5xbeter – IJzersterk voor veilig werk

Aan 5xbeter doen voor de ondernemers mee: de Koninklijke Metaalunie (met ruim 12.000 leden de grootste ondernemersorganisatie voor het midden- en kleinbedrijf in de metaal) en de FME (de vereniging van ondernemers in de technologische industrie, met ruim 2500 lidondernemingen). De vakbonden FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie ondersteunen 5xbeter namens de werknemers. Het ‘veiliger en gezonder werken in de metaal’ wordt in het project vooral gestimuleerd door de ontwikkeling van Arbocatalogi (bij 5xbeter ‘Verbeterchecks’ geheten), met daarin de belangrijkste arborisico’s in de metaal. Om de doelstelling te bereiken hebben bedrijven verder de mogelijkheid om de hulp van ‘Verbetercoaches’ in te roepen. Die geven bedrijven en werknemers advies en ondersteuning, bijvoorbeeld over het gebruik van de Verbeterchecks. Bedrijven die vallen onder de CAO metaalbewerking en metalektro kunnen kosteloos gebruik maken van de producten en diensten van 5xbeter.

Ook al is 5xbeter primair bedoeld voor bedrijven en werknemers die gebruik maken van de metaalcao’s, toch is de website www.5xbeter. nl openbaar toegankelijk en iedereen kan dus kennis nemen van alle producten van 5xbeter. Bedrijven uit andere branches moeten zich wel realiseren dat de producten van 5xbeter specifiek gericht zijn op de metaalbewerking en metalektro branche. Ze zijn dus lang niet altijd algemeen bruikbaar. Op de website presenteert 5xbeter verschillende onderwerpen, waarmee ondernemingen en werknemers in de metaalbewerking en metalektro te maken hebben. Over acht arbospecifieke thema’s geeft de website informatie, met per risico’s factsheets met oplossingrichtingen. Veel documenten, brochures, posters en andere producten zijn te downloaden of te bestellen. De website van 5xbeter noemt als belangrijkste aandachtspunten voor veiliger en gezonder werken: lasrook, schadelijk geluid, oplosmiddelen, machineveiligheid, fysieke belasting, werken in besloten ruimten, werken op hoogte en nieuwkomers op het werk. Bij lassen komt bijvoorbeeld rook vrij. Die is bij inademing slecht voor de gezondheid. Werkgevers zijn verplicht om werknemers er zo min mogelijk aan bloot te stellen. Het is dus zaak om beschermingsmiddelen goed te gebruiken. 5xbeter biedt naast de Verbetercheck Lasrook aanvullende oplossingen, zoals de uitgave ‘Lasrook te lijf’ en toolboxmeeting lasrook. Net als bij lassen zijn er ook risico’s verbonden aan geluid, oplosmiddelen, het werken met machines, tillen en bukken, werken in besloten ruimtes en op hoogte. Op de website staan de hulpmiddelen die 5xbeter heeft ontwikkeld

om deze risico’s in kaart te brengen (RI&E) en om ze zoveel mogelijk tegen te gaan (Plan van Aanpak). Vooral de diverse Verbeterchecks en de toolboxmeetings spreken tot de verbeelding. Opvallend is het thema ‘Nieuwkomers’. De metaalbewerking en de metalektro vormen een dynamische branche, waarin regelmatig nieuwe mensen komen werken. Vanwege een gebrek aan kennis en ervaring kan het gebeuren dat deze nieuwkomers, in het bijzonder uitzendkrachten, flexwerkers, anderstaligen en jongeren, risico’s minder goed inschatten en dat zij niet goed op de hoogte zijn van de te nemen maatregelen. De website meldt dat ongevallen op het werk bij nieuwe medewerkers tot acht keer zo veel voorkomen als bij ervaren werknemers.

Uit een evaluatieonderzoek dat onderzoeksbureau Bartels vorig najaar hield, blijkt dat 5xbeter een positieve bijdrage levert aan het verbeteren van arbeidsveiligheid en -gezondheid in de metaalsectoren. Een voortdurende bron van aandacht blijft echter het direct bereiken van de werknemers. Het aanreiken van passende middelen en het vlot vinden van de juiste kanalen om mensen op de werkvloer te informeren en te activeren, is één van de doelstellingen voor de aanpak in de periode 2014 - 2016. Dat kan via het bieden van meer maatwerk en het vergroten van bereik. De Verbetercoaches zullen daarbij een belangrijke rol moeten spelen. De gedachte achter de Verbetercoach is, dat bijna niemand een topprestatie kan neerzetten zonder professionele hulp. Dus ook niet op het gebied van veilig en gezond werken. De Verbetercoaches van 5xbeter kunnen daarbij ondersteuning bieden. Zij helpen desgevraagd iedereen op weg naar een veilig en gezond metaalbedrijf. Het zijn mensen met kennis, die kosteloos praktische adviezen geven. De zeven Verbetercoaches werken regionaal. Ze zijn dagelijks te benaderen via de gratis Verbeterlijn (tel. 0800-5555005) die tussen 12.00 uur en 14.00 uur live wordt opgenomen of via een e-mail. Annemieke Leegwater is ruim vijf jaar actief als Verbetercoach in de regio Noordwest- en West-Nederland. Voor die tijd was zij onder meer werkzaam als consultant bij een grote Arbo-dienst. Zij vertelt dat de vijf deelnemende partijen aan 5xbeter een projectorganisatie hebben ingericht waaraan de onafhankelijke Verbetercoaches door middel van een detachering verbonden zijn. Leegwater: “Ik benadruk dat wij er op adviserende, coachende basis zijn voor alle deelnemende partijen. Dus niet alleen voor de werkgevers. Alle instrumenten van 5xbeter zijn zo gemaakt dat iedereen er zelf mee aan de slag kan gaan. Op de website moet om te beginnen een Verbetercheck worden ingevuld, waarna een plan van aanpak verschijnt. Als er vragen zijn of hulp nodig is, kan de Verbetercoach desgewenst ondersteuning bieden. Daarbij blijft het bedrijf zelf verantwoordelijk voor het invullen. Wij geven hulp, uitleg en advies. Bijvoorbeeld door het geven van voorlichting in het bedrijf, of bij het uitvoeren van een Plan van Aanpak. Ook wordt onze hulp door metaalbedrijven ingeroepen, als zij bezoek hebben gehad van de Inspectie SZW en er is gebleken dat bepaalde zaken verbeterd dienen te worden. De Inspectie maakt ondernemingen ook attent op ons bestaan. Meestal maken we een rondgang door het bedrijf

om alles in ogenschouw te nemen. Gemiddeld kom ik een keer of drie binnen, maar uitsluitend op initiatief van het bedrijf zelf.”

De Verbetercoaches streven bij het geven van voorlichting zoveel mogelijk naar communicatie over en weer met de medewerkers om het veiligheidsbewustzijn te stimuleren en te vergroten. Volgens Annemieke Leegwater kan de betrokkenheid van medewerkers bij veilige en gezonde arbeidsomstandigheden in de metaalsector nog verder groeien. “Dat is gebleken uit het evaluatieonderzoek van onderzoeksbureau Bartels. Op de productievloer moet veilig werken echt tussen de oren zitten. Door tijdens een voorlichtingssessie met alle medewerkers een inhoudelijk onderwerp te bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van prikkelende stellingen, en af te sluiten met afspraken wordt iedereen door de Verbetercoach uitgedaagd na te denken over een mentaliteit die veilig werken bevordert. Ook wordt aandacht geschonken aan het elkaar durven aanspreken op

onveilige handelingen en onveilige situaties. Dat gebeurt nooit op een bevoogdende manier, wij zijn altijd coachend, stimulerend en adviserend bezig.” De Verbetercoaches komen zowel in kleine bedrijven met een handjevol werknemers als in middelgrote en grote bedrijven met tientallen en soms honderden werknemers. Voorwaarde is wel dat het bedrijf de CAO metaalbewerking of metalektro volgt. Volgens Annemieke Leegwater hebben de grotere bedrijven andersoortige vragen dan de kleinere: “Grote ondernemingen hebben vaker een deskundige in dienst, bijvoorbeeld een KAM-functionaris (KAM = kwaliteit, arbeidsomstandigheden en milieu, red.) of een veiligheidskundige. Bij de wat kleinere bedrijven werken we veel samen met de preventiemedewerker of de directeur. Bijvoorbeeld bij het adviseren over het opstellen van een RI&E en het geven van voorbeelden in samenhang met de aanvullende Verbeterchecks. Mede vanwege die brede inzetbaarheid moeten de Verbetercoaches van alle markten thuis zijn om resultaten te boeken. Ik was laatst in een bedrijf, waar bij het invullen van de Verbetercheck Machineveiligheid bleek dat de deurbeveiligingen van de CNCbanken (computergestuurde freesmachines, CNC = Computer Numerical Control, red.) standaard waren overbrugd. Dat wil zeggen dat er gedraaid werd met halfopen deuren, wat risico’s oplevert voor de bediener van de machine. De deurbeveiligingen moesten worden hersteld. Bij mijn vervolgbezoek werkten de machinebankwerkers conform de werkvoorschriften met gesloten deuren. Verder bleken de werknemers werkhandschoenen te dragen tijdens het werken aan de conventionele (handbediende, red.) draaibank. Dat is niet toegestaan. Het is zelfs de oorzaak van de meeste ongevallen tijdens het werken met de draaibank. Direct na mijn eerste bezoek werd er niet langer met handschoenen aan deze machines gewerkt. Uiteraard beperken de Verbetercoaches zich tot het geven van adviezen over de arbeidsomstandigheden. Daarvan heb ik verstand. De vakmensen aan de machines laten wij daarbij volledig in hun waarde. De arbeidsveiligheid in het bedrijf blijft uiteraard de verantwoordelijkheid van de directie, ook nadat een Verbetercoach op bezoek is geweest.”

Communicatieve vaardigheden zijn vanzelfsprekend van groot belang om als Verbetercoach te kunnen functioneren. Verder is het hebben van een arbo-achtergrond noodzakelijk. Bijvoorbeeld als arbeidshygiënist, ergonoom of veiligheidskundige. Enig politiek gevoel is belangrijk, omdat 5xbeter nu eenmaal door verschillende partijen wordt ‘gevoed’. Annemieke Leegwater: “Als Verbetercoach moet je de werkgever niet domweg naar de mond praten en altijd rekening houden met de belangen van iedereen. De Verbeterchecks zijn de richtlijnen. Naast kennis van arbozaken vereist het werk een goede presence, flexibiliteit, alertheid, kritisch vermogen en af en toe het betrachten van een wat gereserveerde houding. Voor mijn aanstelling ben ik grondig gescreend. Een Verbetercoach legt niets van bovenaf op, maar hij zal vooral uitnodigend en stimulerend te werk gaan. Al ons documentatiemateriaal is daarop afgestemd. Onze landelijke workshops en onze jaarlijkse Week van Veilig en Gezond Werken worden ook op die basis georganiseerd. Tijdens het congres dat die week afsluit, wordt ook de ‘preventiemedewerker van het jaar’ bekend gemaakt. Verder geven wij een Nieuwsbrief uit met daarin aandacht voor actuele zaken, bijvoorbeeld voor de binnenkort te starten campagne Machineveiligheid.” (JK)