penseelstreek101

Secretariaat

Nieuwgeboren wijkgenoot

Henk Donkers | Annemoon Gudde

Altijd is het krijgen van een kind een bijzondere gebeurtenis. De geboorte wordt bekend gemaakt in kranten of andere media, in familie- en vriendenkring, zowel als in huis en tuin. Geweldig nieuws! Minder vaak zien we langs straten en wegen de mededeling dat er een kind wordt verwacht.

Is deze vroegtijdige uiting van vreugde te verklaren uit de daling van het kindertal per gezin? Is de zwangerschap nog bijzonderder geworden? Meer dan vroeger uiten ouders publiekelijk, (of zijn het familieleden en vrienden?) in de buitenlucht niet alleen dat er een nieuwgeborene gearriveerd is, maar ook dat er een boreling op komst is.

Wat gebleven is, zijn de ooievaar en Nijntje. Dat lijken vaste waarden.

Lidmaatschap 2021 min. € 12,50 per huishouden IBAN.: NL67 INGB 0007 8197 30 t.n.v. Wijkvereniging ‘De Penseelstreek’ te Arnhem

Redactie website Mariëtte van Vlerken webredactie@penseelstreek.nl

Inleveren kopij

• Nieuwe kopij kan worden ingeleverd tot 9 oktober 2022

• Het schema voor 2022 is op de website te vinden onder het menu Wijkkrant.

• Aanleveren kopij bij voorkeur per e-mail of WeTransfer. Kopij sturen naar: redactie@penseelstreek.nl

• Teksten graag in Word/Pages

• Digitale foto’s in een zo hoog mogelijke resolutie (300 dpi)

Verspreiding volgende wijkkrant :

• vanaf 12 november 2022

REDACTIONEEL

Annemoon Gudde | hoofdredacteur

De lucht trilt boven het asfalt en de potplanten dorsten naar water. Bomen in de straat houden de zon op afstand. Veel nieuws in de kranten doet een beroep op veerkracht en evenwicht. Schiphol lokt niet deze zomer. We beleven wondere tijden.

Er zit muziek in deze Penseelstreek. De Bakermat en Muziekvereniging Eendracht zijn vaste waarden geworden in de wijk. Onze externe schrijvers zijn enthousiast en werpen hun nieuwe licht op de wijk, de jongste twee zijn nog geen elf. Olga neemt ons mee in de heuvelachtige werkelijkheid van jonge ouders. Henk Donkers deed bijzondere ontdekkingen in zijn speurtocht naar Theo Colenbrander, de plateelschilder, en de keramiekfabriek RAM aan de Amsterdamseweg. We vieren het lustrum van de AMS mee. Als u dit blad openslaat, zijn er wellicht al plannen voor een nieuwe burendag op 24 september en de Classic heeft zijn parcours al in klad staan. Ook auto-koorts in deze editie.

Er is nieuws over bouwprojecten. De werkgroepen Groen en Hoogkamp Energie hebben weer nieuwe initiatieven.

Wonen in deze wijk is een kostbaar goed. Vrijwilliger zijn in de wijk voegt daar heel veel aan toe. Je leert mensen kennen en maakt nieuwe contacten. Een nieuwkomer merkt dat hij wortel schiet in zijn straat en zijn buurt als hij aansluiting zoekt bij een gymclub of een werkgroep.

En wij zoeken jou:

De wijkkrant zoekt dringend een organisator die coördineert en de redactie voorzit, de deadlines bewaakt en alle kopij op tijd bij de vormgever aflevert.

De wijkkrant zoekt dringend mensen die mee willen werken aan de eindredactie, fouten corrigeren, koppen bedenken en toezien op mooi beeldmateriaal.

De wijkkrant zoekt dringend mensen die graag willen schrijven en/of onderwerpen weten waarover ze graag zouden lezen. Meld je ter oriëntatie aan bij redactie@penseelstreek.nl

Met dit redactioneel neem ik afscheid van mijn periode als hoofdredacteur waarin ik uit enthousiasme alle genoemde functies heb opgestapeld en ervan heb genoten, maar ik laat het nu graag over aan enkele anderen.

Druk, druk, druk….

Ken je die afweging: wat is de beste tijd om op vakantie te gaan? Vroeg, vóór de schoolvakanties, of juist daarna? Of ben je door schoolgaande kinderen of je werk min of meer ‘verplicht’ om in het hoogseizoen te reizen? Ik ben net terug van een prachtige reis naar IJsland en heb hoge toppen en diepe dalen gezien, imposante fjorden en stomende grond. En dan ligt er bij thuiskomst de opgave om een stukje voor de Penseelstreek te schrijven. En nog 150 andere taken en taakjes. Dus ik weet het niet, met dat voorseizoen…

We zijn als vereniging druk bezig met een aantal belangrijke items. Allereerst is daar de avond die we 30 juni hebben om, in nauwe samenwerking met de gemeente, te achterhalen wat we de komende tijd willen ondernemen om de wijk nog mooier te maken en aantrekkelijker voor de bewoners. Waar maken we ons druk over: in het sociaal domein, op het gebied van klimaat en groen, energie en verkeer? Met de uitkomsten stellen we een uitvoeringsprogramma op dat we de komende jaren samen met de gemeente tot realisatie brengen.

Ten tweede houdt ons als bestuur natuurlijk zeer bezig wat we als wijkvereniging gaan oppakken en hoe we onze activiteiten bemensen. Op 5 juli was u uitgenodigd om daarover mee te praten met een flink netwerk van actieve leden en hopelijk enkele enthousiaste nieuwe actievelingen. Welke activiteiten willen we ontwikkelen en wat is daar voor inzet van leden bij nodig? En vooral: hoe helpen we elkaar door ook in het eigen netwerk eens mensen te benaderen en te polsen!

We zijn blij dat de Bakermat meer en meer tot bloei komt. Het wordt steeds drukker: met muziek, lezingen, een kinderopvang, en een leuke ontmoetingsruimte. Samen met de wijkvereniging uit het Burgemeesterskwartier en het bestuur van de Bakermat overleggen we regelmatig om activiteiten goed af te stemmen en de beschikbare communicatiekanalen optimaal te gebruiken.

In de vorige Penseelstreek stond een hartenkreet over alle opgebroken straten. We onderschrijven die ook, maar het is nu wel nodig om de druk op het riool in de Sterrenberg en in het deel van de Bakenbergseweg grondig te verlagen en de situatie te verbeteren. Daar zit inmiddels flink wat extra tijd in door onvoorziene tegenvallers. Maar we hopen dat vóór de bouwvakantie het varkentje is gewassen.

Over dieren gesproken: u zult misschien wel hebben vernomen dat Alfredo, de kikker op het muurtje van de waterspeelplaats bij het Watermuseum, er vandoor is. En niet vrijwillig, er is diefstal in het spel! Na de zomer zullen we onze kanalen beschikbaar stellen voor een crowdfundingscampagne die is gericht om Alfredo te laten terugkeren. Maar nu al kunnen we meehelpen om Alfredo levend te houden, door herinneringen te delen. Zoek alvast die leuke foto op waar uzelf, kind of kleinkind samen met Alfredo is vereeuwigd. Binnenkort leest u meer over alle acties op onze website en in de nieuwsbrief.

De Koningsdag was weer als vanouds een doorslaand succes: een druk veld met kleedjes en spelletjes en allerlei lekkers voor jong en oud! Na de zomer staat de gerenommeerde Classic weer op het programma. Houd het weekend van 3 en 4 september maar vrij,

want het belooft weer een groot festijn te worden. Een leuk slot aan een hopelijk mooie vakantieperiode! En wat zou het fijn zijn als we gevrijwaard blijven van ingrijpende COVID-maatregelen.

Dit is nummer 101 van de Penseelstreek. Voor Annemoon Gudde de laatste als hoofdredacteur. Gedurende ongeveer 4 jaar heeft zij ons blad kleur gegeven, samen met een enthousiast team van schrijvers, interviewers, fotografen en vormgevers. Annemoon, dank je wel!

Ook in het bestuur gaan veranderingen plaatsvinden. Mariëtte van Vlerken, onze steun en toeverlaat als secretaris, gaat aan het einde van het lopende bestuursjaar stoppen. Nu reeds roepen we kandidaten op die het leuk vinden om secretaris en daarmee spil in de wijkvereniging te zijn, om zich te melden. Wil je meer informatie, neem dan even contact op via bestuur@penseelstreek.nl

Wanneer u dit blad in handen heeft, staat de zomervakantie op het punt van uitbreken. Ik hoop dat u alle drukte lekker van zich af kunt laten glijden en dat u na de vakantieperiode met volle accu weer mee komt doen bij alle activiteiten die er op stapel staan in onze prachtige wijk!

De directeur van het Watermuseum sloeg meteen alarm: Kom met foto’s van de gekroonde kikker Alfredo! We moeten iets doen..

Mark Elbers | voorzitter wijkvereniging De Penseelstreek

Foto Anita Piek

Uitgelicht uit ons programma 2022 - 2023

Lezing over Claude Monet en over de afsluitende tentoonstelling Vier ogen door Angeline Breemer.

Datum: zondag 10 juli van 14-16 uur. Kom alvast om 13.30

Open Podium, op de dinsdagavond

Bij het Open Podium treden wijkgenoten in een laagdrempelige sfeer op met een lied, een gedicht, op de piano, de viool of anderszins. Of je nu een beginnend performer bent of een ervaren professional: iedereen is welkom.

Wil je optreden? Meld je dan aan bij niek.bakker@kpnmail. nl, of 06-52450397. Alleen komen luisteren kan natuurlijk ook. Aankondigingen verschijnen op www.wijkcentrumbakermat.nl, via de daarbij behorende nieuwbrief en op de websites van de wijkverenigingen.

Noteer alvast:

4 oktober en 6 december in 2022 en 7 februari, 4 april en 6 juni in 2023! Zie voor alle ándere activiteiten: www.wijkcentrumbakermat.nl Er is namelijk regelmatig nieuw en uitdagend aanbod!

Ruysdaelkwartet

Opgericht in 1996 toen de leden nog studeerden aan het Conservatorium in Den Haag. Het kwartet wist snel naam te maken in binnen- en buitenland en won vele prijzen. Repertoire: klassiek en hedendaags

Openmonumentendag: Monument en Duurzaamheid

Het landelijke thema van Openmonumentendag is dit jaar Monument en Duurzaamheid.

In de Bakermat zijn er binnen dit kader vier presentaties:

Hoe maak je je huis slim m.b.v. domotica?

Hoe isoleer je je monument?

Wat mag je wel en wat mag je niet met zonnepanelen?

Wat kun je doen om je statige glas-in-lood raam ‘duurzaam’ te maken? Nadere informatie op www.wijkcentrumbakermat.nl en www. openmonumentendagarnhem.nl.

Datum: zaterdag 10 september van 12.00 - 16.00 uur.

Concerten Om De Hoek, op de zondagmiddag

Het concertprogramma 2022-2023 van de muziekcommissie is rond! Het is een prachtige mix van klassieke muziek, jazz, wereldmuziek én er is een echte familievoorstelling. Naast grote meesters en gerenommeerde ensembles komen ook jonge helden en gepassioneerde amateurs in onze programmering aan bod. Vanaf medio augustus vind je het uitgebreide concertprogramma op www.wijkcentrumbakermat.nl. Houd die site dus in de gaten. In augustus worden ook de programmaboekjes in de wijk verspreid. De muziekcommissie wil graag aanstormend talent uit de wijk de kans geven op te treden in zogenaamde voorprogramma’s. Ken je zo’n talent of ben je er wellicht zelf een? Neem dan vooral contact op met Conny Schreuders: conny.schreuders@gmail.com

Noteer alvast:

26 september Ruysdael Kwartet

16 oktober Trio Erik Verwey

11 december Koor Volver

22 januari Anamaria Stamp,

5 februari Kika Sprangers en Adam Kwartet,

12 maart Charivari Trio

16 april Calefax Reed Kwintet

14 mei (Moederdag) Wereldvrouwenkoor

11 juni Familieconcert (Pevzner e.a.)

Trio Erik Verwey

Dynamisch Amsterdams jazzpianotrio, bestaande uit Erik Verwey, Daniél van Dalen en Hendrik Müller.

Hun onlangs uitgebrachte debuutalbum People Flow werd met lovende recensies ontvangen

Muziekvereniging Eendracht bruist!

Natasja Kapitein

We starten in september weer met een nieuwe groep Algemene Muzikale Vorming. Kinderen vanaf 7 jaar maken kennis met de basisbeginselen van muziek, zoals noten lezen, toon houden en ritme en zij mogen verschillende instrumenten uitproberen. De cursus vindt plaats op basisschool ’t Panorama op de maandagmiddagen om 15.15 uur – 16.00 uur. Heeft je kind interesse neem dan contact op met Natasja Kapitein via jeugdeendracht@xs4all.nl of bel/app 06-51065803

Na een mooi groot concert in de Bakermat afgelopen april is ons grote orkest alweer druk bezig met de voorbereidingen voor het najaar. Zo zijn we hard aan het studeren op Brell & Brass voor het concert tijdens het WK volleybal op 22 september op de markt in Arnhem. Komen jullie ook luisteren?

En nog een nieuwtje! Fkes Arnhem (Feestkapel Eendracht Schaarsbergen) is geboren! Een 14-tal enthousiaste muzikanten maakt ontspannen feestmuziek. Je hebt ze al kunnen bewonderen op Koningsdag, bij het jubileum van Stal Mansour en de avondvierdaagse in Schaarsbergen. Dus heb je een feestje, jubileum of gewoon zin in leuke muziek, neem contact op met muziekver.eendracht@gmail.com en kijk wat we voor je kunnen betekenen.

Peuters en kleuters hangen ondersteboven in de ringen bij Inge

Wie zondagochtend gapend de gordijnen opentrekt, heeft vast weleens een stoet peuters en kleuters in gymkleding richting de Nicolaas Maesstraat zien trekken. Daar is iedere week peuter- en kleutergym in de sportzaal van de Montessorischool, gegeven door fysiotherapeut en ArtEZ-docent Inge van Amerongen.

Dat de allerkleinsten uit onze wijken terechtkunnen bij Inge, is eigenlijk uit ‘noodzaak’ geboren. “Mijn oudste dochter was ruim twee jaar oud en ik wilde graag met haar naar peutergym, of apenkooien, zoiets”, vertelt Inge aan haar keukentafel, na een ochtendje lesgeven. “We moesten ervoor naar Westervoort, want hier in de buurt was er niks sportiefs voor kleintjes te beleven. De meeste sporten zijn pas geschikt voor kinderen boven de 4 jaar, vaak zelfs ouder.” Inge, zelf fysiotherapeute, danseres en turnster, besloot toen maar zelf gymlessen te gaan geven aan peuters en kleuters.

Of nou ja: ‘besloot toen maar’ klinkt alsof het impulsief en simpel was. “Je moet natuurlijk wel het een en ander regelen”, aldus Inge. Ze peilde eerst in de buurt, bij bekenden en vrienden, of er behoefte aan was. “Direct werd duidelijk dat veel ouders er oren naar hadden. Die vroeg ik meteen om te komen als het zo ver was. Zodoende had ik al snel een groep deelnemertjes.” Inge woont met haar man Pieter en hun (inmiddels) drie dochters tegenover de Montessorischool. “Die gymzaal leek me ideaal. Gelukkig kon ik die via Sportbedrijf Arnhem huren, elke zondag van 09:00 tot 11:00 uur.”

Uiteraard zorgt Inge samen met haar man Pieter, osteopaat, ervoor dat alles veilig en volgens de regels gebeurt. “Alles waar je aan moet denken is afgevinkt”, verzekert Inge. “We gebruiken de gymtoestellen die er al staan, zetten ze in veilige opstellingen,

hebben beiden ons HBO-diploma, ga zo maar door.” Gelukkig gaat het altijd goed. “Het is geen topsport hè”, lacht Inge. “Het is vooral bedoeld om kids lekker te laten bewegen. Ze leren hun lijf goed kennen, kunnen beter ruimtelijke inschattingen maken en krijgen er een boel zelfvertrouwen door.”

Peuters kunnen van 09:00 tot 10:00 uur terecht voor gym, samen met hun ouders. “Papa en/of mama blijven erbij, dat is voor die leeftijd (tot 4 jaar) fijn. We zingen samen een liedje waarop we rekken en strekken, ik doe voor wat je allemaal kunt doen op de toestellen en matten en dan kan iedereen fijn z’n eigen gang gaan. Ik doe uiteraard mee en help hier en daar.” De kleuters volgen van 10:00 tot 11:00 uur. “De ouders gaan dan wél weg en samen met een assistent, buurmeisje Katinka, starten we ook met een liedje en gaan hetzelfde parcours af als de peuters, maar dan met meer uitdaging.”

Verlegen om deelnemers zit Inge niet. “Het is eigenlijk heel vlug en zonder veel reclame volgelopen. De werving gaat van mond tot mond en dus vrijwel vanzelf.” De periodes zijn verdeeld in 4 x 9 lessen. Per 9 lessen betaal je voor de peuters 36 euro en voor de kleuters 45 euro. Wie geïnteresseerd is, kan het beste een mail sturen naar ivanamerongen@hotmail.com. “Het zit elke periode aardig vol, maar hier en daar is nog weleens een plekje vrij. Dan kun je er natuurlijk altijd bij komen. Leuk!”

Tekst en foto’s: Olga Helmigh

Wijkagent RUDY MACHIELSEN

Wij zijn Veerle en Féline, we zijn allebei 10 jaar oud en zitten op ’t Panorama in groep 6. We vinden het leuk om stukjes te schrijven. En daarom werd ons gevraagd een stukje te schrijven voor de Penseelstreek. Onze hobby’s zijn tennissen en spelen in de natuur. We zijn op het onderwerp wijkagent gekomen door te kijken naar wat er zich allemaal afspeelt in de wijk. Veel leesplezier!

Geïnterviewd door Veerle en Féline, april 2022

Even voorstellen

Rudy Machielsen is de wijkagent van de Sterrenberg, de Hoogkamp en de Gulden Bodem. Hij is lief, grappig, vriendelijk en doet graag mee aan een potje voetbal, al heeft hij daar niet veel tijd voor. De perfecte wijkagent dus. Hij is pas sinds kort wijkagent. Voorheen werkte hij nog als politie-agent. Vroeger wou hij helikopterpiloot worden, maar dat was best moeilijk. Toen wou hij soldaat worden, maar uiteindelijk is het toch het beroep wijkagent geworden. Rudy is zelf ook best nieuwsgierig, maar als politie ben je overal als eerste bij. Dus … ben je net als Rudy lekker nieuwsgierig, dan is agent het beste beroep!

Vroeger

Rudy was vroeger zelf ook wel eens stout; toen hij 6 jaar was heeft hij zelf eens iets gestolen. Rudy ging met zijn moeder naar de winkel op het moment dat er een rage van smurfenpoppetjes was. Toen ze in de winkel waren zag Rudy van die smurfenpoppetjes en hij wilde er eentje, maar dat mocht niet van zijn moeder. Toen heeft hij er stiekem eentje meegenomen, maar zijn moeder kwam er thuis achter en toen moest hij terug naar de winkel om het op te biechten. De mevrouw van de winkel vond het zo knap van Rudy dat hij uiteindelijk het poppetje gratis kreeg.

Nadelen aan het beroep van wijkagent

Maar er zijn helaas ook nadelen aan dit beroep, want als wijkagent moet je ook tegen de nabestaanden zeggen wanneer er iemand

overleden is. Zo heeft Rudy een keer meegemaakt dat er iemand overleed op zijn verjaardag en hij moest dat gaan zeggen tegen de nabestaanden. Er is nog een nadeel aan dit beroep: je moet namelijk heel vroeg opstaan en dan je gezin in de steek laten. En soms heb je ook nachtdienst, want er kunnen ook ongevallen in de nacht gebeuren.

Wat doet Rudy als wijkagent?

Rudy is eigenlijk het aanspreekpunt van de wijk, een soort vaderfiguur. Hij heeft bijvoorbeeld een keer twee meisjes zien lopen: eentje van 2 jaar en eentje van 6 jaar die in hun eentje door de wijk liepen. Daar is Rudy toen even naar toegegaan. Bleek dat ze om de hoek woonden.

De uitrusting van de wijkagent

Als eerste heeft een wijkagent altijd pepperspray bij zich. Hij draagt ook een pistool en kogels, maar tot nu toe heeft hij die alleen op de schietbaan gebruikt. Hij heeft altijd handboeien, én een ‘kiss of life’; dat is een soort van doekje met een gat in het midden voor als hij iemand moet reanimeren. Hij heeft een korte wapenstok bij zich. Wij mochten de wapenstok vasthouden en hij was best zwaar. Hij heeft ook een portofoon, want als hij hulp nodig heeft, pakt hij die en heeft hij binnen 5 minuten hulp. Hij heeft een toegangspas om het politiebureau in te kunnen en als laatste heeft hij een fiets, motor, of autosleutel bij zich.

HULPACTIE OEKRAÏNE VAN WIJKBEWONER PHILIP KAMMEIJER

“Gewoon doen, niet kijken wat niet kan”, dat is voor Philip Kammeijer de basis van zijn succesvolle hulpactie voor Oekraïense vluchtelingen. Terwijl anderen toekijken en afwachten is hij al in de tweede week van de oorlog met hulpgoederen naar de poolse grens met Oekraïne gereden en heeft hij een bus vol vluchtelingen mee naar Nederland genomen.

Tekst: Margreet Kraal

Foto’s: Philip Kammeijer

Met de ondertekende akte in de hand begroet Philip mij. Hiermee is, juist vandaag (19 mei), de oprichting van de ‘Stichting Vervoer en Support Vluchtelingen Oekraïne’ een feit.

We zitten aan de eettafel in zijn huis aan de Jacob Marislaan te praten over de hulpactie voor Oekraïense vluchtelingen, die hij samen met zijn jeugdvriend Ids Boelen opgezet heeft. Aan dezelfde tafel ontstond ruim twee maanden geleden het plan hiervoor. Op 24 februari viel het Russische leger Oekraïne aan. Dagelijks zonden de media schokkende berichten en beelden uit van verwoesting en ontreddering. Er kwam al meteen een stroom vluchtelingen op gang richting veilige buurlanden. Polen toonde zich van zijn beste kant en verzorgde de eerste opvang.

Philip zag hoe dit land overspoeld werd door vluchtelingen en ergerde zich aan de passieve houding van de Nederlandse politiek. Hij vond het onbegrijpelijk, dat men zich alleen voorbereidde op een grote toestroom van vluchtelingen, zonder te helpen met het vervoer vanaf de Poolse grens. Men dacht zeker dat de vluchtelingen zelf wel verder zouden reizen, aangezien zij vrij door Europa mogen reizen. De praktijk bleek anders te zijn. De vluchtelingen wilden in de beginfase het liefst zo dicht mogelijk bij Oekraïne blijven om terug te kunnen gaan wanneer dat weer mogelijk zou zijn. Maar daardoor werd het overvol in de opvang aan de grens.

Een razendsnelle start van de hulpactie

Op 2 maart zit Philip ’s morgens aan tafel de krant te lezen en besluit hij om zijn ergernis om te zetten in actie. In enkele dagen tijd regelt hij een dubbeldekker, die South West Tours in Dalfsen beschikbaar stelt. De chauffeurs rijden vrijwillig, maar voor de kosten van tol, diesel, voedsel en drinken voor de terugweg zamelt hij geld in. Dat levert al ongeveer 14.000 euro op. Ook hulpgoederen om mee te nemen worden gedoneerd. Hij heeft contact met Talpa, die een cameraman meestuurt voor een verslag in de uitzending ‘Samen in Actie voor Oekraïne’ en vormt een crew voor de eerste busrit: een tolk, twee chauffeurs en drie begeleiders, waaronder hijzelf en Ids Boelen. Maar het allerbelangrijkste is om voor vertrek zeker te zijn van een opvangplek voor de vluchtelingen die hij mee terug neemt. Allereerst benadert hij daarvoor de gemeente Arnhem, maar die is nog niet klaar met de voorbereiding van een opvangplek. De gemeente Ede is dat wel en geeft Philip alle medewerking. Op 5 maart vertrekt de eerste bus naar de Poolse grensplaats Przemysl, waar treinen met Oekraïense vluchtelingen binnenkomen. Het is een schok om te zien hoe mensen in de

overvolle opvanglocatie verdwaasd rondlopen, vermoeid en vuil, niet wetend hoe het verder zal gaan. De meegebrachte hulpgoederen krijgen een bestemming, maar het blijkt veel tijd te kosten om vluchtelingen over te halen om in de bus naar Nederland te stappen. Men is wantrouwend, er doen verhalen de ronde over mensenhandel en illegale orgaanhandel. Men heeft het idee dat Nederland heel ver weg is. Pas als ze horen dat het aan Duitsland grenst hebben ze er vertrouwen in. Uiteindelijk zitten er 66 vluchtelingen in de bus, plus een hond, twee katten en een schildpad. Het zijn voornamelijk vrouwen met kinderen en enkele ouderen. Ze zijn zo moe dat ze bijna de hele rit slapen.

Op maandagochtend 7 maart komt de bus aan bij de opvanglocatie Harskamp. Huisdieren worden echter niet toegelaten. In allerijl kunnen voor deze vluchtelingen met huisdier gastadressen worden geregeld.

De actie verbreidt zich als een olievlek

Na zijn terugkomst zit Philip nog dezelfde avond in de grote Giro 555-inzamel show bij Eva Jinek en Jeroen Pauw om te vertellen wat hij allemaal meegemaakt heeft. “Surrealistisch,” noemt hij zijn ervaring, “alsof ik in een droom beland was.” Na de weinige uren slaap die hij de afgelopen drie dagen heeft gehad, moet hij alles nog verwerken.

Na deze eerste landelijke publiciteit wordt hij gevraagd voor meer actualiteitenprogramma’s en kranteninterviews. Intussen is de organisatie steeds meer geprofessionaliseerd. Het vertrouwen van de Poolse hulpverleners in de hulpactie is gegroeid en daarmee ook dat van de vluchtelingen.

In de afgelopen twee maanden zijn er 20 bussen naar Polen gereden en in totaal zijn er 1302 vluchtelingen opgehaald. Er zitten gemiddeld meer dan 60 mensen in een bus.

De bussen rijden met crews uit verschillende plaatsen in Nederland. Telkens is er een nieuwe crew van zeven mensen: een tolk, twee chauffeurs en vier begeleiders. Er wordt in eigen omgeving geld ingezameld en de crew regelt de boodschappen voor de terugweg. De kosten zijn ongeveer €6000 per rit vice versa.

Er wordt alleen gereden als de opvang geregeld is. Dit gaat niet via het COA ( Centraal Orgaan opvang Asielzoekers), maar via de Veiligheidsregio’s met de gemeenten die daaronder vallen. Voor Philips hulpactie verloopt de opvang via de gemeente Beuningen, die dat voortreffelijk organiseert en altijd bereikbaar is, al is het midden in de nacht. Die gemeente geeft ook een geleidebrief mee voor de Poolse autoriteiten, waarin precies staat om welke organisatie en welke bus het gaat en wat het doel is. Er is ook

inderdaad vanuit Polen gecheckt of het klopte. De bussen brengen de vluchtelingen naar de crisisopvang in Beuningen. Van daaruit gaan ze later naar andere opvanglocaties.

Na de eerste rit rijden de bussen niet meer naar de PoolsOekraïense grens, maar naar Warschau of Krakau. Daar staat een voorbereidende club mensen klaar met een aantal geselecteerde vluchtelingen. Komende weken vertrekken er nog meerdere bussen ( 27 mei, 3, 10 en 15 juni) .

Philip: “Mijn rol is het om de organisatie te leiden, contacten te leggen, een netwerk op te bouwen. Zo heb ik contact gezocht met de voormalige minister van Defensie Joris Voorhoeve, die zelf ook een hulpactie is gestart, maar op veel kleinere schaal. Hij staat er op dezelfde manier in als ik. Ook hij is kritisch over de houding van de Nederlandse politiek. We gaan nu samenwerken. Hij heeft goede contacten met ambassades. We proberen nu of zijn vriend Fred Teeven, voormalig staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, in juni een rit wil doen. Hij heeft de politiek namelijk ingeruild voor een baan als buschauffeur. Als dat lukt ga ik wel weer mee als crew, samen met mijn partner Jacqueline.”

Inmiddels zijn er ook via andere particuliere initiatieven Oekraïense vluchtelingen opgehaald en ondergebracht in Arnhem. Tegenover Philip aan de Jacob Marislaan is bijvoorbeeld een gastadres. De gemeente heeft op een boot aan de Rijnkade ruim driehonderd vluchtelingen ondergebracht. En er is in Arnhem Zuid begin april een school voor basis- en voortgezet onderwijs voor Oekraïense kinderen opgezet.

De vrouwen willen dolgraag werken, dat is vaak het eerste wat ze vragen. Anders dan asielzoekers mogen ze dat ook en daarvan maken ze gebruik. De eigenaar van hotel Groot Warnsborn stond

versteld van het aantal vrouwen dat afkwam op een oproep om in zijn hotel te werken.

Je vraagt je af waarom dit model van scholing en deelname aan het arbeidsproces vanaf het begin niet ook toegepast kan worden bij andere groepen vluchtelingen. Vaak moeten mensen in afwachting van asielprocedures jaren inactief zijn, wat het moeilijk maakt om daarna aan het werk te gaan.

Behalve de hiervoor genoemde initiatieven zijn er in Arnhem ook andere vormen van hulpverlening aan Oekraïne. Er zijn inzamelingsacties van goederen en geld. Dat laatste bijvoorbeeld door benefietconcerten zoals in De Bakermat. En twee keer per week is er in het Rembrandttheater een koffieochtend voor vluchtelingen die op gastadressen verblijven, georganiseerd door de Rotary Arnhem. Dit zijn maar enkele voorbeelden.

Over Philip Kammeijer zelf en zijn toekomstplannen Philip Kammeijer (50) komt uit een Arnhemse ondernemersfamilie. Na zijn studie leidde hij als vierde generatie 25 jaar de bekende drukkerij Coers en Roest, die ook jarenlang de wijkkrant ‘De Penseelstreek’ drukte. Vanwege ontwikkelingen in de branche verkocht hij in de zomer van 2021 het familiebedrijf aan drukkerij Wilco in Amersfoort, die sindsdien de Penseelstreek drukt. Philip gunde zichzelf een sabbatical om zich te beraden op zijn toekomst. Zijn interesse gaat uit naar de politiek, - al langere tijd is hij actief betrokken bij de gemeentepolitiek-, en naar werk dat zinvol en plezierig is.

Hij had niet kunnen bedenken, dat dit werk zich nu al zou aandienen, hoewel de term ‘plezierig’ hier niet goed past. Wel is het zo, dat hij ervaart hoezeer hij zijn talent als organisator en manager ook voor het vluchtelingenwerk kan inzetten.

De crew van de eerste bus naar de Pools-Oekraïne grens. 3e van links Philip Kammeijer.

Dus misschien blijft hij dit ook na de Oekraïne crisis doen. Philip schat in, dat op niet al te lange termijn de vluchtelingenstroom zal afnemen en dat het accent meer zal komen te liggen op de hulpverlening. Dit is ook de doelstelling van de vandaag opgerichte stichting. Behalve hijzelf en Ids Boelen zit ook wijkgenoot Paul Schildmeijer in het bestuur. Diens

vrouw Anne-Mieke Verhoeven coördineert de inzameling van hulpgoederen in samenwerking met Poolse hulpverleners.

“Wat ik nu meemaak is een ervaring die ik mijn leven lang zal meenemen. Het heeft mijn focus op wat ik in de toekomst wil doen verbreed.”

Aankomst van een volgende bus in Beuningen

Aankomst van een bus in Beuningen

17e lustrum Arnhemse Montessori School

Wie kan zich een hoge leeftijd voorstellen bij een basisschool die gonst van de kinderen? Of bij het eenlaags gebouw dat zich over de heup van de heuvel slingert van de Nicolaes Maesstraat naar de Van Goyenstraat, ook al dateert het voor een deel van begin jaren ‘50? Zoveel ramen, zoveel licht, zoveel kinderen in en om het gebouw? De Arnhemse Montessorischool oogt jong, soepel en vitaal. Toch gaat zij in leeftijd menig buurtgenoot te boven. Ze viert haar 17e lustrum en bestaat dus al 85 jaar.

De AMS is anno 2022 een zelfbewuste en springlevende basisschool, die beantwoordt aan de eisen van vandaag, maar ook gesterkt wordt door de didactische uitgangspunten, de nuchterheid en ook de wijsheid van de Italiaanse arts en onderwijsvernieuwer Maria Montessori. Zelf verwoorden de huidige docenten het zo: “Binnen het Montessori onderwijs voeden wij onze kinderen op tot zelfstandige en verantwoordelijke burgers, die bewust keuzes leren maken. Wij gebruiken hiervoor Montessori-materialen in combinatie met reguliere methoden. Wij worden uiteraard, net als alle andere scholen in Nederland gehouden aan de eindtermen zoals die door de overheid zijn vastgesteld voor het onderwijs en door de inspectie worden getoetst.”

Het begin, klein maar vastberaden

In 1935 was er een eerste Montessori kleuterklasje op Van Ruisdaelstraat 76, op initiatief van mevrouw Marre Matthes-Endt. De officiële geboorte van de stichting Arnhemse Montessori Scholen dateert van 1937 met het passeren van de oprichtingsakte. En dat is nu 85 jaar geleden. Op Jan Vethstraat 22 en in het buurhuis werden de huiskamers klaslokalen, er kwamen een zandbak en een klimrek in de achtertuin. Ook op Zijpendaalseweg 61a zat een kleuterklas.

In de Jan Vethstraat startte al gauw ook de lagere school, met vijf leerlingen. Dit aantal groeide gestaag. Het was de tijd van huisvesting in woonhuizen en vergeefse subsidieaanvragen bij de gemeente. Tijdens de oorlog en erna zijn er op een aantal verschillende adressen klasjes geweest. Na de evacuatie bleken de huizen in de Jan Vethstraat nog in redelijke staat te verkeren en groef men nog wat lesmateriaal op uit de zandbak, waar het ingekieperd bleek te zijn.

Eind jaren veertig was de gemeente Arnhem bereid om subsidie te geven voor de bouw van een nieuwe school, aan de Nicolaes Maesstraat. Begin jaren ’50 werd de eerste steen gelegd. Inmiddels is er nu in 2022 na de zoveelste verbouwing een school met veertien lokalen voor basis- en kleuteronderwijs, een documentatiecentrum en een gemeentelijke gymzaal. En nog steeds vormen de onderwijsideeën van Maria Montessori de motor achter de school.

Opvallend is wel dat de basisscholen in onze Penseelstreek worden bevolkt door onderwijsteams die energiek werken aan vernieuwing, verbreding en verdieping. En dat ook Pieter Brueghel en ‘t Panorama principes van Maria Montessori hebben omarmd. Natuurlijk zijn er altijd kinderen die niet zo gemakkelijk zelfstandig aan het werk gaan en concentratieproblemen lijken wel een kenmerk van onze tijd. Er zijn er voor wie drill en discipline de gemakkelijkste benadering is. Nog altijd stemt men in met de stellige conclusie die juf Ank J.Roders na vele jaren werken op de AMS formuleerde in het jubileumboekje van 15 jaar geleden:

“Als een kind op deze school een werkhouding weet te ontwikkelen, zit hij of zij de rest van zijn of haar leven goed.”

De ideeën van Maria Montessori

De basis van de onderwijsbenadering die de arts Maria Montessori rond 1900 bedacht, werd geïnspireerd door kinderen van wie niemand iets verwachtte. Ze ontmoette in een ziekenhuis diep zwakzinnige kinderen die leefden in volstrekte afwezigheid van stimuli. Voor hen verzon ze activiteiten en materiaal om hun zintuigen aan te spreken. De resultaten waren heel verrassend: de kinderen bleken zich wel degelijk te ontwikkelen, stapten zelf op werkjes af, werden er blij van en begonnen ook elkaar te helpen. Nadat Maria Montessori directrice geworden was van een instituut voor onderwijzeressen van kinderen met een verstandelijke achterstand, kreeg zij de opdracht van de gemeentelijke overheid om in San Lorenzo, een sloppenwijk van Rome die gerenoveerd zou worden, een school op te richten voor de onopgevoede jeugd in de hoop dat de renovatie aldaar niet onmiddellijk zouden worden vernield. Dit Casa dei Bambini slaagde boven verwachting: de kinderen werkten gedisciplineerd en in rust, ze kozen zelf het werk dat ze wilden doen en zetten zich in met grote ernst, zorgvuldigheid en respect voor de omgeving. Montessori publiceerde hierover, werd hoogleraar antropologie, studeerde daarnaast pedagogiek en werkte zo haar ideeën uit over hoe je kinderen in het algemeen moet benaderen en wat onderwijs voor hen zou moeten doen. Haar doel werd om moreel sterke en evenwichtige persoonlijkheden te helpen vormen.

Leidraad van het Montessori onderwijs “Kinderen hebben een natuurlijke drang om te ontdekken en te leren. Elk kind heeft ‘gevoelige perioden’ waarin bepaalde dingen gemakkelijker zijn aan te leren. Ieder op zijn eigen moment.” Daarom bekwaamde Maria Montessori haar onderwijspersoneel in het onderkennen van ontwikkelingsfasen en gevoelige perioden bij elk individueel kind. Bij elke fase of periode proberen de leraren de juiste materialen en leeractiviteiten aan te bieden.

“Alle opvoeding is in principe zelfopvoeding,” was haar parool. Vandaar het motto dat nog steeds geldt voor de huidige Montessori-scholen: ‘Help mij het zelf te doen.’

De leerling kiest zelfstandig waar zij of hij aan werkt, installeert zich op een kleedje op de grond of aan een tafeltje, oefent en ontdekt in grote concentratie. De motivatie en de ernst waarmee een kind zijn wereld wil verkennen, vormen de basis. Het principe dat verschillende leerjaren bij elkaar worden gezet in een klaslokaal, maakt het mogelijk om bij medeleerlingen te rade te gaan als iets niet duidelijk wordt. Dat zij achtereenvolgens de jongste, de middelste en de oudste leerlingen zijn in de groep draagt bij aan een harmonische persoonlijkheid. In de meubels en in de materialen, speciaal bestemd voor kinderhanden, bijvoorbeeld de uitgeknipte letters van schuurpapier waar je met je vinger overheen glijdt en die je kunt opplakken op een vilten bord, zie je het sensomotorische principe terug. Dat geldt ook voor de woordsymbolen (voor zinsbouw) en de geometrische blokken (voor rekenen, wiskunde, ruimtelijk inzicht, etc.)

Naast het leren lezen, schrijven en rekenen zijn er ook de ‘leervakken’, ondergebracht in wat ‘kosmisch onderwijs en opvoeding’ wordt genoemd. Voor het leren in de natuur is een methodiek bedacht, waardoor de kinderen van jongs af aan leren observeren, beschrijven, vragen stellen en onderzoeken. Daarnaast ontwikkelde Montessori ook leerstofmateriaal, zoals kaartenbakken of kleine boekjes die als naslagwerk aantrekkelijk waren voor de kinderen.

De ideeën over onderwijs vanuit het kind maakten Montessori tot strijder tegen klassikale instructie als enige leersituatie: “Dat maakt van kinderen gehoorzame volgers in plaats van moreel onafhankelijke mensen.” Zij werd een gedreven strijder voor de rechten van het kind in het algemeen.

Herinneringen aan de AMS

Met speciale dank aan Gusta Plochg en Johanna Breuning, beiden oud-leerlingen

Herinnering aan de Jan Vethstraat: “Kasten middenin de ruimte, om lekker tussen te gaan zitten werken, uitgerolde kleedjes op de grond voor ‘taken’ of een kringgesprek, tafeltjes met stoeltjes langs de muren, gezichtjes naar de muur, bijvoorbeeld voor de letters, ieder een eigen plantje op een kleedje, op de gang de rij jashaken waar je katoenen sloffenzak aan hing.” (anno 1960)

Juffrouw T.A.M. Broekman had allerlei creatieve invallen. Ze liet de grootste kinderen over een plank uit het raam naar de lagere school glijden. Ook met z’n allen naar het bos, handwerkjes mee – ook de jongens borduurden – en dan verzon ze spelletjes en verhalen.

Typerend voor een dag in de klas was dat je geen schoenen aan had. Iedereen liep op sloffen of oversloffen (over je schoenen heen). Dat was volgens mij omdat er ook veel op matjes op de grond gewerkt werd. Iedereen zat in groepjes bij elkaar en had een eigen plantje op de tafel. We zaten met verschillende jaarlagen door elkaar: klas 1, 2 en 3 samen (nu is dat groep 3, 4 en 5) en daar waren dan vier groepen van. In de bovenbouw waren er volgens mij groepen met klas 4 en 5 en 5 en 6. Daardoor kende je eigenlijk iedereen, tenminste dat dacht ik. (jaren ’80)

Je werkte zelfstandig aan je weektaak en als je iets niet begreep vroeg je dat vooral aan elkaar. Iedereen werkte op zijn/haar eigen niveau. Er was weinig klassikaal onderwijs.. Wel bij de dagstart en als er bijvoorbeeld aardrijkskunde of geschiedenis werd gegeven. (jaren ’80)

“Vlieland was het hoogtepunt. In de zesde klas ging je daarnaartoe op schoolreis en daar keek iedereen jaren naar uit. Met de bus en de boot en daar spellen doen en ‘s nachts overlopen naar de jongens. Waarschijnlijk was het een heel gewoon schoolreisje, maar Vlieland was voor ons iets magisch. (uit 1986)

“Cees Clement schreef zelf musicals, de laatste drie klassen konden zich hiervoor opgeven en op vrijdagmiddag na schooltijd oefenen. Die musicals werden groots aangepakt met kostuums en decors en meestal uitgevoerd in Musis Sacrum. Dat was echt een belevenis. Het was (en is waarschijnlijk) een fantastische school. Ik heb goede herinneringen aan juf Ank (jazeker die hadden we ook) en Hans Dirksen en heb er een goede basis gelegd voor mijn verdere schoolcarrière.” (1980-‘86)

Van der Staaij

Bezige bijenin de buurt

Van het vroege voorjaar tot in de herfst zien we ze vliegen in onze tuinen en plantsoenen: de bijen, onze kleine buurtgenoten. Wat weten we eigenlijk van ze? In de Joris van der Haagenlaan wonen twee imkers met eigen bijenvolken. Zij vertellen mij hoe bijzonder deze honingbijen zijn en hoe belangrijk het is dat we zorgen voor hun leefomgeving.

Achter de haag van nummer 2 blijkt zich een bijenparadijs te bevinden. Kleine paadjes slingeren door een jungle van struiken, varens en andere soorten planten. Daartussen staat een bijenstal met vijf kasten, waar op deze zomerse namiddag in mei wolken bijen omheen zoemen. Marcel Simon woont hier sinds 1966. Begin jaren ’70 bezocht hij een open dag van de Imkervereniging Velp bij de bijenstal in Rheden. Dit boeide hem zo, dat hij een imkercursus ging volgen en begon met een eigen bijenvolk. Hij is 17 jaar voorzitter geweest van de inmiddels met Arnhem gefuseerde Imkervereniging. Jarenlang heeft hij imkers opgeleid en nu nog coördineert hij de stal bij het Bezoekerscentrum Veluwezoom in Rheden.

Mijn overbuurman Eize Drenth kwam acht jaar geleden op nummer 21 wonen. Zijn belangstelling voor bijen werd al vroeg gewekt. Zijn grootvader en vader waren imker en hij hielp ’s zomers zijn oom, een hobbyboer, die ook bijen had. In de jaren ‘90 volgde hij in Mayen een imkercursus bij de Duitse Bijenbond. Hij studeerde toen in Keulen en reed in zijn 2CVtje met open dak door de stad om zijn bijenkasten te verplaatsen. Enkele jaren geleden pakte hij zijn hobby weer op en begon met een paar kasten in zijn tuin. Enige tijd later plaatste hij, na toestemming van de boer, ook een paar kasten in het weiland achter onze tuin. Door Corona en privéomstandigheden kon hij vorig jaar minder aandacht aan de bijen geven. Daardoor heeft hij nu nog één bijenvolk.

Spreken we over de bijenhouderij, dan hebben we het over de honingbij. Deze onderscheidt zich van de vele andere soorten bijen doordat zij in een uitstekend functionerend groepsverband leeft. Hommels leven ook als kolonie, maar de andere, wilde bijen, leven

solitair. Ook zij helpen, net als de honingbij, mee aan de bestuiving van planten en bomen. Daardoor zijn zij onmisbaar in onze voedselketen. Voor bijen in het algemeen is het dus belangrijk dat wij zorgen voor biodiversiteit en geen giftige bestrijdingsmiddelen gebruiken. Gelukkig wordt daaraan steeds meer aandacht gegeven. Er worden weer bermen en akkerranden ingezaaid met vele soorten wilde bloemen. De gemeente stimuleert het ‘tegelwippen’, zodat er overal in de stad geveltuintjes ontstaan. Straten worden heringericht met meer ruimte voor groen en op diverse plekken staan insectenhotels. Hopelijk volgen particuliere tuinbezitters dit voorbeeld en zorgen ze voor evenwicht tussen stenen en groen.

Wat is er zo bijzonder aan de honingbijen?

Bij een honingbijenvolk draait alles om de koningin, ook wel ‘moer’ genoemd. Zij is groter dan de werkbijen, doordat ze vanaf het begin als bevrucht eitje een speciale verzorging krijgt. De werkbijen maken speciale cellen (moerdoppen), waarin eitjes zich tot koningin kunnen ontwikkelen. Ze vullen die met de zeer voedselrijke ‘koninginnengelei’, die ze zelf maken. Deze voeding krijgt een koningin ook haar verdere leven. Rondom de koningin verzamelt zich een volk van duizenden bijen (soms wel 40.000), onderverdeeld in vooral werkbijen en honderden darren ( mannetjesbijen).

“Bijen van een volk dragen de geur van hun koningin en daardoor komen ze steeds weer in hun eigen kast terug,” vertelt Marcel. “In de eerste week van haar volwassen bestaan verlaat de jonge bijenkoningin in haar eentje de kast voor haar bruidsvlucht. Hierop hebben de darren, ook die van andere volken uit de omgeving, gewacht. Tot dan toe hebben ze zich gedragen als een soort

hangjongeren. De darren die de koningin in hoogte en snelheid kunnen bijhouden bevruchten haar. Na deze vlucht sterven de darren.

De koningin wordt door tien à vijftien darren bevrucht en dat is voldoende om voor de rest van haar leven voor nageslacht te zorgen. Van maart tot september legt ze 1500 à 2000 eitjes per dag, eind juni is de top. Werkbijen worden geboren uit bevruchte eitjes, darren uit onbevruchte eitjes. Dat grote aantal eitjes is hard nodig. Na drie weken is een werkbij volgroeid. Daarna heeft zij drie weken binnendienst in de kast en drie weken buitendienst. Dan sterft zij. Alleen de werkbijen die in september geboren worden leven langer en overwinteren met het volk.“ “Je moet ze dan niet meer storen. Ze klitten op elkaar om voldoende op temperatuur te blijven en zijn suf en traag,” voegt Eize eraan toe.

Het is wonderbaarlijk hoe iedere werkbij haar eigen taak vervult binnen de organisatie en hoe goed er samengewerkt wordt. Daarvan kunnen wij mensen nog veel leren. Zowel binnen als buiten de kast is het een drukte van jewelste. Een wisselend groepje bijen vormt een soort hofhouding rondom de koningin. Ze voeden haar en nemen haar geur op om die te verspreiden. Na haar bruidsvlucht blijft de koningin binnen de kast, totdat er reden is om met een deel van het volk uit te zwermen.

Een andere groep bouwt de honingraten op met plaatjes van was, die zij via een speciale klier afscheiden. Weer andere werkbijen zorgen ervoor dat de binnengebrachte nectar en stuifmeel worden opgeslagen. Deze voedselvoorraad is essentieel voor het hele volk. Voedsterbijen verzorgen het broed en de larven. Wachterbijen lopen voor de vliegopening heen en weer om indringers buiten te houden.

Het voedsel wordt verzameld en naar de kast gebracht door de haalbijen. Afhankelijk van het weer vliegen zij binnen een actieradius van ongeveer 3 km. van de kast, bij optimale omstandigheden soms verder. Voor hun korte leven maken zij een indrukwekkend aantal vluchten. Ze vliegen niet van de ene struik of bloem naar de andere, maar concentreren zich op één soort die op een bepaald moment veel voedsel biedt. Elke bezochte bloem levert 2 mg. nectar en per vlucht kunnen de bijen 40 mg. transporteren. Dus als ze gemiddeld 2000 bloemen per dag bezoeken, vliegen ze daarvoor honderd keer heen en weer.

De haalbijen maken elkaar op een heel bijzondere manier duidelijk, dat er een voedselbron in de buurt is. Ze maken een soort dans op de raat en laten de andere bijen de nectar die ze gevonden hebben, ruiken. Hun looprichting tijdens de dans geeft de vliegrichting aan ten opzichte van de zon, aangepast aan de zonnestand van dat moment. En door het tempo en de manier van bewegen geven ze de vliegafstand vanaf de kast aan.

Marcel: “Honingbijen bezoeken niet alle planten. Op een rhododendron zitten ze bijvoorbeeld niet, omdat de kelk te diep is voor hun tong. Dat geldt ook voor het Vingerhoedskruid, tenzij een hommel de weg naar de nectar vrijgemaakt heeft door een gaatje in de kelk te boren.”

Welke rol vervult de imker?

Marcel en Eize proberen de bijen zoveel mogelijk hun natuurlijke gang te laten gaan en ze zo min mogelijk stress te bezorgen door hun werkzaamheden. Vaak dragen ze kleding die hen beschermt tegen eventuele steken, het gezicht bedekt door een kap met gaas. Soms gebruiken ze rook om de bijen rustiger te maken. Bij warm weer kan dat ook door water te verstuiven.

Marcel: “Als imker houd je de gezondheid van je bijen in de gaten. Ze worden bijvoorbeeld bedreigd door de Varroamijt en sinds kort ook door de Aziatische hoornaar. In Wageningen experimenteren ze met het kweken van bijen, die zichzelf kunnen verweren tegen deze bedreiging. In de oosterse landen waar deze mijten vandaan komen kunnen de bijen dat.”

De imker controleert ook het gedrag van de bijen en het functioneren van het volk. In het seizoen kan bijvoorbeeld een deel van het volk om verschillende redenen gaan zwermen. Je hebt het misschien wel eens gezien, zo’n geconcentreerde zwerm in de lucht of een grote tros bijen in een boom of struik. Een imker schept zo’n zwerm op, zodat zich een nieuw volk in een nieuwe kast kan vormen.

Marcel: “De oude koningin vertrekt met een deel van het volk en blijft eerst nog in de buurt van de kast. Het is de bedoeling dat de achtergebleven bijen met een jonge koningin verder gaan. Maar er kunnen meerdere moerdoppen open gaan. Je kunt signalen krijgen dat dit gaat gebeuren door geluiden binnen de kast. Als er een jonge koningin uit de moerdop gekomen is maakt zij een hoog, fluitend geluid. ‘Tuten’ noemen we dat. De andere koninginnenlarven die nog in de moerdoppen zitten, geven dan antwoord door te ‘kwaken’. Op dat moment moet je ingrijpen en voorkomen, dat niet ook de jonge koningin met een eigen zwerm vertrekt.”

Eize: “Zwermen is een natuurlijk gedrag van honingbijen, maar je kunt het als imker ook reguleren door zelf volken te splitsen. Eerst vang je de koningin. Je verwijdert een aantal ramen en vangt de bijen die erop zitten op in een nieuwe kast. Vervolgens plaats je de koningin erbij en breng je de kast naar een andere plek op minimaal 3 km. afstand. Zo voorkom je dat ze terugvliegen naar de oude kast.”

Honing slingeren

Marcel heeft voor dit interview al een ‘slinger’ ( een ketel met een slinger) klaargezet om te demonstreren, hoe je de honing die de bijen in de raten verzameld hebben, eruit kunt halen. Elke raat is opgebouwd uit zeshoekige celletjes, gevuld met honing. De werkbijen maken uit nectar honing door eerst het vocht uit de nectar te laten verdampen. Dat doen ze onder andere door met hun vleugels te wapperen. Na het vullen en verdampen wordt de honing in de cellen luchtdicht verzegeld met een dekseltje van was.

Vóór het slingeren moet eerst die was van de raat afgeschraapt worden. Deze kan opnieuw gebruikt worden in de bijenkast of er kunnen bijvoorbeeld kaarsen van gemaakt worden. De ontzegelde raten worden in een houder in de slinger gehangen. Dan wordt de houder met de raten rondgedraaid en zo wordt de honing uit de raten geslingerd. Via de wand van de slinger druipt zij naar beneden en stroomt dan via een kraantje door een dubbele zeef in een vat. Marcel draait een paar keer aan de slinger en dan zien we de honing uit het kraantje stromen. Deze verspreidt een heerlijke zoete geur.

De smaak en samenstelling van de honing hangt af van welke plant, boom of struik de nectar afkomstig is. Je hebt bijvoorbeeld bloemenhoning van verschillende soorten bloemen, heide- en koolzaadhoning, lindebloesemhoning, enzovoort. We gebruiken naast honing ook andere producten van de honingbijen, zoals bijenwas in het huishouden en koninginnengelei en stuifmeel als voedingssupplement. De bijen verzamelen propolis om zich te beschermen tegen ziektes en om kieren in de kast te dichten. Het is een mengsel van hars, bijenwas, stuifmeel en eigen afscheiding. Vanwege de antibacteriële werking wordt propolis wel verwerkt in tincturen.

Kortom: we moeten respect hebben voor deze bijzondere insecten, die zo waardevol voor de natuur zijn en daarmee ook voor ons. Dit geldt zeker ook voor de wilde bijen, die door de honingbij in de verdrukking dreigen te komen, zoals onlangs in het nieuws was. Wilde bijen kunnen niet gemist worden, omdat zij zorgen voor diversiteit en daarmee een betere kwaliteit van de bestuiving.

Wilt u de honing kopen die de bijen van Marcel verzameld hebben in de tuinen of bijvoorbeeld van de lindebomen van de Penseelstreek, ga dan gewoon langs op de Joris van der Haagenlaan 2.

Een parel in het landschap Aangrenzende hoogtepunten

Tekst: Casper Ebeling Koning

Jan Zwartjes

Woensdag 18 mei 2022, uitbundige lente. Wij wandelen ternauwernood over Penseelstreekgrenzen heen en wat ligt daar, aangevlijd tegen onze stuwwal uit de voorlaatste ijstijd, op een steenworp van Arnhems reuring?

Boerderij ‘Loobergen’ - bos en bergen. “Het is de Looberg waarop we hier staan,” vertelt ons boer Derk Hooijer (1948). Hij runt hier aan de Amsterdamseweg sinds 1975 een rundveehouderij, daarvoor deed dit zijn vader vanaf 1946 en daarvoor het echtpaar Van den Born, - zij nog met een gemengd bedrijf - .Tegenwoordig gaat het om enige tientallen ‘vleeskoeien’.

Over niet al te lange tijd nemen twee van zijn drie zonen het bedrijf over, de derde generatie: “Zo’n mooie plek moet in de familie blijven.”

Boer Hooijer pacht zijn boerderij van Stichting Het Geldersch Landschap: hij vindt dat het onderhoud ondermaats is: “Het is notabene een Rijksmonument!”

De oorspronkelijke boerderij uit 1858, nog oudere stallen plus een woning van later datum...hoe mooi ingebed in dit glooiend landschap... je waant je in Oostenrijk...en dat naast de deur, binnen Arnhems grenzen!

Vanuit de boerderij kijk je de diepte in en stuit je blik op een uitloper van ‘De groene bedstee’, Le Berceau. Drie eeuwen terug zou je de gezusters Van Eck er kunnen treffen: zij legden ‘m aan om zo al buiten wandelend toch ‘blankarmig’ te kunnen blijven en niet zo (vies?) bruin als de arbeiders te worden. Zij bewoonden de riante villa verderop naar beneden, waar later het laboratorium voor bodem- en gewasonderzoek gevestigd was.

Derk Hooijer is een tevreden man, hij geniet van zijn kleinschalige bedrijf waarvan de continuïteit dus gelukkig verzekerd is - maar hoe klein ook, het vergt zorgvuldige administratie van voeding, ziektes, vaccinatie waarvan hij tweejaarlijks verantwoording dient af te leggen.

Verstilde, pastorale schoonheid onder de rook van de stad. Een plek om te koesteren, waar al enkele eeuwen in alle bescheidenheid hard gewerkt wordt voor ons welzijn en ook dat van de koeien.

Zie hoe zij in de schaduw van een kastanjeboom vredig liggen te herkauwen.

Moestuinmoeder staat in brand

Olga Helmigh

Met het zweet in de naad, een knorrende maag en 21 onbeantwoorde appjes, haast ik me op een hectische vrijdagochtend naar de school van mijn dochters (8 en 4). In een vlaag van misplaatst verantwoordelijkheidsgevoel (over zo ongeveer alles), heb ik me opgeworpen als moestuinmoeder. Dat houdt in dat je wekelijks met een clubje kleuters aarde omploegt en groenten, kruiden en bloemen plant. Dat klinkt overzichtelijk en simpel, maar wie ooit met kleuters heeft gewerkt, weet: het tegenovergestelde is waar.

Terwijl een jochie enthousiast begint te zwaaien met een loeizware, grote schep en een nietsvermoedend klasgenootje nét op tijd kan wegduiken, probeer ik twee andere ukken uit te leggen wat onkruid is en dat we gaan wieden. Al vlug staat er eentje woest te sjorren aan een prille aardappelplant en zie ik in mijn ooghoek dat eerder genoemd jochie de schep inmiddels heeft geloosd en vol overgave staat te stampen op pas opgekomen bloempjes. Ok. Nieuwe poging.

Hoewel het natuurlijk hartstikke gezellig is, die vrolijke kleuterchaos, had ik kunnen weten dat zo’n schooltuintje méér werk zou behelzen dan van te voren lijkt. Zo is er een ingewikkeld plantschema, een heuse groeikalender, een uitgekiende oogstplanning en oh, of we even met de hele klas salade willen maken van de verbouwde sla? Ik vrees nu al voor de aardappels en pompoenen: ik voorzie dat wij moestuinmoeders binnenkort verhit boven een pan soep of aardappelgratin staan te zwoegen.

En als dat nou het enige was is wat ik op mijn nevenactiviteitenbordje had heb. Maar néé, ik ben zo’n vreselijk sociale ouwehoer die overal graag aan meedoet en overal bij wil zijn. Dus film ik de bruiloft van de juf van mijn jongste dochter,

die dus óók op school trouwde. Enorm leuk, echt genoten, maar daarna anderhalve dag kwijt aan editen. Want als ik iets doe, moet het perfect. Ik bied me aan als begeleider op schoolreis. Ik schrijf een column en een handjevol artikelen voor dit blad. En oh ja, dan heb ik ook nog een baan van 32 uur, zou het bijna vergeten! Waarvoor ik een podcast maak, artikelen voor schrijf en in denktanks zit.

En als dat hele rijtje nou nog het enige was in het leven? Maar nee, ondertussen moet je óók de was doen, stofzuigen, je katten voeren, je huwelijk leuk houden, met je vrienden koffie drinken, je ouders bellen, belasting betalen, belasting terugvragen, verjaardagen onthouden, je kinderen een beetje fatsoenlijk opvoeden, heen en weer sjezen naar zwemlessen en sportclubjes, zelf ook nog sporten, afval scheiden, onthouden wanneer dat afval wordt opgehaald, klussen op zolder, de lekke band van je fiets plakken, de tuin snoeien, je benen scheren, boodschappen doen, het kapotte riool laten maken, series kijken, mediteren, gezond koken, naar de huisarts met vermoeidheidsklachten...

Is er iemand die dit probleemloos non-stop kan? 52 weken lekker op schema? 12 maanden gaan als een rijpe banaan? 365 dagen goed in de groef zitten? Want zelf ga ik meestal een paar weken als een strak geoliede machine in turbostand, óf ik lig als een smeulend wrak naast de rails. Diegene die nu ‘ja, ik!’ roept, wil ik wel eens spreken. Hoewel, laat maar. Want dan voel ik me al helemaal zo’n onhandige zeurkous. Bovendien moet ik daar dan tijd voor maken, voor zo’n gesprek. En laat ik dát nou dus niet hebben.

Olga Helmigh (41) is journalist, geboren en getogen in Den Haag en woont nu 11 jaar in Arnhem. Eerst in de Burgemeesterswijk en nu op de Hoogkamp. Ze is getrouwd met Patrick en samen hebben ze twee dochters en twee katten.

Groen en duurzaam gaan hand in hand

Tekst en foto’s: Mieke Hegge

Terwijl Hoogkamp Energie en STGB Energie vaak berichten over energietransitie en -besparing, valt er ook veel te winnen bij verduurzaming in ons groen. In Rijkerswoerd is op 11 mei een avond belegd in de Hooimaat over de vraag hoe energieprojecten in de wijk kunnen worden gekoppeld aan groene wijkprojecten. Mieke Hegge ging ernaartoe.

“Terwijl we wachten tot de bijeenkomst begint, praat ik met Marjan Noordhoek. Zij woont in Rijkerswoerd en zal deze avond een aantal andere leden van de werkgroep Groen Rijkerswoerd ontmoeten. Ze heeft al zeventien tegels uit haar tuin gehaald en daar inheemse planten geplant. Ook doet ze al vijf jaar mee met de Tuintelling het hele jaar rond. Wekelijks kijkt ze op een vast tijdstip 15 minuten welke vogels, insecten of amfibieën ze in haar tuin ziet. Inmiddels heeft ze al meer dan 60 verschillende soorten geïdentificeerd. Ze vertelt dat in haar wijk al planten-ruilkastjes staan. Zelf kweekt ze ook plantjes op voor Arnhem Zoemt. Arnhem Zoemt is een stichting die zich inzet om Arnhem bloemrijker te maken voor wilde bijen en andere insecten.

David Willemsen, één van de leden van het Kernteam van de AANjagers, heet iedereen welkom. De naam ‘AANjagers’ verwijst naar het Aanjaagfonds ‘ARNHEM AAN’. Dit is een initiatief van de gemeente Arnhem, het Energieloket Midden Gelderland en een groep energiebewuste Arnhemmers met als doel lokaal het duurzaam omgaan met energie te stimuleren. Het gemeentelijke AANjaagfonds subsidieert wijkactiviteiten op het gebied van verduurzaming, zoals Hoogkamp Energie en ook buurtgroen projecten. Van de ruim 50 buurtinitiatieven gaat 70% over verduurzaming/energieprojecten en 30% over groeninitiatieven voor zowel het vergroten van de biodiversiteit als voor de klimaatadaptatie.

De gemeente Arnhem heeft het doel gesteld om 10% minder verstening te realiseren: stenen eruit en planten erin. Het is een actie van Arnhem Klimaatbestendig. Arnhem doet mee aan het Nationaal Kampioenschap Tegelwippen. Deze actie loopt nog tot 1 november. Aanmelden kan op de website van ArnhemKlimaatbestendig.nl.

Een groene buurt begint in de eigen tuin. Een tuin waar ook plek is voor vogels, insecten en amfibieën of een egeltje. Op de website Arnhem klimaatbestendig staan 27 maatregelen die je in huis, in je tuin en met de buurt kunt nemen om hitte tegen

te gaan, wateroverlast te voorkomen of juist uitdroging tegen te gaan door het water vast te houden en bij te dragen aan de biodiversiteit. Een paar voorbeelden zijn: het aanleggen van een wadi, het aanleggen van een buurtmoestuin, de vergroening van een schoolplein of het leggen van groene daken.

Vergeleken met Rijkerswoerd waar gemiddeld maar 0,6 boom per persoon in de wijk staat tegenover gemiddeld 2,6 boom per persoon in Arnhem is de Hoogkamp al een heel groene wijk. Maar er is altijd ruimte voor verbetering, zowel in de openbare ruimte als in de particuliere tuinen.

Het was een informatieve bijeenkomst in de Hooimaat en een leuke kennismaking met een grote groep duurzame en groene vrijwilligers.”

Mieke Hegge

Lid van de Werkgroep Groen Hoogkamp

(Heb je interesse om ook deel te nemen aan de werkgroep Groen, mail dan mhegge@telfort.nl)

KIES VOOR HR++ GLAS, BESPAAR ENERGIEKOSTEN EN VERKLEIN JE CO2-UITSTOOT!

Energie Energie HOOGKAMP

Hoogkamp Energie start bij voldoende belangstelling met een collectieve inkoopactie van isolerend HR++ glas (dat is dubbel glas met een extra isolerende waarde). Doe jij ook mee? Je energielasten gaan ermee omlaag en je verkleint je CO2-voetprint. In dit artikel lees je welke voordelen er aan HR++ glas zitten en hoe je mee kunt doen.

Welk glas is het beste?

Hoogkamp Energie heeft verschillende soorten dubbel glas vergeleken. Hieruit komt HR++ glas als meest geschikte glassoort naar voren die je kunt plaatsen zonder je kozijnen te vervangen. Houten kozijnen die nog goed zijn, kunnen namelijk meestal aangepast worden door de sponningen uit te frezen en glaslatten te gebruiken. Er bestaat nog beter isolerend glas dan HR++ glas, namelijk triple glas en vacuüm glas. Voor triple glas moet je echter je kozijnen vervangen; vacuüm glas is veel duurder dan HR++ glas, maar kan wel met een ‘oud uiterlijk’ worden geleverd. Daardoor wel een goed alternatief voor monumenten en beschermd stadsgezichten.

De drie voordelen van HR++ glas

1. Je verliest veel minder warmte. Dit kan oplopen tot honderden euro’s op jaarbasis!

2. Hoger wooncomfort: de temperatuur blijft constanter en er zijn geen koude plekken meer in de buurt van de ramen.

3. Er ontstaat minder tocht en je hebt minder last van condens op de ruiten.

Fried Hoenderboom hielp mee aan de warmtewandelingen georganiseerd door Hoogkamp Energie: “Tijdens de wandelingen hebben we warmtefoto’s gemaakt in de buurt. Toen zagen we de grote verschillen in warmteverlies tussen huizen met enkel glas, oud dubbel glas en HR++. Met enkel glas blijf je stoken om je huis warm te houden.”

Hoe weet je welk glas in jouw ramen zit?

Enkel glas herken je waarschijnlijk wel: dat bestaat uit één glasplaat. Dat kun je goed zien op de plek waar het glas in het kozijn zit. Bij dubbel glas zie je aan de zijkant, bij het kozijn, een aluminium strip tussen de platen. Maar hoe weet je of het gewoon dubbel glas is of HR-glas?

Een simpele truc om te checken of je HR-glas hebt: Houd een aansteker of een brandende lucifer 5 cm voor het raam en kijk naar de weerspiegeling van de vlammetjes in het raam. Je ziet vier vlammetjes. Hebben alle vlammetjes dezelfde kleur? Dan heb je gewoon dubbel glas. Heeft het tweede of derde vlammetje een andere kleur (meestal roze of blauw)? Dan is het HR glas. Die andere kleur ontstaat door de coating van het glas.

Ga jij ook over op HR++ glas? Wij helpen je! Hoogkamp Energie start dit najaar met een collectieve inkoop van HR++ glas. Doordat we in grotere hoeveelheden inkopen, scheelt dit in de prijs. Daarnaast bieden we je een kwalitatief goede aannemer voor het plaatsen van het glas die ook goede nazorg geeft. Dit hoef je dus allemaal niet zelf te regelen.

Naast het prijsvoordeel van de collectieve inkoop is er voor het plaatsen van HR++ glas ook subsidie beschikbaar. Deze bedraagt nu 35 euro per vierkante meter. Je moet daarvoor tussen 10 en

45 vierkante meter afnemen. Het aanvragen van de subsidie moet ieder huishouden zelf doen, maar Hoogkamp Energie kan hierbij wel helpen.

Nieuwsgierig geworden?

op hoogkampenergie.nl voor meer informatie. Ook kun je je aanmelden voor de collectieve inkoopactie van HR++ glas bij

Bakkerij Reijnen

koffie

Het turbulente huwelijk tussen

Theo Colenbrander en de Arnhemse ‘Plateelbakkerij RAM’

In de hoek van de Amsterdamseweg en de Bakenbergseweg/ Van Eckstraat stond een eeuw geleden Plateelbakkerij RAM. Die bakte geen brood, maar plateel, kunstzinnig beschilderd aardewerk. De fabriek was in 1921 opgericht om exclusief ontwerpen van Theo Colenbrander te realiseren. Hij was Neerlands eerste industriële vormgever en een belangrijk vernieuwer van de kunstnijverheid. Colenbrander woonde van 1910 tot 1928 in Arnhem.

Henk Donkers

Tijdens het project ‘Schilders en straatbewoners’ ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van wijkvereniging De Penseelstreek konden wijkgenoten kennismaken met de naamgevers van de straten in onze wijk. In de Colenbranderstraat stonden leven en werk van Theo Colenbrander (1841 – 1930) centraal. Straatbewoner Jajo ten Berge had zich daarvoor in de kunstenaar verdiept en hield een presentatie over hem. Onder leiding van Annekoos Wiersinga hadden veertig straatgenoten een vaas en twee borden van hem uitvergroot, uitgezaagd en ingekleurd met zijn kleurenpalet. Colenbrander is op Joris van der Haagen na de enige naamgever die een directe band met Arnhem had.

Colenbrander-vaas in Arnhem in 1924 geproduceerd door Plateelbakkerij RAM.

Model 6, decor ‘Wildzang’. Met emailverf beschilderd in tien kleuren door plateelschilder Jan Branger.Volgens recensenten vertoonden Colenbranders vormen ‘een robuuste elegantie’ en zijn decors ‘een kleurrijke grilligheid’. Ze waren geïnspireerd op verschijnselen uit de natuur maar zodanig gestileerd dat ze bijna abstract geworden zijn terwijl de abstracte kunst nog niet bestond.

Annekoos Wiersinga (links) en Jajo ten Berge (rechts) presenteren in hun straat ‘Colenbrander’ tijdens het project Schilders & Straatbewoners, onderdeel van het 5e lustrum van de wijkvereniging. 25 september 2021.

“Met dezen merkwaardigen mensch is een groot kunstenaar heengegaan”, schreef de Arnhemsche Courant op 31 mei 1930 na het overlijden van Th. A. C. Colenbrander. Hij was 88 geworden en stierf in Laag-Keppel, vlakbij zijn geboorteplaats Doesburg. Na omzwervingen via Parijs, Den Haag en Arnhem was hij teruggekeerd naar zijn geboortegrond. Colenbrander was inderdaad een merkwaardig mens en een groot kunstenaar.

Merkwaardig mens

Op 29 oktober 1922 wijdde het Geïllustreerd Zondagsblad van de Arnhemsche Courant een hele pagina aan de toen in Arnhem wonende kunstenaar. Aanleiding was zijn 81e verjaardag en een eretentoonstelling van zijn werk in Den Haag. Het artikel ademt een en al ontzag voor de kunstenaar, maar ook zijn onbenaderbaarheid. Een portretfoto van Colenbrander zat er niet in “omdat, voor zoover ons bekend, zulk een portret niet bestaat”. Hem vragen voor een portret durfde de krant niet. “We hebben een snapshot (ja, dat woord bestond in 1922 al! HD) van den kranigen ouden heer gemaakt”, schreef de krant, ”terwijl hij met jeugdigen veerkrachtigen tred, ons jongeren ten schande, zonder overjas, al bijt de October-kou [...], zijn woning verlaat om zich aan den dagelijkschen arbeid te begeven.”

De krant waagde zich evenmin aan een interview met Colenbrander: “Gaat men in zulk een geval gewoonlijk naar het slachtoffer toe en krijgt men dan in een gezellig samenzijn voldoende stof voor een artikel, bij den heer Colenbrander hebben we dit niet eens geprobeerd, omdat we overtuigd waren, dat hij zijn persoon wel in de laatste plaats belangrijk genoeg zou achten om voor het voetlicht gebracht te worden.” Uit respect voor zijn “verlangen om alleen gelaten te worden met zijn arbeid welke hij zijn leven lang in dienst heeft gesteld van de kunst, die hij lief heeft boven al en waarvoor geen offer noch ontbering te groot was, hebben we zijn rust niet willen verstoren, door te trachten tot zijn werkkamer door te dringen.” De krant sluit het artikel af met: “Wij hopen, dat onze stadgenoot Colenbrander het ons niet euvel zal duiden, dat wij hem aan den vooravond van zijn 81sten verjaardag een oogenblik aan zijn „splendid isolation" hebben onttrokken. Wij hadden behoefte hem dat oogenblik in ons midden te voelen en hem ons eeresaluut te brengen.”

Wars van uiterlijk vertoon Colenbrander schuwde de publiciteit. Er is alleen een foto van hem als jong kunstenaar. Hij bleef ongetrouwd, had nimmer een vaste relatie (voor zover bekend), woonde zijn lange leven lang op kamers in eenvoudige pensions en – als hij wat meer te makken had – hotels omdat hij volgens zijn biograaf Arno Weltens “verzekerd moest zijn van eten en bewassing”. Hij wordt qua kunstenaarschap (kleurgebruik) en armoedige levensstijl wel vergeleken met zijn tijdgenoot Vincent van Gogh. Die kreeg echter pas erkenning na zijn dood, bij Colenbrander kwam die bij een wat breder publiek nog voor zijn dood. Maar Colenbrander werd 88, Van Gogh slechts 37. Toen Colenbrander al voorbij de 80 was, werden er eretentoonstellingen van zijn werk georganiseerd in Den Haag en Amsterdam waar tal van prominenten uit de kunstwereld acte de présence gaven. Maar Colenbrander zelf liet verstek gaan bij de openingen. Niet omdat hij te oud was of met gezondheidsproblemen kampte, maar omdat hij wars was van uiterlijk vertoon.

Colenbrander/RAM aardewerken bak, versierd met gestileerde bloemmotieven (1925). Collectie Rijksmuseum.

Tal van grote musea hebben inmiddels werk van Colenbrander in hun collectie: Museum Arnhem, Rijksmuseum, Kunstmuseum Den Haag, Museum Mesdag, Boijmans Van Beuningen en De Fundatie. In 1923 organiseerde het internationaal gerenommeerde

De 81-jarige Colenbrander (met bolhoed) haast zich van de Coehoornstraat naar de Korenmarkt in Arnhem (1922)

Colenbrander is in Amerika ‘Dutch design avant la lettre’

Amsterdamse veilinghuis Frederik Muller – heel uitzonderlijk –een afzonderlijke veiling van Colenbrander-aardewerk. Veel daarvan was in Arnhem geproduceerd in Plateelbakkerij RAM. De laatste decennia heeft ook Amerika Colenbrander ontdekt. Daar spreekt hij aan vanwege zijn kleurgebruik en vormentaal. Hij wordt er gezien als een belangrijk vernieuwer op het gebied van de industriële vormgeving en de kunstnijverheid (kunst toegepast op gebruiksvoorwerpen). Colenbrander = ‘Dutch design avant la lettre’.

Groot kunstenaar

Th. C. A. Colenbrander rond zijn 30e levensjaar (1870), de enige portretfoto die er van hem bekend is. Bron:

Wilhelm Wolff, Freiherr von Gudenberg, was zeer onder de indruk van Colenbranders ontwerpen. Volgens keramiek-expert Hadewych Martens, voormalig conservator toegepaste kunst van Museum Arnhem, waren zijn ontwerpen in alle opzichten nieuw: “De vormen vertoonden een robuuste elegantie en de decors een kleurrijke grilligheid. Hoewel geïnspireerd op verschijnselen uit de natuur waren de patronen zodanig gestileerd dat ze bijna abstract waren geworden (en dat terwijl de abstracte beeldende kunst nog niet bestond).” Tegen de algemene smaak die Delfts Blauw prefereerde en de opkomende Jugendstil in, ontwikkelde Colenbrander een eigen stijl.

Elseviers Geïllustreerd Maandschrift 27 *1917)

Colenbrander werd in 1841 geboren in Doesburg. Zijn vader was er commissionair in effecten, agent van een verzekeringsmaatschappij, rentmeester, directeur van een aardappelmeelfabriek en gemeenteontvanger. Als jongeling kreeg hij in Doesburg bouwkundige lessen van de gemeentearchitect. Dat bracht hem op het spoor van de architectuur. Hij werkte in Arnhem een tijd bij architect Lucas Eberson die onder andere het (in 1964 gesloopte) Jachthuis in Park Gulden Bodem (1872) ontwierp en later chef-bouwmeester van koning Willem III werd. De jonge Colenbrander deed mee met architectuurprijsvragen, kreeg eervolle vermeldingen en zelfs een bekroning, maar geen van zijn ontwerpen is uitgevoerd. Over een ontwerp voor een nooit gerealiseerd museum schreef de jury: “Een tooverpaleis uit 1000 en een nacht.”

De schilders van de Haagse School bewonderden zijn werk zeer. Hendrik Mesdag en zijn vrouw schaften een omvangrijke collectie Colenbrander-aardewerk aan. Omdat zijn ontwerpen commercieel geen succes waren en Colenbrander geen concessies wilde doen aan de mode, moesten hij en directeur Wolff in 1889 hun biezen pakken bij Rozenburg. In plaats van keramiek ging hij boekillustraties, interieurdecoraties en tapijten ontwerpen. Vooral in de tapijten werd hij redelijk succesvol. Fabrieken in Amersfoort en Deventer voerden zijn ontwerpen uit. Hij ontwierp onder andere de tapijten van het Luxortheater in Arnhem.

Bekroond, maar nooit gerealiseerd ontwerp van architect Colenbrander voor Museum voor kunstwerken en oudheden. Prijsvraag in 1867 uitgeschreven door de Maatschappij tot Bevordering van de Bouwkunst.

Op aanraden van Eberson vertrok Colenbrander in 1867 naar Parijs om te werken voor Nederlandse architecten die werkten aan paviljoens voor de Wereldtentoonstelling. Daar komt hij in aanraking met onbekende kunst uit Japan, Mexico, India, Turkije en Perzië. Die raakt een gevoelige snaar bij hem. Hij besluit zich bezig te gaan houden met de vormgeving van keramiek.

In 1884 raakt hij betrokken bij de net opgerichte Haagse Kunstaardewerkfabriek Rozenburg. De directeur daarvan,

In 1912 keerde hij terug naar de keramiek toen Plateelfabriek ZuidHolland in Gouda een nieuw procedé had ontwikkeld waarbij op het glazuur werd geschilderd. De fabriek wilde ontwerpen uitbrengen van Colenbrander, de bekendste colorist van Nederland. De samenwerking duurde echter maar kort: de intensiteit van de kleuren viel tegen en de fabriek stelde de kunst niet op de eerste plaats.

Plateelbakkerij RAM

In 1921 kwam eindelijk de doorbraak. Bewonderaars van zijn werk richtten toen Plateelbakkerij RAM op in Arnhem waarheen Colenbrander in 1910 verhuisd was. Alles werd uit de kast gehaald om zijn ontwerpen eindelijk eens goed uit te voeren. De beste kleibereiders en plateelschilders werden daarvoor bij elkaar gebracht. Schilders kregen niet het gebruikelijke stukloon, maar werden per uur betaald. Zo konden ze - niet opgejaagd om in korte tijd veel stukken af te leveren – zijn ontwerpen perfect uitvoeren. Hun stonden wel zeventig tinten verf ter beschikking, deels ontwikkeld door Colenbrander zelf. De kleisamenstelling en het bakprocedé waren zo uitgekiend dat er een hard, glad oppervlak ontstond waarop de verf mooi egaal dekkend kon worden aangebracht.

Kaststel Colenbrander-keramiek uit de collectie van Hendrik Mesdag. Geproduceerd toen Colenbrander werkte voor de Haagse Kunstaardewerkfabriek Rozenburg. Collectie Mesdag Museum.

Colenbrander was inmiddels al bijna 80, maar wierp zich met nieuw elan op nieuwe vormen en decors. Voor RAM ontwierp hij als 80-plusser nog 60 nieuwe vormen en ruim 700 decors. In 1925 behaalde het bedrijf in Parijs een gouden medaille op de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes. Volgens recensenten behoorde ColenbranderRAM-keramiek tot de absolute top. Ze roemden de vitaliteit van de ontwerpen, het gedurfde kleurgebruik en de zorg voor de uitvoering. Soms was een plateelschilder dagen bezig met één vaas. En als Colenbrander niet tevreden was over de uitvoering kon hij – letterlijk - meedogenloos toeslaan. Zo mepte de grijsaard volgens een anekdote uit ongenoegen over het resultaat met zijn wandelstok eens een vaas van tafel waaraan een schilder dagenlang gewerkt had. Ook toen de fabriek in plaats van dikke emailverf dunnere oxideverf wilde gebruiken die voordeliger was in de verwerking, kreeg men flinke ruzie met Colenbrander die daar niet in gekend was. De kleuren waren volgens hem niet intens genoeg (‘te waterig’) en de penseelstreek te zichtbaar. Uiteindelijk bond de fabriek in en ging men de emailverf weer gebruiken.

Plateelbakkerij RAM

Plateelbakkerij RAM werd in 1921 opgericht met steun van enkele directeuren van Nederlandse musea, vooraanstaande kunstenaars en kunstminnende geldschieters om een nieuwe kunstnijverheid te ontwikkelen op basis van principes en vindingen van Colenbrander. De fabriek zou exclusief ontwerpen van hem vervaardigen. De naam RAM was bedacht door Colenbrander die daarbij dacht aan de schittering van het gelijknamige sterrenbeeld. Plateelbakkerij RAM begint aan de Schaapsdrift en krijgt later ook vestigingen aan Amsterdamseweg 208 (1924-1935) en 48 (vanaf 1938). De fabriek gaat in 1935 failliet, maar activiteiten werden voortgezet door vennoten.

De productie van sieraardewerk (ook wel fayence of plateel genoemd) is erg arbeidsintensief. Eerst wordt klei van een zorgvuldige samenstelling verwerkt tot gietklei die in bepaalde vormen (‘modellen’) wordt gegoten. Als die gedroogd zijn, worden ze de eerste keer gebakken tot ‘biscuits’. Daarna wordt er een glazuurlaag op aangebracht. Deze wordt vervolgens beschilderd door plateelschilders naar ontwerpen/motieven (‘decors’) van kunstenaars als Colenbrander. Daarna wordt het aardewerk voor een tweede keer gebakken waarbij het decor ‘inbrandt’ in het aardewerk. Colenbrander ontwikkelde 60 modellen en 700 decors voor Plateelfabriek RAM.

Als kunstenaar kon Colenbrander niet leven met praktische en commerciële bezwaren. Toen de RAM om het hoofd boven water te houden ook werk van anderen wilde uitvoeren en beter verkopend serviesgoed wilde gaan maken, keerde Colenbrander in 1925 de fabriek teleurgesteld de rug toe. In 1928 verhuisde hij van Arnhem naar Laag-Keppel waar hij in 1930 overleed.

Compromisloos

Volgens Hadewych Martens ligt het belang van Colenbrander behalve in zijn unieke kunstenaarschap in zijn totale compromisloosheid en zijn allesoverheersende drang om zijn ontwerpen uitgevoerd te krijgen door mensen die zich aangesproken voelden door zijn bevlogenheid en daadkracht. Voor argumenten als betaalbaarheid, heersende mode of andere aardse redenen was hij niet gevoelig. Hij leefde voor de kunst, gaf niet om bezit; voor hem telde alleen de zuiverheid van vorm en kleur, de ziel van het werk. De tragiek van Colenbrander is dat hij gekozen had voor een medium dat hem afhankelijk maakte van andere mensen, van de techniek en van de markt.

Bronnen:

Riet Neerincx (1986) Th. A. C. Colenbrander (1841-1930) en Plateelbakkerij RAM te Arnhem (1921-1935)/ Titus Eliëns (1999) T.A.C. Colenbrander (1841-1930) Ontwerper van de Haagse Plateelbakkerij Rozenburg/ Arnhemsche Courant (meerdere edities; via Delpher)/ Hadewych Martens (2004) Theo Colenbrander 18411930, vernieuwer van de kunstnijverheid/ Plateelbakkerij Ram (Wikipedia)/ Woest en Ledig (2014), Theo Colenbrander: voorbode van iets nog mooiers/Arno Weltens (2018) RAM-keramiek van Theo Colenbrander/ Arno Weltens (2008) Colenbrander ontdekt in Amerika.

Plateelbakkerij RAM aan Amsterdamseweg 208 achter de de plaats waar nu Pets Place zit. Op de begane grond bevinden zich twee turfovens, de klei-opslag en de glazuurwerkplaats. Op de eerste verdieping de schilderwerkplaats. Een groot deel van het gebouw staat er nog. In de vroegere schildersruimte woont en werkt sinds 1977 kunstenaar Henk van der Ploeg.

Amsterdamseweg tussen Burg. Weertsstraat en Bakenbergseweg/Van Eckstraat in de jaren 1920. De hoge schoorsteen rechts behoort bij Plateelbakkerij RAM die enkele tientallen meters van de Amsterdamseweg af stond, achter een groot woonhuis dat in 1936 is afgebroken en vervangen door een bedrijfsruimte met bovenwoningen. Nu zit daar dierenwinkel Pets Place. In het huis met puntdak (uit 1832) zat vroeger uitspanning Rozenberg. Dat lag destijds ver buiten de stad en was een geliefde bestemming voor wandelaars en fietsers. Het diende ook een tijd als winkelruimte van Plateelbakkerij RAM. Het donkere gebouw rechts is de houten politiepost die in de jaren 1950 is afgebroken. Nu staat daar de ‘koffiekan’ van Klaas Gubbels.

Uit ongenoegen mepte Colenbrander wel eens een vaas van tafel waaraan een schilder dagenlang gewerkt had

Zaterdag 3 en zondag 4 september: de Penseelstreek Classic

• editie 12 van de inmiddels legendarische klassiekerrit komt er weer aan

• zaterdagavond de 3e twee topfilms voor de jeugd (gratis!)

• zondagmiddag de 4e activiteiten voor alle wijkgenoten, jong & oud (ook al gratis!)

• samen Grand-Prix Zandvoort kijken op ons mega LED-scherm

Kunnen we het succes van de 2021-editie overtreffen? Dat is nogal een opgave, terugkijkend op een weekend met perfect weer, een gave route en het omlijstende lustrumfeest van onze wijkvereniging. Aan de inzet van het organisatiecomité zal het in elk geval niet liggen. Zij zijn alweer sinds maart bezig om er hét evenement van het jaar van te maken.

Dat betekent als vanouds: buitenbios op zaterdagavond de 3e, voor de jongste en iets minder jonge jeugd. Dit jaar worden zij getrakteerd op de topfilms Turbo (animatie, 2013, geweldig!) en de kaskraker Ronin, met Robert DeNiro en Jean Reno.

Zondags in alle vroegte starten zo’n 45 équipes hun klassieker of liefhebbers¬auto om rustig te toeren of juist te strijden om kitscherige bekers en de eeuwige roem. De route-uitzetters zijn er ook dit jaar in geslaagd om weggetjes te vinden die nog geen enkele wijkgenoot ooit bereden heeft (dat is een belofte).

Begin van de middag keren de bolides (stoffig maar niet minder mooi) met hun équipes (ook stoffig, maar voldaan) terug op het Mesdagveld om bewonderende blikken te oogsten en hun welverdiende prijzen in ontvangst te nemen.

En dan barst ook de gezelligheid los. Met drankjes, hapjes, muziek en natuurlijk het reusachtige LED-scherm waarop we samen de verrichtingen van Max Verstappen kunnen volgen in de Grand Prix van Zandvoort. Ouderwetse gezelligheid kortom, voor alle wijkgenoten, oldtimerliefhebbers en Formule 1-fans in het bijzonder.

Deelnemers aan de Penseelstreek Classic moeten vroeg uit de veren want al om 08:30 uur wordt u verwacht voor de inschrijving en rijdersbriefing. Maar vrees niet; voor verse koffie wordt gezorgd. Zoals gezegd zal de route weer fraai en uitdagend zijn, met een prima verzorgde lunch op een verrassende plek.

Vanaf omstreeks 14:00 uur keren de klassiekers terug op het veld aan de Mesdaglaan. Dat is tevens het startschot voor de activiteiten op het veld.

Voor meer informatie gaat u naar penseelstreek.nl/classic Nog makkelijker: scan de QR-code in de foto hierboven.

Ruud Leenens Liefde voor oude auto’s

Sinds een jaar wonen we met veel plezier in de Van Goyenstraat (Gulden Bodem). Langzaam leren we de wijk kennen met zijn bewoners, de geluiden en de geuren. Af en toe rijdt er iets door de straat met een pruttelend geluid en een aparte geur. Als ik het geluid weer eens hoorde en de geur opsnoof, liep ik naar het raam om te kijken wat voor een ongedefinieerd object zo ronkte. Ik was altijd net te laat om het voorwerp goed in ogenschouw te kunnen nemen. Meestal zag ik alleen iets wegflitsen dat op een heel oude auto leek en een speciale geur naliet.

In 2012 won Ruud Leenen met een Bugatti de eerste Penseelstreek Classic Award voor de mooiste auto. Hij had hem geleend van een vriend. Dit jaar hoopt hij de wisselbeker opnieuw te winnen, maar dan met een eigen Amilcar uit 1923. Ondertussen bouwt hij al 18 jaar aan een Bugatti T37 Grand Prix. Een man over zijn passie.

Toen ik later eens met mijn drie kleinzonen door de straat liep, stond er hogerop een ondergrondse garage open met een oude auto. Ik raakte aan de praat met de eigenaar, terwijl mijn kleinzonen zich vermaakten in de oude auto. Tot mijn verbazing mochten ze er in klimmen en zelfs aan de knoppen draaien. De auto was een Amilcar uit 1923 en de eigenaar heette Ruud Leenen (55). Ik had hem vaker op z’n oprit zien sleutelen aan oudere Volvo’s, maar wist niet dat hij een nog veel oudere auto had en in zijn kelder zelf ook nog Bugatti T37 Grand Prix uit de jaren twintig aan het bouwen was. Zelf heb ik niet veel op met auto’s, maar wel met mensen met een passie.

Waar komt jouw passie voor oude auto’s vandaan?

“Die is me met de paplepel ingegeven. Mijn vader werkte in de buitendienst bij IBM en zat veel op de weg. Hij kreeg een vergoeding voor de gereden kilometers en het onderhoud. Dat was een aardig bedrag, veel meer dan je tegenwoordig krijgt. Het onderhoud deed hij allemaal zelf. De vergoeding die hij daarvoor van IBM kreeg, kon hij in eigen zak steken. Als oudste zoon moest ik hem vaak helpen. Hij lag dan onder de auto; ik moest het gereedschap en de onderdelen aangeven. Van hem heb ik het sleutelen geleerd. Toen vond ik het niet altijd leuk dat ik moest helpen, maar achteraf ben ik blij met wat ik allemaal van hem geleerd heb.”

Zo houd je je Volvo’s op de weg? “Ja, ik heb er een uit 1997 met 682.000 kilometer op de teller en een uit 1998 met 495.000 kilometer. De tweede heb ik gekocht omdat het een speciaal model (V70R) is in een bijzondere kleur (saffron). Van het eerste type (een 10-klepper op LPG) bestaat, denk ik, in

Ruuds ‘poor man’s Bugatti’, een Amilcar uit 1923. De Fransen noemden zo’n auto een ‘voiturette’

Henk Donkers

Nederland geen exemplaar dat meer kilometers gereden heeft. Daar worden op een Volvoforum lijstjes van bijgehouden. De auto die boven me stond, is vorig jaar van de weg gehaald. Met die van ons gaan we nog gewoon op vakantie. Ik doe al het onderhoud zelf, de auto heeft geen geheimen voor mij.”

In je kelder werk je nu al 18 jaar aan een Bugatti Type 37 Grand Prix. Wat maakt deze auto zo speciaal voor jou? (met een blik van ‘snap je dat niet?’, een zucht en dan twinkelende ogen) “Een Bugatti moet je zien, horen, voelen… De vormgeving is prachtig, wat een esthetiek! En het geluid, of beter gezegd het lawaai, dat hij maakt, het ratelen van de tandwielen met die rechte vertanding… En dan de rij-ervaring. De lage zit, tussen (afgeschermde) draaiende onderdelen, je voelt de hitte van de versnellingsbak en de motor, je ruikt de dampen, voelt de wind … Geweldig!”

(ter illustratie laat Ruud een youtube-filmpje zien: https://youtu. be/s0JlQeCeExs ). Ik verbaas me erover dat deze raceauto twee zitplaatsen heeft. Ruud: “Er reed altijd een mecanicien mee voor reparaties onderweg.”)

“Een Bugatti moet je zien, horen, voelen …”

Hoe ben je besmet geraakt door het Bugatti-virus? “Bart, een oud-collega die ik ook nog kende uit mijn studietijd, heeft me besmet. Omdat ik veel moest reizen tussen mijn toenmalige woonplaats Bergen op Zoom en mijn werk in Arnhem, logeerde ik vaak bij hem. Dat bespaarde tijd. Bart kwam uit een familie van Bugatti-bezitters en was thuis een Bugatti T37 Grand Prix aan het bouwen. Als ik daar logeerde hielp ik hem. Ik heb zijn auto mee gebouwd en mocht hem in 2013 lenen voor de Classic. Ik heb in die auto toen mijn buurjongen Otte die aan een spierziekte lijdt, rondgereden en een onvergetelijke dag bezorgd.

“Met Bart en zijn familie ben ik eind jaren negentig naar een Bugattitreffen in Molsheim in de Elzas geweest. Daar is Ettore Bugatti in 1909 begonnen als zelfstandig automobielbouwer. In een soort wedstrijd voor historische auto’s mocht ik bovenop een col naast een oom van Bart plaatsnemen in een Bugatti T37 Grand Prix uit 1929.

elkaar niet verstaan. Ik scheet nog net niet in mijn broek, maar kreeg het doodsbenauwd en werd lijkbleek. Barts oom heeft de auto toen even langs de kant gezet, me uitgelegd dat hij een ervaren racer was, dat de auto betrouwbaar was, hoe je met gaspedaal, remmen, koppeling en stuur kon spelen om de auto ‘driftend’ door de bochten te loodsen. Dat gaf vertrouwen in hem, ik gaf me over en … was verkocht.

“In 2004 kreeg ik de kans om een pakket met de grotere onderdelen te kopen zoals een holle vooras, achteras, bladveren, naven, wielen, plaatwerk en een radiateur. Die kon ik als basis gebruiken om zelf een Bugatti T37 Grand Prix te bouwen.

Ik wist dat het een veeljarenproject zou worden. Mijn vriend Bart had er 14 jaar over gedaan. Ik wist ook dat het kostbaar zou worden qua tijd en geld, dat ik veel zelf moest doen, en zelf onderdelen moest maken. Daar heb ik een draaibank en freesapparatuur voor aangeschaft.”

We zijn nu 18 jaar verder. Hoever ben je?

“Ik denk dat ik ongeveer 90% van de onderdelen in huis heb. Alles om hem te laten rijden, remmen en sturen heb ik. Dan moet de auto nog wel geassembleerd worden en moeten de onderdelen precies passend gemaakt worden. Onderdelen en stukken van de auto zoals het chassis liggen nu in de kelder. Voordat ik ga assembleren moet alles uit elkaar gehaald worden en verplaatst naar de garage waar ik hem in elkaar zet.”

Wanneer denk je dat jouw Bugatti klaar is?

“Ons huis is op orde, onze kinderen zijn 16 en 19. Ik krijg dus wat meer tijd. Ik mik erop dat de auto over 3 à 4 jaar klaar is.” Hoe ben je aan die honderden onderdelen gekomen?

“Veel onderdelen heb ik zelf gemaakt, voor mezelf en voor anderen. Die maken dan weer onderdelen voor mij. We ruilen ze. Of ik verkoop ze en koop daarmee weer onderdelen. Daarnaast ga ik naar markten en beurzen. Pas ben ik met een vriend in één dag op en neer naar zo’n beurs in Reims geweest. Daar heb ik een magneetontsteking en een kilometerteller op de kop getikt. Via internet kun je veel vinden, maar je moet goed weten wat je koopt. Er wordt ook ondeugdelijk spul aangeboden. In Engeland zijn fabriekjes die Bugattionderdelen maken. In Duitsland heeft iemand zich gespecialiseerd in gietstukken. Die kun je zelf niet maken. Dat geldt ook voor tandwielen. Je moet een goed netwerk hebben, elkaar helpen, van elkaar leren, dingen samen doen. De Bugatti-club waarvan ik lid ben is zo’n netwerk.”

Ik kreeg een leren mutsje op en de instructie om het dashboard goed vast te houden. Dan kwam ik niet in aanraking met bewegende wielen of hete delen. Daarna ging het met een flinke vaart bergafwaarts door haarspeldbochten waar de auto af en toe wat weggleed en ik in de diepte keek. Door de herrie konden we

Als je al zo ver bent, waarom heb je dan vorig jaar een rijklare Amilcar gekocht?

“Ik wilde voelen waarom ik aan de Bugatti werk. Ik wilde een rijdende oude auto. Om me te motiveren door te gaan met mijn Bugatti-project. Toen deed zich de gelegenheid voor om voor een aantrekkelijke prijs een rijdende Amilcar uit 1923 te kopen bij een man in Aken. Ik heb hem uitgeprobeerd en gekocht. Die auto wordt ook wel een ‘poor man’s Bugatti’ genoemd. Het is een simpele vooroorlogse Franse auto, een voiturette. Heel basic. De Franse regering wilde autorijden fiscaal aantrekkelijk maken met lage belastingen op kleine, lichte auto’s met een motorinhoud tot 1100 cc. De Amilcar is zo’n auto.”

“Mijn Amilcar wordt ook wel een ‘poor man’s Bugatti’ genoemd.”

Vorig jaar was jouw Amilcar het pronkstuk van de Classic. Doe je dit jaar weer mee?

“Nou, een pronkstuk was hij nog niet want ik was er buiten mededinging. Ik heb mijn Amilcar alleen geparkeerd op het Mesdagveld. Ik mocht de Classic er niet in rijden omdat het me niet gelukt was hem tijdig geregistreerd te krijgen door de Rijksdienst voor het Wegverkeer. Inmiddels mag ik er wel in rijden en uiteraard doe ik dit jaar mee.”

Waarom verspreidt hij zo’n aparte geur als je erin rijdt?

“Ik voeg ricinusolie toe aan de benzine. Het is een plantaardige olie. Heet ook wel wonderolie. Wordt gewonnen uit de bonen van de wonderboom. (glimlachend) Hij versterkt een beetje het racegevoel…”

Zelf onderdelen maken op de draaibank/ freescombinatie, in dit geval luchtkraantjes.

Bugatti T37 Grand Prix in aanbouw op de bok in zijn kelder. Het dashboard heeft hij zelf ‘gebouchoneerd’ (overlappende rondjes aanbrengen op een glad oppervlak zodat het minder spiegelt). De luchtpomp links is zelf gemaakt.

Ruud op een beurs in Reims op zoek naar onderdelen voor zijn Bugatti.

de pianoles

Wijnkoperij Henri Bloem

arnhem@henribloem.nl

aanbiedingen:

Het Palet met zijntuin en bewoners

Al een tijdje hebben we geen nieuws meer gehoord over de ontwikkelplannen voor het oude schoolgebouw Het Palet aan de Witsenstraat / Breitnerstraat. Blijkbaar gebeurt er op dit moment ook niet zoveel. De koper van het gebouw, de woningcorporatie het Portaal, reageerde niet op mijn verzoek om informatie. De site van Portaal meldt nog wel: “Start Sloop 2022”. Waarschijnlijk is er nog geen plan dat voldoende tegemoet komt aan de bewoningswensen van de gemeente en de wijk, aan de bouwtechnische mogelijkheden en beperkingen en aan wat tevens financieel haalbaar is.

Tekst en foto: Dinant Wansink

Toch valt er genoeg (positiefs) te vertellen over de mooie locatie aan de noordelijke rand van onze wijk. In dit artikel gaan we op bezoek bij Maartje en Maarten die in één van de twee gemoderniseerde lokalen van de school wonen. Maarten woont daar al acht jaar en Maartje inmiddels twee. Ze huren bij leegstandsbeheerder H.O.D.; deze wil een minimale bewoning van het Palet door twee “huishoudens”, die dan een oogje in het zeil kunnen houden. Op dit moment wonen er in totaal drie huishoudens in de grote school.

Maartje, net afgestudeerd bij Artez, en Maarten, bouwer van voornamelijk houten constructies, zijn geknipt als bewoners van zo’n avontuurlijke plek. Je zou denken dat je als bewoner in een pand dat op de nominatie staat om gesloopt te worden, niet teveel tijd investeert in het verfraaien van interieur en exterieur, maar bij Maartje en Maarten is niets minder waar. Binnen hebben de twee jongelui een mooie woonruimte gemaakt. Het uitgangspunt was natuurlijk dat er geleefd moest worden in één klaslokaal, én groot én hoog. Maar deze bijna-kubus hebben ze heel gezellig aangekleed met een zelf geïnstalleerd keukenblok, een keuken-, een zit- en een enigszins afgescheiden slaapruimte. Een tweede klaslokaal is in gebruik als atelier, voornamelijk voor houtbewerking. In deze ruimte heeft Maarten een gedeelte afgetimmerd met sloopmateriaal dat uit de school vrijkwam. Hier is een kantoor. Hij heeft onder andere prachtige grote kozijnen inclusief glas kunnen hergebruiken.

Het warm houden van de appartementen is natuurlijk een kostbare zaak, met een grote ketel die vroeger het enorme gebouw kon verwarmen. De isolatie van het gebouw dateert waarschijnlijk van voor de oliecrisis van 1973. Verder is het Palet van alle gemakken voorzien, zoals elektriciteit en Internet.

Het Palet had twee grote speelpleinen. Op het terrein achter de school kan de natuur de laatste jaren helemaal haar eigen gang gaan. Behalve dat er tussen alle tegels inmiddels gras groeit, schieten er her en der flinke struiken omhoog. Voor de bewoners is het een heerlijke plek om in de zon te zitten. Ik ben benieuwd hoe dat er over een paar jaar gaat uitzien.

Op het tweede speelterrein, dat ligt aan de Breitnerstraat, heeft de mensenhand wat meer invloed gehad, maar niet teveel. Er staan veel jonge esdoornbomen; het zijn allemaal afstammelingen van de generatie die direct achter het hek langs het trottoir van de Breitnerstraat zo mooi in een rijtje staat. Van de boom waarin vroeger de schommel opgehangen was, is alleen een soort totemversie over. Maar voor de rest is alles groen wat je ziet.

De mensenhand heeft zich vooral laten gelden op de tegels. Hele reeksen tegels zijn gewipt en overeind gezet in de vrijgekomen grond. Zo bieden ze mooi plaats aan een tweetal rijen planten; één met zonnebloemen en een tweede met suikermais. Als Arnhem straks Nederlands kampioen tegelwippen wordt, lag de bakermat daarvoor hier bovenaan de Bakenberg.

De natuur mag van Maartje en Maarten haar gang gaan. Door goed te kijken wat er in verschillende omstandigheden gebeurt, en verder door na te denken en te lezen, hebben de twee al heel wat praktische kennis over tuinieren opgedaan. Tussen de mais en de zonnebloemen ligt houtzaagsel, waardoor minder last is van onkruid, slakken en verdamping. De berk had bij aanplant wat meer water nodig gehad, maar lijkt het desondanks te gaan redden.

Zelfs de voormalige zandbak is helemaal groen geworden. Met veel phloxen en een plek voor een kampvuur, een kronkelpaadje daar naartoe. Bijzonder toch dat zelfs op speelzand van alles gaat groeien als je het met rust laat. Er is nog hoop voor de Veluwse zandverstuivingen zou je zo denken. Op andere plekken op het

plein groeien de aardappels zeer welig. In potten en kisten heb ik tomaten, paprika, rode bieten en een heel palet aan heerlijke kruiden zien staan.

Maartje en Maarten wonen met zichtbaar plezier in onze wijk. Bijzonder dat ze ondanks de onzekerheid over de duur van hun verdere verblijf toch de moed hebben om hun woning en omgeving, dus ook onze wijk, een stukje mooier te maken.

TROF

HÉ...

U

IS HET?

VAN

ONDEREN

H

MENSEN MOOI

Casper Ebeling Koning

Nieuw Woonpark Gulden Bodem krijgt vorm en inhoud

In december 2021 werden Ter Steege Bouw Vastgoed en Rots Bouw de nieuwe eigenaren van het terrein waar tot en met het schooljaar 2022-2023 ROC Rijn IJssel gevestigd is. Op deze locatie moet na die tijd Woonpark Gulden Bodem verrijzen. Op zijn vroegst kunnen de eerste bewoners daar eind 2024 of begin 2025 hun intrek nemen. Nogal wat wijkgenoten met (te) grote huizen in de Penseelstreek en de Burgemeesterswijk willen misschien wel verhuizen naar een appartement in het nieuwe Woonpark. Dat zou goed zijn voor de doorstroming en de verjonging van de wijk.

Henk Donkers

Zicht vanaf de Zijpendaalseweg op de huidige bebouwing van ROC Rijn IJssel en de contouren van het toekomstige woonpark

Informeel en formeel traject

De twee projectontwikkelaars hebben Architectenbureau Opzoom en Strootman Landschapsarchitecten uit Arnhem opdracht gegeven een concreet plan te ontwerpen. Ze doen dat op basis van het Ontwikkelkader dat in 2020 samen met omwonenden is opgesteld is (zie nr. 97 van De Penseelstreek, zomer 2021) en dat in 2021 is overgenomen door de gemeenteraad. De plannen worden ontwikkeld in samenspraak met belanghebbenden, zowel omwonenden als potentiële kopers.

Er zijn nu twee drukbezochte participatiebijeenkomsten geweest (op 28 maart en 16 mei). Daar werden plenair de plannen gepresenteerd en in groepen bediscussieerd. Een laatste bijeenkomst was gepland voor 7 juli, maar is doorgeschoven naar eind september. Er is meer tijd nodig voor de planuitwerking en er zal een extra overlegronde ingelast worden met de direct omwonenden, vooral uit de Nicolaas Maesstraat. Dat overleg vindt nu plaats op 7 juli. In september willen de ontwikkelaars een uitgewerkt stedenbouwkundig plan presenteren waarin het landschap en de gebouwvormen duidelijk zijn weergegeven zijn. Ze willen dan ook meer laten zien over architectuurstijl en kleuren. Daarna volgt het formele traject van de bestemmingsplanwijziging waar iedereen bezwaarschriften (‘zienswijzen’) kan indienen. Het nu lopende informele participatietraject heeft twee doelen: (1) gebruikmaken van inzichten en wensen van belanghebbenden om tot een beter plan te komen en (2) versnelling van de formele bestemmingsplanprocedure door vooraf in te spelen op mogelijke bezwaren.

Verschillen met Ontwikkelkader

De plannen zoals de architecten en projectontwikkelaars die voorgelegd hebben tijdens de participatiebijeenkomsten wijken op enkele punten af van het Ontwikkelkader. Dat stoort sommige wijkbewoners die nauw betrokken waren bij de totstandkoming van het Ontwikkelkader, maar anderen vinden de nieuwe plannen juist een verbetering. Zie kader 1.

Een grote wijziging ten opzichte van het Ontwikkelkader is dat gebouwen niet op het parkeerdek staan, maar aan een groen binnengebied komen liggen waar de entrees van de gebouwen en stallingsruimten op uit komen.

Een verbetering vinden velen de open structuur, het vervallen van het parkeerdek, en de door-lopende routes en zichtlijnen waardoor het plan beter aansluit op de omgeving en het nieuwe buurtje minder naar binnen gericht is. Dat er vier in plaats van drie appartementsgebouwen komen, vinden sommigen dan weer minder.

Van Ontwikkelkader naar stedenbouwkundig bouwplan 1

Voorbeelduitwerkingen uit het Ontwikkelkader. Cijfers geven het aantal woonlagen weer.

Plan zoals gepresenteerd op de tweede bijeenkomst. Gebouw links onder is bestemd voor sociale huur. Daar is geen budget voor ondergronds parkeren (arcering) zoals bij de andere drie gebouwen. Er zijn twee bovengrondse parkeergelegenheden (ovalen): een bij het sociale-huurgebouw en een bij de scouting en voor bezoekers. Langs Zijpendaalseweg zijn voetpad en bomen toegevoegd.

Plan zoals gepresenteerd op 1e bijeenkomst. Doorlopende routes en zichtlijnen.

Sommigen storen zich aan de verschillen met het Ontwikkelkader, anderen vinden de nieuwe plannen juist een verbetering

Bouwhoogtes

Hoogteverschillen tussen de appartementsgebouwen en rekening houden met de glooiing van het terrein vinden de meesten prima, maar over de vraag waar de hogere gebouwen moeten komen en hoe hoog ze maximaal mogen worden, lopen de meningen uiteen. De architect wil de aanwezige glooiing van het terrein meer volgen en benadrukken door hogere gebouwen op het hoger gelegen deel van de bouwlocatie te zetten, waarbij het Stierenveld als natuurlijke afstandsbuffer fungeert met de woningen aan de Nicolaas Maesstraat. Met name de bewoners van de Nicolaas Maesstraat willen het hogere gebouw richting Zijpendaalseweg hebben. Nadeel is dat je vanaf de Zijpendaalseweg dan tegen een massief gebouw aankijkt wat weer contrasteert met het park. Er zijn kortom tegengestelde belangen.

Gebouwen mogen niet hoger worden dan de bomen, was het uitgangspunt in het Ontwikkelkader. Maar hoe hoog zijn de bomen eigenlijk? De architect is met een drone op verschillende hoogtes gaan vliegen om te kijken hoe de bouwhoogte afgestemd kan worden op de boomhoogte. De verschillen zijn groot. Naar de westkant (Nicolaas Maesstraat) staan gemiddeld veel lagere bomen dan aan de noordkant (Gravinnenbos). Daarom heeft de architect aan die kant het hoogste gebouw gesitueerd.

Moet er een harde of zachte scheiding komen tussen Stierenveld en Woonpark?

Bufferzone Woonpark-Stierenveld

Over het behoud van het Stierenveld als speelterrein voor de jeugd

in de wijk en voor de beide scholen is iedereen het wel eens, maar de meningen verschillen over de vraag hoe de bufferzone tussen Stierenveld en Woonpark er uit moet zien. Transparant of gesloten? Moeten speel- en woonfunctie zoveel mogelijk gescheiden of juist verbonden worden? Naar elkaar toe of van elkaar af gekeerd? Indien gescheiden: moet het dan een harde of zachte scheiding worden? Maar hoeveel privacy willen de spelende kinderen en hoeveel de bewoners van de appartementen eigenlijk?

Hoe moet de bufferzone tussen Stierenveld en Woonpark worden ingevuld?

Beleving Welke indruk maakt de nieuwe bebouwing op de omgeving? Wat is hun uitstraling? Daarvoor hadden de architecten voor de tweede bijeenkomst gevisualiseerd hoe je vanuit verschillende posities tegen het woonpark aankijkt.

huidige bebouwing en de contouren van de nieuwe

Suggesties en hoofdbrekers

De architecten en projectontwikkelaars hebben veel goede suggesties gekregen. Zoals: bevorder het fietsgebruik door bovengrondse afgesloten fietsenstallingen in plaats van fietskelders. Maak van het Stierenveld een speelkuil door een talud/wal in de bufferzone; plaats er geen hekken omheen of hoge bomen in die licht wegnemen uit de appartementen. Daarnaast moeten ze knopen doorhakken over zaken waarover meningsverschillen bestaan. Waar komen de hogere gebouwen? Hoe wordt de bufferzone ingevuld? Hoe ga je om met de glooiing van het terrein?

Ten slotte moeten veel zaken nog worden uitgedacht. Hoe maak je het oplopende terrein toegankelijk voor minder mobiele mensen? Hoe lok je bewoners van de Burgemeesterswijk en Hoogkamp/ Sterrenberg/Gulden Bodem uit hun grote huizen? Er komen 2-, 3- en 4-kamer appartementen variërend van 50 tot 150 m2, maar

in welke verhouding en hoe verdeeld over de gebouwen? Wat voor uitstraling krijgt het woonpark (beeldkwaliteit)? Hoe integreer je de 30% sociale huurwoningen die van de corporatie in één gebouw geconcentreerd moeten worden? Hoe maak je een veilige oversteek tussen woonpark en park Zijpendaal? Hoe voorkom je dat het woonpark een exclave wordt los van wijk? Hoe voorkom je dat mensen een duur appartement met veel glas en een mooi terras kopen maar in de schaduw liggen of uitkijken op andere bebouwing in plaats van groen?

De invulling en vormgeving van deze bijzondere bouwlocatie is een complexe puzzel. De architecten en projectontwikkelaars hebben nog heel wat om over na te denken. Benieuwd naar het resultaat? Kom dan naar de slotbijeenkomst eind september. Alle buurtbewoners en belangstellenden krijgen daarvoor weer een uitnodiging.

Zichtlijn vanaf de scholen. Huidige situatie Zichtlijn vanaf de scholen. Nieuwe situatie, in 3D massa. Zichtlijn naar Gravinnebos.

Je ziet ze groeien bij Skar.

Dagopvang

Nieuwsgierig?

Leer

Annemariek Faber Kindadvies

tussen

zijn

“Wij streven er altijd naar om het uiterste uit jouw idee te halen en dit de best mogelijke

op het internet te geven”

KORT EN KLEIN

Heeft u een laag inkomen? Vraag de energietoeslag aan. De prijzen voor energie (gas en elektriciteit) zijn hoger geworden. Voor steeds meer Arnhemmers is het moeilijk om de energierekening te betalen. Daarom krijgen huishoudens met een laag inkomen een eenmalige vergoeding van € 800,. Dit heet de energietoeslag.

Extra geld om energiekosten te betalen

De gemeente Arnhem heeft afgelopen week de inwoners met een bijstandsuitkering of een Gelrepas een brief gestuurd met meer informatie over het uitbetalen van de energietoeslag. Heeft u een laag inkomen, maar geen brief ontvangen? En denkt u recht te hebben op de energietoeslag? Bijvoorbeeld omdat u te weinig verdient met werken.

Kijk dan op www.arnhem.nl/extra-energietoeslag naar de voorwaarden voor de energietoeslag. Of u de energietoeslag ontvangt hangt af van uw inkomen en woonsituatie.

Aanvragen kan t/m 31 december 2022

Op www.arnhem.nl/extra-energietoeslag vindt u het aanvraagformulier. Heeft u geen internet? Bel dan met de Klantenservice van de gemeente op telefoonnummer 0800 - 1809. Dan ontvangt u het aanvraagformulier via de post.

Hitchcock op de Hoogkamp Tekst en foto: Jaap van den Berg

Onlangs waren mijn vrouw en ik op bezoek bij onze dochter aan de Mesdaglaan. Het weer was prachtig; we zaten op het balkon in het heerlijke zonnetje.

Plotseling hoorden we een enorm gekrijs in de lucht. Een zwerm kraaien vloog in blinde paniek voor ons langs met een kakafonie aan geluiden: kra,kra,kra!

Hitchcock op de Hoogkamp!

Eerst dacht ik dat het gekrijs werd veroorzaakt door een roofvogel die de vlucht kraaien achterna zat, maar tegelijk besefte ik dat kraaien geduchte snavels hebben en voor de duvel en zijn grootje niet bang zijn. “Wat is dat daar in de lucht voor een vogel?” vroeg mijn dochter omhoog wijzend. “Is het een blauwe reiger?” Enkele tellen later riep ze: “O nee, het is een papegaai.” Het beest maakte een geluid waar je bang van werd. Het bleef maar jagen op

de kraaien totdat er geen kraai meer te zien was. Na een minuut of tien verdween de vogel weer. “Dat beest woont aan de Jozef Israëlslaan”, wist mijn dochter te vertellen. “Het ontsnapt wel eens. Als het de weg terug maar weet te vinden.” Ik stelde haar gerust en vertelde haar dat een vogel het beste navigatiesysteem heeft dat er is.

De vreemde vogel bleek een ara te zijn. Veel mensen denken dat een ara een papegaai is omdat hij zo groot is. Dat klopt niet. Hij behoort tot de parkieten. Meestal zijn dat kleine vogels, maar een ara is een hele grote parkiet. Parkieten hebben een lange staart, papegaaien hebben een korte, brede staart.

PS. Inmiddels is de ara na gekrakeel met eksters of kauwen een paar dagen van huis geweest. Kwijt, gevlucht, of gewoon ondernemend? Gevonden op nextdoor: “Dobby is weer thuis! Gevonden in Scherpenzeel gisteravond en naar de vogelopvang in Soest gebracht. Allemaal bedankt voor het meedenken, meekijken en meeleven! Dikke pluim voor de stichting ‘waar is onze angel’ (www.wioa.nl) die mijn bericht op meerdere facebooksites heeft gezet en alle mensen die gereageerd en gedeeld hebben. Vinders in Scherpenzeel: hartstikke bedankt!!!”

KORT EN KLEIN

Voor veiliger fietsen tot je 100ste staan nu zeven Doortraproutes klaar

Doortraproute

Doesburg 20,9 km

Bezienswaardigheden

De routes staan beschreven in pdf (zie op de site). Daarnaast zijn ze ook beschikbaar als gpx bestand voor een gps-apparaat.

En vanaf eind juni staan alle Doortrapoortraproutes ook in de Fietsersbond Routeplanner app. www.fietsersbond.nl/ doortraproutes

Deze route start in de Hanzestad Doesburg, met een prachtige historische binnenstad. De toren van de Martinikerk is de hoogste van Gelderland. Je kunt de toren vrijwel de hele route zien. In Doesburg zijn vele monumenten, diverse musea en bijvoorbeeld (na routepunt 21) de vispassage. Op de route komt u door Drempt, waar u tegenover Wijnboerderij ‘t Heekenbroek een boswandeling kunt maken. Via HoogKeppel fietst u terug naar Doesburg.

Opletpunten

Routepunt 8: Oversteek van 60 km-weg zomers vaak druk, wordt soms hard gereden.

Routepunt 17: Oversteek 80 km-weg, hier wordt hard gereden. Routepunt 21: Oversteek doorgaande weg, hier wordt hard gereden.

Start: Turfhaven, parkeerplaats/camperplek Rijrichting: (met de klok mee)

= Fietsknooppunt

1.

Fiets op het fietspad richting de loods.

2. Einde fietspad rechtsaf en weg volgen.

Bij het kruispunt rechtdoor, Kloosterstraat

Blijf rechtdoor fietsen, naam van de straat wordt Boekholtstraat.

Einde weg rechtsaf.

Op de volgende splitsing links aanhouden, volg 35 en de LF3.

Bij 35 naar 01 via tunneltje onder provinciale weg.

Bij 01 (bij wit horecapand) de dijk af naar 49

Bij 49 rechtsaf richting 09 (maar de route gaat niet helemaal naar dit knooppunt).

In Drempt (Achter-Drempt) eerste splitsing links, Zomerweg

Tweede weg rechtsaf (bij meubelwinkel Ars Longa), Molenweg

Einde weg links (we laten de knooppunten even los).

Einde weg rechts, Roomstraat

14. Eerste weg rechts, Tellingstraat. Deze weg volgen naar knp 09.

15. Bij knp 09 linksaf richting Hoog-Keppel en richting knp 06 (maar de route gaat niet helemaal naar dit knooppunt).

16. In Hoog-Keppel op pleintje rechtsaf volg wegwijzer naar Doesburg.

17. Rechtdoor de doorgaande weg N317 oversteken en op de parallelweg linksaf

18. Na ongeveer 100 meter rechtsaf Jonker Emilweg

19. Deze weg volgen, over de Oude IJssel heen. Volg de knooppunten weer. Na ongeveer 1 km 29

20. Bij 29 rechtsaf fietspad naar 37

21. Bij het naderen van de bebouwing weg oversteken, en bij 37 richting 36

22. Na de oversteek rechtsaf fietspad naar de weg volgen tot u aan uw linkerhand weer de Turfhaven ziet, het beginpunt van de route.

De markt komt naar ons toe

Sinds begin juni is er MARKT op het parkeerterrein van sml/upward. Elke donderdag van 9 tot 12.

markt Schaarsbergen

donderdag 9 juni 2022 van 9:00 tot 13:00 en elke volgende donderdag vanaf dan parkeerplaats

Feestelijke opening Klompenpad Schaarsbergenpad

Vrijdag 1 juli is de feestelijke opening van het eerste Klompenpad in de gemeente Arnhem, het Schaarsbergenpad, dat start bij ’t Pannekoekhuis Schaarsbergen, Kemperbergerweg 673.

Het Schaarsbergenpad is een rondwandeling van tien kilometer door het buitengebied van Schaarsbergen en Arnhem. De wandeling voert over de landgoederen Warnsborn, Vijverberg en Hoog Erf. Er is een overstaproute naar het Rosandepad die over landgoed Koningsoord voert. Wandelen langs landhuizen, weitjes en heidevelden, over lanen en schaapsdrift, langs vijvers en sprengen. Het Schaarsbergenpad is het 140ste Klompenpad. Kijk voor meer informatie en een downloadbare folder op klompenpaden.nl of onze Facebookpagina.

Bij de Achterkant tekst & foto’s: Jan Zwartjes

Kijk op de Wijk

‘De Penseelstreek’, een mooie naamgeving aan de wijken Sterrenberg, Hoogkamp en Gulden Bodem. Zoveel straten zijn immers naar een schilder vernoemd.

Door de eeuwen heen hebben we alles wat ons omringt een naam gegeven. Zeker dat wat ons dierbaar is. Denk aan de kinderen, huisdieren, soms zelfs de auto. Niet zo vreemd dat mensen hun huis een naam geven. Van sommige is de herkomst direct duidelijk. ‘Hoogh Heem’ bijvoorbeeld: dit huis staat hoog aan de Van Heemstralaan, een ‘heem’, dus een thuis. Bij ‘Roezemoes’ en ‘t Kwetternest’ leg ik mijn oor te luisteren. Nieuwsgierig word ik bij ‘Schänzli’ en ‘Taormina’. Soms is het iets anders dan een naam wat een huis herkenbaar maakt. Een kunstwerk of een ander versiersel.

Kun jij ze ‘thuisbrengen’?