KindVak magazine december 2022

Nr. 32, 7e jaargang, december 2022.

KindVak Magazine verschijnt 4x per jaar en wordt digitaal verspreid onder ruim 22.000 pedagogische professionals in Nederland én België.

KindVak Magazine is een uitgave van: ConExpo bv De Bloemendaal 3 5223 EB ’s Hertogenbosch

Eindredactie: Natascha Kiefmeijer natascha@conexpo.nl

Met medewerking van: Mireille David, Wendy Meerbeek, Aart Verschuur, Michiel van Campen, Gerbrig Reitsma en Sanne Kuipers

Vormgeving en traffic: Gedrukte zaken

Coverfoto: istockphoto, timonko

De redactie van KindVak Magazine stelt met zorg de inhoud samen voor iedere editie. De verantwoording voor ingebrachte teksten ligt bij de auteurs.

Een nieuw KindVak Magazine ligt voor je en nieuwe tijden met een nieuw gezicht breken aan voor KindVak.

We kijken terug op een succesvolle KindVak beurs afgelopen september in Brabanthallen, ’s-Hertogenbosch. Wat fijn dat we elkaar na een hele onstuimige periode eindelijk weer live konden ontmoeten. Op pagina 7 en 8 van dit magazine blikken we terug en kijken we vooruit naar de beurs in 2024. Want dat we terugkomen is een feit! In een vernieuwd jasje en met een nieuwe organisator. Vertrouwd gezicht Gerbrig Reitsma heeft per 1 oktober 2022 het “KindVak stokje” overgedragen aan Natascha Kiefmeijer. Natascha heeft enorm veel zin het stevige fundament dat staat, nog verder uit te bouwen, samen met onze vaste partners!

Over de vernieuwde plannen van KindVak later meer. Nu eerst terug naar het nieuwe KindVak Magazine dat voor jou ligt. Naast een terug- en vooruitblik op de beurs, belichten we weer diverse inhoudelijke thema’s, die momenteel spelen in de branche. En dat zijn er nogal wat. Ook stelt onze nieuwe columniste Sanne Kuipers zich voor. Sanne is naast pedagogisch medewerker, freelance redacteur. Wat zij meemaakt op de werkvloer deelt zij voortaan met jullie in KindVak Magazine.

Een bomvol magazine dus weer, dat jou wellicht zelf ook nieuwe inzichten geeft? Veel leesplezier en alvast hele fijne feestdagen toegewenst.

Tot volgend jaar!

Namens het hele team van KindVak Natascha Kiefmeijer

Klaar

Begin 2023 goed: bewegend leren met !

Gamen en bewegen zonder

scherm

Tijdens een innovatieve gymles Als vorm van bewegend leren In de pauze (tijdens het buitenspelen) Als energizer tussen de lessen Bekijk de video

Picoo, de eerste interactieve spelcomputer voor buiten, heeft als missie meer kinderen samen te laten bewegen. De combinatie van gamen en bewegen is een ideale toevoeging op het onderwijs. Kinderen kunnen hun energie kwijt, zodat ze daarna met meer focus in de les zijn. Dankzij de educatieve spellen is bewegend leren met de hele groep tegelijk mogelijk. Doordat de Picoo automatisch teams vormt en het spel kadert, is er nauwelijks begeleiding van leerkrachten nodig.

De meerwaarde is dat het onze les heel erg ondersteunt: visueel, tactiel en auditief

“ “

Meer informatie? Kijk op www.picoo.nl of mail naar hallo@picoo.com

Inhoud

Terugblik KindVak 2022

7

Van 29 september tot en met 1 oktober stonden Brabanthallen ’s-Hertogenbosch in het teken van alles wat werken met kinderen leuk, interessant, boeiend en leerzaam maakt.

Aart Verschuur

Overal twijfels over kabinetsaanpak financiering kinderopvang 11

Op 16 november 2022 sprak de Tweede Kamer met kinderopvangminister Van Gennip over de hervorming van ons kinderopvangstelsel. Het werd een wat merkwaardig debat. De Tweede Kamer bleef hameren op de invoering van ‘gratis kinderopvang’ per 2025 en ook de minister houdt zich vast aan dat uitgangspunt.

Column Michiel van Campen, voorzitter branchevereniging Spelen & Bewegen

Fijn spelen vraagt om uitdaging en risico’s zonder gevaar 15

Wil je dat kinderen keer op keer met plezier naar buiten gaan om te spelen? En er geen genoeg van krijgen? Dan hebben ze een speelplek nodig, waar genoeg spannends en interessants te beleven valt.

Mireille David Bepaal zelf hoe gezond je bent 17

Column Sanne Kuipers

Herfstgriep 19

Ik werk al meer dan tien jaar in de kinderopvang. Fantastisch om te mogen doen en ik zou niet anders willen. Geen dag is hetzelfde en ik haal er ontzettend veel voldoening uit.

Boodschappen doen wordt kinderspel 20

Wendy Meerbeek

Emoties bij kinderen: ze hebben jou nodig 23

Heb je afgelopen september KindVak bezocht? Grote kans dat je Susan van Asten, eigenaar van SOS kinderen en emoties, of één van haar collega’s hebt ontmoet. Wendy blikt samen met Susan terug op de beursdagen en sprak haar over hun kernthema ‘emoties bij kinderen’. Want hoe ga je daar nu eigenlijk mee om?

Mireille David en Mehrnaz Tajik

We zijn allemaal anders maar wel allemaal oké 27 Hoe zou het zijn als we leven in een wereld waarin iedereen gelijkwaardig is? Een wereld waarin we weten dat we op veel gebieden van elkaar verschillen maar ook overeenkomsten hebben en respect hebben voor al die verschillen. In de kinderopvang en het onderwijs wordt hier steeds vaker bij stilgestaan.

Tekst: ConExpo

Foto’s: Seijbel Photography

Terugblik KindVak 2022

Van 29 september tot en met 1 oktober stonden Brabanthallen ’s-Hertogenbosch in het teken van alles wat werken met kinderen leuk, interessant, boeiend en leerzaam maakt. Met een bezoekersaantal dat bijna het niveau van 2020 haalde en veel overvolle workshopruimtes, was het drie dagen lang een kleurrijk feest!

De uitgestelde 2022 editie van KindVak had een groter en gevarieerder exposantenaanbod. Door het toevoegen van mogelijkheden voor kleinere standhouders, zoals het Netwerkplein en het Starterslaantje, waren er deze keer meer starters en kleine bedrijven aanwezig. Dit werd erg gewaardeerd door de bezoekers, die beide pleinen goed wisten te vinden. Natuurlijk waren ook alle grote spelers in de markt aanwezig en dat maakte dat de beurs een compleet en evenwichtig aanbod liet zien.

Het workshopprogramma was verdeeld over 6 theaters. Veel sessies waren goed tot uitermate goed bezocht. Voor de volgende editie gaat de organisatie kijken hoe vraag en aanbod nog beter op elkaar afgestemd kunnen worden. Gerbrig Reitsma, beursorganisator van deze editie: “We zien dat bezoekers hun bezoek afstemmen op hun favoriete workshop(s), dus zo’n sterk punt moet je uitbouwen. Voor deze editie nog een groot dankjewel naar KiKi Training & Coaching, Helder & Van Pas, Fabriek69, Schildje en Gezonde Kinderopvang, onder de bezielende leiding van Huis

voor Beweging en alle andere workshopgevers voor hun inspanningen en mooie content.”

Ook de themapleinen konden op veel belangstelling rekenen. Spelen & Bewegen was een mooi rustpunt midden in de grote hal, waar iedere bezoeker - van gastouder tot directeur IKC - inspiratie op kon doen om zijn of haar speelruimte, met veelal simpele, maar op vele manieren inzetbare materialen, een uitdaging te maken voor ieder kind.

De Klas voor de Toekomst trok vooral de aandacht tijdens het lesgeven, de ideale manier om in de praktijk te zien en te beleven hoe dit concept werkt. En dat dit concept werkt, blijkt wel uit het feit dat zelfs een klas met 41 kinderen bijna muisstil en geconcentreerd aan het werk was midden op een beursvloer!

ConExpo, de organisator van KindVak, kijkt met een goed gevoel terug op deze editie. “Laten we het beestje maar bij de naam noemen, Corona heeft in de voorbereiding een grote rol gespeeld. Mede door

Corona is de branche enorm onder druk komen te staan. Tekort aan PM’ers en leerkrachten, hoge werkdruk en veel ziekte uitval. Dat maakt het organiseren van een beurs nog spannender. We zijn dus ook erg tevreden dat we het bezoekersaantal van 2020 bijna gehaald hebben.” Volgens Natascha Kiefmeijer, de nieuwe organisator van KindVak, heeft het complete exposantenaanbod daar zeker mee te maken. “Het feit dat zoveel exposanten samen met ons die stap durfden te nemen, waardoor we zo’n mooi, breed aanbod hadden, is van groot belang geweest. Dan zien bezoekers vooraf op de website dat alles waar zij naar op zoek zijn, te vinden is. En als ze dan ook nog een aantrekkelijke workshop bijwonen, kunnen ze in die ene dag KindVak zoveel halen, dat de stap om te gaan snel genomen is.”

De organisatie heeft de enquêteresultaten van exposanten en bezoekers geanalyseerd en staat in de startblokken om de editie van 2024 nog beter, completer en mooier te maken. Een van de vragen die al tijdens de beurs gesteld werd, is de timing. Blijft het september of gaat KindVak terug naar januari?

Aan de hand van de enquêteresultaten hebben we bepaald dat het september wordt. Noteer alvast 19, 20 en 21 september 2024. Want dan komen we terug in ’s-Hertogenbosch en belooft het wederom zo’n kleurrijk, goed bezocht en gewaardeerd evenement te worden als dit jaar.”

Bezoekers aan het woord: Waarom hebben zij KindVak 2022 bezocht?

Al vele jaren een inspiratiebron Mooie noviteiten

Nieuwe ontwikkelingen volgen Kennis vergroten door leerzame workshops Pedagogische kennis opdoen en vergroten Professionele stands Super leuke inspiratie opgedaan en ontzettend gelachen Leuk dat er diverse workshops waren over pedagogiek Fijne & sfeervolle beurs

Interessante workshops Het was onwijs leuk en goed geregeld en verzorgd Standhouders nemen goed de tijd mij te informeren Voor herhaling vatbaar: tot de volgende keer!

Tekst: Aart Verschuur

Foto: istockphoto, gpointstudio

Overal twijfels over kabinetsaanpak financiering kinderopvang

Op 16 november 2022 sprak de Tweede Kamer met kinderopvangminister Van Gennip over de hervorming van ons kinderopvangstelsel. Het werd een wat merkwaardig debat. De Tweede Kamer bleef hameren op de invoering van ‘gratis kinderopvang’ per 2025 en ook de minister houdt zich vast aan dat uitgangspunt. Ondertussen weet iedereen dat gratis kinderopvang de komende jaren onhaalbaar is.

De wil is er wel, om kinderopvang zo goed als gratis te maken. Hoewel gratis hier een relatief begrip is: de overheid wil vanaf 2025 96 procent van de officiële maximum-uurprijs voor kinderopvang financieren. Die uurprijs wordt elk voorjaar door het kabinet vastgesteld, na een soort weging van allerlei kosten. Denk aan duurdere voeding of luiers, huurstijging, kosten voor meer kwaliteit. Daar wordt vervolgens een soort gemiddelde stijging uit beredeneerd.

De resterende 4 procent moeten ouders in de toekomst betalen, in de vorm van een vast bedrag voor iedereen. Wat in de praktijk betekent dat juist de hogere inkomens baat hebben bij gratis kinderopvang, want die betalen nu veel meer.

Daarnaast zit er nog een gratis adder onder het gras.

Want alles wat bóven officiële maximum-uurprijs zit, moeten ouders – net als nu – zélf ophoesten. Dus hoezo gratis? Ondertussen houdt de politiek zonder blikken of blozen vol dat het echt om gratis kinderopvang gaat.

PLANNEN SCHADELIJK

Ook het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) zet vraagtekens bij het kabinetsvoorstel voor hervorming van het kinderopvangstelsel. Het SCP betwijfelt of door ‘bijna gratis kinderopvang’ meer mensen in ons land aan het werk zullen gaan. Bovendien is het plan duur.

Verder ziet het planbureau een opvallende breuk met het huidige beleid, want het doel om met kinderopvang achterstanden tegen te gaan, wordt helemaal losgelaten. Ook gaat het voorstel van het kabinet gro-

tendeels voorbij aan het belang van de kwaliteit van kinderopvang.

Op zijn website gaat kinderopvangadviseur Ed Buitenhek dieper in op de SCP-notitie. Hij ondersteunt de redenering dat het plan niet leidt tot meer arbeidsparticipatie en minder personeelstekorten. Buitenhek denkt dat het risico’s oplevert voor de kwaliteit van de kinderopvang en meer kansenongelijkheid inhoudt voor kinderen die goede opvang het hardst nodig hebben.

Buitenhek noemt het kabinetsplan zelfs schadelijk, ondoelmatig en ondoordacht. Huishoudens met hogere inkomens betalen straks slechts 400 euro per jaar om beide kinderen een extra dag naar de dagopvang te kunnen brengen. En met die dag extra houden de hogere inkomens zelfs meer over dan nu.

ACHTELOOS OMGAAN

Een andere merkwaardigheid in de politieke plannen van het kabinet zit ’m in het achteloos omgaan met de grote personeelstekorten in de kinderopvang. Er zijn nu al simpelweg te weinig pedagogisch medewerkers om aan de vraag naar kinderopvang te kunnen voldoen.

In de komende vijf jaar zijn er al 32.000 extra medewerkers nodig in de kinderopvang, blijkt uit onderzoek van Kinderopvang werkt! In 2031 zullen dat er 50.000 zijn. Bijna de helft van hen is nodig door de invoering van gratis kinderopvang, want meer werkende ouders zullen dan zeker kiezen voor professionele kinderopvang.

Echter, ze zijn er niet, die medewerkers. We kennen nu al de dramatische verhalen van kindcentra die groepen sluiten en contracten met ouders opzeggen, omdat er geen opvangmedewerkers voorhanden zijn.

En die komen er ook niet snel, want de instroom van nieuwe studenten op pedagogische mbo-opleidingen is minimaal tegenwoordig. Deels komt dat door de vergrijzing (er zijn minder jongeren) en deels door de maatschappelijke trend dat wat wordt neergekeken op het mbo-niveau. Iedere student haast zich naar het hbo.

Kinderopvangminister Van Gennip stapte daar in het Kamerdebat van 16 november makkelijk overheen. Zij wijst naar de werkgevers in de kinderopvang. Die maken winst genoeg en moeten de salarissen van pedagogisch medewerkers maar verhogen. Dat trekt vanzelf personeel aan, hoopt ze.

Voor alle zekerheid is ze wel een onderzoek gestart naar de vraag of de winsten in de kinderopvang inderdaad zo hoog zijn, waarbij ze vooral wil weten of Nederlands kinderopvanggeld verdwijnt in de zakken van (buitenlandse) aandeelhouders.

BEDENK EEN PLAN!

Ook met ander onderzoek hoopt de minister de problemen in de kinderopvang te kunnen oplossen. Als we nu de kwaliteit van kinderopvang wat verlagen, denkt zij, dan heb je minder medewerkers nodig. Anders gezegd: met het huidige aantal medewerkers kun je dan méér kinderen opvangen. Per 1 juli 2023 heeft zij haar zinnen gezet op twee makkelijk toepasbare veranderingen.

Haar versoepeling gaat over de drie-uursregeling en het vaste-gezichtencriterium. De huidige regels knellen in de praktijk, zegt de minister, vooral in combinatie met de huidige personeelskrapte en werkdruk. Ze wil wel vasthouden aan de huidige eis dat kinderopvangvoorzieningen maximaal drie uur per dag mogen afwijken van de beroepskracht-kindratio (BKR).

Maar in het pedagogisch beleidsplan hoeft niet meer vooraf vastgelegd te worden op welke exacte tijdstippen die afwijking plaatsvindt. Wel moeten kindercentra actuele roosters van beroepskrachten (inclusief pauzetijden) en presentielijsten van kinderen (inclusief aankomst- en vertrektijd) kunnen overleggen. De GGD kan daarmee toetsen of een kinderopvangorganisatie maximaal drie uur per dag afwijkt van de BKR.

Ook bij het vaste-gezichtencriterium zou volgend jaar de mogelijkheid moeten komen om daarvan tijdelijk te mogen afwijken. Bijvoorbeeld in periodes van ziekte, verlof of bij vakantie van één of meerdere vaste gezichten. Dan mag een andere beroepskracht ingezet worden in plaats van het vertrouwde gezicht.

GAAT DIT HELPEN?

Grote vraag is of dergelijke plannen de druk op de kinderopvang gaan verminderen. Velen denken van niet, zelfs zonder de invoering van gratis kinderopvang. Daarom pleit de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK) voor rigoureuze maatregelen, naast een betere beloning voor pedagogisch medewerkers.

BOinK-voorzitter Gjalt Jellesma zegt dat kinderopvangorganisaties beter het aantal opvanguren kunnen verkorten en zo de schaarste verdelen. Bijvoorbeeld door minder lang op een dag open te zijn. Dat werkt al werkdrukverlagend. De meeste ouders hebben de eerste en laatste uren toch niet nodig.

‘Of sluit opvanglocaties een vaste dag per week. Dat is dan tenminste duidelijk’, vindt Jellesma. ‘Nederlandse werkgevers zouden hier een veel grotere rol kunnen spelen door zich flexibeler op te stellen. Het personeelstekort is geen probleem van de kinderopvangopvang alleen, het is een probleem van werkend Nederland en alle werkgevers moeten meehelpen.’

OVER DE AUTEUR

Aart Verschuur is hoofdredacteur van kinderopvangtijdschrift Kindcentrum BBMP. Reageren? Stuur dan een mail naar redactie@bbmp.nl of kijk op www.bbmp.nl

Column Michiel van Campen voorzitter branchevereniging Spelen & Bewegen

Fijn spelen vraagt om uitdaging en risico’s zonder gevaar

Wil je dat kinderen keer op keer met plezier naar buiten gaan om te spelen? En er geen genoeg van krijgen? Dan hebben ze een speelplek nodig, waar genoeg spannends en interessants te beleven valt. Met uitdagingen om hun grenzen te verkennen en te verleggen.

Die uitdagingen gaan hand in hand met risico’s, die de kinderen voor zichzelf moeten afwegen. Als ik dat probeer en het lukt niet… Val ik dan? Kan ik er afspringen? Kan ik terug? Word ik vies? Durf ik?

Vallen van beperkte hoogte, vies worden, dat zijn aanvaardbare risico’s, waar je van leert en geen blijvend letsel aan overhoudt. Door te spelen leren kinderen met risico omgaan. Het steeds opnieuw doen, of net iets anders proberen. En stoppen als je echt niet verder durft. Zo komen ze steeds iets hoger, durven ze steeds weer wat meer. Die uitdaging wil je kinderen bieden.

Wat je niet wilt, is gevaarlijke situaties; zeker niet op kinderdagverblijven en bij gastouders. De veiligheidsregels om die te voorkomen staan in het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS). Dat geldt - buiten de privésfeer - voor elke speelplek als geheel en voor alle toestellen en aanleidingen die zijn bedoeld voor spelen. Plaats je bijvoorbeeld een waterpomp, dan moet die een certificaat hebben, waaruit blijkt dat-ie geschikt is om mee te spelen. Dat kinderen er

niet met hun vingers in bekneld kunnen raken en als uiterste, vingerkootjes kwijt kunnen raken.

Het is verstandig met regelmaat de hoofdinspectie van een speelplek te laten doen door een ‘inspecteur Spelen-2 ster’ uit het register van Stichting Veilig Spelen. Die heeft actuele kennis van het WAS. Als kinderdagverblijf of gastouder kun je ook een eigen medewerker laten opleiden tot ‘SVS Inspecteur Spelen-Basis’, om de speelplekken op dagelijkse basis veilig te houden. Daarmee ben je ook beter gedekt tegen aansprakelijkheid, mocht er onverhoopt toch een ongeluk gebeuren.

Laat je een speelplek aanleggen door ouders, of anderen, die de veiligheidsregels niet kennen? Laat je dan begeleiden door een deskundige; anders kun je onbedoeld gevaarlijke situaties creëren. Ook het WAS erkent dat spelen en risico’s bij elkaar horen, maar die risico’s moeten voor kinderen herkenbaar en aanvaardbaar zijn. Een gebroken been geneest, blijvend letsel is onaanvaardbaar. En uitdaging is een vereiste voor eindeloos speelplezier!

Beeld: iPH

Bepaal zelf hoe gezond je bent

Er wordt veel verwacht van professionals in de kinderopvang en het onderwijs. Er moet een goed aanbod van activiteiten zijn, de ontwikkeling van kinderen wordt gevolgd, ouders willen geïnformeerd en betrokken blijven en daarnaast moet je jezelf continu ontwikkelen. Op dit moment is er sprake van een personeelstekort in veel sectoren zoals het onderwijs en wordt de druk op wie werkt vaak groter. Het is daarom belangrijk dat je als leerkracht en pedagogisch medewerker niet alleen aandacht hebt voor de kinderen, hun ouders en jouw collega’s, maar dat je ook aandacht schenkt aan jezelf. Het is in ieders belang dat medewerkers in de kinderopvang en het onderwijs gezond zijn en blijven. Alle bezoekers van KindVak 2022 hebben daarom het boek De gezonde pm’er ontvangen. Een boek vol inspiratie op het gebied van gezondheid in de breedste zin van het woord.

POSITIEVE GEZONDHEID

Veel mensen vinden zichzelf gezond als ze geen lichamelijke klachten hebben. Anderen hebben al lange tijd een chronische ziekte maar voelen zich toch gezond. Gezondheid is meer dan niet ziek zijn. Voormalig huisarts Machteld Huber heeft onderzoek gedaan naar wat mensen zelf verstaan onder gezondheid. Dat deed ze nadat zij zelf meerdere ziektes kreeg en erachter kwam dat zij meer is dan alleen haar ziekte. Zij merkte dat ze zelf veel kon doen aan haar gezondheid, zodat ze zich beter en gezonder ging voelen. Machteld Huber concludeerde dat mensen die veel ervaring met hun ziekte hebben, gezondheid veel breder zien. Het gaat niet alleen over de lichamelijke kant, het gaat bijvoorbeeld ook over je grenzen kennen en aangeven. Of ondanks je ziekte toch lekker in je vel zitten.

Vanuit deze gedachte dat gezondheid meer is dan niet ziek zijn, is het model voor Positieve Gezondheid ontstaan. Veel deskundigen, zoals huisartsen en overgangsconsulenten, maken gebruik van het model, dat ook wel ‘het spinnenweb’ genoemd wordt.

Het model gaat uit van zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren.

LICHAAMSFUNCTIES

Het gaat hierbij erom of jij je gezond en fit voelt. Heb je pijn of ben je vaak ziek? Juist omdat je in de kinderopvang en het onderwijs met veel kinderen en volwassenen in aanraking komt en dus ook geregeld besmet wordt met een virus, is het belangrijk dat je de tijd

Tekst: Mireille David

neemt om gezond te eten en voldoende te bewegen. Uiteraard is een goede nachtrust ook van belang.

MENTAAL WELBEVINDEN

Lukt het jou om je goed te concentreren op je werk, kan je dingen goed onthouden en ben je blij met wie je bent? Heb je als professional het gevoel dat je zelf mag beslissen over belangrijke dingen en weet je wat je moet doen als er iets niet goed gaat? Stap je op zo’n moment op jouw leidinggevende af, of bespreek je dit met vrienden of familie?

ZINGEVING

Sta je ’s morgens met plezier op om naar je werk te gaan en heb je zin om nieuwe dingen te leren? Vind jij het werk dat je doet en het leven dat je hebt zinvol? En vind je het belangrijk om jezelf te blijven ontwikkelen? Ook dit zijn belangrijke aspecten om jezelf gezond te voelen.

KWALITEIT VAN LEVEN

Bij kwaliteit van leven kan je denken aan items zoals genieten van het leven, lekker in je vel zitten en voldoende verdienen met jouw werk en eventuele nevenfuncties, om rond te komen en alle rekeningen te betalen. Ben je ook blij met de locatie waar je woont en werkt? Sta je er ook wel eens bij stil of je nu echt gelukkig bent? Al deze items zorgen ervoor dat jij het leven de moeite waard vindt.

MEEDOEN

Hoe staat het met jouw sociale contacten? Word je serieus genomen door je leidinggevende en collega’s?

Heb je op de werkvloer het gevoel dat je erbij hoort en vind je ook dat je kinderen of anderen helpt met alles wat je doet? En heb je sociale contacten buiten jouw werk? Onderneem je leuke dingen met bijvoorbeeld vriendinnen of mensen in de buurt? Dit draagt er allemaal aan bij dat je het gevoel hebt ook echt mee te doen aan het leven.

DAGELIJKS FUNCTIONEREN

Bij de laatste dimensie van het spinnenweb kan je jezelf de volgende vragen stellen. Kan ik goed voor mezelf zorgen en weet ik wat ik wel of niet kan? Heb ik het idee dat ik dit werk nog lang kan uitvoeren of bij wie ik anders om hulp moet vragen? Misschien heb je soms het gevoel dat er teveel van je verwacht wordt. Lukt het je dan toch om de dag goed in te delen en om je grenzen aan te geven?

BEWUSTWORDING

Als je jouw gezondheid eens op een andere manier wilt bekijken, dan kun je antwoord geven op al de vragen die verdeeld zijn over deze zes dimensies. Het resultaat is niet zozeer een score van 1 tot 10. Het resultaat zorgt vooral voor bewustwording. Hoe gezond voel jij je en op welk gebied moet je eventueel nog actie ondernemen?

Meer informatie over Positieve Gezondheid: iph.nl

OVER DE AUTEUR

Mireille David heeft ruim 20 jaar ervaring als trainer en coach in de kinderopvang, het onderwijs en welzijnswerk. Bij KindVak is zij betrokken als lid van de adviesraad en redacteur voor KindVak Magazine. Voor KindVak 2022 schreef zij het boek De gezonde pm’er.

Herfstgriep

Hi, ik ben Sanne. Ik werk al meer dan tien jaar in de kinderopvang. Fantastisch om te mogen doen en ik zou niet anders willen. Geen dag is hetzelfde en ik haal er ontzettend veel voldoening uit.

Toch zit er één nadeel aan. Dan heb ik het niet over poepluiers of personeelstekorten. Nee, ik heb het over de herfst. Begrijp me niet verkeerd, die gekleurde blaadjes aan de bomen zijn fantastisch. Toch zie ik er tegenop. Hoeveel vitaminepillen ik namelijk in augustus al insla en welke sapkuur ik ook volg. Op een gegeven moment moet ik eraan geloven. Ik word ziek. Na al die jaren in de kinderopvang zou je kunnen denken dat mijn immuunsysteem wel tegen een stootje kan, maar niets blijkt minder waar. Ik ben een tikje jaloers op die collega die iedere seizoenswisseling gewoon doorstaat. Alsof het niets is.

Dus toen de eerste gure herfstwind opstak, lag ik in bed. Ik voelde me schuldig omdat mijn collega’s nu extra hard moesten werken. Schuldig omdat er te weinig personeel was. Schuldig omdat de locatie daarom bijna één dag dicht moest.

Op dat moment dacht ik aan een jaar of zes geleden. Ik was net verhuisd en besloot daarbij radicaal een ander soort baan te zoeken. Twaalf maanden lang bracht ik door als secretaresse. Op de allerhoogste verdieping van een prachtig pand zat ik me stierlijk te vervelen. Na een paar weken begon ik zelfs te googelen of het normaal was om niets te doen tijdens werk. Er bleek een heel platform te bestaan voor mensen die op hun afdeling geen fluit hoefden uit te voeren. Langzamer-

hand begon ik me af te vragen of collega’s het zouden merken als ik een dagje thuis zou blijven. Waarschijnlijk zouden ze niets doorhebben. Ik heb nooit getest of dat klopte, maar besefte wel dat op kantoor werken duidelijk niets voor mij was. Er zat wel één voordeel aan: de seizoenswisseling had me niets gedaan. Een heel jaar lang was ik niet ziek geweest. Dat werd anders toen ik weer op de bso ging werken. De klok ging achteruit en ik kreeg koorts. Gelukkig duurt een griepje bij mij nooit lang. Ook deze keer was ik na één week opgeknapt. Toen ik de deur van mijn werk opende, keken twintig koppies me heel blij aan. Lotte rende op me af en vloog me in de armen.

‘Je bent er weer!’ riep ze uitgelaten. ‘Wat gaan we straks knutselen?’

Frits lachte verlegen.

‘Ik heb een kaart voor je gemaakt.’

Hij overhandigde me een dubbelgevouwen A4tje. Op de voorkant stond iemand getekend die in bed lag.

‘Dit ben jij,’ zei hij er ter verduidelijking bij.

Aan de binnenkant stond in kinderhandschrift geschreven: ‘Fijn dat je weer beter bent.’

Ik werd helemaal warm van al die liefde en aandacht die op me afkwam. Mijn afwezigheid was duidelijk opgemerkt.

Boodschappen doen wordt kinderspel

Hoe kunnen we tijd en kosten besparen op de boodschappen? Een veel gestelde vraag op KindVak. Nu alles duurder wordt en de kinderopvang nog altijd kampt met een groot personeelstekort, moeten boodschappen zo gemakkelijk mogelijk besteld kunnen worden. Dat kan bij Albert Heijn.

‘Al meer dan 20 jaar leveren wij boodschappen aan de kinderopvang’, vertelt Stefan Rompelberg, Manager Albert Heijn Zakelijk. ‘We bieden een goede service aan zowel kleinschalige organisaties als aan een kinderopvang met meerdere locaties, zijn maatschappelijk betrokken en we kijken naar de behoeften van de klanten binnen deze branche.’

Pepijn Janssen, Target Group Manager Kinderdagverblijven & Zorg: ‘Op KindVak hebben we mooie gesprekken gevoerd over onder andere tijd- en geldbesparing op boodschappen, wat wij kunnen betekenen voor de kinderopvangbranche en over de voordelen van de samenwerking tussen Albert Heijn en Etos.’

‘SAMEN BETER ETEN BEREIKBAAR MAKEN, VOOR IEDEREEN’

Samen eten en drinken is een belangrijk deel van het dagprogramma in de kinderopvang. Ook wordt er steeds meer waarde gehecht aan duurzaamheid en gezonde voeding. Zo wordt brood vaker belegd met een plakje vega kipfilet of vega smeerworst. Lekker, ook voor de planeet. Of de fruitschaal wordt gevuld met seizoensfruit van Albert Heijn. Zo ligt er voor iedereen altijd een stuk fruit, ook voor de pedagogisch professionals en het is beter voor het milieu en de portemonnee. En wist je dat de Allerhande de lekkerste recepten voor kinderdagverblijven ontwikkelt? Je kunt ze ook online vinden.

Tekst: Albert Heijn

‘Met het grootste assortiment biologische en vegan voeding maken we samen de leefomgeving duurzamer. Ook kiezen we voor variatie en gezond. Zo zijn we voor de zesde keer op een rij door de consument uitgeroepen tot meest duurzame supermarkt van Nederland. Daar zijn we trots op!’

MEER TIJD VOOR DE KINDEREN

Pedagogisch professionals willen zoveel mogelijk tijd besteden aan de kinderen en kiezen daarom voor gemak én voor het betaalbare assortiment van Albert Heijn. Voor ieder moment is er de Prijsfavoriet: de voordelige eigen-merkproducten van topkwaliteit. Altijd laag geprijsd en je herkent ze, ook in de online winkel, aan het blauwe duimpje. Voor een online bestelling maak je gemakkelijk een zakelijk account aan en plaats je alles wat je nodig hebt in het winkelmandje. In één oogopslag zie je onze wekelijkse Bonusaanbiedingen en kan je filteren op biologisch, voordeelpakken en nog veel meer handige filters. De portie- en grootverpakkingen zijn te vinden in het exclusief zakelijk assortiment, ideaal voor de kinderopvang!

Zit alles in je online winkelmandje? Kies dan jouw bezorgmoment en plaats de bestelling. Onze bezorgers staan van maandag tot en met zaterdag van 07.00 tot 22.30 uur voor je klaar. We bezorgen in heel Nederland bij gastouders, kleinschalige kinderopvang, grote kinderopvangorganisaties met meerdere locaties en het basisonderwijs. We zijn er dus voor iedereen, op ieder moment van de dag en je hebt de mogelijkheid om te kiezen voor een vast bezorgmoment.

Luiers nodig? Bestel direct onze Etos-producten. Dit scheelt een hoop tijd en je betaalt maar één keer bezorgkosten. En Albert Heijn maakt het nog goedkoper: wanneer je de Woezel & Pip luiers Megaboxen bestelt dan ontvangt de kinderopvang altijd 25% korting! Deze luier is met een 9.5 beoordeeld door de mama’s van Mamaplaats.

BOODSCHAPPENLIJST VOOR KERST

Wanneer je met een zakelijk account een volgende bestelling plaatst dan staat jouw eerder gemaakte boodschappenlijstje voor je klaar en kun je deze wijzigen indien nodig. Of maak een nieuwe lijst aan, bijvoorbeeld voor een ouderavond of de kerstviering. Zo ben je alvast klaar voor deze activiteiten. Ook kun je gebruikmaken van lijsten die Albert Heijn al voor jou klaar heeft staan. Dat scheelt een hoop tijd: zo wordt boodschappen doen kinderspel!

ALBERT HEIJN VOORDELEN OP EEN RIJ:

W Altijd een goede service

W Betaalbaar met de Prijsfavorieten

W Altijd korting op Woezel & Pip luiers Megaboxen

W Grootste biologisch assortiment

W Simpel online bestellen met vaste bezorgmomenten

W Bestel in 1x bij Albert Heijn & Etos en bespaar tijd en geld

W Bezorgkosten vanaf 3,50 euro

W Meest duurzame supermarkt van Nederland

W Minimale bestelwaarde van 50 euro

Heb je specifieke vragen voor jouw organisatie? Pepijn staat voor je klaar, mail hem via pepijn.janssen@ah.nl

Tekst: Wendy Meerbeek

Foto: Pexels, Snapwire

Emoties bij kinderen: ze hebben jou nodig

Heb je afgelopen september KindVak bezocht? Grote kans dat je Susan van Asten, eigenaar van SOS kinderen en emoties, of één van haar collega’s hebt ontmoet. Wendy blikt samen met Susan terug op de beursdagen en sprak haar over hun kernthema ‘emoties bij kinderen’. Want hoe ga je daar nu eigenlijk mee om?

Susan is moeder van een zoon en dochter en opgeleid tot NLP Master coach, kinder- en jongerencoach en trainer. Als social worker werkte ze bijna 20 jaar met kinderen, jongeren en gezinnen. Susan: ‘Ondanks mijn jarenlange ervaring als social worker kwam er veel op mij af toen ik zelf moeder werd. Ik was zoekende en de vragen die ik had waren vooral gericht op emoties. Waarom was mijn kind verdrietig of boos? Wat wilde het mij vertellen? Hoe moest ik omgaan met mijn eigen emoties? De antwoorden vond ik niet terwijl ik zo graag de emoties bij mijn kind wilde herkennen en begrijpen.’

TRAININGEN VOOR PROFESSIONALS

Susan kwam er als snel achter dat andere ouders met dezelfde vragen en onzekerheden rondliepen. En niet alleen ouders, ook professionals binnen de kinderopvang, jeugdzorg en het onderwijs wilden hun vaardigheden (verder) ontwikkelen in het omgaan en begeleiden van kinderen en/of hun ouders met hun emoties. Susan ontwikkelde samen met collega-trainers en -coaches uit het onderwijs en kinderopvang trainingen voor professionals. ‘Tijdens onze trainingen bieden

we praktische en concrete tools die je in de kinderopvang en het onderwijs direct kunt toepassen waarbij bewustwording van jezelf als professional centraal staat. Kinderen zien wat wij doen en daarmee zijn we het voorbeeld waar kinderen van leren. Ook als professional mag je emoties laten zien. Bijvoorbeeld door uit te leggen waarom je boos bent of je dag niet hebt. We zijn namelijk allemaal mens en kinderen mogen zien dat we het als volwassene soms ook even niet weten of dat we verdrietig zijn. Het begint bij deze bewustwording, emoties hebben we namelijk iedere dag.’

Maar wat vertellen de emoties nu eigenlijk? Als een kind boos is, dan geeft het zijn grenzen aan. Wat is die grens? Hoe kan een professional dit kind helpen? Wanneer een kind blij is, vraag je af: wat maakt het zo blij? Wat is daarvoor nodig? ‘Tijdens onze trainingen krijgt de professional meer inzicht in deze emoties met als doel meer rust, minder strijd, beter contact en meer zelfvertrouwen. Zowel voor het kind als de professional.’

PEDAGOGISCH COACH

Naast de team- en incompany trainingen heeft SOS in samenwerking met WerkendLeren een licentietraining voor de kinderopvang ontwikkeld. ‘Deze training is voor pedagogisch coaches zodat ze onze methodiek kunnen implementeren in de organisatie. De coach wordt het aanspreekpunt voor medewerkers bij vragen rondom emoties van kinderen, coacht de eigen collega’s in het bieden van emotionele veiligheid en kan ouderavonden verzorgen over dit thema. Zo wordt voor iedereen zichtbaar dat er aandacht is voor een prettig en veilig sociaal emotioneel klimaat binnen een kinderopvangorganisatie.’

TERUGBLIK KINDVAK

Susan heeft haar talent als inspirator en haar deskundigheid als coach en trainer ingezet om opvoeders en professionals bewust te maken, te inspireren en motiveren om verder te kijken dan alleen het gedrag dat kinderen bij emoties laten zien. Dit heeft ze ook kunnen delen op KindVak. ‘Op de beurs hebben we zulke leuke gesprekken kunnen voeren. De energie was goed en we hebben verschillende nieuwe contacten kunnen leggen. Ook is het fijn om mensen uit je netwerk tegen te komen. Zo sprak ik iemand die eerder bij ons een training heeft gevolgd en enthousiast was ons op de beurs te zien. En ik ontmoette een MBO docent drama. Zij wil haar leerlingen graag meer kennis bieden over het thema emoties en samen kijken we of we hier als organisatie iets in kunnen betekenen. In Limburg geef ik al trainingen aan MBO docenten pedagogisch werk, maatschappelijke zorg en aan onderwijsassistenten zodat zij het thema emoties kunnen integreren in hun werk. Het zou mooi zijn als we landelijk binnen het beroepsonderwijs trainingen kunnen gaan geven.

Wat ik belangrijk vind is dat we ons werk samen met de ouders en professionals doen en dat wij onze kennis kunnen delen. We sluiten hierbij op een passende manier aan bij de behoeften van opvoeders en professionals. Want iedere organisatie heeft een eigen visie en cultuur en ieder mens leert en ontwikkelt op haar eigen manier. Onze organisatie staat als een huis en het is mooi om te vertellen wat wij kunnen betekenen voor de kinderopvang en het onderwijs. We kijken zeker met een goed gevoel terug op de KindVak.’

OVER DE GRENS

Het team van trainers van SOS kinderen en emoties geeft trainingen in het hele land. Daarnaast is ook het mogelijk om online trainingen te volgen. Ook wordt er internationaal gewerkt. In januari zal SOS weer een aantal trainingen op Curaçao geven. Samen met een groep enthousiaste, gemotiveerde professionals is er een inspiratieweek samengesteld met workshops over onder andere hooggevoeligheid, pubers en emoties, baby- en kindergebaren en rouw en verlies.

3 TIPS

Help kinderen bij emoties herkennen door er woorden aan te geven. Benoem wat je ziet, wat je zelf ervaart, doe spelletjes en benoem ze bewust bij het voorlezen. Maak emoties bijvoorbeeld bespreekbaar door middel van het emoties kwartet. Leuk voor kinderen op school en/of de buitenschoolse opvang.

Help kinderen emoties accepteren door ze alledaags te maken. Bespreek ze juist ook op fijne en ontspannen momenten, niet alleen wanneer er iets gebeurd is. Dan krijgen emoties de stempel ‘moeilijk en lastig’.

Help kinderen bij het gezond uiten van emoties door te bespreken of te laten zien wat wél kan en mag en ga het met kinderen spelenderwijs inoefenen. Laat het lichaam op ontspannen momenten voelen hoe het kan ontladen en uiten.

Meer informatie over SOS kinderen en emoties vind je op de website www.sos-kinderenenemoties.nl

Tekst: Mireille David in samenwerking met Mehrnaz Tajik

Foto: Yan Krukov via Pexels

We zijn allemaal anders maar wel allemaal oké

Hoe zou het zijn als we leven in een wereld waarin iedereen gelijkwaardig is? Een wereld waarin we weten dat we op veel gebieden van elkaar verschillen maar ook overeenkomsten hebben en respect hebben voor al die verschillen. In de kinderopvang en het onderwijs wordt hier steeds vaker bij stilgestaan. Het nadenken over deze wereld. Maar dat is alleen mogelijk als we met elkaar in gesprek gaan en we ons bewust worden van onze eigen vooroordelen en ons handelen.

DIVERSITEIT EN INCLUSIE

De begrippen diversiteit en inclusie worden vaak in één adem genoemd maar deze begrippen zijn niet hetzelfde. Diversiteit gaat over verschillen tussen individuen en groepen en over overeenkomsten. Diversiteit heeft met jezelf te maken, met jouw identiteit en met alle aspecten van jouw identiteit. We verschillen allemaal van elkaar en dat maakt ons uniek. Verschillen kunnen zichtbaar zijn, zoals bijvoorbeeld haarkleur, huidskleur, lengte en gewicht. En verschillen kunnen onzichtbaar zijn, zoals karakter en talenten. Bij een inclusieve samenleving of organisatie gaat het erom dat iedereen zich gewaardeerd en gerespecteerd voelt zoals je bent. En dat je toegang krijgt tot dezelfde mogelijkheden, ongeacht jouw afkomst, sekse, leeftijd, geaardheid of beperking. Een mooie uitspraak om de begrippen diversiteit en inclusie te omschrijven

is: diversiteit is een feit en inclusie is een actie. Je zal actie moeten ondernemen om iedereen toegang te geven tot dezelfde mogelijkheden.

SPEERPUNT

Kinderpsycholoog en adviseur Mehrnaz Tajik werkt samen met Ana del Barrio Saiz voor Kinderopvang Solidoe. Om diversiteit en inclusie bespreekbaar te maken binnen die organisatie, nemen alle medewerkers deel aan een omvangrijk project van drie jaar. Pedagogisch medewerkers, directie, vestigingsmanagers, coaches en alle medewerkers van kantoor, gaan onder hun toeziend oog met elkaar in gesprek om toe te werken naar een inclusieve organisatie. ‘De populatie bij kinderopvang Solidoe in Aalsmeer is erg divers. Er zijn veel kinderen van expats en het speerpunt van de organisatie is dat alle kinderen en ouders

zich gerespecteerd voelen’, laat Tajik weten. ‘Echt een vooruitstrevende organisatie die serieus wil investeren in gelijkwaardigheid en inclusie. Daar kunnen andere organisaties een voorbeeld aan nemen. Want we denken vaak in Nederland dat we al heel ver zijn op het gebied van inclusie maar de praktijk laat anders zien’.

GELIJKWAARDIGHEID

Als je goed om je heen kijkt, dan zie je inderdaad dat er nog een lange weg te gaan is. Soms met harde uitspraken zoals: ´Ga terug naar je eigen land´ of ´Ze moeten zich maar aanpassen´. En worden uitspraken geplaatst onder de noemer van grapje zoals: ‘Hé bolle, ga eens sporten’. Naar voetbalspelers met een zwarte huidskleur worden aapgeluiden gemaakt, niet overal kunnen twee mannen hand in hand over straat, roodharigen worden geregeld gepest en vrouwen krijgen in veel bedrijven minder betaald voor hetzelfde werk. Verschillen worden in de maatschappij niet gelijkwaardig gewaardeerd. En dat is zichtbaar in de manier waarop we met elkaar omgaan, over een ander praten en ook in de boeken en het materiaal dat we aanbieden. Dit heeft effect op het zelfbeeld en de identiteitsontwikkeling van jonge kinderen. Tegen de tijd dat ze 4 jaar zijn hebben ze feilloos opgepikt hoe de machtsverhoudingen in de maatschappij liggen en hebben ze deze eigen gemaakt. We zijn het zelfs normaal gaan vinden en het valt niet meer op. Een witte huidskleur is nog steeds de standaard en superieur aan een zwarte huidskleur. Werp een blik bijvoorbeeld op pleisters. Lange tijd waren die alleen in zalmroze tinten verkrijgbaar. De term huidskleur wordt door veel mensen geassocieerd met zalmroze. Terwijl we om ons heen zien dat niet iedereen dezelfde huidskleur heeft. De bijeenkomsten die Mehrnaz Tajik en Ana del Barrio Saiz verzorgen, richten zich op het bewust worden van je eigen gedachten en je handelen op de groep. Juist met dit onderwerp, diversiteit en inclusie, geven zij aan, is het belangrijk dat je dit onderwerp niet uit de weg gaat, maar met de kinderen erover praat en steeds aangeeft dat die verschillen gelijkwaardig zijn.

MACHTSVERHOUDING

Soms is het voor professionals in de kinderopvang en het onderwijs moeilijk zich in te leven in het gevoel dat je krijgt, als je te maken hebt met discriminerende opmerkingen en grapjes. Als je geen ervaring hebt met vooroordelen over je rode haarkleur, je gewicht of je buitenlandse roots, dan weet je ook niet hoe kwetsend dit is. Maar als jij constant vergeleken wordt met een vuurtoren of hoort dat je een moeilijke naam hebt, dan kruip je langzaam in jouw schulp en voel je je minder dan anderen. Degene die grapjes maakt of hardop uitspraken doet als: ‘Ga terug naar je eigen land’ of ‘We mogen ook niets meer zeggen’, probeert door dit gedrag hoger in de pikorde te komen. Het is vaak lastig om iets aan die machtsverhouding te veranderen. De centrale vraag is: wat is respectvol en gelijkwaardig?

Aminata Cairo: ‘Aan de basis van inclusie ligt… het eren en waarderen van de rijkdom van ieders verhaal’.

BEWUSTWORDING

Als jonge kinderen in het openbaar een opmerking maken over bijvoorbeeld iemand in een rolstoel, een zwarte huidskleur of iemand die dik is, voel je je misschien ongemakkelijk en weet je niet hoe te reageren. Maar uit onderzoek blijkt dat als je vanuit ongemak het kind terecht wijst, zwijgt of het gesprek uit de weg gaat, je kinderen het signaal geeft dat dit onderwerp taboe is. En die persoon heel anders is. Ga juist met jonge kinderen het gesprek aan en licht toe wat een rolstoel is of waarom sommige mensen niet kunnen lopen. Kinderen zien ook veel in andere situaties. Zoals reclames op televisie, kinderfilms en prentenboeken waarin vaak een eenzijdig beeld van onze samenleving zichtbaar is. Juist daarom is het belangrijk als professional om te praten over overeenkomsten en verschillen, te werken aan inclusie en alert te zijn op signalen

van uitsluiting. Wijs kinderen niet zomaar terecht in die situatie maar ga het gesprek aan. ‘Vertel dat er bijvoorbeeld verschillende huidskleuren zijn en dat dat oké is’, vult Tajik aan. ‘Zorg ook voor een variatie aan kleurpotloden als zij zichzelf mogen tekenen en voor diversiteit in prentenboeken.’ Op die manier zorg je voor bewustwording bij kinderen. Zodat zij van jongs af aan leren dat we niet allemaal hetzelfde zijn maar dat we wel allemaal oké zijn.

MEER INFORMATIE

Podcast:

Podje Opvoeden #20 Opvoeden met respect voor diversiteit in de kinderopvang & alle kinderen mogen er zijn.

Blog:

https://earlyyearsblog.nl/2021/09/03/ aan-de-slag-met-diversiteit-en-inclusie-met-de-diversiteitskaarten/

BOEKENTIPS

https://boekwijzer.com/2020/06/05/culturele-diversiteit-in-kinderboeken-is-actueler-dan-ooit/

OVER DE AUTEURS

Mireille David is trainer en coach in het onderwijs, de kinderopvang en het welzijnswerk. Bij KindVak is zij betrokken als lid van de Adviesraad en redacteur voor KindVak Magazine. Voor dit artikel ging zij in gesprek met Kinderpsychoog en adviseur Mehrnaz Tajik (mehrnaztajik@gmail.com).

KindVak Magazine is een digitaal vakblad dat het gesprek aangaat met jou als professional. Openhartige verhalen uit de praktijk, prikkelende columns van deskundigen en inzichtelijke interviews over actuele zaken binnen de kinderopvang, het primair onderwijs en de jeugdzorg, brengen de transitie binnen deze branche in beeld.

KindVak Magazine wordt gratis verspreid onder ruim 22.000 jonge kind professionals in Nederland en België. In het nieuwe jaar komen wij terug met weer drie inspirerende magazines.

Publicatiedatum Thema

06-04-2023 Spelen en inrichting 22-06-2023 Ontwikkeling 05-10-2023 Activiteiten

Interesse in adverteren of een redactioneel artikel in één van de magazines? Stuur een mail naar info@kindvak.nl en wij informeren jou graag over de mogelijkheden.

Volg de laatste ontwikkelingen over KindVak en de beurs via kindvak.nl