Lawaai in je hoofd Leren leven met tinnitus VEILIGHEID heeft in het verleden meerdere malen aandacht besteed aan gehoorbescherming en aan lawaaidoofheid. Met recht en reden, want sommige mensen gaan nonchalant om met hun gehoor, terwijl het een kwetsbaar zintuig is. Behalve doofheid kan blootstelling aan lawaai tinnitus ofwel oorsuizen tot gevolg hebben. Het aanhoudend horen van geluiden die niet uit de omgeving komen. Tinnitus is geen levensbedreigende aandoening, maar het is op zijn minst vervelend te noemen. De luidheid, de aard en de ernst van het fantoom geluid kunnen variëren van een nauwelijks waargenomen ruis tot een allesoverheersend gebonk of gekrijs dat normaal functioneren onmogelijk maakt. De geluiden worden (in ernstige vorm) nogal eens beschreven, als het geluid van een grind lossende vrachtwagen of zelfs een opstijgende straaljager. Naar schatting een op de vier of vijf volwassenen heeft een vorm van tinnitus. Circa vijf procent van hen voelt zich daardoor beperkt, soms ernstig genoeg om zich te melden bij de huisarts of de audicien en vervolgens vaak bij een gespecialiseerd audio logisch centrum. Ook al is totale genezing meestal niet mogelijk, de ervaren last kan wel sterk worden verminderd.
hebben. Daarnaast bestaat er de zogenaamde ‘objectieve tinnitus’, die in tegenstelling tot subjectieve tinnitus wel een ‘echt’ geluid betreft. Dat kan afkomstig zijn van spiertjes, het kaakgewricht of het stromen van bloed in een (vernauwd) adertje. Omdat tinnitus bepaald geen zeldzame aandoening is, stelde VEILIGHEID zich in verbinding met een deskundige: Wil van der Valk. Zij is HBO-audioloog en teamleider van het volwassenenteam bij Pento, het audiologisch centrum in Assen.
Lawaaiblootstelling Veel mensen die hun gehoor blootstellen aan hard geluid hebben het wel eens ervaren. Een luide knal, een popconcert of het gebruik van een lawaaiige machine zonder gehoorbescherming kan zorgen voor een tijdelijke doofheid, die soms gepaard gaat met een ‘piep in de oren’. Meestal herstelt zich dat, hoewel iedere zware ‘aanslag’ op het gehoor een klein beetje blijvende schade aanricht. Het gehoor wordt slechter en afhankelijk van de toonhoogten van het lawaai kunnen leemten ontstaan: frequenties (= toonhoogtes) waarvoor het gehoor ongevoeliger is geworden. Dergelijke ‘lawaaidips’ kunnen er zelfs voor zorgen, dat werknemers na lange tijd karakteristieke machinegeluiden nauwelijks meer horen. Werkgevers zorgen er tegenwoordig voor dat de geluidsdruk beneden de 80 dB(A) blijft, desnoods door middel van gehoorbescherming.
Wat weet de wetenschap over tinnitus? Van der Valk: “Deskundigen zijn het er nog niet in detail over eens, maar ik zal proberen een eenvoudig uit leggen wat er gebeurt in de hersenen. Tinnitus gaat heel vaak gepaard met een of andere vorm van slechthorendheid. In het ‘aangetaste’ frequentiegebied krijgen de hersenen dan minder ‘echte’ prikkels. Het idee is dat het gehoorcentrum probeert dat verlies te repareren, het compenseert ervoor. In dat proces kan iets fout gaan, waardoor die activiteit als geluid wordt geïnterpreteerd: tinnitus. Het hangt samen met de mogelijkheid van de hersenen om op een heel fijngevoelige manier indrukken te filteren. Als het geluid (onbewust) een verkeerde lading krijgt, bijvoorbeeld ‘gevaar’, dan triggert het de aandacht. Dat proces is mede bepalend voor de last die iemand ervaart van de tinnitus.”
Oorzaken Lawaai is een van de voornaamste boosdoeners, maar tinnitus kan andere oorzaken hebben. Ook medicijngebruik, allergie, stress, infectieziekten, een brughoektumor (goedaardige tumor in de buurt van de gehoorzenuw), teveel oorsmeer of een verwonding kunnen tinnitus tot gevolg 22
“Tinnitus mag dan een fantoomgeluid zijn, de activiteit in de hersenen is wel degelijk ‘echt’.”
Verdwijnt het fantoomgeluid na verloop van tijd? Van der Valk: “Soms wel. Bijna iedereen kent het effect van suizende oren na een avondje stappen. Meestal is dat na enkele uren of dagen weer over. Bij mensen met min of meer permanent oorsuizen, hoeft het ook niet heel ernstig te zijn. Als mensen er geen last van hebben, moet je er
I
NIBHV VEILIGHEID 58 2014
