Grotere populatie lederschildpadden

Rond 20 april 2020 verschenen wereldwijd diverse positieve persberichten over de lederschildpad, die het nu veel beter zou doen dankzij de coronacrisis. Het ene bericht had het over de lederschildpadden in de Thaise provincie Phang Nga en het andere over hetzelfde bedreigde reptiel, maar dan in de Amerikaanse staat Florida.

Wat beide berichten gemeen hadden, was het nieuws dat er dankzij de coronacrisis meer lederschildpadden hun eieren komen afleggen. Daarnaast komen er ook meer broedsels uit. Het is een 'understatement' dat de natuur zich herstelt dankzij de genomen coronamaatregelen, maar doen de lederschildpadden het nu beter dankzij COVID-19?

najaar 2019 / voorjaar 2020

Dankzij de strenge reisbeperkingen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, lagen meerdere populaire stranden er de voorbije maanden verlaten bij. Zo ook de stranden waar de lederschildpadden hun eieren komen afleggen. Hierdoor werden er op de stranden van de Thaise provincie Phang Nga en de Amerikaanse staat Florida in maart/april 2020 een recordaantal lederschildpadjes geboren. Dat de genomen coronamaatregelen een positieve impact hebben op het onderwaterleven is geen onbekende meer. En ja, daar zullen de schildpadden, zoals de lederschildpad, zeker wel mee van profiteren. Maar dat er hierdoor eind 2019, begin 2020 meer lederschildpadden hun eieren kwamen afzetten, was zeker niet het geval. In die periode lagen er nog toeristen op de stranden.

Nochtans meldden wetenschappers van het Phuket Marine Biological Center (PMBC) in Thailand dat er sinds november 2019 in Thailand elf nesten van de zeldzame lederschildpadden gevonden zijn. Elf nesten lijkt niet veel, maar de voorbije twintig jaar waren er nog nooit zoveel van die nesten in Thailand. "Dit is een heel erg goed teken voor ons, want veel broedgebieden werden vernietigd door mensen", vertelt Kongkiat Kittiwatanawong, directeur van het Marine Biological Center in Phuket. "De voorbije vijf jaar werden er zelfs geen nesten gevonden. Schildpadden lopen een hoog risico om gedood te worden door visgerei of mensen die het strand verstoren".

Vanuit Florida kwamen gelijkaardige berichten. Het legseizoen was er in het voor-

Voortplantingsseizoen

Het voortplantingsseizoen van de lederschildpad loopt tussen oktober en maart. De lederschildpad legt haar eieren op de tropische stranden van de Atlantische Oceaan, zoals de Caraïben en de kusten van Latijns-Amerika, Florida en Westelijk Centraal-Afrika. De paring zelf is een gevaarlijke zaak. Ze gebeurt namelijk volledig onder water, waarbij de kans groot is dat de dieren zonder lucht komen te zitten en sterven. De vrouwtjes paren slechts om de twee à drie jaar, waarbij ze zich vaak door verschillende mannetjes laten bevruchten. De reden voor dit laatste is dat de mannetjes zeer agressief kunnen reageren in de hoop op paring en ze de vrouwtjes zo ernstig verwonden. Soms worden er meerdere nesten gegraven, waarbij niet elk nest eieren bevat. Waarschijnlijk is dit om roofdieren te misleiden.

Een Atlantische lederschildpad is 's nachts aan land gekomen op een strand in Trinidad om een nest te maken zodat ze haar eieren kan afleggen.

jaar van 2020 pas twee weken bezig, maar medewerkers van het Loggerhead MarineLife Center Florida hadden toen al 76 nesten kunnen tellen op zo'n vijftien kilometer strand. Een enorme stijging ten opzichte van dezelfde periode het jaar voordien.

Dat er meer lederschildpadden aan land kwamen, kan wel iets met de scheepvaart te maken hebben. China was toen reeds in 'lockdown', waardoor er minder scheepsverkeer was en het daardoor voor de lederschildpad minder gevaarlijk was. Toen de laatste nesten moesten uitkomen – eind maart, begin april – was er bijna overal een 'lockdown' en lagen de neststranden leeg. Dat had zeker een gunstig effect op het uitkomen van de eieren. Verspreidingskaart met neststranden van de lederschildpad, rode stippen geven de belangrijkste neststranden aan, groene stippen de minder belangrijke. De afzetplaatsen zijn over de hele wereld verspreid; in Noord-Amerika (Mexico, de Amerikaanse staat Florida), Midden- Amerika (onder andere het Caraïbisch gebied; Trinidad en Tobago en de Dominicaanse Republiek), Zuid-Amerika (Suriname, Frans-Guyana, Panama), Afrika (Gabon, Zuid-Afrika), de kuststreken van de Indische Oceaan (Ceylon, India, Maleisië, Natal, Thailand en ten slotte de kust van Australië, behalve in het zuiden. Het vrouwtje kan de eieren afzetten bij haar foerageergebied, maar reist vaak terug naar het strand waar ze zelf is geboren.

bedreigde diersoort

De lederschildpad is goed herkenbaar aan de grijze tot zwarte lederhuid rond zijn schild. Zijn kop, staart en poten, die hij niet kan intrekken, zijn eveneens donkergrijs tot zwart gekleurd en hebben soms kleine roze vlekjes. Deze vlekjes zijn uniek en worden door wetenschappers gebruikt om de schildpadden uit elkaar te houden. Lederschildpadden voeden zich uitsluitend met kwallen.

Wetenschappers gaan ervan uit dat er twee soorten lederschildpadden zijn: • de Atlantische lederschildpad (Dermochelys coriacea coriacea): heeft grotere voorpoten, een kortere en donkerdere kop en nek en minder vlekjes; • de Pacifische lederschildpad (Dermochelys coriacea schlegelii) is lichter van kleur en heeft meer vlekjes. Hij heeft ook een langere kop en kortere voorpoten.

Verder onderzoek moet echter nog steeds uitwijzen of al deze kenmerken typerend zijn of berusten op aannames. Wel staat vast dat de Atlantische lederschildpad aanzienlijk langer en zwaarder wordt dan de Pacifische.

De Atlantische lederschildpad is een opvallend dier, dat met zijn schildlengte tot 2,4 meter en een gewicht van rond de 550 kg – samen met de Pacifische lederschildpad – tot de grootste schildpadden ter wereld behoort. Hoewel deze schildpad in zee leeft, is het officieel geen familie van de zeeschildpadden. Ze komen vrijwel wereldwijd verspreid voor, van de tropische zeeën tot de poolzeeën. Op 15 september 2020 werd er zelfs een 2,5 meter grote lederschildpad gespot in de Oosterschelde bij Wemeldinge en later op de dag bij Wilhelminadorp. Eind 2020 werd er nog eentje gespot in de Noordzee. Eind de jaren '90 spoelde er zelfs een nog levend exemplaar aan op het strand van Blankenberge. Lederschildpadden komen wel vaker voor in de Noordzee, maar normaal gesproken zwemmen ze in het najaar ter hoogte van Cornwall. De populaties in de Atlantische Oceaan lijken al een decennialang langzaam te groeien als gevolg van een betere bescherming van de legstranden. De meeste lederschildpadden uit het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan komen van de legstranden in Latijns-Amerika en de zuidelijke Caraïben (Frans Guyana, Suriname, Guyana, Trinidad en Tobago en Venezuela). Daarnaast zijn er kleine populaties die eieren leggen in Florida en in de westelijke en noordelijke Caraïben.

De Pacifische lederschildpad komt voor in de Stille Oceaan (Grote Oceaan) en de Indische Oceaan. Ze worden maximum 1,95 meter lang, bij een gewicht van ongeveer 200 kg. Hun aantal gaat helaas nog steeds achteruit. Van deze soort worden er drie verschillende populaties onderscheiden. De westelijke populatie zet de eieren af op stranden in Papoea, India en de Salomonseilanden. Het foerageergebied bevindt zich echter aan de andere kant van de Stille Oceaan, langs de westkust van Noord-Amerika. In Australië is één nestplaats aan de oostkust bij de stad Brisbane, dit is één van de belangrijkste afzetplaatsen. De oostelijke populatie zoekt naar voed-

Lederschildpadden voeden zich uitsluitend met kwallen. Digitale tekening in waterverfstijl.

De Atlantische lederschildpad (Dermochelys coriacea coriacea).

Foto: AVETPHOTOS/Shutterstock.

Foto: U.S. Fish and Wildlife Service Southeast Region.

Een grote Pacifische lederschildpad (Dermochelys coriacea schlegelii) legt haar eieren af op Mueang Beach (Thailand).

Foto: DMCR.

sel in zuidelijke wateren, langs de kust van Zuid-Amerika tot in Peru en Chili. De neststranden liggen in Midden-Amerika, van Mexico tot Costa Rica, waar ook de Atlantische populaties hun eieren begraven.

De derde populatie zet haar eieren af op Maleisië, maar hun aantal wordt geschat op nog enkele honderden, waarmee deze groep op de rand van uitsterven staat.

Omdat de populaties van de Pacifische lederschildpad de laatste jaren sterk in aantal en verspreiding zijn achteruitgegaan, behoren ze tot de beschermde diersoorten. Waarom bedreigd? Per legseizoen maakt een vrouwtje gemiddeld zeven nesten, met ongeveer 85 eieren per nest. De eieren zijn zo groot als een pingpongbal. Jammer genoeg overleeft hiervan naar schatting slechts één op de duizend jongen. Op de stranden die veel toeristen aantrekken, liggen de overlevingskansen zelfs nog lager.

Andere gevaren die de nesten moeten doorstaan zijn opgravingen van de eieren door roofdieren en plunderingen door de mens. Wanneer de schildpadjes uitkomen, gaan ze instinctief richting zee en ook dan loeren er veel gevaren.

De lederschildpad legt haar eieren het liefst in donkere en rustige gebieden. Die zijn zeldzaam wanneer de toeristen massaal op het strand vertoeven. Het normale toerisme doet de dieren dus zeker geen goed. De afwezigheid van diezelfde toeristen door de coronamaatregelen zorgden dus echter voor een ommekeer.

hoop

Dat de aanhoudende coronamaatregelen wel degelijk een positief effect hebben op de bedreigde lederschildpadden stelden marine biologen zowel in Florida als in Phang Nga vast. De dieren konden er het voorbije jaar in alle rust broeden. Stranden waren immers verboden terrein voor mensen en er was daardoor – wat ook belangrijk is – opmerkelijk minder zwerfafval. Veel in zee levende schildpadden raken immers gewond of sterven zelfs, omdat ze verstrikt raken in plastiek of omdat hun maag vol zit met plastic zakken. Deze plastic zakken hebben onder water immers dezelfde vorm als een kwal en worden daardoor vaak aanzien als voedsel. De schildpad krijgt hierdoor een vals gevoel van verzadiging en sterft de hongerdood.

De kans dat de schildpadden of hun eieren werden beschadigd of gedood, was vorig broedseizoen dus veel kleiner dankzij de

Advertentie

Ephyra

Noordzeeduiken - Nieuwpoort

Info en reservatie:

09/367 01 22 jan@thebigblue.be

Duikcenter The big

Donklaan 26 - 9290 Berlare blue

tel: + 32 (0)9 367 01 20

info@thebigblue.be - www.thebigblue.be

Openingsuren:

Alle kwaliteitsmerken - Vulstation 300 bar Nitrox vulstation - Eigen onderhouds- en hersteldienst Herkeuren van duikflessen - Duikopleidingen Nitrox en technical opleidingen

'lockdown'. Bovendien was er ook minder activiteit op zee en liepen de schildpadden tijdens hun tocht van en naar het strand minder risico op aanvaringen in de ondiepe wateren.

Onze wereld is enorm veranderd, maar deze schildpadden doen gewoon wat ze al miljoenen jaren doen en het kan ons hoop geven dat de wereld eigenlijk gewoon doordraait. De coronacrisis zorgt wereldwijd voor verhalen over de heropleving van de natuur. Denk maar aan de berichten over dolfijnen die terugkeerden naar de kanalen van Venetië, karpers die je plots zag zwemmen in de Brugse reien, wilde dieren die tot in dorpskernen gesignaleerd werden, enz.

Onderzoekers hopen dat de gunstige effecten van de 'lockdown' nog even aanblijven, zodat andere soorten hier ook van kunnen profiteren. 

Probleem van lege stranden

Lege stranden kunnen echter ook voor problemen zorgen. In veel landen zijn economische kansen een cruciale factor bij het beschermen van schildpadden. Schildpadden trekken toeristen en toerisme zorgt voor banen – direct of indirect gerelateerd aan schildpadden. Maar COVID-19 heeft de toeristenindustrie gedecimeerd. In sommige gemeenschappen, in de buurt van schildpadden, zijn heel wat mensen 'wanhopig' op zoek naar inkomen en voedsel. In sommige landen is een toename waargenomen van de illegale jacht op schildpadden en het verzamelen van eieren, omdat het coronavirus het voor mensen moeilijker maakt om de kost te verdienen.

Diepe duikers

Lederschildpadden staan bekend als de diepste duikers onder de reptielen. Ze duiken vaak honderden meters diep, met gemeten uitschieters van wel 1.250 meter. Lang was het onduidelijk hoe ze dat deden. Zwommen ze gewoon naar beneden of lieten ze zich als een steen zinken. Amerikaanse marine biologen deden onderzoek met vijf vrouwelijke lederschildpadden. Ze plakten daarvoor een soort versnellingsmeters op hun rug. De verschillende schildpadden vertoonden telkens hetzelfde vaste duikgedrag tussen de 64 m tot 425 m. Ze begonnen met zwemmen op eigen kracht onder een hoek van gemiddeld 41 graden naar beneden. Op een bepaalde punt gingen ze steeds langzamer zwemmen, tot hun 'flippers' helemaal stilvielen. Op dit punt begonnen de schildpadden te zinken.

Hoe diep dit zinken gebeurt, blijkt afhankelijk te zijn van de totale duikdiepte. Het 'zinken' neemt namelijk in alle gevallen gemiddeld 85% van de totale duiktijd in beslag. Op deze manier lukt het de schildpadden om heel veel energie te besparen. De wetenschappers vermoeden dat de schildpadden aan de oppervlakte al de duikdiepte bepalen en zo meer of minder lucht inademen.

Het duiken gebeurt bij de meeste andere zeedieren juist met lege longen, om bij het stijgen de kans op decompressieongevallen te verkleinen. Lederschildpadden voorkomen dit door geleidelijk naar boven te zwemmen, waarna ze het laatste stukje gewoon stijgen door hun positief drijfvermogen. Daarnaast zou hun lage lichaamstemperatuur helpen om stikstof beter op te laten lossen in het bloed. Zo zie je dat ook zeezoogdieren rekening moeten houden met de decompressieregels.

Advertentie

MELANIE GEVAERT & IVO MADDER