De Waterbouwer editie 2 2023

In deze editie: Toekomstige uitdagingen en kansen voor waterbouwers

Alex Hekman, voorzitter van de stuurgroep van het kennisprogramma NL2120, schreef samen met Deltares een essay dat liet zien hoe intensief landgebruik op veel plekken de grenzen van het water- en bodemsysteem overschrijdt. Dit essay ging vooraf aan Hekmans wetenschappelijke onderbouwing van de Kamerbrief ‘Water en bodem sturend’. “Door ons goed ingeregelde infrastructurele systeem - waar we enorm trots op mogen zijn - zijn we tegelijkertijd kwetsbaar voor klimaatveranderingen. Er is een grotere noodzaak dan ooit om op een andere manier om te gaan met het water- en bodemsysteem en er rekening mee te houden in de ontwerpfase.

‘Uniform verduurzamingsperspectief voor Waterbouwers’

‘Verduurzaming waterbouwvloot vraagt passende wet- en regelgeving’

‘Nieuwe opleiding moet studenten aanzetten om te kiezen voor de waterbouw’

De Kerngroep Duurzaamheid houdt zich bezig met voor waterbouwers relevante duurzaamheidsvraagstukken en streeft naar een concrete en uniforme duurzaamheidsstrategie. “Waterbouwers hebben behoefte aan realistische, haalbare verduurzamingsdoelen met voldoende ruimte voor verdienvermogen”, aldus Johan van der Vorm en Yves Marsé.”

Lees verder op pagina 5

De Kerngroep Nautische Zaken monitort, signaleert en beïnvloedt nautisch (technische) onderwerpen die invloed kunnen hebben op de Nederlandse waterbouwvloot. “Duurzaamheid en de noodzaak om bij weten regelgeving rekening te houden met onze atypische vloot staan de komende tijd hoog op de agenda”, aldus Ron de Groot en Michiel Spitzer. Lees verder op pagina 7

'Toekomstbestendige waterbouw: innoveren en samenwerken'

De eeuwenlange uitdagingen van leven met het water, onder de zeespiegel en in een Delta, hebben ervoor gezorgd dat de waterbouw is ontstaan en Nederlanders leven met de overtuiging dat de wereld onder de zeespiegel in grote mate maakbaar is. Maar het maakbaarheidsdenken in Nederland staat onder druk.

De waterbouwers hebben echter al eeuwen laten zien wendbaar en innovatief te zijn en het Nederlandse landschap vorm te geven en leefbaar te maken. Maar dat er veranderingen gaande zijn, valt nauwelijks te ontkennen. Hierdoor worden we gedwongen na te denken over de herinrichting of zelfs wederombouw van ons land. Water en bodem sturend maken, hoe doe je dat en wat betekent dit voor waterbouwers? Het innovatieprogramma

2120 is een mooi voorbeeld hoe waterbouwers samen met andere partijen vooruit kunnen kijken en anticiperen op toekomstige ontwikkelingen in Nederland.

In deze editie wordt daarnaast gekeken naar de uitdagingen en kansen voor de waterbouwsector richting de toekomst en de wijze waarop de verschillende beleidsterreinen van onze vereniging, Mens, Markt, Materieel en Duurzaamheid., daar op inspelen. Samen met onze leden behartigen we de waterbouwbelangen en bereiden we ons voor op het meebewegen met de toekomst.

Ik wens u veel leesplezier.

Andrea Vollebregt, directeur Vereniging van Waterbouwers

De waterbouwsector staat voor een aantal grote arbeidsmarktuitdagingen. Waar de sector zich in het verleden vooral richtte op Bachelor en Masterstudenten ligt de focus nu juist meer op het adequaat opleiden van voldoende vakkrachten. Zij zijn onmisbaar om de grote transities te laten slagen. Als antwoord wordt de Associate Degree opleiding Integraal Bouwmanagement, aangeboden door de Dordrecht Academy.

Lees verder op pagina 8

Verder in deze editie:

P. 2 Vereniging aan het woord:

Voorwoord: ‘Samenwerken aan een nieuwe vorm van maakbaarheid’

• Reactie op Brief Water en Bodem Sturend: ‘Geen tijd te verliezen’

• Reactie op Kaderrichtlijn Water (KRW): ’Samen op zoek naar werkbare oplossingen voor de waterbouwpraktijk’

P. 4 Column ‘Eb op de arbeidsmarkt’

P. 4 Projecten in beeld:

• Sterke Lekdijk-HSDR: ‘Als je niet investeert mis je straks de boot’

• ‘Uitbreiding van Amaliahaven kent vele uitdagingen’

P. 6 Beroepen in beeld: ‘Het schrijven van de winnende aanbieding, daar kan weinig tegenop’

• ‘Het liefste werk ik buiten aan zinkstukken’

‘Het is fijn als je vanuit je organisatie alle ruimte krijgt’

• ‘Hoofdmachinist op een sleephopperzuiger is een exclusief beroep’

P. 8 Praktijk in beeld:

• 'Zo vader, zo zoon’

‘Water en bodem sturend: kunnen we het maken?’

Lees verder op pagina 3

‘Samenwerken aan een nieuwe vorm van maakbaarheid’

Als Rotterdammer geloof ik in de handen uit de mouwen steken. Tot concrete toekomstbestendige wateroplossingen komen is iets wat we nu samen moeten gaan doen. Vanuit mijn verschillende rollen bij Boskalis Nederland en in de sector ben ik gemotiveerd geraakt om naast de uitdagingen van vandaag ook aan die van de toekomst te werken. Als nieuwe voorzitter van de Vereniging van Waterbouwers wil ik mijn steentje bijdragen aan de grote waterveiligheidsopgave die voor ons ligt. Ik zie een trotse vereniging met een enorme hoeveelheid kennis en trouwe leden. Die kracht wil ik vasthouden en vanuit een verbindende rol versterken.

Integraal en adaptief bouwen

Om me heen hoor ik geluiden over het einde van de maakbaarheid van onze Delta. Dat we volgebouwd zijn en knel komen te zitten in alle functies waarvoor ons beperkte landoppervlak moet dienen. Volgens mij zijn we juist toe aan een nieuwe vorm van maakbaarheid die nog veel interessanter kan zijn. Denk niet eendimensionaal in waterveiligheid, natuur of woningbouw, maar bekijk het als een integrale opgave waarin meerdere functies samenkomen. Hoe kunnen we onze kennis van waterveiligheid combineren met kennis over woningbouw, natuur of recreatie om adaptief te gaan bouwen? Het is aan ons om niet verstrikt te raken in de complexiteit van dit alles, maar het als een mooie uitdaging te zien.

Om die integrale opgave aan te gaan, doen we er als vereniging goed aan om een grotere diversiteit aan mensen en kennis aan ons te binden. Onze sector biedt vele mogelijkheden voor zowel jongeren als ouderen om aan de slag te gaan. Je ziet bij onze lidbedrijven vaak dat (familie)generaties elkaar opvolgen en zo de diepgewortelde passie, hun

specifieke waterbouwkennis en praktijkervaringen doorgeven. Uiteraard hoop ik binnenkort ons honderdste lid te verwelkomen. Maar naast het vergroten van onze impact door ons als waterbouwers te verenigen, dienen we zo veel mogelijk contact te leggen met partijen waarmee we de multifunctionele uitdaging straks willen aangaan. Hiervoor hebben we de overheid en kennisinstellingen nodig, maar denk ook aan woningbouwers en natuurorganisaties. Door nu de denkers en doeners aan zowel opdrachtnemersals opdrachtgeverszijde te verbinden, kunnen we ervoor zorgen dat we samen gesteld staan voor de nog grotere uitdagingen en onze (internationale) voorbeeldfunctie vasthouden.

Volgende generatie waterbouwers

Hoewel de oorzaak van de stijgende zeespiegel niet zo fraai is, geloof ik dat we als sector op een vernieuwende manier het antwoord kunnen geven. Essentieel is daarbij ons gezamenlijke bewustzijn dat niet wij, maar de volgende generatie waterbouwers de grootste uitdagingen te verduren krijgt. En omdat voor de

Femke Zevenbergen is directeur projecten bij Boskalis Nederland en volgt Hendrik Postma op als voorzitter van de Vereniging van Waterbouwers.

nieuwe adaptieve manier van bouwen geen blauwdrukken zijn, gaan competenties om te innoveren een steeds grotere rol spelen ten opzichte van de kennis van nu.

Het is daarom aan de huidige generatie om met de waterbouwers van straks ons optimaal voor te bereiden om adaptieve en integrale oplossingen te gaan realiseren. Ik daag de waterbouwers uit om na te denken over de verjonging van de

branche en juist die groep de ruimte te bieden om mee te denken en te beslissen over de vraagstukken van de toekomst. Zo stimuleren we hun betrokkenheid én planten we de zaadjes voor de continuïteit van een veranderende sector.

Femke Zevenbergen

Voorzitter

Vereniging van Waterbouwers

Reactie Beens Groep op Kaderrichtlijn Water (KRW): ‘Samen op zoek naar werkbare oplossingen voor de waterbouwpraktijk’

De waterkwaliteit staat in Nederland onder druk door intensief grondverbruik, klimaatveranderingen en lozingen. Er komen steeds meer stoffen in het grondwater terecht die er niet thuis horen. Ondanks de inzet van verschillende partijen is de kwaliteit van het water de afgelopen jaren nog niet veel verbeterd. Beens Groep vindt het positief dat er middels de Kaderrichtlijn Water (KRW) aandacht is voor de waterkwaliteit, en dat gestreefd wordt om de doelen in 2027 te behalen. “Het is goed om kritisch naar de waterkwaliteit te kijken, maar blijf vooral zoeken naar werkbare oplossingen

Reactie Boskalis Nederland op Brief ‘Water en Bodem Sturend’:

Lees verder op www.waterbouwers.nl

Marjolein van Wijngaarden, Directeur Strategisch Tenderbureau bij Boskalis Nederland en voorzitter van de Taskforce DeltaTechnologie, geeft aan dat Boskalis Nederland het een positieve ontwikkeling vindt, dat er momenteel veel aandacht is voor bodem- en waterbeheer in het kader van klimaatverandering en dat de overheid hier nu beleid op maakt. “Met het maken van dit beleid gaat ook kostbare tijd

voor de waterbouw.” Zo geeft Janick Klompjan, Omgevingsmanager bij Beens Groep aan. “Wij maken ons zorgen dat de vergunningaanvragen op hold komen te staan, omdat volgens de rapportage van Witteveen + Bos in 2027 niet wordt voldaan aan de KRW doelen. Laten we daarom met elkaar in dialoog gaan om stilstand te voorkomen. Daarnaast is er meer onderzoek nodig naar de waterkwaliteit om de vergunningaanvragen beter te kunnen onderbouwen.”’ Lees verder op www.waterbouwers.nl

verloren, die besteed zou kunnen worden aan het experimenteren met pilotprojecten.” Van Wijngaarden benadrukt dat het belangrijk is om geen tijd te verliezen, gezien de veranderlijke toekomst. “Het is essentieel om nu de kansen te benutten en pilotprojecten uit te voeren, zodat er meer inzicht komt in wat wel en niet werkt in de praktijk.” Lees verder op www.waterbouwers.nl

‘Geen tijd te verliezen’

‘Water en bodem sturend: kunnen we het maken?’

Alex Hekman, voorzitter van de stuurgroep van het kennisprogramma NL2120, schreef samen met Deltares een essay dat liet zien hoe intensief landgebruik op veel plekken de grenzen van het wateren bodemsysteem overschrijdt. Dit essay ging vooraf aan Hekmans wetenschappelijke onderbouwing van de Kamerbrief ‘Water en bodem sturend’. Hekman, naast stuurgroep voorzitter ook Business Director Water bij Architecten en Ingenieursadviesbureau Sweco, hield onlangs een lezing tijdens de netwerkbijeenkomst van de Vereniging van Waterbouwers. Hieronder een terugblik. “Creativiteit en innovatiekracht gaan ons helpen om koploper nature based solutions te worden.”

“We zijn heer en meester en staan wereldwijd bekend om ons vermogen ons water- en bodemsysteem aan te passen aan onze wensen. Geen polder zo diep of we weten erop te bouwen, we brengen water naar droge zandgronden en als we land nodig hebben, leggen we meer of zee droog. De laatste tijd zien we helaas steeds vaker de achterkant van deze medaille; intensief landgebruik dat ons welvarend heeft gemaakt, komt met een prijs.”

Enorm trots en tegelijkertijd kwetsbaar

“Door ons goed ingeregelde infrastructurele systeem - waar we enorm trots op mogen zijn - zijn we tegelijkertijd kwetsbaar voor klimaatveranderingen.

Er is een grotere noodzaak dan ooit om op een andere manier om te gaan met het water- en bodemsysteem en er rekening mee te houden in de ontwerpfase.

Reactie

Vijf ontwerpprincipes voor nature based solutions

Bovendien moeten we rekening houden met klimaatverandering en weersextremen. Dit gaat over neerslag, droogte, maar ook over - en deze is heel relevant voor waterbouwers - de versnelde zeespiegelstijging die over enkele decennia op ons af gaat komen.

Ik wil hiermee niet zeggen dat wat we tot nu toe hebben gebouwd niet goed zou zijn, maar wél dat we op een andere manier moeten gaan kijken. Het maakbaarheidsdenken zit diep in onze genen: wij zetten het land naar onze hand en maken alles mogelijk. Daardoor zitten we in een systeem dat vooral technisch is ingegeven. Dat gaat niet zomaar veranderen, maar wat we wel moeten doen, is bouwen volgens andere ontwerpprincipes (zie kader, red.).”

“Nieuwe ontwerpprincipes vragen om nieuwe oplossingen. En in die nieuwe oplossingen ligt een uitdaging, ook voor waterbouwers. De oplossingen liggen deels in techniek, maar het gaat ook over financiering. Wie betaalt voor extra veiligheid, wie neemt de kosten voor z’n rekening als het zichtjaar verder ligt dan

‘Samen op weg naar een (over)leefbaar Nederland’

In een eerste reactie laat Jaap van der Weele, directeur bij De Vries & van de Wiel weten het prachtig te vinden om samen een stap te zetten naar meer kennisdeling en dus meer bewustwording en begrip voor dat wat nodig is voor een (over)leefbaar Nederland. Bewustwording op het feit dat we allemaal samen onderdeel zijn van een veel groter geheel is van belang. Dat maakt het volgens hem tegelijkertijd complex.

“Voor waterbouwers zit creativiteit en innovatie al honderden jaren in onze genen en manier van werken. Beter luisteren naar de wijsheid van de natuur is voor mij inmiddels vanzelfsprekend.” Om tot integrale, gedragen denkrichtingen te komen,

is het volgens hem essentieel om een zekere mate van vrijheid, wendbaarheid en flexibiliteit te waarborgen, en bovendien een systemische benadering te hanteren.

“Misschien ben ik soms wel wat ongeduldig, maar op het gebied van financiering, wetgeving en governance zie ik veel belemmeringen die vertragend werken. Heldere keuzes op het gebied van Ruimtelijke Ordening zullen een onmisbare helpende hand gaan bieden voor het bereiken van ons gezamenlijk doel. Natuurlijk zijn waterbouwers vaak doeners, maar met een groot hart voor een leefbare toekomst voor ons allen.”

nu gebruikelijk is, wie neemt en betaalt voor extra maatregelen buiten het plangebied? Eén van de oplossingsrichtingen hierbij is: nature based solutions. In het Nederlands: natuurlijke oplossingen. We zijn er fan van, maar we lopen wereldwijd niet voorop, terwijl we het goed kunnen! Kijk naar de oplossing die de natuureilanden in het Markermeer bieden voor ecologie en waterkwaliteit. Of naar de waterveiligheidsoplossing die we voor de Delflandse kust hebben gerealiseerd met de Zandmotor. Dat zijn hoogstandjes van ontwerpen vanuit het water- en bodemsysteem: aansluiten bij de natuurlijke dynamiek en natuurkracht van het water- en bodemsysteem. Toch zijn nature based solutions nog een ingewikkeld verhaal, want hoe reken je daar nu precies aan? Wat is de effectiviteit? Hoe klimaatbestendig zijn ze? Onze rekenervaring met natuurlijke oplossingen is nog te pril, daarom denken we nu dat traditionele oplossingen meer zekerheid bieden en goedkoper zijn.”

Bredere blik op een groter systeem

“Ontwerpen en bouwen voor nature based solutions vraagt om een bredere blik op een groter systeem. Als opdrachtgever moet je een andere ontwerpvraag stellen en dus een andere aanbesteding doen. Tenderen voor nature based solutions zorgt aan de andere kant van de tafel soms voor ongemak en onzekerheid: gaan nature based solutions niet veel meer kosten?

Programma NL2120 helpt ons de omslag te maken. NL2120 gaat onderzoeken hoe we knelpunten kunnen wegnemen: op gebied van techniek, maar ook in financiering, gouvernance en wetgeving.”

“NL2120 is veruit het allergrootste kennisprogramma dat we ooit gehad hebben in deltatechnologie. Dit programma met een omvang van ruim 150 miljoen euro is een enorm brede samenwerking van meer dan twintig partijen uit de blauwe én groene sector. Universiteiten, hogescholen, ingenieursbureaus, aannemerij, overheden, waterschappen én groene partijen als Natuurmonumenten, Stichting ARK en Wereldnatuurfonds. De kracht van dit programma is de breedte van dit consortium; tegelijkertijd is deze breedte de grootste uitdaging. De brug tussen blauw en groen is niet eerder zo geslagen. Het is een koppeling tussen

1. Niet afwentelen

Het is onze morele plicht na te denken wat er op ons afkomt. Wat je nu bouwt mag geen overlast bezorgen, noch aan de ‘buurman’, noch aan volgende generaties

2. Vergroten van de sponswerking

Water beter opvangen en langer vasthouden

3. Rekening houden met extremen

In 2018 hadden we te maken met een 1 op 100 droogte, in 2019 trad deze weer op. We moeten stresstests op onze ontwerpen leggen en zo risico’s in kaart brengen om ontwrichtende schade en slachtoffers te voorkomen.

4. Aanpasbaar bouwen

We bouwen nu met zichtjaar 2050 en houden rekening met wat we nu weten van klimaatverandering. Maar we moeten verder en breder kijken. Bouw dijken die we kunnen uitbreiden, verhogen, verbreden. Maak (meer) ruimte voor waterbergingen

5. Herstellen aangetaste systemen

Kijk bij ontwikkeling of er mogelijkheden zijn om de natuurlijke werking van het systeem te herstellen en benut ze ten volle.

academische kennis en toepassingskennis van natuurpartijen die weten hoe we moeten ontwerpen en waterbouwers die weten hoe we het kunnen realiseren. Wat ons waterbouwers en -ontwerpers groot heeft gemaakt, zijn creativiteit en innovatiekracht. Hiermee hebben we eeuwen onze maakbaarheid vormgegeven. Diezelfde houding en karaktereigenschappen om telkens op zoek te willen gaan naar nieuwe oplossingen, gaat ons helpen om koploper nature based solutions te worden.”

Meer informatie:

“We zijn fan van natuurlijke oplossingen, maar we lopen wereldwijd niet voorop, terwijl we het goed kunnen”

‘Eb op de arbeidsmarkt’

In een tijd van klimaatverandering en stijgende zeespiegels worden waterbouwers steeds crucialer. Maar net zoals het klimaat zorgt voor dalende bodems en stijgende zeespiegels, ondergaat ook de arbeidsmarkt snelle veranderingen. De kanalen waarlangs talent naar de waterbouwsector stroomt, raken langzaam verstopt. Het is eb op de arbeidsmarkt en vloed lijkt voorlopig niet in zicht. Tijd dus voor een strategisch plan om de vaargeul voor jong talent richting de waterbouwsector open te houden.

Dat plan begint alleen niet in jullie hoofden, maar in de hoofden van studenten. Het imago van de watersector is namelijk niet wat jullie als sector zeggen dat het is; het is wat studenten denken dat het is. Studenten behoren tot 'Generatie Z', de groep geboren tussen grofweg 1995 en 2012. Deze generatie heeft een eigen kijk op werk en het is van essentieel belang dat de sector aansluit bij hun wensen.

Is dat lastig? Integendeel! Generatie Z verlangt naar betekenisvol werk met een positieve maatschappelijke impact. Ze willen zich inzetten voor projecten die de wereld verbeteren en bijdragen aan een duurzame toekomst. Tegelijkertijd streven ze naar een goede baan met ruimte voor persoonlijke ontwikkeling.

Binnen de waterbouwsector zijn er talloze mogelijkheden om aan deze behoeften te voldoen. Denk aan waterbeheer, klimaatadaptatie, natuurbeheer en duurzame

infrastructuur - slechts enkele voorbeelden waarop jonge professionals hun stempel kunnen drukken.

Hoe zorgen we dat studenten dit gaan zien? De sleutel ligt volgens mij bij het bouwen van een keten van ervaringen: begin met gastlessen en bedrijfsbezoeken op scholen. Bied vervolgens ijzersterke stages voor beroepsopleidingen aan en sluit af met fantastische traineeships voor starters. Via deze keten van positieve ervaringen ontstaan er enthousiaste ambassadeurs die zelf gaan rondvertellen over de kansen en mogelijkheden binnen de sector. Zo nestelt de waterbouw zich in de gedachten van jonge mensen.

Dit gaat niet vanzelf; het kost tijd en samenwerking op sectorniveau is cruciaal. Bedrijven moeten zich daarbij realiseren dat zij de kandidaat zijn, niet andersom. Zij mogen daarbij ook laten zien dat ze zich aanpassen waar mogelijk. Het is belangrijk dat jonge mensen ervaren dat ze écht

meedoen; dat hun werk er toe doet en dat hun ontwikkeling centraal staat.

Nu het eb is op de arbeidsmarkt, is het belangrijker dan ooit om de vaargeul richting de waterbouwsector bevaarbaar te houden. Dit begint met het besef dat die vaargeul tussen de oren van studenten zit.

Maarten Brand Bureau Brand

Projecten in beeld

Maarten Brand is de bekendste stage-expert van Nederland en auteur van de bekendste twee boeken op dit thema: ‘Het Grote Stageboek voor Werkgevers’ en 'Met Afstand het Beste Stagebedrijf'. Maarten Brand helpt klanten uit overheid en bedrijfsleven om de stage in te zetten als een geheim wapen in de strijd om schaars talent.

‘Als je niet investeert mis je straks de boot’

Binnen project Sterke Lekdijk wordt, in opdracht van Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden, de dijk tussen Amerongen en Schoonhoven versterkt, over een totale lengte van 55 km. Project Sterke Lekdijk is een innovatiepartnerschap, wat wil zeggen dat meerdere partijen tegelijk aan het project werken.

Toine Tillemans is namens De Vries & van de Wiel vertegenwoordiger van het Lek Ensemble, waarin ook Heijmans en GMB deelnemen. “Van de zes deeltrajecten die er zijn, hebben we een eerste dijktraject toegewezen gekregen met optie op een tweede deeltraject. Wij zijn nu bezig op het traject Amerongen –Wijk bij Duurstede. Het tweede traject is Jaarsveld – Klaphek.” De vier andere trajecten zijn aan twee andere innovatiepartners toegewezen. De innovatiekracht binnen het project is uniek. “We moesten met elkaar tot andere manieren van dijkversterking zien te komen”, licht Tillemans toe. “Daarbij wilden we insteken op product-, proces- en sociale innovaties. We hebben per dijktraject gekeken welke innovatie we hier het beste toe zouden kunnen passen en willen die vervolgens implementeren.” Als koploper in de markt zetten wij voortdurend in op verschillende innovaties. “Als je niet investeert mis je straks de boot.”

‘Uitbreiding van Amaliahaven kent vele uitdagingen’

Sinds 2021 is het bouwconsortium bestaande uit HOCHTIEF, Ballast Nedam en Van Oord, begonnen met de aanleg van 2,5 kilometer kades en grondkeringen in de Prinses Amaliahaven. Dit mega project, in opdracht van Havenbedrijf Rotterdam, is onderdeel van de verdere ontwikkeling van de Rotterdamse haven. Met de uitbreiding is het mogelijk om de jaarlijkse overslag met 4 miljoen standaardcontainers te vergroten. “Het werk aan de kades is verdeeld tussen de bouwpartijen. Ballast Nedam & HOCHTIEF zijn verantwoordelijk voor het civiele werk, zoals het heien van de funderingen en het maken van het betonwerk. Van Oord is verantwoordelijk voor al het grondwerk en zal ook de baggerwerkzaamheden uitvoeren”, zo geeft Eric Bouman, projectmanager bij Van Oord, aan. “Het omvangrijke project kent vele uitdagingen. Zowel op logistiek gebied, in de uitvoering, op technisch vlak als op het gebied van duurzaamheid. Maar we hebben veel expertise in huis. We liggen op koers en verwachten het project in 2024 op te kunnen leveren.”

Koen Overduin (L) en Jacob Roeten (R) van Tebezo met elkaar in gesprek op projectlocatie Volkeraksluizen

verduurzamingsperspectief voor Waterbouwers’

DeKerngroep Duurzaamheid houdt zich bezig met voor waterbouwers relevante duurzaamheidsvraagstukken en streeft naar een concrete en uniforme duurzaamheidsstrategie. “Waterbouwers hebben behoefte aan realistische, haalbare verduurzamingsdoelen met voldoende ruimte voor verdienvermogen”, aldus Johan van der Vorm, Directeur Projecten (Kust en Zeehavens) bij Boskalis Nederland en Voorzitter Kerngroep Duurzaamheid. Yves Marsé, Adviseur Markt en tevens secretaris van de Kerngroep Duurzaamheid, sluit zich daarbij aan.

De waterbouwsector levert een onmisbare bijdrage aan het veilig en bewoonbaar houden van onze delta. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat de uitstoot van de nodige waterbouwwerkzaamheden – alsook het onderhoud aan onze vaargeulen – omlaag moet. We denken proactief mee en hebben samen met Rijkswaterstaat het transitiepad ‘Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud’ opgesteld om in 2030 aan de doelen voor de CO2-, stikstof- en fijnstofreductie te voldoen. “Onze leden willen innoveren en juichen verduurzaming toe, mits de eisen die aan onze atypische vloot worden gesteld realistisch en uitvoerbaar zijn”, zegt Van der Vorm.

Transitiepad Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud

Onder de naam Transitiepad ‘Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud’ wordt samen met de belangrijkste opdrachtgevers een routekaart ontwikkeld om de beoogde verduurzaming vorm te geven. Naast zaken als hoogwaardig hergebruik van materialen ligt de grootste focus op beperking van de CO2-uitstoot. “Als Kerngroep Duurzaamheid zijn we nadrukke-

lijk de samenwerking aangegaan met de overheid, marktpartijen en publieke opdrachtgevers”, zegt Marsé. “Na een lang voortraject zit het transitiepad nu in de afrondende fase en wachten we op bestuurlijke goedkeuring om het plan in de praktijk te gaan uitvoeren. Om dat te realiseren zijn we afhankelijk van onze opdrachtgevers die daar het benodigde budget voor ter beschikking moeten stellen. We roepen hen dan ook actief op om het transitiepad te gaan volgen.”

Helder investeringsperspectief

Volgens Van der Vorm zit de grote waarde voor de markt in een uniform en duidelijk investeringsperspectief, zodat bedrijven weten wat ze wanneer kunnen verwachten en waarin ze dienen te investeren. “De allerschoonste oplossingen waarnaar we streven zijn vaak nog niet beschikbaar en het kan tientallen jaren duren om investeringen terug te verdienen. Hoe ga je daarmee om?”

Constructieve samenwerking

Marsé benadrukt dat de vormgeving van het transitiepad heel zorgvuldig is gebeurd

en het overleg met de diverse publiekeen marktpartijen tot zo ver constructief is geweest. “Al helemaal onmisbaar waren de kennis en ervaring van de leden van de Vereniging van Waterbouwers”, voegt Van der Vorm toe. “Onze leden zijn met van alles bezig op het gebied van verduurzaming en kunnen als geen ander uitleggen wat wel of niet mogelijk is en

waar de uitdagingen liggen. Hun gedeelde kennis wordt heel serieus genomen en was onmisbaar bij de vormgeving van het transitiepad”. De uitdaging voor de Kerngroep Duurzaamheid is om er op toe te zien dat deze transitie ook daadwerkelijk gerealiseerd wordt.

Lees verder op www.waterbouwers.nl

DeKerngroep Mens ziet op vier thema’s uitdagingen voor de komende drie tot vijf jaar. Om die uitdagingen goed, gedegen en gericht te kunnen aangaan, is input van en verbinding met de leden onontbeerlijk. De relatief nieuwe secretaris en voorzitter blazen relaties nieuw leven in. Ze zien wens, wil én bijdrage om ‘mens-thema's’ als Arbeidsmarkt, Onderwijs, Arbeidsvoorwaarden & Sociale Zaken, en Arbo & Veiligheid en Onderwijs gezamenlijk aan te pakken.

Ton van Schaik (HR & Crewing Director Fleet Management bij de divisie Dredging & Inland Infra van Boskalis) is sinds mei 2022 voorzitter van de Kerngroep Mens. Sinds augustus van dat jaar wordt hij bijgestaan door secretaris Michelle Lookerman (Adviseur Arbeidsmarkt en Onderwijs bij de Vereniging van Waterbouwers). Hun opdracht voor de vereniging zien ze als een uitdaging. Lookerman: “Instroom en behoud van medewerkers is op dit moment één van onze belangrijkste prioriteiten. Oplossingen kunnen we echter alleen vinden en realiseren als we in gezamenlijkheid optrekken. We moeten iedereen aan boord hebben; zonder input van kleine, (middel)grote en grote bedrijven hebben we geen helder beeld van waar de per-

soneelstekorten precies spelen of wat de reden voor het verlaten van de sector is. Ook stop ik veel tijd in het weer aanhalen van relaties met netwerkpartners in het onderwijs; van middelbaar onderwijs tot universiteit, hbo en mbo. Zeker die laatste groep biedt kansen.”

Onderwijscurriculum uitbreiden

Die kansen vergroten gaat niet alleen via leden en het netwerk. Van Schaik ziet een grote rol weggelegd voor de Dordrecht Academy. “Met de Ad- opleiding Integraal Bouwmanagement voorzien we van actuele kennis en in een behoefte. Dit is een tweejarige opleiding die zowel in deeltijd als in voltijd wordt aangeboden aan studenten met een havo, vwo of

mbo 4 diploma. Na het eerste semester kunnen studenten kiezen voor de uitstroomroute bouw, civiele techniek of waterbouw. Studenten die kiezen voor de uitstroomrichting waterbouw worden vervolgens klaargestoomd om na afronding van de opleiding aan de slag te gaan als ‘praktisch uitvoerder’.

Met de Werkconferentie, die dit najaar weer wordt georganiseerd, wordt de samenwerking binnen het scholennetwerk van de Waterbouw versterkt en al heel snel concreet gemaakt.

Halen en brengen

Consultatie en inbreng van leden is ook bij de thema’s Arbeidsvoorwaarden & Sociale zaken en Arbo & Veiligheid van belang. Van Schaik: “Bijvoorbeeld met betrekking tot CAO-onderwerpen. Daarnaast houdt de werkgroep Arbo & Veiligheid de leden onder andere continu op de hoogte van wet- en regelgeving op het gebied van arbo en veiligheid. Als vereniging kunnen we echter alleen goed en gericht resultaten leveren als we weten wat voor onze leden en hun medewerkers belangrijk is.”

Lees verder op www.waterbouwers.nl

Thema Duurzaamheid

‘Uniform

Thema Mens

‘Netwerk aanhalen en leden dichterbij krijgen’

Johan van der Vorm voorzitter(L) en Yves Marsé secretaris(R) Kerngroep Duurzaamheid

Michelle Lookerman, secretaris (L) en Ton van Schaik (R) voorzitter Kerngroep Mens

Beroepen in beeld

Veel overleggen, projectanalyses maken, het projectplan uitwerken of de werkmethode uitschrijven; als Tendermanager is Mark van Berchum bij Hakkers verantwoordelijk voor de algehele coördinatie en de voortgangsbewaking om te komen tot de winnende aanbieding. “Wij zijn gespecialiseerd in constructieve oplossingen en werken veel voor havenbedrijven, Rijkswaterstaat, Waterschappen, Pro-

‘Het liefste werk ik buiten aan zinkstukken’

vincies en Gemeentes.” Mark geniet als hij een stap voorwaarts maakt met het project, als de planning klopt of als zijn team de juiste invalshoek voor het project heeft gevonden. Toch blijft één ding het allerleukste: “Het schrijven van de winnende aanbieding, daar kan weinig tegenop.”

Lees Marks verhaal op www.waterbouwers.nl

Een vaste structuur heeft een werkweek van Jennis Van Aalsburg eigenlijk nooit. “Ik ben meewerkend voorman, uitvoerder, chauffeur, kraanmachinist bij griendbedrijf Van Aalsburg. Ik doe echt van alles tegelijk. Op dit moment ben ik bezig als Zinkbaas voor Van Oord. Dan gaan we op maandag met vijf jongens en twee vrachtwagens naar de betreffende locatie toe. Daar worden de wiepen gelost waarmee we de zinkstukken maken. Ik help mee om het eerste zinkstuk klaar te maken. We slepen met een kraanschip het zinkstuk in het water om het naar positie te brengen en dan zinken we hem onder mijn begeleiding af.” Dat gebeurt

uiterst nauwkeurig met gebruik van GPS. “Ondertussen maken de andere jongens het volgende zinkstuk klaar en wordt het proces herhaald.” Verder in de week worden er zinkstukken geplaatst en afgestort op een andere locatie. “Op zaterdag slaap ik uit en gaat de wekker om 7.00 uur”, grapt Van Aalsburg. “Dan beginnen we met een kop koffie waarna we aan de slag gaan met de planning, administratie en het afhandelen van mailverkeer waar je door de week niet aan toekomt. Dat is feitelijk de enige dag dat ik binnen zit. Het liefste ben ik buiten.”

Lees Jennis' verhaal op www.waterbouwers.nl

Als kind groeide Sjors Kouwenhoven op tussen de kassen in het Westland. Toch wist hij al snel dat daar zijn roeping niet lag. Via een vakantiebaantje bij een loonwerkbedrijf rolde hij bijna als vanzelf de waterbouwbranche in. Als uitvoerder specialistische projecten werkte hij de afgelopen twee

jaar aan project De Groene Boog en voelt hij zich bij Verboon Maasland als de spreekwoordelijke vis in het water.

“Het is fijn als je vanuit je organisatie alle ruimte krijgt.”

Lees Sjors' verhaal op www.waterbouwers.nl

‘Hoofdmachinist op een sleephopperzuiger is een exclusief beroep’

Het werk van Floris Schrik als Hoofdmachinist bij Faasse Groep is erg uitdagend. Hij moet er niet alleen voor zorgen dat alle technische installaties optimaal functioneren, maar is ook verantwoordelijk voor het onderhoud en reparaties. En dat op een schip wat oorspronkelijk niet voor dit doel gebouwd

is. Het zorgt ervoor dat Schrik zich aan boord geen moment hoeft te vervelen en dat geen dag hetzelfde is. “Hoofdmachinist op een sleephopperzuiger is een exclusief beroep.”

Lees Floris' verhaal op www.waterbouwers.nl

Mark van Berchum Tendermanager bij Hakkers

‘Het schrijven van de winnende aanbieding, daar kan weinig tegenop’

Jennis van Aalsburg – Griend- en Rijsmedewerker bij Van Aalsburg

Sjors Kouwenhoven – Uitvoerder

specialistische

projecten bij Verboon Maasland

‘Het is fijn als je vanuit je organisatie alle ruimte krijgt’

Floris Schrik – Hoofdmachinist bij Faasse Groep

Thema Materieel ‘Verduurzaming waterbouwvloot vraagt passende wet­ en regelgeving’

DeKerngroep Nautische Zaken (KNZ) monitort, signaleert en beïnvloedt nautisch (technische) onderwerpen die invloed kunnen hebben op de Nederlandse waterbouwvloot. “Duurzaamheid en de noodzaak om bij wet- en regelgeving rekening te houden met onze atypische vloot staan de komende tijd hoog op de agenda”, aldus liaison bestuurder Ron de Groot (Algemeen Directeur De Klerk Werkendam) en Michiel Spitzer (Adviseur Nautische Zaken bij de Vereniging van Waterbouwers en tevens secretaris van de Kerngroep Nautische Zaken).

Duurzaamheidsambities

Waterbouwers moeten scherp blijven en bovenal meedenken in oplossingen als het gaat om duurzaamheidsambities vanuit Europa en op mondiaal niveau. “We schuiven zo vroeg mogelijk aan bij (internationale) ontwikkelingen die invloed kunnen hebben op technisch nautische aspecten voor de waterbouwvloot”, vertelt Spitzer “Dat doen we om de inzetbaarheid van de vloot te blijven garanderen én om te voorkomen dat nieuwe wet- en regelgeving onbedoeld negatieve effecten heeft op de marktpositie van onze leden.”

ES­TRIN

Een doorlopend KNZ-dossier is het nauwlettend volgen van de ontwikkelingen rondom de ‘Europese standaard tot vaststelling van de technische voorschriften voor binnenschepen (ES-TRIN)’, waarvan per 1 januari 2024 een nieuwe versie ingaat. De ES-TRIN - waarin het

‘drijvend werktuig’ als speciale categorie binnenschip is opgenomen - wordt regelmatig herzien en gebruikt om innovatie en vergroening van binnenvaartvloot (en dus ook de zoete waterbouwvloot) te faciliteren. Spitzer: “Gezien het atypische karakter van onze schepen en werktuigen, kunnen deze ontwikkelingen direct impact hebben op hoe wij als waterbouwers werken. Daarom houden we doorlopend de vinger aan de pols. Juist om in een vroeg stadium aandacht te kunnen vragen voor de atypische vloot en een bijdrage te leveren aan het vormgeven van passende wet- en regelgeving."

Fit for 55­pakket

Ook in de zoute regelgeving gebeurt van alles. Met oog op de klimaatdoelstellingen lanceerde de EU in 2021 het Fit for 55-pakket met een reeks Europese wetsvoorstellen. Een onderdeel van dat pakket is het Europese emissiehandelssysteem (EU-ETS) dat binnenkort ook

"We schuiven zo vroeg mogelijk aan bij ontwikkelingen die invloed kunnen hebben voor de waterbouwvloot"

voor de scheepvaart gaat gelden. “Een systeem waarbij we direct weer aanlopen tegen, jawel: de atypische aard van onze vloot”, zegt De Groot. “De hele methodiek, waarbij emissierechten

samenhangen met lading en afstand, is gebaseerd op goederen- en passagiersvervoer.”

Lees verder op www.waterbouwers.nl

Zonder opdrachten geen waterbouw. Het bestaansrecht van onze leden ligt bij de continuïteit van de markt. “Als relatief kleine sector met een zeer grote impact, moeten we van ons laten horen om onze belangen te laten meenemen in almaar veranderende wet- en regelgeving”, aldus Jan Huijbers, directeur Van den Herik-Sliedrecht en voorzitter van de Kerngroep Markt.

De Kerngroep Markt (KM) houdt zich – naast zaken als aanbestedingscriteria, inkoopbeleid en duurzaamheid –nadrukkelijk bezig met de relatie met de opdrachtgever. Gezien die vrijwel altijd (semi)publiek is, heeft hun beleidskoers directe impact op waterbouwprojecten. Een zichtbare lobby richting de politiek blijft daarom essentieel. “Er komen onzekere tijden aan en dat maakt het des te belangrijker om gezamenlijk op te blijven trekken om de continuïteit van werk te waarborgen”, kondigt KM-secretaris Yves Marsé aan.

Van nieuwbouw naar instandhouding

De overwegend publieke aard van waterbouwprojecten maakt waterbouwers afhankelijk van de overheidsbegroting. Mede door de strenge stikstofwetgeving vindt daarin nu een transitie plaats van nieuwbouw naar zo veel mogelijk instandhouding. Huijbers: “Dat is echt een nieuwe ‘way of thinking’, waarbij de budgetten verschuiven van aanleg van nieuwe werken naar met name onderhouds- en renovatieopdrachten.”

Instandhouding is een uitdagend en continu proces dat een andere manier van werken vergt. “Als de overheid straks niet genoeg mensen heeft om die projecten te leiden, komt de realisatie in gevaar én

is er voor ons als waterbouwers minder markt. Om deze transitie waar te maken is aan overheidszijde dus echt een stukje investeringsvermogen nodig.”

Kaderrichtlijn Water

Per 2027 moet Nederland voldoen aan de Europe Kaderrichtlijn Water (KRW). De daarin voorgeschreven waterkwaliteitsnormen gaan waterbouwers ongetwijfeld raken. “Hoewel we nog niet precies weten hoe de richtlijn gaat uitwerken, is achteroverleunen en afwachten er niet bij”, waarschuwt Marsé. “Om te voorkomen dat dit een soort stikstofdossier wordt, bereiden we ons zo goed mogelijk voor en zijn we in gesprek met de overheid om te kijken hoe we gezamenlijk kunnen optrekken. Ook zij

hebben er belang bij dat ons werk niet stil komt te liggen.”

Huijbers hamert erop dat we de sectorbelangen – als KM en vereniging als geheel – alleen kunnen vertegenwoordigen als we gevoed blijven met praktijkinformatie. “We zijn afhankelijk van de input van onze leden om de juiste keuzes te maken en zo goed mogelijk in te spelen op beleid.”

Marsé sluit af met een dringende oproep.

”Help ons door pro-actief praktijkervaringen met ons te blijven delen, zodat we zo efficiënt mogelijk de belangen kunnen behartigen richting beleid en politiek.”

Lees verder op www.waterbouwers.nl

Thema Markt

‘Help ons de continuïteit van de markt te bewaken in dynamische tijden’

Yves Marsé, secretaris (L) en Jan Huijbers,voorzitter (R) Kerngroep Markt

Ron de Groot, voorzitter (L) en Michiel Spitzer, secretaris (R) Kerngroep Nautische Zaken (KNZ)

‘Nieuwe opleiding moet studenten aan­

Dewaterbouwsector staat voor een aantal grote arbeidsmarktuitdagingen. Waar de sector zich in het verleden vooral richtte op Bachelor en Masterstudenten ligt de focus nu juist meer op het adequaat opleiden van voldoende vakkrachten. Zij zijn onmisbaar om de grote transities waar de sector aan werkt te laten slagen. Als antwoord op deze kwestie wordt de Associate Degree (Ad) opleiding Integraal Bouwmanagement (niveau 5) aangeboden door de Dordrecht Academy.

Voltijd of deeltijd mogelijk

Het unieke aan de nieuwe opleiding is dat je in twee jaar tijd een opleiding op niveau 5 kunt halen. Daarnaast is de opleiding praktischer dan een hbo maar wel theoretischer dan een mbo. “De Ad-opleiding duurt twee jaar (het nieuwe jaar start in september 2023). Na het behalen van het Associate degree diploma kunnen studenten ervoor kiezen om in te stromen bij de bacheloropleiding civiele techniek of aan de slag gaan

Praktijk in beeld:

Wim (schipper / remmingwerker) en Arie-Pieter (heibaas) Ippel werken beiden bij De Klerk in Werkendam. Wim is de vader van Arie-Pieter. Thuis wel te verstaan! Want op de schepen zijn ze elkaars collega’s. Daar maakt Wim het werk af dat zijn zoon begonnen is. Hoe werden ze waterbouwer, wat doen ze op het water en hoe scheiden ze werk en privé?

Wim werkt sinds 1980 bij De Klerk. Via de buurman werd hij warm gemaakt voor het vak van waterbouwer. “Onze buurman was uitvoerder. Hij was altijd enthousiast over de werkzaamheden en de goede werkomstandigheden. Uiteindelijk is Wim op werkschip IJmeer terecht gekomen als vaste schipper/remmingwerker. In zijn eerste periode bij De Klerk is Wim ook heier geweest net als zoon Arie-Pieter.

Ook zijn zoon Arie-Pieter heeft het vakmanschap in de praktijk geleerd. Voordat hij – via zijn vader – in de waterbouw terechtkwam, werkte Arie-Pieter in de installatietechniek. “Ik had het er niet zo naar mijn zin. Dankzij mijn vader kon

op de kansrijke arbeidsmarkt. Werknemers die hun opleiding in deeltijd doen kunnen het geleerde direct in de praktijk brengen bij hun huidige werkgever ”, legt Hesseling uit. “De opleiding kan in voltijd, maar ook in deeltijd worden gevolgd en kent een uitstroomrichting bouw, civiele techniek en waterbouw. Wij verwachten dat de deeltijdroute erg interessant kan zijn voor een grote groep medewerkers van bedrijven uit de sector.” Studenten die kiezen voor de deeltijdroute werken 4 dagen per week bij het bedrijf en hebben op woensdag tussen 13.00 uur en 21.30 uur les. Met deze opleiding wordt een student in twee jaar klaargestoomd om met de juiste vakinhoudelijke hard en soft skills als een praktische uitvoerder aan de slag te gaan.

Ervaren in de praktijk

“Het blijft een opleiding Integraal Bouwmanagement”, benadrukt Rolin Rolloos. ”De opleiding duurt twee jaar en is onderverdeeld in twee keer twee semesters van zes maanden. Per semester behandelen we de vijf bouwstenen: professionele ontwikkeling, waterbouw,

"Met deze opleiding wordt een student in twee jaar klaargestoomd om als een praktische uitvoerder aan de slag te gaan"

Rolin Rolloos, Kerndocent civiele techniek bij opleiding Integraal Bouwmanagement van Dordrecht Academy (L) en Harry Hesseling, Operations manager HR bij Boskalis Nederland (R)

constructies, tekenen en projectmanagement.” De bouwstenen zijn onderling uitwisselbaar voor de gewenste uitstroomrichting. Naast blokken van lessen met de theorie krijgen de studenten ook verschillende praktische lessen en

ervaringen op de projecten waaraan ze zelf werken. De aansluiting tussen de behoefte van het bedrijfsleven en de opleiding maakt deze studie uniek.”

Lees verder op www.waterbouwers.nl

De Waterbouwer is een uitgave van de Vereniging van Waterbouwers en is bedoeld om haar leden en relaties te informeren over onderwerpen die de branche raken. De Waterbouwer wordt samengesteld door het bureau van de vereniging. Voor reacties en nadere informatie kunt u terecht bij:

ik een week stage lopen bij De Klerk. Ik vond het werk meteen leuk om te doen. Die vrijheid buiten, op het water, beviel mij zo goed. Ik ben daarna nooit meer weggegaan.”

Samen aan de koffie…

De nieuwe baan betekende niet alleen veel van anderen leren. Arie-Pieter leerde ook van zijn vader en ging zelfs nauw met hem samenwerken. Bijvoorbeeld aan de Kreekraksluis. Arie-Pieter doet met zijn collega’s het plaatsen van de buispalen

Vereniging van Waterbouwers

Catelijne Hopmans

Bezuidenhoutseweg 12 2594 AV Den Haag Telefoon 070 – 3490700

c.hopmans@waterbouwers.nl www.waterbouwers.nl

en het ophangen van de remmingsdelen.

Wim: “Ik werk op het werkschip en zorg ervoor dat de afmontage van de remming plaatsvindt.

….maar ieder een eigen hut Lopen werk en privé dan niet te veel door elkaar? Arie-Pieter woont immers nog thuis. En reizen ze samen naar het werk? Wim: “Nee, hoor! We gaan apart. Soms ben ik eerder klaar dan Arie-Pieter of andersom. En aan tafel hebben we het

Redactie Catelijne Hopmans (VvW – Eindredactie)

Robbert Roos (Sold Communicatie)

Tom van Velzen (TVV Tekst)

Helene de Bruin (Helene de Bruin)

Vormgeving: Lex Bijl (Gouwestad Marketing & Media)

Vader Wim Ippel (L) en zoon Arie-Pieter Ippel (R) werken beiden voor De Klerk Werkendam

nooit over werk, dat vindt mijn vrouw ook helemaal niet gezellig. Bovendien hebben we heel andere hobby’s. Ik houd van fietsen en tuinieren, mijn zoon is in zijn vrije tijd vaak op of langs het voetbalveld te vinden.”

Binnenkort zitten vader en zoon weer samen op een project, in Den Helder. Arie-Pieter: “We werken daar vier lange dagen per week aan boord. We slapen er ook, ieder aan boord van zijn eigen schip.

Beeld:

Jan-Evert Zondag (Ardito)

Sabine Bison (Bisonder Producties)

Drukwerk: De Groot Drukkerij

zetten om te kiezen voor de waterbouw’

‘Zo vader, zo zoon’