ontvangst om 19.00 u en de voordracht start stipt om 19.30 u.Scan de QR-code om je in te schrijven of schrijf je in via de URL: https://forms.office.com/e/Vd1YBrr8Qi. 

IVO MADDER

NELOS-Bestuur

Visie en missie NELOS

NELOS moet elke olympiade een beleidsplan opmaken voor Sport Vlaanderen. Dit document geeft de totale werking weer van NELOS voor vier jaar. Het is een actief document waaraan steeds zaken kunnen toegevoegd worden en waarin geschrapt kan worden. Ter voorbereiding van het beleidsplan 2025-2028 werd van elke commissie één vertegenwoordiger uitgenodigd om samen met de NELOS-bestuursleden en het -personeel een brainstorm te houden. Hier kwam heel veel goede input uit, die verwerkt werd in het nieuwe beleidsplan. Er werd onder andere beslist dat NELOS een duidelijke visie en missie moet opstellen. Dirk Callaert werkte die verder uit en na nog enkele kleine aanpassingen door het Bestuur en MarCom, kon Dirk onze visie en missie meedelen tijdens de Algemene Vergadering van NELOS.

Door het definiëren van een goed doordachte visie en missie willen we inspiratie, focus, richting en houvast bieden voor de verdere toekomst en uitbouw van NELOS als leidende onderwatersportorganisatie in Vlaanderen.

In onze visie verduidelijken we waar NELOS voor staat en wat we willen realiseren voor onze diverse onderwatersporten (sportduiken, onderwaterhockey, vinzwemmen en vrijduiken). We willen de fascinerende beleving van onderwatersport uitdragen in Vlaanderen.

Met onze missie willen we duidelijk zijn hoe we dit willen realiseren. NELOS houdt de vinger aan de pols op vlak van evoluties in onze sport en wil het onderwatersporten verder promoten om mensen van

alle leeftijden te laten kennismaken met onze sporten en hen kwalitatief op te leiden. Met veiligheid bedoelen we zowel een veilige beleving van onze sport en ook het zorgen voor een warme sociale omgeving waarin iedereen zich thuis voelt. Het is een evidentie dat we respect hebben voor mens en omgeving en zorg dragen voor het water waarin we onze sport beleven.

Het is aan de clubs, de instructeurs , de bestuursleden, ... om onze visie uit te dragen. Door consistentie in communicatie, betrokkenheid van onze medewerkers en zichtbaar leiderschap kunnen we ervoor zorgen dat onze visie niet alleen gedeeld wordt, maar ook echt gaat leven binnen NELOS. 

DIRK CALLAERT

visie

NELOS vzw brengt het onderwatersporten in Vlaanderen tot leven voor een breed publiek. We inspireren mensen om op een veilige, ecologische en ethisch verantwoorde manier onze passie voor onderwatersporten te delen en deze fascinerende sporten levenslang te beleven. Met een sterk en duurzaam netwerk van gemotiveerde medewerkers en toegewijde partners zijn we internationaal en door de overheid erkend als de toonaangevende organisatie in alle facetten van het onderwatersporten.

missie

NELOS ontwikkelt en promoot duurzaam onderwatersporten en verzorgt samen met haar clubs, medewerkers, internationaal erkende instructeurs en begeleiders kwaliteitsvolle opleidingen voor mensen van 8 tot 88 jaar met nadruk op kennis, veiligheid en respect voor mens en natuur.

Commissie Sportduiken

Verslag van de regionale bijscholing Infomap 2025

Tijdens de laatste regionale bijscholingen over de Infomap 2025 kwamen vooral het nut van de bijscholingen en de wijzigingen bij het sportduiken aan bod.

Jaarlijks wordt de NELOS-Infomap geupdatet en kan je de nieuwe versie niet enkel gratis downloaden in het documentencenter, maar gedurende een korte periode ook als gedrukt exemplaar bestellen via de NELOS-webshop. Een fysiek exemplaar blijkt nog steeds populair te zijn, want we moeten er telkens een 700-tal bestellen. Vooraan in de Infomap worden de belangrijkste wijzigingen vermeld, maar daarnaast wordt er in het voorjaar in elke regio een bijscholing over de nieuwigheden gegeven. De PowerPointpresentatie van die bijscholing kan je downloaden in het documentencenter. Voor wie de bijscholingen gemist heeft, brengen we hier een overzicht van de belangrijkste puntjes die er besproken werden.

nut van de bijscholingen

Het nut van de bijscholingen werd nog eens duidelijk aangekaart. NELOS vindt het belangrijk om aan de leden een optimale upto-date opleiding te kunnen aanbieden. En dit lukt natuurlijk alleen als onze instructeurs zich op regelmatige basis op verschillende vlakken bijscholen.

Een instructeur dient actief te zijn in open water (proeven afnemen en zelf regelmatig duiken).

Een instructeur dient steeds up-to-date te zijn.

Een instructeur dient steeds in staat te zijn om de nodige EHBO/CPR toe te dienen.

De certificaten die hierbij te verdienen zijn, kregen een nieuw jasje en werden nog verder opgesplitst. Zo is het voor iedereen (en zeker voor de deelnemers aan de Zeestage) duidelijk wat de verschillende bij te scholen onderwerpen zijn.

Wat telt er nu eigenlijk allemaal mee als bijscholing?

) Regionale bijscholing georganiseerd door NELOS.

) Regionale Ronde Tafels.

) Bijscholing Duiker-Redder, mits doorsturen van het bewijs naar: duiker-redder@nelos.be

) Algemene Vergadering Commisie Sportduiken – Academische Zitting.

) Algemene Vergadering NELOS.

) Specifieke bijscholingen (organisaties Commisie Sportduiken: DHV, TdT, College, …).

Alle andere bijscholingen die niet ondersteund worden door het duikonderricht van het Bureau zelf tellen dus niet mee als effectieve bijscholing (ze worden dus niet geregistreerd in DIVES).

Enkele nuttige bijscholingen zijn:

• Blended learning: Deze bijscholing komt er naar aanleiding van de vele vragen tijdens de Regionale Ronde Tafels. Bij veel instructeurs is hierover nog te weinig kennis.

• Evalueren van theorie: Hier willen we vanuit NELOS enkele richtlijnen meegeven die ervoor moeten zorgen dat de evaluatie van een theoretisch examen overal op dezelfde manier gebeurt.

• Duiker-Hulpverlener.

• Regionale Ronde Tafels.

• Training geven aan jeugdige duikers: Niet alleen interessant voor clubs met jeugdwerking. Alle andere clubs kunnen namelijk ook in contact komen met jeugd tot 18 jaar.

Bekijk dus regelmatig de NELOS-kalender.

aangepaste en nieuwe definities

In de Infomap zelf werden een aantal definities aangepast of toegevoegd. Dit om verwarringen of misverstanden te vermijden:

) Definitie 'scooterduiken' toegevoegd: Duiken met een scooterconfiguratie.

) Definitie 'sidemountduiken' toegevoegd: Duiken in sidemountconfiguratie.

) Definitie 'vaardigheden' aangepast: Vaardigheden is een onderdeel binnen

de opleiding open water, waarbij de kandidaat bepaalde duiktechnieken, die hem werden aangeleerd, demonstreert onder gecontroleerde omstandigheden tijdens een duik in open water.

) Schrappen begrip & definitie 'beschut water' (cfr. verliest relevantie door de nieuwe definitie 'vaardigheden', die van toepassing is voor alle opleidingen).

) Schrappen begrip & definitie 'Shallow openwater drills' (wordt vervangen door generieke definitie 'vaardigheden') en vervangen door 'Vaardigheden'.

) Schrappen definitie 'NELOS-Duikonderricht' (deze definitie is niet meer relevant en wordt nergens meer gehanteerd in de Infomap).

) Definitie 'decompressieduik' aangepast: Duik waarbij het gebruikte decompressiemiddel één of meerdere verplichte decostops aangeeft. (M.a.w. vanaf het moment dat er een trap op je decompressiemiddel is verschenen, spreken we over een decompressieduik).

) Definitie 'nultijdduik' aangepast: Duik waarbij gebruikte decompressiemiddel geen verplichte decostops aangeeft.

OSB

Bij de verplichte uitrustingsstukken voor elke duiker kwam eveneens een kleine aanpassing. Een rode OSB is vanaf nu verplicht voor elke duiker, met uitzondering van een kandidaat 1*D. Een gele OSB wordt sterk aanbevolen voor de duikleider. Zo kan hij een probleem aangeven aan de oppervlakteveiligheid. Nu is er nog te vaak verwarring als het gaat om twee rode OSB samen of niet.

AI/4*D

Er is een evaluatieformulier met criteria voor een uniforme evaluatie en deliberatie

voor (her)examen theorie voor alle opleidingen, dit wil zeggen ook voor 4*D/AI. Vanaf nu zal dit gebeuren via een A/B/C-score. De herexamens voor 4*/AI zullen nog tweemaal per jaar centraal georganiseerd worden. Kandidaten die niet kunnen wachten tot een herexamendatum (één in het voorjaar, samen met 2*I herexamen en één in het najaar, samen met het herexamen voor 1*I) zullen niet meer kunnen genieten van hun vrijstellingen (voor de vakken waarvoor ze wel slaagden) en dus het examen volledig opnieuw moeten afleggen.

opleidingen algemeen

Ook hier werden een aantal definities aangepast of toegevoegd:

) Onder 'Zwembad-Examens-Uitrusting': Alle proeven worden uitgevoerd met algemeen gangbare zwembaduitrusting. (Wijziging: 'zwembaduitrusting' i.p.v. 'uitrusting').

) Onder 'Zwembad-Basisoefeningen': nieuwe basisoefeningen 'stabiele zweefhouding' en 'stilstaande apneu met fles''.

) Per opleiding staat er nu onder 'voorwaarden tot deelname' betreffende openwaterproeven: Als de kandidaat 3 maanden niet meer in open water gedoken heeft, moet de kandidaat eerst 3 duiken in open water uitvoeren alvorens proeven af te leggen.

) Naast 'slepen' wordt ook 'duwen' expliciet als mogelijkheid voorzien telkens er sprake is van 'slepen' in proeven zwembad en open water.

opleiding jeugdduiken

Het begrip 'kunstmatig milieu' werd vervangen door 'een zwembad van minstens 10 m'. Zo wordt het duidelijker dat opleidingsduiken overal ter wereld mogen gebeuren in zwembaden van minstens 10 m diep. Voor de opleiding Zilveren Dolfijn werden de opleidingsduiken bij een leeftijd van minder dan 10 jaar aangepast naar 5 m. Voor de opleiding Gouden Dolfijn werd de diepte bij een leeftijd van minder dan 10 jaar van 5 m naar 7 m gebracht en bij een leeftijd van meer dan 11 jaar van 10 m naar 15 m. Voor het behalen van het brevet Begeleider Jeugdduiken werden de voorwaarden tot deelname gewijzigd en werd de evaluatie zwembadlessen gewijzigd. Dit wordt nu: minimum vijf proeflessen geven in een jeugdduikschool en een zesde proefles bijgewoond door evaluator.

Duikers met Speciale Noden

De brevetten voor Duikers met een Handicap werden volledig aangepast aan de ISO-normen en kregen nieuwe benamingen (Special Needs Diver).

opleidingen nitrox

Bij de opleidingen met nitrox werden de dieptes voor de proeven aangepast. Voor GND-1 werd de dieptezone vastgelegd op 30 m. Voor GND-2 is dat 40 m (niet langer vrije keuze range 30 - 40 m). Bij GND3 – Duikleiding decompressieduik in zone (40) met versnelde decompressie moet de kandidaat een duikfles met nitrox als bodem-

Advertentie

mengsel voorzien (lucht wordt dus niet langer toegelaten als bodemmengsel).

Bij de proef NI2 is de aanpassing als volgt: tijdens de duikorganisatie voor minimum 4 duikploegen moet de kandidaat zelf met nitrox duiken als bodemmengsel. positieve communicatie

Als laatste puntje werd opgeroepen om als NELOS-ambassadeur NIET te communiceren in getallen van ongevallen (negatief), maar WEL in getallen van duikers, duiken en opleidingen (positief). Iets waar we toch trots op mogen zijn als we de effectieve getallen bekijken.

3 NELOS heeft ca. 9.000 leden.

3 In 2024 werden via DIVES de volgende zaken geregistreerd:

• ± 70 000 duiken

• ± 3.500.000 minuten onder water (≈ 58.000 uur of ≈ 2.500 dagen onder water)

3 In 2024 werden binnen NELOS ongeveer 3.000 nieuwe brevetten uitgeschreven; hiervoor werden:

• ± 1.900 examens theorie afgenomen

• ± 800 zwembadexamens afgenomen

• ± 12.000 proeven afgenomen in open water en ± 3.300 vaardigheden

MELANIE GEVAERT

Bondsnieuws

Audiovisuele Commissie

Open Belgisch Kampioenschap

Tijdens een brainstorm met meerdere deelnemers van het vorige OBK, werden er voorstellen gedaan die verwerkt werden in het reglement voor de onderwaterfoto- en -videowedstrijd OBK 2025. De grote veranderingen zijn vooral meer wedstrijdperioden en meer zoetwaterlocaties waar je mag gaan duiken.

Het Open Belgisch Kampioenschap voor onderwaterfotografie en -videografie (afgekort OBK) is een internationale wedstrijd die jaarlijks georganiseerd wordt door CMAS Belgium, vertegenwoordigd door de Audiovisuele Commissie (NELOSAC) van de Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport (NELOS) en de Commission Audiovisuelle (CAV Lifras) van La Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques (Lifras). Het OBK staat open voor alle onderwaterfotografen en -videografen, ter wereld, mits ze de nodige verzekeringen bezitten en over de nodige duikvaardigheden beschikken.

wedstrijdonderdelen

Er is een 'shoot-out' gedeelte en een 'freestyle' gedeelte. De beelden voor 'shoot-out' mogen enkel tijdens de wedstrijdperioden gemaakt worden in de voorziene zout- en zoetwaterlocaties. Iedereen die onderwaterbeelden kan maken (foto of video) mag zich inschrijven voor deze wedstrijdonderdelen. De beelden mogen gemaakt worden met gelijk welke soort camera (videocamera, fototoestel, actioncamera, smartphone, …). Beelden voor 'freestyle' mogen gelijk waar ter wereld gemaakt worden en mogen ook bewerkt zijn, iets wat niet of maar heel beperkt mag bij 'shoot-out'.

De discipline 'freestyle' is opgedeeld in drie categorieën: 'Freestyle Foto', 'Freestyle Video' en 'Freestyle Digishow' (beeldenreeks). We maken bij 'freestyle' voor elke categorie nog een extra onderverdeling: beginner en gevorderde. Beginners zijn deelnemers die nog niet lang met het maken van onderwaterbeelden bezig zijn, daar nog niet veel ervaring mee hebben of nog nooit aan een wedstrijd deelnamen. Gevorderden zijn alle overige deelnemers.

De discipline 'shoot-out' is opgedeeld in twee categorieën: fotografie en videografie. Elke 'shoot-out' categorie wordt nog eens onderverdeeld in 'Juniors' en 'Masters'. 'Juniors' zijn deelnemers die geen nationale wedstrijden in het gekozen wedstrijdonder-

deel hebben gewonnen en ze hebben ook geen internationale titels behaald in deze categorie. 'Masters' zijn alle overige deelnemers.

Je mag inschrijven voor de onderdelen 'shoot-out' en/of 'freestyle', zowel bij foto als video en niet noodzakelijk in dezelfde categorie (Junior/Masters).

wedstrijdperiodes

CMAS Belgium maakt ieder jaar de verschillende wedstrijdperioden bekend via allerhande media: de bondsbladen Hippocampus en Hippocampe, de NELOS-website, Facebook NELOSvzw, … Het 'OBK shoot-out' 2025 voorziet volgende data:

) OBK 1e periode: van za. 7 juni t.e.m. zo. 15 juni 2025 om 17.00 uur.

) OBK 2e periode: van za. 12 juli t.e.m. zo. 20 juli 2025 om 17.00 uur.

) OBK 3e periode: van za. 9 aug. t.e.m. zo. 17 aug. 2025 om 17.00 uur.

) OBK 4e periode: van za. 13 sept. t.e.m. zo. 21 sept. 2025 om 17.00 uur.

Deelnemers tot 18 jaar, fotografen 'Juniors' en videografen (zowel 'Juniors' als 'Masters') mogen de vier wedstrijdperiodes benutten. Fotografen 'Masters' mogen twee van de vier wedstrijdweken kiezen, ten laatste 48 uur voor de aanvang van de periode te melden via e-mail naar: comp@nelos.be

Er mag enkel gedoken worden op de voorgeschreven duiklocaties, met respect voor de lokale reglementeringen en de dagen en uren dat er toegelaten is te duiken op de desbetreffende locaties.

Opnames die gemaakt worden gedurende de wedstrijd mogen op geen enkele manier openbaar gemaakt worden vóór de prijsuitreiking, noch via drukwerk, noch via een website, noch via sociale media (Facebook, Instagram, …).

Het is toegestaan meerdere en alle soorten camera's te gebruiken, dus ook beelden gemaakt met een smartphone of actioncamera, zoals bijv. een GoPro.

Alle bewerkingen die in het fototoestel zelf kunnen gebeuren, zijn toegelaten tijdens de fotowedstrijd, maar alleen als deze instelling of bewerking in de camera wordt gemaakt.

fotoreeksen

Bij onderwaterfotografie zijn er vijf reeksen: visportret, macro, groothoek zonder model, groothoek met model, thema. Als je bij 'shoot-out' van elke reeks een foto inlevert, neem je automatisch deel aan 'portfolio' (een volledige reeks). Voor het OBK 2025 is het thema: kunstriffen. Kunstriffen zijn kunstmatige structuren die op de zeebodem worden geplaatst om het zeeleven te bevorderen en de biodiversiteit te vergroten. De structuren kunnen variëren van holle betonnen blokken, standbeelden, wrakken, … tot natuurlijke materialen, zoals oude fruitbomen.

Bij freestyle foto mag je met maximaal drie beelden uit een reeks naar keuze deelnemen. Freestyle digishow is een beeldenreeks van minimaal 2 minuten en maximaal 6 minuten.

video

Deelnemers aan video 'shoot-out Juniors' en 'freestyle beginners' mogen maximaal twee gemonteerde films inleveren: een korte film van minimaal 2 minuten en maximaal 4 minuten en/of een lange film minimaal 4 minuten en maximaal 6 minuten). Bijna dezelfde voorwaarden gelden voor de deelnemers aan video 'shoot-out Masters' en 'freestyle gevorderde', buiten dat de lange film maximaal 9 minuten i.p.v. 6 minuten mag duren.

kostprijs

Jongeren tot 18 jaar (geboren na 2006), die deelnemen aan het gedeelte 'shoot-out',

mogen gratis deelnemen. Ben je ouder dan 18 jaar, dan is de deelnamekost € 25,00 voor alle wedstijddisciplines. Dus per wedstrijddiscipline (onderwaterfotografie, onderwatervideografie of freestyle) waar je aan deelneemt, betaal je dan € 25,00. Voor dit bedrag mag je binnen de wedstrijddiscipline 'shoot-out' naar keuze deelnemen aan 'Junior' of 'Master'.

Voor de wedstrijddiscipline 'freestyle' mag je voor het deelnamebedrag deelnemen aan alle categorieën (foto, digishow, video) binnen jouw kwalificatie (beginner of gevorderde). De afgewerkte werken kunnen afgeleverd worden tot de laatste wedstrijddag van de vierde wedstrijdperiode.

Schrijf je je in voor zowel voor 'shoot-out' fotografie als voor 'shoot-out' videografie, dan moet je bijgevolg ook tweemaal inschrijvingsgeld betalen. Het maximum inschrijvingsgeld is bepaald op € 50,00. Schrijf je dus ook nog in voor freestyle dan hoef je geen derde maal inschrijvingsgeld te betalen. Voor deze prijs kan je dus aan alle disciplines ('shoot-out' foto, 'shoot-out' video, 'freestyle') deelnemen.

duikplaatsen

Er mag enkel gedoken worden op de voorgeschreven duiklocaties, met respect voor de lokale reglementeringen en de dagen en uren dat er toegelaten is te duiken op de desbetreffende locaties.

Het 'OBK shoot-out' 2025 voorziet volgende duikplaatsen:

) Locaties in zout water in Zeeland (Nederland): Oosterschelde, Veerse Meer en Grevelingenmeer, maar de beelden mogen enkel gemaakt worden op de officiële duikstekken van Zeeland.

) Locaties in zoet water: de Put van Ekeren (domein Muisbroek), Barges, Barrage de l'Eau d'Heure, Site de Raph –Lessines, La Croisette, La Gombe, La Roche Fontaine, Maffle - CP Jean-Pierre, Carlier, Robertville, Vodelée. Ook alle openbare zoetwaterduikstekken van België en Nederland, die zonder lid te zijn van een bepaalde vereniging of organisatie kunnen gebruikt worden door alle deelnemers. Inschrijvingsgelden ter plaatse zijn voor rekening van de deelnemer. Het gebruik van deze duikstekken is volledig tijdens de openingsuren van de uitbatende vereniging.

proclamatie

De proclamatie van de ingezonden beelden en de winnaars vindt plaats op zo. 7 dec. 2025 om 13.00 uur, tijdens Dive-Expo. Locatie: Antwerp Expo, Jan van Rijswijcklaan 191, Antwerpen. De deelnemers hebben gratis toegang op de dag van de proclamatie.

prijzen

Voor elk wedstrijdonderdeel worden er medailles voorzien voor de eerste drie plaatsen. De wedstrijdorganisatie kan beslissen

extra medailles te voorzien voor bijv. de onderwatermodellen, beste coverfoto, eervolle vermelding, … Zowel voor de disciplines OBK 'shoot-out Foto' als voor OBK 'shootout Video' zijn er twee categorieën: Juniors en Masters.

In beide disciplines en in beide categorieën wordt de hoogst geklasseerde Belgische deelnemer met een volledige portfolio Belgisch kampioen.

Bij video is het de cineast met de beste film gekozen door de jury die Belgisch kampioen zal zijn. (Er kunnen dus vier Belgische Kampioenen zijn: Juniors Foto, Masters Foto, Juniors Video, Masters Video).

Indien de allerhoogste puntenscore in een bepaalde discipline/categorie door een buitenlandse deelnemer wordt binnengehaald, dan wordt die 'Winnaar van het Open Belgisch Kampioenschap' (OBK).

Voor alle Belgische Kampioenen en desgevallend voor de winnaars van het OBK wordt naast hun medaille ook een trofee voorzien.

reglement

Het wedstrijdreglement kan gedownload worden op www.nelos.be/OBK_2025

IVO MADDER

Nieuwe kwaliteitslabels Ethisch verantwoord sporten en Medisch verantwoord sporten.

Eind 2024 werd beslist om het kwaliteitslabel Ethisch en Medisch verantwoord sporten op te splitsen in twee labels: het kwaliteitslabel Ethisch verantwoord sporten en het kwaliteitslabel Medisch verantwoord sporten. Dit heeft ook gevolgen voor de bijscholingen die meetellen voor de status van actieve instructeur, waarvoor een aantal kwaliteitslabels moet behaald worden.

De 'status van de van instructeur/evaluator' geeft aan de hand van de registratie van de afgenomen proeven, de gevolgde bijscholingen en het aantal duiken in DIVES weer hoe actief een instructeur de voorbije 12 maanden geweest is.

Die status is voor de meeste instructeurs enkel een indicatieve aanduiding, kandidaten en juryleden die deelnemen aan de Zeestage moeten echter aan alle voorwaarden van 'actieve instructeur' voldoen.

In 2022 werd gedefinieerd dat een actieve instructeur iemand is die: actief deelneemt aan de vorming van duikers in open water; een up-to-date kennis heeft van de regels en afspraken, zoals uitgestippeld door de Commissie Sportduiken;

in staat is om adequaat hulp te verlenen aan duikers in nood en hiertoe nog recent zijn CPR heeft ingeoefend; regelmatig duikt.

In de praktijk vertaalde zich dat in het registreren van minstens 1 gevolgde bijscholing Ethisch en Medisch verantwoord sporten, minstens 2 gevolgde bijscholingen georganiseerd door de Commissie Sportduiken, minstens 3 afgenomen proeven en minstens 20 duiken. Door het volgen van bijscholingen om te voldoen aan de 'status van actieve instructeur' behaal je dus automatisch ook een aantal kwaliteitslabels.

Voor het behalen van het kwaliteitslabel Ethisch en Medisch verantwoord sporten, kwam bijvoorbeeld een bijscholing Mental Coaching wel in aanmerking, maar de bijscholing Duiker-Redder niet. Dat had onder andere als gevolg dat een bijgeschoolde

Duiker-Redder verplicht was om een bijscholing Duiker-Hulpverlener te volgen, wilde hij alle voorwaarden voor deelname aan de Zeestage kunnen afvinken.

nieuwe kwaliteitslabels

Eind 2024 werd beslist om het kwaliteitslabel Ethisch en Medisch verantwoord sporten op te splitsen in twee labels: het kwaliteitslabel Ethisch verantwoord sporten en het kwaliteitslabel Medisch verantwoord sporten.

Bijscholingen als Mental Coaching en API vallen nu onder het kwaliteitslabel Ethisch verantwoord sporten. De bijscholingen Duiker-Hulpverlener en Duiker-Redder vallen zowel onder het label Ethisch verantwoord sporten als onder Medisch verantwoord sporten, op voorwaarde dat het bijscholingsattest van Duiker-Redder wordt bezorgd via duiker-redder@nelos.be. Een bij-

Foto: Muratart

De oude kwaliteitslabels.

scholing Hoger Redder komt dan weer niet in aanmerking. Je kan als Hoger Redder, wanneer je de het brevet van Duiker-Hulpverlener hebt behaald, je diploma Hoger Redder laten assimileren tot Duiker-Redder. Voor meer info daarover stuur je een mailtje naar duiker-redder@nelos.be de status van actieve instructeur wordt aangepast

Sinds januari 2025 tellen enkel nog de bijscholingen die vallen onder het kwaliteitslabel Medisch verantwoord sporten mee in de status van actieve instructeur (evaluator). Voor bijscholingen die behoren tot het label Ethisch verantwoord sporten zal wel nog een certificaat worden afgeleverd dat zichtbaar is in de lijst van de bijscholingen.

De reeds gevolgde bijscholingen met label EMVS (Ethisch en Medisch verantwoord

Bondsnieuws

Juridische Commissie

sporten) blijven meetellen tot verval (12 maanden).

De status 'actieve instructeur/evaluator' zal er in DIVES binnenkort als volgt uitzien:

Status evaluator afgelopen 12 maanden:

3 x/1 gevolgde bijscholingen medisch verantwoord sporten

3 x/2 gevolgde bijscholingen onderricht

3 x/3 afgenomen proeven

3 x/20 duiken

Bij je DIVES-profiel, onder het tabblad 'Bijscholingen', kan je de gevolgde bijscholingen zien.

Advertentie

Infobrochure De Sportrechtbank

Je werd opgeroepen om te verschijnen voor de Sportrechtbank als partij of als getuige. In de oproepingsbrief staat waar en wanneer je je moet aanmelden. In deze brochure De Sportrechtbank vind je meer informatie over de procedure.

De brochure kan je down loaden in het documen tencentrum. In deze bro chure vind je meer informatie over de procedure, de betrokken personen en wat van je verwacht wordt. De relevante regelgeving is terug te vinden in het intern regle ment van de Juridische Commissie, dat opgenomen is in het Intern Reglement van NELOS. Deze brochure heeft als doel om de belangrijkste aspecten van dit reglement op een begrijpelijke wijze verder uit te leggen. Bij tegenstellingen tussen deze brochure en het intern reglement, heeft het intern reglement steeds voorrang. 

Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension

RENÉ VAN LEEUWEN

Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk) 6 personen minimum

LUTGART STALS

De nieuwe kwaliteitslabels.

Uniforme Microsoft Teams-achtergrond

Het gebruik van een uniforme Microsoft Teams-achtergrond tijdens vergaderingen binnen een organisatie biedt verschillende voordelen die bijdragen aan professionaliteit, branding en privacy.

Tijdens online vergaderingen heb je het wellicht al eens gemerkt dat sommige van de deelnemers de nogal rommelige achtergrond hebben van het lokaal of de omgeving waarin ze zich op dat moment bevinden. Sommigen lossen dit op door de omgeving via een instelling in hun applicatie wazig te maken. Anderen kiezen voor een al dan niet fantasierijke achtergrondafbeeldig uit de keuzelijst van de applicatie. Als bedrijf of organisatie, zoals NELOS of CMAS Belgium, is een uniforme achtergrond tijdens een online meeting meer op zijn plaats. Het is niet alleen esthetisch aantrekkelijk, het zorgt tevens voor een professionele uitstraling en een nette en consistente visuele presentatie.

De virtuele achtergronden helpen om persoonlijke ruimtes te verbergen, wat vooral nuttig is bij thuiswerken of in gedeelde ruimtes. Bovendien de privacy waarborgt. Dit zorgt ervoor dat alleen de deelnemer in beeld is, zonder afleiding vanuit de omgeving.

branding en merkherkenning

Door onze logo's, huisstijlkleuren, aangepaste achtergrondfoto's en eventueel andere brandingelementen in de achtergrond te verwerken, wordt de merkherkenning –NELOS en/of CMAS Belgium – vergroot. Dit draagt bij aan een gevoel van samenhang binnen het team en versterkt de geloof-

waardigheid van onze organisatie bij externe partijen.

Een huisstijlachtergrond voorkomt dus afleiding en maakt een professionele indruk, wat vooral tijdens commissievergaderingen of formele bijeenkomsten gewenst is.

kleuraccenten

Kleuraccenten in een achtergrond kunnen ook belangrijk zijn. De belangrijkste kleuren zijn blauw, grijs, wit, zwart, groen, oranje en geel.

Blauw wordt vaak geassocieerd met vertrouwen, professionaliteit en kalmte. Het is een veilige keuze die een gevoel van betrouwbaarheid uitstraalt, wat het ideaal maakt voor zakelijke omgevingen.

Grijs is een neutrale kleur die elegantie en eenvoud uitstraalt. Het kan dienen als een rustige achtergrond die andere elementen laat opvallen zonder afleiding te veroorzaken.

Wit staat voor zuiverheid en eenvoud. Het biedt een frisse uitstraling en kan goed worden gecombineerd met andere kleuren om accenten te creëren.

Zwart heeft een dramatische en verfijnde uitstraling. Het kan krachtig zijn, maar moet spaarzaam worden gebruikt om te voorkomen dat het te somber overkomt. Groen symboliseert rust en groei. Het is een

Advertentie

uitstekende keuze voor presentaties die gericht zijn op natuur, gezondheid of welzijn en kan een kalmerend effect hebben op kijkers.

Oranje is energiek en vrolijk, wat het geschikt maakt voor creatieve beroepen. Het trekt aandacht zonder overweldigend te zijn, maar moet met mate worden gebruikt.

Geel straalt optimisme en energie uit. Het kan effectief zijn als accentkleur om de aandacht te trekken, maar moet voorzichtig worden toegepast om niet te schreeuwerig over te komen.

Vermits onder water meestal blauwe of groene tinten overheersen, komen deze kleuren vaak voor in onze Teams-achtergronden. We hebben er ook enkele waarin geel, oranje of grijs verwerkt zit of zelfs wit als rand om de logo's beter in beeld te brengen.

keuze uit meerdere achtergronden

In 2022 brachten we twee achtergronden

met het nieuwe NELOS-logo uit. In 2025 kwamen er negen nieuwe bij. We kozen voor meerdere achtergronden, zodat je zelf nog wat keuzemogelijkheden hebt. NELOS-leden die beschikken over een NELOS e-mailadres, zoals de meeste leden van een commissie, subcommissie of comité, hebben toegang tot de SharePoint 'global' (https://nelos.sharepoint.com/sites/global).

Daar kan je bij documenten in de folder 'Sharepoint_Teams' de map 'Teams-achtergrondfoto' vinden en er de verschillende Teams-achtergronden downloaden.

Op de SharePoint 'global' kan je trouwens ook de verschillende logo's van onze organisatie vinden.

Microsoft Teams biedt eenvoudige opties om onze achtergronden te uploaden en aan te passen. Dit maakt het mogelijk om snel te schakelen tussen neutrale achtergronden en onze specifieke brandingafbeeldingen, afhankelijk van het type vergadering of je persoonlijke voorkeur. 

IVO MADDER

CMAS Belgium

Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Voorzitter: Marc Lycops

Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles

Gsm 0473 81 68 62 – president@lifras.be

Medevoorzitter: Ronny Margodt

Gistelsteenweg 385 F 011 – 8490 Jabbeke Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Penningmeester: Margaux Montrieux Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

Bestuursleden:

Michel Declercq

Pladijsstraat 8, 8370 Blankenberge Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Frédéric De Deyn Gsm 0476 63 06 13 – frederic.dedeyn@lifras.be

Philippe De Wilde Gsm 0477 57 24 23 – philippe.dewilde@lifras.be

Yvan Barthélemy Gsm 0496 55 30 99 – yvan.barthelemy@lifras.be

Sven Vandekerckhove

Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

Secretariaat CMAS Belgium:

Margaux Montrieux

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

Lifras

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Président: Marc Lycops

Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – president@lifras.be

Vice-Président: Frédéric De Deyn Gsm 0476 63 06 13 – frederic.dedeyn@lifras.be

Secrétaire Général: Laurie Brodkom Gsm 0472 74 20 37 – secretaire.general@lifras.be

Trésorier: Philippe De wilde Gsm 0477 57 24 23 – philippe.dewilde@lifras.be

Administrateurs:

Yvan Barthélemy

Gsm 0496 55 30 99 – yvan.barthelemy@lifras.be

Patrick Bogaert

Gsm 0494 73 96 82 – patrick.bogaert@lifras.be

Laurence Sénéchal Gsm 0497 31 53 20 – laurence.senechal@lifras.be

Thibaut Vandermeulen Gsm 0479 45 69 69 – thibaut.vandermeulen@lifras.be

Secrétariat: Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be

Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be

Comptabilité: comptabilite@lifras.be

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht

Tel. 02 521 70 21 r s

Nieuws vanuit de NELOS-webshop

Inloggen op de NELOS-webshop

Er zijn relatief weinig problemen met de webshop en de meeste gebruikers kunnen vlot aankopen doen.

Veruit de meeste problemen komen voor als er moet ingelogd worden op de webshop om te genieten van één of ander specifiek voordeel dat uitsluitend bedoeld is voor NELOS-leden of een subcategorie ervan, zoals bijv. enkel voor NELOS-instructeurs.

Daarom nog even wat informatie over het inloggen op de webshop.

Waarom inloggen?

Als NELOS-lid of NELOS-club zie je meer producten en kun je genieten van ledenprijzen of speciale NELOS-acties op voorwaarde dat je geregistreerd bent.

Om te kunnen genieten van ledenprijzen, (club)kortingen, kortingacties, enz. moet je je registreren en herkenbaar zijn als NELOS-club of als individueel NELOS-clublid. Dit kan op de volgende manieren:

Accounts voor individuele NELOS-leden:

• e -mailadres: bij voorkeur zoals gekend in de NELOS-ledenadministratie of het eventuele persoonlijke NELOS-e-mailadres (voornaam. naam@nelos.be);

• je NELOS-ID (het NELOS-id bestaat enkel uit cijfers);

• clubnaam.

Accounts voor clubs:

• clubnaam@nelos.be

• clubnummer

• clubnaam

• het eventuele BTW-nummer

Indien de aangemaakte accounts niet aan de bovenstaande vereisten voldoen, zal je wel aankopen kunnen doen, maar niet genieten van kortingen of voordelige acties.

Wanneer ben je ingelogd?

Je bent ingelogd wanneer er rechtsboven een kopje (hoofd) naast de winkelwagen staat.

De laatste exemplaren van het boek 'Duiksites van de Var' en het naslagwerk 'Onderwaterleven van de Var' zijn nu te koop in duoverkoop voor de prijs van € 50,00.

Duoverkoop

€ 50,00 (voor 2 boeken)

Uitloggen doe je door op het kopje te klikken en 'Uitloggen' te selecteren.

Je bent niet ingelogd wanneer er een hangslotje staat.

Door met de cursor op het hangslotje te klikken, kan er ingelogd worden met je gebruikersnaam en paswoord. gebruikersnaam en/of paswoord vergeten

Als je de gebruikersnaam en/of het paswoord niet meer weet, kun je bij het inloggen klikken op 'Wachtwoord vergeten?'.

Dan krijg je een e-mail met je gebruikersnaam dat verbonden is aan het opgegeven e-mailadres en kun je je paswoord terug instellen. 

Zoals eerder al eens vermeld werd in Hippocampus heeft Ronny Margodt zijn boek 'Duiksites van de Var' en het naslagwerk 'Onderwaterleven van de Var' laten vertalen naar het Frans.

De Franstalige boeken 'La vie marine du Var' en 'Sites de plongée du Var' kunnen door Lifras-leden besteld via de ' boutique Lifras'. Niet-Lifras-leden kunnen terecht op het Franstalige gedeelte van Ronny's website www.divingservices.be.

RIK OLIEVIER

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw (NELOS) is lid van de Koninklijke Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw (CMAS Belgium), stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten (CMAS), erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

NELOS-Bestuur

Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Vicevoorzitter: Dirk Callaert 0477 88 14 68 – dirk.callaert@nelos.be

Penningmeester: Lutgart Stals 0492 23 07 06 – lutgart.stals@nelos.be

Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be

Bestuurslid: Michel Declercq 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Bestuurslid: Franklin Forrez 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be

Bestuurslid: Ivo Hubert 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be

Bestuurslid: Ivo Madder 0475 73 32 01 – ivo.madder@nelos.be

Bestuurslid: Sven Vandekerckhove 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be

Secretariaat, ombudsman & API

Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat

Ombudsman: Eric Sels 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Aanspreekpunt integriteit: Eric Sels 0475 36 88 23 – api@nelos.be

Solidariteitsfonds

Beheerder solidariteitsfonds: Lutgart Stals solidariteitsfonds@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie

Arena NV: tel. 02 512 03 04 – www.arena-nv.be arena@arena-nv.be (contactpersoon Inge Ghijsels) Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden.

Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Hulpdiensten

Universitair ziekenhuis Antwerpen Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)

Militair Hospitaal Koningin Astrid

Centrum voor hyperbare zuurstoftherapie Bruynstraat 1, 1120 Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382

ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112

Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

NELOS-noodnummer: +32 15 20 61 58

Erevoorzitters

Jozef Van den Berghe Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be

Commisies

Commissie Sportduiken

Voorzitter: Sven Vandekerckhove 0476 34 00 64 – voorzitter.sportduiken@nelos.be

Verantwoordelijke der brevetten: René Van Leeuwen 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Ereraad: Tony Devolder 0478 45 51 42 – voorzitter.ereraad@nelos.be

Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez 0492 25 12 33 – voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Subcommissie Technisch Duiken (STD): Rik Olievier 0475 64 31 71 – voorzitter.std@nelos.be

Subcommissie Duikers met een Handicap: Dirk Damen 0475 44 83 14 – voorzitter.dmh@nelos.be

Subcommissie Hulpverlening: Dirk Saman 0475 26 79 20 – voorzitter.hulpverlening@nelos.be

Brevettencomité: Bruno Vanderbeken 0476 32 32 08 – voorzitter.brevettencomite@nelos.be

Comité Duikinnovatie: Lars Putteneers 0474 09 37 86 – voorzitter.duikinnovatie@nelos.be

Comité Didactiek: Lutgart Stals 0492 23 07 06 – voorzitter.edit@nelos.be

Veiligheidscomité: Dirk Callaert 0477 88 14 68 –voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be Commissie Vrijduiken

Voorzitter: (ad-interim) Francesco Bruyland 0476 55 06 23 – voorzitter.vrijduiken@nelos.be

Commissie Vinzwemmen

Voorzitter: Free Duerinckx 0486 12 89 63 – free.duerinckx@nelos.be

Commissie Onderwaterhockey

Voorzitter: Niels Balens niels.balens@nelos.be

Geneeskundige Commissie

Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon medisch verantwoord sporten: Herman Van Bogaert – 0475 48 23 35 voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be Commissie Mental Coaching

Voorzitter: Elfrie van Poppelen 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be Mental coach van wacht: 0032 15 79 34 34

Audiovisuele Commissie (NELOSAC)

Voorzitter NELOSAC: Gery Beeckmans 0472 27 96 67 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Foto: Marc Vermeiren 0472 27 96 67 – owf@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Video: Erik De Groef 0478 25 09 21 – owv@nelos.be

Wetenschappelijke Commissie

Voorzitter Subcommissie Biologie: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be Commissie Marketing & Communicatie

Voorzitter: Natalie Decrock 0485 17 86 79 – MarCom@nelos.be

Commissie Redactieteam Hippocampus

Voorzitter/hoofdredacteur: Ivo Madder 0475 73 32 01 – voorzitter.redactieteam@nelos.be

Juridische Commissie

Voorzitter: René Van Leeuwen 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

informatieblad van NELOS vzw

Hoofdredacteur: Ivo Madder

De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Gistelsteenweg 385 F 011 – 8490 Jabeke ronny.margodt@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Wim Bollein, Natalie Decrock , Jan Dieu, Melanie Gevaert , Ivo Madder, Patrick Swinnen , Marijke Van Cauwenberghe , Wim Van Doeselaer , Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel

Vormgeving: Jan Dieu, Ivo Madder, Marijke Van Cauwenberghe

Publiciteit: Lien Aerts Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – publiciteit@nelos.be

Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be

Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Deadlines artikels Hippocampus

Editie januari/februari: vóór 5 december

Editie maart/april: vóór 5 februari

Editie mei/juni: vóór 5 april

Editie september/oktober vóór 15 juni

Editie november/december: vóór 5 oktober

Advertentietarieven

Zie 'MediaPack' op: www.nelos.be/mediapack

Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald op pagina: www.nelos.be/Hippo-archief

Hippocampus doorbladeren op Issuu via: https://issuu.com/ivomadder

De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning.

Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR – General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), die op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat je persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. Je hebt inzageen correctierecht.

Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent. Lid van:

www.facebook.com/NELOSvzw www.facebook.com/hippocampusredactie

Maart 2025

20 Duiker-Hulpverlener – train-de-trainer

Duikershuis NELOS – 20.00 - 23.00 u

20 Blended Learning workshop - regio OVOS

Duikschool Orka, Lokeren – 20.00 - 22.00 u

22 Grote Schelpenteldag 2025

Info: www.groteschelpenteldag.be/nl

23 AV Commissie Sportduiken & Academische Zitting

Cultuurcenter De Waai, Werft 28, Geel 13.30 - 17.00 u

24 Herexamen AI/Initiator - S2C + M3

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

24 Plenaire Vergadering

Subcommissie Hulpverlening

Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.00 u

27 Blended Learning workshop re gio WEVOS

Clubhuis NDI, Sint Jorisstraat 64, Izegem 20.00 - 22.00 u

27 Buitengewone AV NELOS vzw

Duikershuis NELOS – 20.00 - 21.00 u

30 Themaduik: onderwerp wormen

Gastspreker: Bas van der Sanden

Optisport / Dorpshuis De Wemel, Dorpsplein 1, Wemeldinge, Nederland – 10.00 - 16.00 u

April 2025

01 Algemene Vergadering

CMAS Belgium (NELOS/Lifras)

Duikershuis NELOS – 19.30 - 22.30 u

10 Documentaire De Wilde Noordzee

Sphinx cinema, Sint-Michielshelling 3, Gent 19.45 - 22.00 u – Inschrijven via de Wetenschappelijke Commissie (zie elders in deze Hippo) 27 E xamen 2*I – theorie

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

Mei 2025

01 E xamen 3*I – indienen verhandelingen 04 O pleiding Begeleider Duikers met een Handicap (SND-Begeleider)

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u 08 Herexamen 2*I – theorie

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u 10 Duiker-Hulpverlener – examensessie 1

De Passer, Vijverhoflaan 13, Brugge – 08.30 - 17.00 u

12 K ick-off Zeestage 2*Instructeur

Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.00 u

13 E xamen 3*Instructeur - Verhandeling

Duikershuis NELOS – 19.00 - 23.00 u

17 Voordracht ‘Masters van de oceanen’

Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopflaan, Gentbrugge 19.30 - 22.30 u – Inschrijven via de Wetenschappelijke Commissie (zie elders in deze Hippo)

18 Nationale 3*Instructeursduik

Sas van Goes (meer info volgt later)

22 Limiet inschrijvingen 2* en 3* Instructeur

24-31 Technische Stage

Liveaboard in Egypte

Juni 2025

07-15 OBK 2025 shoot-out (NELOSAC)

Open Belgisch Kampioenschap voor onderwaterfotografie en -videografie – 1e wedstrijdperiode

Info: www.nelos.be/OBK_2025

22 Scuba Service testdagen

Duikmateriaal van verschillende bekende merken testen – Put van Ekeren – 10.00 - 16.00 u

Juli 2025

12-20 OBK 2025 shoot-out (NELOSAC)

Open Belgisch Kampioenschap voor onderwaterfotografie en -videografie – 2e wedstrijdperiode

Info: www.nelos.be/OBK_2025

Augustus 2025

09-17 OBK 2025 shoot-out (NELOSAC)

Open Belgisch Kampioenschap voor onderwaterfotografie en -videografie – 3e wedstrijdperiode

Info: www.nelos.be/OBK_2025

24 Nationale Jeugdduikdag NELOS 2025

Zeeland – ’t koepeltje – 09.00 - 18.00 u

29 E xamen 1*I – limiet inschrijvingen

September 2025

04 Bijscholing Evalueren van theorie volgens NELOS – regio WEVOS

Clubhuis DNBO, Polderstraat / Vicognedijk, Bredene – 20.00 - 22.00 u

06 College der 3*I (+ workshop)

Duikershuis NELOS – 09.00 - 19.00 u

06 Zeestage 2*I en 3*I – pre-Boulouris

Duikershuis NELOS – 14.30 - 19.00 u

12 Bijscholing Evalueren van theorie volgens NELOS – regio BRAVOS

Park van Relst, Aarschotsebaan 128, Kampenhout 20.00 - 22.00 u

13-21 OBK 2025 shoot-out (NELOSAC)

Open Belgisch Kampioenschap voor onderwaterfotografie en -videografie – 4e wedstrijdperiode

Info: www.nelos.be/OBK_2025

14 Themaduik: onderwerp nog te bepalen

Dorpshuis De Stove, Voorstraat 42, Stavenisse, Nederland – 10.00 - 14.00 u

16 Bijscholing Evalueren van theorie volgens NELOS – regio OVOS

Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, Gent

20.00 - 22.00 u

28-02 Zeestage 2*I en 3*I

Boulouris (Zuid-Frankrijk)

Oktober 2025

06 Bijscholing Evalueren van theorie volgens

NELOS – regio AVOS

Sportcentrum Mariënborgh, Edegem

20.00 - 22.00 u

11 Voordracht ‘Masters van de oceanen’

Lokaal van WSKLuM, Havendoklaan 2, Vilvoorde

19.30 - 22.30 u – Inschrijven via de Wetenschappelijke Commissie (zie elders in deze Hippo)

12 O pleiding AI/Initiator - S2C

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

15 Bijscholing Evalueren van theorie volgens

NELOS – regio LIMOS

GCOC Oosterhof,

Dr. Vanderhoeydonck straat 56, Lummen

20.00 - 22.00 u

23 Ronde Tafel regio OVOS

De locatie is nog te bepalen –19.30 u - 22.00 u

26 O pleiding AI/Initiator - M3

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 uer

November 2025

3 E xamen 3*I – limiet inschrijvingen

4-7 Instructeursstage vrijduiken

5 Ronde Tafel regio AVOS

Sportcentrum Mariënborgh, Edegem 19.30 u - 22.00 u

7 Bijscholing Trainingen van Jeugdige Duikers – regio BRAVOS

Park van Relst, Aarschotsebaan 128, K ampenhout – 20.00 - 22.00 u

8-15 Groepsstage vrijduiken

9 E xamen 1*I – Theorie

’t Verloren Hofke, H. Theresialaan 79, Dilbeek 09 - 12.30 u

9 Zeestage 2*I en 3*I - Post-Boulouris

’t Verloren Hofke, H. Theresialaan 79, Dilbeek

13.00 - 15.00 u

13 Ronde Tafel regio LIMOS

VITA Den Uyt, Rode-Kruislaan 18, Mol 19.30 u - 22.00 u

15 Duiker-Hulpverlener - Examensessie 2

Locatie is nog te bepalen. – 08:30 - 17:00u

15 Specialisatieopleiding Jeugdduiken

Theorie deel 1

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

15 E xamen AI/Initiator - S2C + M3

Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

17 Ronde Tafel regio BRAVOS

Park van Relst, Aarschotsebaan 128, Kampenhout – 19.30 u - 22.00 u

19 E xamen 1*I – Theorie – Herkansing

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

20 Bijscholing Trainingen van Jeugdige Duikers – regio OVOS

Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, Gent 20.00 - 22 .00 u

Raadpleeg de uitgebreide lopende agenda op www.nelos.be voor meer info.

Opgelet! Inschrijven voor activiteiten, bijscholingen en examens georganiseerd door NELOS, gebeurt via Eventbrite tot uiterlijk 4 dagen voor de activiteit. De inschrijvingslink is terug te vinden in de lopende agenda op de NELOS-website of in één van de respectievelijke NELOS-info's.

Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Items voor de onze lopende agenda kan je melden aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be