Nijmeegse Vierdaagse

Bij de Stichting De 4daagse kennen ze het ‘kunstje’ inmiddels wel. Bijna een eeuw lang is kennis, kunde en ervaring opgebouwd met het organiseren van veilige en feestelijke wandelmarsen. Veiligheid is niet iets wat de Vierdaagse-organisatie ‘erbij doet’, het is een kernvoorwaarde binnen de totale organisatie van het evenement. Maanden intensieve voorbereiding en planning gaan aan de Vierdaagseweek vooraf. De Stichting De 4daagse, de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid en de twaalf doorkomstgemeenten hebben in de loop der jaren een robuust partnerschap opgebouwd. De Vierdaagsepartners maken voor elke editie een gezamenlijk veiligheidsplan en weten feilloos van elkaar wie wie is en wie waarvoor verantwoordelijk is. Die korte lijnen zijn cruciaal als tijdens de Vierdaagse snel knopen moeten worden doorgehakt om veiligheidsknelpunten op te lossen of krachtig te kunnen optreden bij een calamiteit.

Wim Velings, bestuurslid Openbare Orde en Veiligheid bij Stichting De 4Daagse, stelt vast dat de organisatie en de overheidshulpdiensten een groot collectief belang delen. “Iedereen wil dat de Vierdaagse een groot feest wordt. In de voorbereiding en uitvoering van het veiligheidsplan opereren de stichting en de overheidsdiensten daarom als één samenhangende organisatie. Doorgaans komen we in het najaar voor het eerst bijeen om de voorafgaande Vierdaagse te evalueren en de eerste stappen te zetten voor de volgende editie. De meeste energie zit in de maanden voorafgaand aan het evenement. Dan stemmen we al onze geactualiseerde plannen en draaiboeken af, zodat we er tijdig klaar voor zijn.” Stichting De 4Daagse heeft een eigen veiligheidsorganisatie. De stichting heeft een commandocentrum bij het start- en finishgebied aan de Wedren in Nijmegen. Van hieruit worden directe lijnen onderhouden met de gemeenschappelijke meldkamer van de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid en worden onder meer 350 eigen vrijwilligers en 240 ingehuurde verkeersregelaars aangestuurd. In hetzelfde tijdelijke complex hebben ook het Nederlandse Rode Kruis en de ingehuurde particuliere beveiligingsdienst hun commandoposten. De personele inzet wisselt, maar op de dag van de grote feestelijke finish zijn gemiddeld rond de duizend vrijwilligers en professionals namens de Stichting De 4Daagse actief op en rond het parcours om te zorgen voor een veilig verloop.

Ook voor de overheidshulpverlening is het in de Vierdaagseweek ‘alle hens aan dek’. De veiligheid op het parcours is de verantwoordelijkheid voor de Vierdaagse-organisatie, maar daarbuiten treffen ook de politie, de geneeskundige hulpverlening, brandweer en gemeentelijke veiligheidsfunctionarissen hun eigen maatregelen. Zo verlenen politiefunctionarissen uit heel Nederland bijstand, voor het realiseren van afzettingen en omleidingen, het verzorgen van een uitgekiend verkeerscirculatieplan en om

te waken over openbare orde en veiligheid. Het Vierdaagseparcours slingert zich door twaalf gemeenten in vier veiligheidsregio’s. Regio Gelderland-Zuid neemt volgens afspraak het initiatief bij de voorbereidingen in de ‘publieke veiligheidskolom’.

“De basis voor de inzet van onze mensen en middelen is een intergemeentelijk coördinatieplan voor de Vierdaagsemarsen”, licht Marcel Meeuse, Hoofd Veiligheidsbureau van Veiligheidsregio Gelderland-Zuid, toe. “Dankzij dat plan zitten alle gemeenten en regio’s langs de Vierdaagseroutes op dezelfde lijn. In alle gemeenten weten we wie ons aanspreekpunt is, als er bij een incident moet worden opgeschaald en wie er dan zitting nemen in het commandoteam. Als zich in één van de doorkomstgemeenten een calamiteit voordoet op of langs het parcours, kan dat impact hebben op de doorstroom op het hele parcours, tot aan de finish in Nijmegen. In een dergelijk geval moeten we op bovenregionaal niveau onze acties coördineren. Dergelijke scenario’s hebben we in onze draaiboeken voorbereid.”

Het coördinatieplan regelt ook dat de woonkernen langs de wandelroutes bereikbaar blijven voor de hulpverlening. Want, Vierdaagsefeest of niet, de dagelijkse hulpverlening moet kunnen doorgaan. Meeuse: “Een aantal belangrijke ontsluitingswegen is voor de doorkomst van de wandelmarsen afgesloten, maar op een aantal plaatsen zijn ‘oversteekplaatsen’ voor de hulpverlening gecreëerd. Die kunnen we door vlot te schakelen met het commandocentrum van de Vierdaagse snel dichtgooien, zodat brandweervoertuigen, ambulances en politieeenheden alle woonkernen snel kunnen bereiken.”

De belangrijkste zorgpunten voor de Vierdaagseorganisatie en de veiligheidsprofessionals staan in het draaiboek van de stichting. Het beschrijft in bijna tweehonderd pagina’s alle denkbare dreigingen en incidentscenario’s. Twee scenario’s springen eruit qua impact: extreem weer en paniek in de menigte. Een veilige Vierdaagse begint aan de voorkant, met risicobeheersing en preventie, weten de veiligheidsofficials van de stichting en de veiligheidsregio. Wim Velings: “Veiligheid gaat om te beginnen over beheersbaarheid. Daarom stellen we een maximaal aantal deelnemers vast, dat op 46.000 ligt. Onze langjarige ervaring leert dat we die omvang goed kunnen beheersen. Bij nog grotere aantallen hebben we geen overzicht meer en nemen de mogelijkheden om de wandelaarsstroom bij te sturen bij incidenten af.” Maar ook met het huidige maximum moet de organisatie voortdurend de vinger aan de pols houden. Elke route kent knelpunten, waar de ruimte beperkt is en waar soms ‘crowd management’ nodig is. Via camera’s houdt de organisatie toezicht op die locaties. Dit jaar is de ‘wandeldruk’ op het traject door middel van een app voor smartphones gemeten. Op drukke locaties en bij opstoppingen zijn vanuit het commandocentrum vrijwilligers ingezet om de doorstroming te bevorderen.

Stichting De 4Daagse heeft ook maatregelen genomen om zich niet door extreme weersomstandigheden te laten verrassen. Gedurende de Vierdaagseweek is 24 uur per dag een weeradviesteam actief, met een meteoroloog, artsen, een inspanningsfysioloog en medewerkers van het Radboud Medisch Centrum. Het team houdt continu de weersontwikkelingen in de gaten. Dreigt er een extreme weerssituatie, dan kunnen tijdig voorzorgsmaatregelen worden genomen. Velings: “We hebben de mogelijkheid om de wandelaars via tekstkarren langs de route, via een sms-bombardement of de app te informeren en adviezen te geven. In 2011 was

De vliegramp in de Oekraïne en de hitte op de laatste wandeldag hebben hun stempel gedrukt op de 98e editie van de Nijmeegse Vierdaagse. Het bestuur van Stichting De 4Daagse besloot op de slotdag uit respect voor de Nederlandse slachtoffers van de ramp tot versobering van de doorgaans feestelijke intocht. Bands en muziekkorpsen zwegen en de sfeer was ingetogen. Bijna 40.000 wandelaars liepen de Vierdaagse uit. Op de laatste wandeldag steeg de temperatuur tot tropische waarden; het hittescenario werd van kracht. Er werden extra waterdrinkpunten ingericht en een extra medische post opgetuigd. Ook werden extra ambulances en vrijwilligers van het Rode Kruis ingezet. Zij hadden vooral tijdens de intocht veel werk aan mensen die onwel werden door de hitte. In totaal zijn in vier dagen tijd circa tienduizend mensen behandeld voor blaren en kwetsuren. Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) zette dit jaar het recordaantal van 600 vrijwilligers in. NRK-woordvoerder Merlijn Stoffels ziet de jaarlijkse inzet bij de Vierdaagse als een mooie oefening. “Alle disciplines binnen het NRK komen in actie, wat een ideale gelegenheid is om onze organisatie te testen.” Het NRK sloot tijdens de Vierdaagseweek een nieuw convenant met Stichting De 4Daagse voor de eerstehulpverlening en verzorging tijdens de komende vier edities. Veel Rode Kruisvrijwilligers zetten zich al jaren achtereen vol passie in voor het welzijn en de gezondheid van de wandelaars. Voor Stan Peters uit Maasbracht was het de eerste keer. Ook hij zegt voorgoed met het ‘Vierdaagsevirus’ te zijn besmet. “Samen spannen we ons ervoor in dat zoveel mogelijk mensen de Vierdaagse kunnen uitlopen om hun felbegeerde kruisje in bezit te krijgen. Een inspannende maar mooie ervaring.”

sprake van extreme hitte. Toen leidden adviezen van het weeradviesteam onder andere tot een vervroegde start, extra drinkwaterpunten en een extra medische post op een warmtegevoelig deel van de wandelroute.”

De organisatie van de medische hulpverlening en verzorging is een hoofdstuk apart. Voor kleine kwetsuren zoals blaren, schrammen en verstuikte enkels staat een leger van 450 vrijwilligers van het Nederlandse Rode Kruis paraat. Zij bemensen een groot aantal eerstehulpposten langs de route en in het start- en finishgebied. Voor de serieuzere medische noodgevallen heeft de Stichting De 4Daagse de beschikking over een eigen medische dienst. Die verzorgt de eerste opvang bij onwelwording, verwondingen en ziekten waarvoor mogelijk gevorderde medische hulp nodig is. De medische dienst werkt vanuit een grote medische post op de Wedren in Nijmegen en twee kleinere posten langs de route. Wim Velings: “Ook de medische dienst is een fraai staaltje samenwerking. De verpleegkundigen en artsen worden geleverd door onze eigen organisatie, Service Medical, het Nederlandse Rode Kruis, defensie en het Nederlands Genootschap voor Sportmassage. In feite bemannen we hiermee een kleine ad hoc-ziekenhuisorganisatie. Defensie is overigens een heel belangrijke partner voor ons. Zij nemen de verzorging van alle militaire deelnemers aan de marsen voor hun rekening en in onze gemeenschappelijke medische posten zijn ze ook een zeer belangrijke aanvulling.” Ook de veiligheidsregio draagt zijn steentje bij aan de medische aspecten van de Vierdaagse. Wibo Wijnhoven, evenementencoördinator

van de GHOR van de veiligheidsregio, licht toe: “Elke Vierdaagse genereert behoorlijk wat ambulanceritten wegens onwelwordingen of verwondingen. Om de reguliere ambulancecapaciteit in de regio te ontlasten, zet de organisatie van de Vierdaagse twee extra ambulances en twee motorambulances in. Die worden ingehuurd via Event Medical Service (EMS). EMS rijdt in onderaanneming van de ambulancedienst van de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid en is volledig gecertificeerd voor alle spoedeisende ambulancetaken.” Wijnhoven blikt even terug op de vorige editie van de Vierdaagse om duidelijk te maken dat de medische organisatie niet voor niets investeert in extra paraatheid. “Vorig jaar hebben we in totaal 120 spoedmeldingen geregistreerd, waarvan 35 mensen naar de medische posten of het ziekenhuis zijn vervoerd.” Marcel Meeuse en Wibo Wijnhoven bevestigen dat de samenwerking tussen de veiligheidsregio en de Vierdaagse-organisatie uitmuntend is. Het is het resultaat van jarenlang nauw samen optrekken in voorbereiding en uitvoering. Meeuse: “Die jarenlange ervaring en kennisopbouw betekent niet dat het allemaal routine is geworden. Ieder jaar gaan we het hele proces van planvorming en actualisering opnieuw in, waarbij we elkaar als partners continu scherp houden. Ik stel vast dat er bij de Stichting De 4Daagse veel professionaliteit zit, als het gaat om de zorg voor de veiligheid. Ze hebben een robuuste organisatie en kennis van zaken. We spreken allemaal dezelfde taal en kennen elkaars

De focus van de Stichting De 4Daagse ligt qua veiligheid vooral op de wandelaars. Maar de stichting is ook enigszins een ‘bedrijf’. Vanwege de omvang van haar activiteiten heeft de organisatie daarom te maken met facetten van bedrijfshulpverlening. Volgens Wim Velings, bestuurslid openbare orde en veiligheid zijn er tijdens de wandelmarsen en de dagen van voorbereiding en afbouw veel mensen actief die in opdracht werken. Een eigen vrijwilligerskorps van 350 man, 450 vrijwilligers van Het Rode Kruis, ingehuurde beveiligers en verkeersregelaars. De stichting moet als werkgever die mensen veiligheid en gezondheidszorg bieden. Een deel van de vrijwilligers overnacht in tijdelijke huisvesting. Op en rond het start- en finishterrein staan tijdelijke gebouwen en tenten, met blusmiddelen, eerstehulpmaterialen, opgeleide BHV’ers en ontruimingsplannen en vluchtroutes. Een deel van de medewerkers van de afdeling veiligheid heeft een aanvullende training Eerste Hulp en AED gevolgd. Zij zijn herkenbaar als mensen van de organisatie. In een noodsituatie verwachten mensen dat zij handelend kunnen optreden, als ze in de buurt zijn.”

werkwijzen en procedures. Met een dergelijke evenementenorganisator is het voor ons als veiligheidsregio prettig samenwerken.” (RJ)