Pictoright magazine 4

PICTORIGHT 04

INHOUD

De doelgroep van Pictoright is divers. Een fotograaf is geen illustrator, een kunstenaar heeft andere belangen dan een grafisch ontwerper. Veel beeldend kunstenaars willen bijvoorbeeld dat Pictoright al hun auteursrechtelijke belangen behartigt, terwijl voor de meeste illustratoren met name de collectieve rechten van belang zijn en voor sommige fotografen weer alleen het volgrecht.

Om die reden kan een ieder zich aansluiten voor de auteursrechtregelingen die voor hem of haar aantrekkelijk zijn. In dit blad is de driedeling in primaire rechten, collectieve rechten en volgrecht dan ook aangehouden.

Pictoright praat mee op Incubate, is blij met het auteurscontractenrecht en gaat in hoger beroep tegen een uitspraak van de rechtbank. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

PRIMAIRE RECHTEN

6. Beschermd in het buitenland Door internationale samenwerking met zusterorganisaties weten de ruim 2.000 bij Pictoright aangesloten makers hun rechten wereldwijd vertegenwoordigd.

Lumpsum maakt het makkelijk Wie regelmatig beeld van bij Pictoright aangesloten kunstenaars publiceert, kan dit eenvoudig regelen voor een vast bedrag per jaar.

7. Mag dat?

Een poster met beeld van een kunstenaar op canvas overzetten en verkopen zonder daarvoor rechten te betalen: het mocht van de rechtbank, maar Pictoright gaat in hoger beroep.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

COLLECTIEVE RECHTEN

8. Afspraken online archieven

De eerste overeenkomsten over de digitalisering van archieven zijn gesloten. Dit betekent dat Pictoright straks ook collectieve archiefvergoedingen kan verdelen.

Extra inkomsten voor hergebruik

Veel beeldmakers hebben zich nog niet aangesloten voor hun collectieve rechten. Terwijl dat ze een extra vergoeding kan opleveren. Tel maar na op de bonnen op

pagina 9. Onderhandelen over kabelrechten

Kabelmaatschappijen willen geen collectieve rechten meer afdragen voor de doorgifte van beelden. Pictoright maakt zich sterk voor het voortbestaan van kabelrechten.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

9. We rekenen na Een willekeurige greep uit de vergoedingen van vorig jaar: de ‘eindejaarsbonus’ varieert van € 100 tot € 6.000.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

VOLGRECHT

10. Tijd voor drempelverlaging

De invoering van volgrecht in Nederland is mondjesmaat vergeleken met de landen om ons heen. De beleidsmakers laten zich zand in de ogen strooien door de kunsthandelaren, meent Pictoright.

11. Verkocht!

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

12 Wat vindt u?

Wat zeggen de makers zelf over hun rechtspositie en honorarium? Is het nu slechter dan tien jaar geleden?

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

14. Praktisch

December is uitkeringsmaand. Wat u ontvangt, hangt af van uw aansluiting. In deze rubriek de drie varianten nog eens op een rij.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

15. Pictoright in beeld

Wie doet wat? De gezichten achter het bureau dat opkomt voor uw belangen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

INLEIDING

KLEINE EN GROTERE BRANDJES

De druk op alle collectieve rechten neemt steeds grotere vormen aan. Was er voorheen consensus dat makers voor gebruik van hun werk een normale vergoeding moesten ontvangen, inmiddels lijkt er af en toe een wind op te steken waarbij elk dubbeltje dat aan makers betaald moet worden er eentje te veel is. Zo dreigen beroepsgroepen die het toch al niet makkelijk hebben nog eens extra in de kou te worden gezet.

Aan de andere kant is er de zonder meer positieve ontwikkeling van het auteurscontractenrecht. Het is werkelijk een zeer goed teken dat de overheid inziet dat het zo niet verder kan met de wijze waarop uitgevers en omroepen met de rechten en inspanningen van makers omgaan. Het zal nog wel even duren voordat het voorontwerp auteurscontractenrecht tot een definitieve wet leidt, maar het is zeker positief dat hier nu aandacht aan wordt besteed.

Een andere nieuwe wet waar momenteel aan gewerkt wordt, regelt de uitbreiding van het toezicht op auteursrechtorganisaties. Dit wetsvoorstel is momenteel in behandeling in de Tweede Kamer. Op zich een goede zaak. Toezicht op organisaties als Pictoright kan een belangrijke aanvulling zijn voor de rechtszekerheid. Wel is het zo dat het wetsvoorstel duidelijk wat te ver gaat. Pictoright tracht er samen met brancheorganisatie Voice voor te zorgen dat de meest onlogische en praktisch zeer moeilijk uitvoerbare bepalingen worden aangepast.

Ook sluimeren er nog allerlei kleine en grotere brandjes. Denk aan het initiatief van Google om grote hoeveelheden boeken te digitaliseren. Het speelt zich nu allemaal wat op de achtergrond af, maar men kan ervan uitgaan dat Google niet stil zit en dat er binnenkort weer van alles om te doen zal zijn. Maar ook de

internationale lobby over de zogenaamde ‘verweesde werken’ kan elk moment de beslissende fase ingaan. Net als de vraag hoe het verder zal gaan met bepaalde collectieve rechten, zoals thuiskopie en de kabelgelden. Pictoright zal daarbij de belangen van beeldmakers zo goed mogelijk blijven behartigen. We houden u op de hoogte.

Vincent van den Eijnde directeur Pictoright

vincent@pictoright.nl

NIEUWS

IN BEROEP TEGEN UITSPRAAK ALLPOSTERS

Pictoright gaat in beroep tegen de uitspraak van de rechtbank Roermond over het door AllPosters overzetten van affiches op canvas.

AllPosters is wereldwijd de grootste leverancier van posters en affiches. Op de website van AllPosters kan men talloze tentoonstellingsaffiches en andere prints van beeldend kunstenaars bestellen. Dit is op zichzelf geen probleem als deze posters en affiches met toestemming van de maker of Pictoright tot stand zijn gekomen. Maar sinds enige tijd biedt AllPosters ook aan om dit soort affiches op canvas over te zetten. Via een bepaald procedé wordt de afbeelding overgezet op een canvasdrager. Pictoright is van mening dat dit een inbreuk is op de auteursrechten van de makers, en startte daarom een procedure om deze vorm van gebruik aan te pakken.

Museumdoeken

AllPosters stelt zich op het standpunt dat het feitelijk om hetzelfde werk gaat. De afbeelding is volgens AllPosters alleen maar overgezet van de poster op doek. Pictoright vindt het echter wel degelijk een nieuwe verveelvoudiging en openbaarmaking van het werk van de makers en wijst daarbij onder andere op het veel hogere bedrag dat klanten van AllPosters moeten betalen voor de canvastransfers in vergelijking tot de prijs van de affiches. Het feit dat AllPosters zelf de canvastransfers aanprijst als ‘museumdoek’ en een betaalbaar advies voor een ‘echt’ schilderij lijkt te bevestigen dat AllPosters dit een

wezenlijk ander product vindt. Ook vindt Pictoright dat hiermee inbreuk wordt gemaakt op de persoonlijkheidsrechten van de kunstenaars.

Aangesneden

De rechtbank Roermond heeft AllPosters echter in het gelijk gesteld. Het overzetten van een poster op canvas is volgens de rechtbank geen inbreuk, zelfs niet als AllPosters alleen de afbeelding van de poster haalt en de tekst, naamsvermelding en andere toevoegingen weglaat. Ook heeft de rechtbank er geen moeite mee dat de afbeelding door AllPosters wordt aangesneden. Pictoright is teleurgesteld in deze uitspraak van de rechtbank en heeft besloten in beroep te gaan. De uitspraak wordt in de loop van 2011 verwacht. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

werken. Het wordt door deze exploitanten steeds meer als normaal gezien dat auteurs al hun rechten overdragen zonder enige extra vergoeding. Ook staan de tarieven steeds meer onder druk. Zo wordt voor een in opdracht gemaakte foto in een krant in veel gevallen slechts € 18 betaald, waarbij ook nog allerlei rechten worden afgedwongen.

Auteurscontractenrecht

Het ministerie van Justitie komt beeldmakers tegemoet met het auteurscontractenrecht. Het gepresenteerde voorontwerp moet leiden tot nieuwe wetgeving.

Afgelopen voorjaar heeft het ministerie van Justitie plannen bekend gemaakt om de rechtsbescherming van zelfstandige auteurs (waaronder fotografen, architecten, illustratoren, ontwerpers en beeldend kunstenaars) beter te regelen. Een belangrijke reden hiervoor is de wijze waarop uitgevers en omroepen de laatste jaren omgaan met freelance auteurs die voor hen

Om de positie van de makers te verbeteren, heeft het ministerie nu het voorontwerp auteurscontractenrecht gepresenteerd. In dit voorontwerp is onder andere geregeld dat het auteursrecht door individuele makers helemaal niet meer overgedragen kan worden en dat licenties in vrijwel alle gevallen na vijf jaar kunnen worden ingetrokken. Ook introduceert het plan een bestsellerclausule, wat inhoudt dat als een werk zeer succesvol is, een maker recht heeft op een deel van de opbrengst (ongeacht de contractuele afspraken). Bovendien is er ook een non-usus bepaling in opgenomen, wat inhoudt dat als een producent gedurende een bepaalde periode geen gebruik heeft gemaakt van een werk, de maker de overeenkomst kan opzeggen en het werk aan een andere producent kan aanbieden.

Platform makers

Pictoright heeft de afgelopen periode samengewerkt met de organisaties die dit het meest aangaat, zoals de BNO en de fotografenfederatie. Deze organisaties hebben uitgebreid en enthousiast op het voorontwerp gereageerd. Belangrijk daarbij

is dat er inmiddels een platform makers is gecreëerd, waarin vrijwel alle beroepsorganisaties zijn vertegenwoordigd. Kijk voor meer informatie op de websites van de BNO (www.bno.nl), fotografenfederatie (www.fotografenfederatie.nl) en platform makers (www.platformmakers.nl). Overigens is een voorontwerp echt het prilste stadium van nieuwe wetgeving, het is een soort eerste versie van een wetsvoorstel. Als het allemaal lukt, zal het nog zeker een paar jaar duren voor het auteurscontractenrecht in de wet verankerd is.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ongeveer tachtig aangeslotenen en rechthebbenden bezochten in juni de vergadering van aangeslotenen van Pictoright. In het eerste formele deel legden waarnemend voorzitter Gerrit Jan Wolffensperger en directeur Vincent van den Eijnde verantwoording af over het gevoerde beleid van vorig jaar. Ook werd de statutenwijziging, waarmee de aangeslotenen meer zeggenschap krijgen, nader toegelicht. Na de pauze was er aandacht voor actuele ontwikkelingen. Eerst gaven Adriaan Monshouwer (PictureInside) en Jeroen Disch (Lava) hun visie op de ontwikkeling in hun vakgebied, respectievelijk de fotografie en het ontwerpvak. Vervolgens gingen Arnoud Engelfried (ICTRecht) en Vincent van den Eijnde in op de juridische mogelijkheden en hindernissen van de massa-

MINISTERIE PRESENTEERT PLANNEN VOOR BETERE RECHTSBESCHERMING

AANGESLOTENENVERGADERING IN CENTRAAL MUSEUM GOED BEZOCHT

NIEUWS

digitalisering van beelden. Tot slot werd het net vrijgegeven voorontwerp auteurscontractenrecht toegelicht door Anne Marie Terhorst van het ministerie van Justitie en Anouk Siegelaar van de BNO. De avond werd geleid door Pieter Hilhorst die af en toe voor een verrassende zienswijze of opmerking zorgde. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

DEELNAME PICTORIGHT INCUBATE PIRATERIJ CONFERENTIE

Op Incubate ging het over piraterij in de kunsten. Pictoright was erbij.

In september vond in Tilburg het Incubate festival plaats. Incubate is een jaarlijks terugkerend festival dat zich richt op onafhankelijke cultuur, met veel muziek, dans, film en beeldende kunst. Dit jaar was er een aparte conferentie met als thema: piraterij in de kunsten. Centraal stond de vraag of piraterij (het door individuele personen gebruiken en bewerken van werk van anderen, vaak zonder toestemming van de maker) er in sommige gevallen voor kan zorgen dat

de maatschappij als geheel beter af is. Pictoright werd gevraagd mee te doen aan de paneldiscussie en aanwezig te zijn op de informatiemarkt, waar ook Buma Stemra en de Piratenpartij aan deelnamen.

Appropriation art

Bij muziek (sampling) is gebruik van werk van anderen meer ingeburgerd, maar ook in de visuele kunsten zien we dit steeds vaker. In de praktijk van Pictoright komt appropriation art,

het gebruik maken van bestaand werk in je eigen werk, steeds vaker voor. Denk bijvoorbeeld aan de blikken Campbell soup van Andy Warhol of de verkiezingsposter van Barack Obama. Hierbij moet je je wel blijven afvragen of er niet gewoon inbreuk wordt gemaakt op de rechten van de oorspronkelijke maker. De maatschappij is immers niet gebaat bij ernstige vormen van piraterij, waarbij professionele organisaties werk van beeldmakers zonder toestemming gebruiken of bewerken. Het (laten) namaken van kunstwerken in China en die voor een schijntje verkopen in Nederland dient geen hoger doel en zal door Pictoright worden aangepakt.

Bevlogen Rob Scholte, aangesloten bij Pictoright, hield op de Incubate conferentie nog een bevlogen lezing over gebruik van beeld van anderen in zijn eigen werk. Zowel de paneldiscussie als de lezing van Rob Scholte zijn te vinden op: www.incubate.org. - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Op zondag 24 oktober is de voorzitter van Pictoright Stevijn van Heusden na een langdurige ziekte overleden. Stevijn was de drijvende kracht achter de totstandkoming van Pictoright. Begin 2004 werd hij voorzitter van De Visuelen, het toenmalige samenwerkingsverband tussen de stichtingen Beeldrecht, Burafo en Scrio. Vanaf het begin heeft Stevijn zich ingezet om deze samenwerking om te zetten in een fusie. Hij vond vier auteursrechtorganisaties voor beeldmakers direct al onoverzichtelijk en veel te veel.

Het uiteindelijke proces naar de fusie heeft enkele jaren in beslag genomen, waarbij Stevijn steeds een duidelijke koers voor ogen bleef. Uiteindelijk zijn begin 2008 de stichtingen Beeldrecht, Scrio en Visuelen gefuseerd en heeft Burafo het rechtenbeheer in de nieuwe organisatie ondergebracht. Pictoright was tot stand gekomen.

Helaas heeft Stevijn zelf de vorming van Pictoright niet meer actief meegemaakt. Eind 2007 werd hij ziek, waarna zijn taken werden waargenomen door Gerrit Jan Wolffensperger. Maar Stevijn bleef Pictoright steeds belangstellend volgen.

De bestuurlijke ervaring van Stevijn was voor de vorming van Pictoright van onschatbare waarde. Maar hij was vooral een ontzettend leuke en inspirerende man om mee te werken.

STEVIJN VAN HEUSDEN OVERLEDEN

Rob Scholte tijdens Incubate Foto: Sebastiaan ter Burg / CC BY-SA

Peter Hilhorst in gesprek op de vergadering van aangeslotenen

PRIMAIRE RECHTEN

Door internationale samenwerking met zusterorganisaties weten de ruim 2.000 bij Pictoright aangesloten beeldend kunstenaars, architecten en andere makers hun rechten wereldwijd goed vertegenwoordigd; omgekeerd worden ook de rechten van zo’n 50.000 visuele makers uit het buitenland in Nederland vertegenwoordigd.

Aangeslotenen voor primaire rechten en/of volgrecht zullen het zich niet direct realiseren, maar een aansluiting bij Pictoright betekent ook dat hun auteursrechten in tientallen landen worden beschermd en beheerd. Dat gebeurt door zogenaamde zusterorganisaties: auteursrechtorganisaties met vergelijkbare werkzaamheden als Pictoright in het buitenland. En dat zijn niet alleen West-Europese landen. Steeds vaker worden samenwerkingsverbanden aangegaan met organisaties in Oost-Europa en Latijns- en Zuid-Amerika.

Acceptatie alom Natuurlijk is het niet zo dat al onze aangeslotenen hier altijd meteen profijt van hebben. Maar het zorgt er zeker voor dat de positie van beeldmakers in landen waar het auteursrecht nog niet zo is ingeburgerd, verbeterd wordt. Al was het alleen maar omdat gebruik van werk van bijvoorbeeld Pablo Picasso of Gerrit Rietveld via deze organisaties geregeld moet worden. Dat vergroot de acceptatie van auteursrecht voor alle makers. De auteurswet is in het buitenland in grote lijnen vergelijkbaar met de wet in Nederland, maar kan op sommige punten afwijken. Belangrijk is dat in de meeste gevallen gewoon geldt dat er van tevoren toestemming nodig is.

Wederkerigheid

Pictoright heeft met zusterorganisaties zogenaamde wederkerigheidsovereenkomsten.

Die zorgen ervoor dat in Nederland de rechten van buitenlandse kunstenaars door Pictoright worden vertegenwoordigd, maar omgekeerd die van Pictoright ook in het buitenland. Ook kunnen er bij inbreuk in overleg juridische procedures worden gestart.

Wel hebben we onderling afgesproken dat, net zoals in Nederland, niet voor ieder

afzonderlijk gebruik toestemming aan de makers hoeft te worden gevraagd. Zo wordt het aantal administratieve handelingen beperkt.

CISAC

Natuurlijk dient een buitenlandse organisatie waar Pictoright rechten onderbrengt te voldoen aan een aantal vereisten. Een daarvan is lidmaatschap van CISAC, de wereldwijde auteursrechtbelangenorganisatie. Hiermee worden eisen gesteld aan de transparantie van de organisatie en moet verantwoording worden afgelegd over de incasso en verdeling van de vergoedingen.

Een aantal van onze zusterorganisaties:

van een tijdschrift waarin regelmatig kunst wordt opgenomen. De uitgever stuurt na het verschijnen het tijdschrift op naar Pictoright. Na inventarisatie van de gepubliceerde beelden wordt volgens afspraak een (bescheiden) vergoeding in rekening gebracht.

Vast bedrag

Als er zeer regelmatig werk verschijnt in een tijdschrift, ontstaat in sommige gevallen de behoefte om de regeling nog eenvoudiger te maken. Daarom sluit Pictoright met steeds meer uitgevers zogenaamde lumpsumovereenkomsten. Simpel gezegd komt het erop neer dat een uitgever van tevoren toestemming krijgt om gedurende een vastgestelde periode, vaak een jaar, werk van onze makers af te beelden. De uitgever betaalt een jaarlijks overeen te komen bedrag en stuurt alle uitgaven op naar Pictoright. Wij verdelen de vergoeding over de makers van wie werk is gebruikt. Inmiddels bestaan dergelijke regelingen voor vele tientallen kunsttijdschriften, opinieweekbladen, regionale dagbladen, woonmagazines etc.

LUMPSUM EENVOUDIGER VOOR UITGEVERS

In Nederland verschijnen jaarlijks duizenden periodieke uitgaven, zoals kranten, tijdschriften en nieuwsbrieven. Wie hierin regelmatig beeld van bij Pictoright aangesloten kunstenaars publiceert, kan dit eenvoudig regelen voor een vast bedrag per jaar: de lumpsum.

Al jaren heeft Pictoright met tientallen partijen overeenkomsten die gebruik van kunst mogelijk maken. Dat werkt in de praktijk als volgt: Pictoright verleent van te voren toestemming aan bijvoorbeeld een uitgever

EEN JAARLIJKSE LUMPSUM BETEKENT MINDER ADMINISTRATIE

Minder rompslomp

Een jaarlijkse lumpsum beperkt de hoeveelheid administratieve handelingen en zorgt voor (financiële) duidelijkheid bij onze klanten. Met dergelijke regelingen voorkom je ook dat per geval moet worden gediscussieerd of er bijvoorbeeld sprake is van een citaat of van incidenteel gebruik. Natuurlijk wordt er met de uitgever wel afgesproken dat in bepaalde gevallen wel aparte toestemming van de kunstenaar nodig is, bijvoorbeeld voor coverbeelden. Ook worden bij grotere uitgevers meerdere titels tegelijk ondergebracht in dezelfde regeling.

PRIMAIRE RECHTEN

MAG DAT?

AllPosters is een bedrijf dat wereldwijd posters en affiches via het internet aanbiedt. Deze posters worden bij verschillende leveranciers ingekocht. AllPosters verhandelt de posters niet alleen los of ingelijst, maar biedt ook aan deze op canvas te zetten. In dat geval wordt de afbeelding van de papieren drager losgeweekt en op canvas geplakt (de zgn. canvastransfer).

Pictoright vindt dat de canvastransfer een auteursrechtinbreuk op de werken inhoudt en heeft daarom een gerechtelijke procedure gestart bij de rechtbank in Roermond. De rechtbank heeft echter geoordeeld dat er geen sprake is van inbreuk. Volgens de rechter zijn zowel posters als canvastransfers bestemd als wanddecoratie en wordt er daarom geen

nieuwe markt aangeboord. Er zou ook geen sprake zijn van verveelvoudiging, omdat de canvastransfers geen toename betekenen van het aantal exemplaren. Dat betekent dat er geen toestemming nodig is van de auteursrechthebbende voor het maken van zo’n canvastransfer. Tot slot meent de rechtbank dat de persoonlijkheidsrechten van de kunstenaar door deze handelswijze niet worden geschonden, ook al worden de werken in sommige gevallen aangesneden.

Pictoright is het oneens met meerdere overwegingen in het vonnis en gaat in hoger beroep bij het Hof te ’s-Hertogenbosch.

Zie meer hierover onder NIEUWS.

UITKERING EENMALIGE VERGOEDING

Pictoright heeft afgelopen zomer besloten om een eenmalige uitkering voor de primaire rechten te doen. Deze uitkering heeft betrekking op lumpsumafspraken over het gebruik van grote hoeveelheden beeld. Het merendeel van de gelden uit deze lumpsumregelingen wordt op titel en maker verdeeld, maar een klein deel komt via deze algemene eenmalige uitkering aan alle rechthebbenden ten goede. De verwachting is dat er in de toekomst vergelijkbare uitkeringen volgen.

PICTORIGHT VECHT UITSPRAAK CANVASTRANSFERS AAN

COLLECTIEVE RECHTEN

EXTRA INKOMSTEN VOOR HERGEBRUIK

Collectieve rechten, het zegt lang niet alle beeldmakers iets. Het gaat om hergebruik van uw werk waar u zelf vaak geen weet van hebt. Wie zich aanmeldt ontvangt jaarlijks een vergoeding voor dat hergebruik.

Bibliotheken, bedrijven, onderwijsinstellingen, omroepen en consumenten dragen vergoedingen af voor het uitlenen, kopiëren en uitzenden van teksten en beelden. Pictoright int deze zogenoemde collectieve vergoedingen voor de beeldmakers. Het enige wat u hoeft te doen om ze te ontvangen, is u aanmelden en een lijst van gepubliceerd werk aanleveren. Het invullen van de formulieren vergt de eerste keer wat tijd en uitzoekwerk, maar vanaf dat moment ontvangt u ieder jaar automatisch een overzicht en – indien u daar recht op heeft – een collectieve vergoeding.

Misvattingen

‘Mijn werk staat niet in boeken die worden uitgeleend via de bibliotheek, dus ik krijg niets,’ is een veel gehoorde misvatting.

Ten eerste krijgt u ook leenrecht voor beelden in opiniebladen en publiekstijdschriften zoals Revu, Libelle en de Tina. Hetzelfde geldt voor de vormgeving van luisterboeken, cd-hoesjes, cd-roms en dvd’s.

Maar naast leenrecht zijn er nog meer collectieve rechten waarvoor vergoedingen worden afgedragen. Zo hebben illustratoren en fotografen en vormgevers die beeld maken voor vakbladen vaak recht op een reprorecht- of readervergoeding. Vormgevers die decors ontwerpen voor op tv krijgen een vergoeding zodra dat decor in de uitzending te zien is. Kunstenaars kunnen een vergoeding krijgen als hun beelden, schilderijen of tekeningen op televisie te zien zijn. Ook voor leaders van tv-programma’s worden collectieve rechten afgedragen.

Niet per titel

Een andere misvatting over collectieve rechten is dat Pictoright uw opdrachtgevers om een vergoeding zou vragen. Collectieve rechten gaan over vergoedingen die niet per titel geïnd worden maar voor de totale gebruiksvorm. Dus u hoeft niet bang te zijn dat uw opdrachtgever u geen opdracht meer

geeft omdat u collectieve rechten claimt. Kortom: aanmelden kost niemand extra geld, maar kan u wel een extra bedrag opleveren.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

EERSTE OVEREENKOMSTEN MET ARCHIEVEN

De afgelopen tijd is veel energie gestoken in het maken van afspraken met archieven die hun collectie willen digitaliseren en online willen zetten. Twee jaar geleden is daartoe een principeakkoord bereikt tussen de organisaties van rechthebbenden Lira en Pictoright en de overkoepelende organisatie van bibliotheken en archieven (FOBID). Dit akkoord tracht aan de ene kant digitalisering van archieven mogelijk te maken, maar aan de andere kant wel de rechthebbenden een vergoeding te bezorgen. Vervolgens zijn besprekingen met het Nationaal Archief en de Koninklijke Bibliotheek begonnen. Met deze organisaties zijn nu afspraken gemaakt voor de eerste projecten. De bedragen die Pictoright ontvangt, zijn niet heel hoog en niet te vergelijken met vergoedingen voor primair gebruik van afbeeldingen. Maar door het aangaan van deze regelingen wordt aangetoond dat het auteursrecht geen nieuwe initiatieven in de weg hoeft te staan en nog zeer goed bruikbaar is. Pictoright vertrouwt erop dat er de komende tijd meer afspraken gemaakt kunnen worden en dat er over ongeveer een jaar een eerste collectieve verdeling van ‘archiefvergoedingen’ kan worden gedaan. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

OP DE BRES VOOR KABELRECHTEN

De afgelopen jaren staan meerdere collectieve rechten onder druk. Dit geldt zeker voor de kabelrechten. Het gaat daarbij om juridische fijnslijperij. Heel in het kort komt het er op neer dat nu de analoge verspreiding via de ether van televisiebeelden is komen te vervallen (alle sprietantennes zijn nu definitief van de daken verdwenen), de kabelmaatschappijen vinden dat ze niet

meer voor de doorgifte van beelden aan de organisaties van makers hoeven te betalen. De kabelmaatschappijen vinden dat de makers dit allemaal maar moeten regelen met de omroepen en televisieproducenten. Pictoright acht het echter nog steeds volledig gerechtvaardigd dat er voor doorgifte van televisiebeelden door kabelmaatschappijen moet worden betaald. Kabelmaatschappijen maken immers winst met het doorgeven van televisiebeelden en het is niet meer dan logisch dat als in die beelden auteursrechtelijk beschermd werk van onze makers voorkomt, daar ook een redelijke vergoeding voor wordt betaald. Pictoright hoopt dat de onderhandelingen met de kabelmaatschappijen uiteindelijk toch een regeling mogelijk maken.

VOLGRECHT

TIJD VOOR DREMPELVERLAGING

Vanaf 2012 geldt volgrecht ook voor erfgenamen van kunstenaars. Maar naast deze wetswijziging, is het ook tijd voor een evaluatie, iets wat is afgesproken bij de invoering. Pictoright pleit voor een lagere drempel – net als in de landen om ons heen.

Het volgrecht is in 2006 ingevoerd. Dat betekent dat kunsthandelaren en veilinghuizen vanaf die datum bij doorverkopen van meer dan € 3.000 een volgrechtvergoeding aan de maker moeten afdragen. Inmiddels incasseert Pictoright voor haar aangeslotenen bij alle (internationale) veilinghuizen en is ook een start gemaakt met de incasso bij de

is daardoor slechts van toepassing op transacties met een verkoopbedrag dat hoger ligt dan € 3.000. In alle ons omringende landen is de drempel veel lager. In Duitsland € 400 in België € 2.000, in Groot- Brittannië € 1.000 en in Frankrijk € 750.

Marktwerking

De redenen waarom de regering de drempel hoog wil houden, is dat men het standpunt heeft ingenomen het volgrecht zo minimaal mogelijk in te voeren. Het liefst zou de regering helemaal van het volgrecht af willen. Dit terwijl het volgrecht nu juist een instrument is voor kunstenaars om te participeren in de kunstmarkt. Er is geen sprake van subsidie of andere staatssteun, maar van een daadwerkelijke marktwerking, iets waar nu al jaren van wordt gezegd dat het voor kunstenaars zo belangrijk is. Het kunstwerk is immers daadwerkelijk een succes en de kunstenaar kan in dit succes meedelen. Het is dus onbegrijpelijk dat er bij de beleidsmakers zo weinig enthousiasme is voor het volgrecht.

VERGOEDINGEN

Bij de verkoop van een werk in Nederland heeft een kunstenaar recht op de volgende percentages:

• 4% van het deel van de verkoopprijs t/m € 50.000

• 3% van het deel van de verkoopprijs van € 50.000,01 t/m € 200.000

• 1% van het deel van de verkoopprijs van € 200.000,01 t/m € 350.000

• 0,5% van het deel van de verkoopprijs van € 350.000,01 t/m € 500.000

• 0,25% van het deel van de verkoopprijs boven de € 500.000

De totaal te betalen volgrechtvergoeding heeft een bovengrens van € 12.500 (als de verkoopprijs boven de € 2.000.000 ligt).

kunsthandel. Bij de invoering van het volgrecht is een belangrijke uitzondering gemaakt op de algemeen geldende auteursrechtelijke regels. In tegenstelling tot de meeste andere landen zijn in Nederland in eerste instantie de erfgenamen van kunstenaars uitgesloten. Alleen levende kunstenaars hebben tot op heden recht op een volgrechtvergoeding. Volgens Europese regels zal het volgrecht echter vanaf 1 januari 2012 ook moeten worden opengesteld voor erfgenamen. De wet zal daarom in de loop van 2011 moeten worden aangepast.

Kritische blik

Tegelijkertijd is het naar de mening van Pictoright zaak nog een keer kritisch te kijken naar de huidige regeling. Bij de invoering van het volgrecht is afgesproken in 2009 of 2010 tot een evaluatie te komen. Pictoright heeft al meerdere malen bij de regering aangedrongen om in het kader van deze evaluatie te kijken naar de drempel waarboven het volgrecht verschuldigd is. Bij de invoering van het volgrecht heeft de regering gekozen om deze drempel zo hoog mogelijk te houden. Het volgrecht

Uit de lucht gegrepen De regering lijkt zich in deze discussie over het volgrecht te laten leiden door uit de lucht gegrepen argumenten van de kunsthandel. De kunsthandel stelt namelijk dat de administratieve lasten zeer hoog zouden zijn, iets dat aantoonbaar onjuist is en dat de kunsthandel ook op geen enkele wijze onderbouwt. Ook wordt onbewezen gesteld dat de kunsthandel zich door het volgrecht zou verplaatsen naar de Verenigde Staten. Gelooft u het, dat de kunsthandel zich van Nederland verplaatst naar de Verenigde Staten door het volgrecht?

Nog gekker Maar het kan nog gekker. Inmiddels wordt door verschillende partijen naar voren gebracht dat het volgrecht elitair zou zijn en slechts ten goede zou komen aan de toch al succesvolle kunstenaars. Zelfs de regering heeft dit argument gebruikt. Dat is echt de wereld op zijn kop. Eerst stelt men de drempel zo hoog dat een grote groep kunstenaars nooit een beroep op het volgrecht zal kunnen doen, om vervolgens als bezwaar tegen het volgrecht op te voeren dat het elitair zou zijn en alleen aan een beperkte groep ten goede zou komen. Pictoright pleit er dus voor bij de invoering van het volgrecht voor erfgenamen tegelijkertijd de drempel waarvoor het volgrecht geldt te verlagen.

VOLGRECHT

VERKOCHT

Op 8 maart vond bij Sotheby’s Amsterdam de veiling van de BAT artventure Collectie plaats, beter bekend als de Peter Stuyvesant Collectie. Deze bijzondere bedrijfsverzameling omvatte meer dan duizend werken.

De richtprijs van dit olieverfschilderij van Gé-Karel van der Sterren was € 5.000 à € 7.000. Het werd op 8 maart verkocht voor € 6.250. De kunstenaar kreeg een volgrechtvergoeding van € 250 ( 4% van de verkoopprijs).

WAT VINDT U?

meer. De tendens is dat fotografen minder geld krijgen voor werk dat vaker wordt gepubliceerd. De prijzen gaan zienderogen omlaag, terwijl de kosten voor nieuwe camera’s, computers, software en dergelijke er niet minder om worden.

zitten te wachten. Ik heb ook niet meteen een oplossing paraat. Misschien zou je een hogere basisprijs moeten afspreken, zodat niemand zich meer druk hoeft te maken over hergebruik.

Die prijs is overigens al 25 jaar lang hetzelfde. Vroeger kreeg ik 950 gulden voor een omslag, dat is nu nog net zoiets in euro’s. Een tariefverhoging is onbespreekbaar, terwijl tegenwoordig veel meer werk van je wordt gevraagd, er gaan soms wel 12 schetsen heen en weer. Wij hebben er echt een gespecialiseerd bedrijf van gemaakt dat alles rond nieuwe publicaties voor een uitgever regelt. Van alleen omslagen kun je namelijk niet leven.

Hoe staat het met uw rechtspositie en honorering? Een door de wol geverfd fotograaf, grafisch vormgever en illustrator zeggen zonder aarzelen dat het is er in de afgelopen tien jaar niet makkelijker op is geworden om je brood te verdienen met beeld. Hun oplossing: wees inventief, duidelijk en – als het moet – strijdbaar.

Klaas Koppe, fotograaf, gespecialiseerd in auteursportretten

‘Het feit dat ik bij de Burafo kind aan huis ben geworden, geeft aan dat het steeds ernstiger gesteld is met het auteursrecht. Ik heb me gespecialiseerd in schrijversportretten, die makkelijk te herkennen zijn. Op het internet vind ik per uur makkelijk tien inbreuken. Dat heeft te maken met digitalisering en de mentaliteit van deze tijd: foto’s maken kan iedereen, dus ze zijn gratis. In het analoge tijdperk was het een stuk lastiger om aan een beeld te komen zonder toestemming. Wat veel gebeurt is dat kranten een schrijversfoto, waar zij eenmalig een gering bedrag voor betalen, vervolgens in hun archief stoppen om bij een volgend boek diezelfde foto opnieuw te gebruiken zonder toestemming en dus zonder afrekening.

Steeds vaker willen grote uitgeefconcerns alle rechten afkopen voor een gering bedrag, als men weigert krijgt men geen opdrachten

Er wordt mij steeds vaker gevraagd om gratis foto’s, maar dan wel met naamsvermelding, alsof naamsvermelding een beloning is in plaats van een recht. Ik moet me daar wel tegen verzetten, anders overleef ik niet als fotograaf. Ja, ik ben daar vrij strikt in, kijk maar op mijn website.’

Jan de Boer, grafisch vormgever, gespecialiseerd in boekomslagen ‘Mijn auteursrechtelijke positie is wel verslechterd in de loop der jaren. Er zijn nu zoveel verschillende varianten van hetzelfde boek: de eerste uitgave, een pocket, een midprice-editie en nu ook nog een e-book.

Maar het blijft lastig hoor, ik wil ook geen gedonder met mijn uitgevers. Ik wil nou eenmaal graag voor veel uitgevers werken want ik vind het een verrukkelijke wereld. Uiteindelijk ga ik niet zo heel vaak op mijn strepen staan. Wat dat betreft ben ik erg blij met organisaties als de BNO en Pictoright. Creatieve mensen houden niet van vergaderen en onderhandelen; goed dat er dergelijke organisaties zijn die dat voor ons doen.’

Sommige uitgevers zetten ongevraagd en onbetaald een al gemaakt omslag op een e-book dat je zo kunt downloaden. Ik snap best dat het voor uitgeverijen lastig is om elk hergebruik te registreren, maar zoiets gaat me te ver. Rechten goed regelen brengt helaas administratie met zich mee waar noch de uitgever, noch de ontwerper op

Ingrid Joustra, illustrator en ontwerper ‘Je moet tegenwoordig steeds meer vechten voor je rechten. Ik krijg uiteindelijk wel wat ik wil, maar dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. Ik heb geleerd dat je heel erg duidelijk moet zijn naar je opdrachtgevers, vooral naar de nieuwe. Op mijn website staat heel helder wat mijn leveringsvoorwaarden zijn, wat een inbreuk is, en ook dat ik niet voor niets werk. Bjorn Nelissen heeft ooit een waarschuwingsbordje gemaakt: “I will not work for peanuts”. Mensen waren verbaasd dat ik dat op mijn website zette, maar ik kreeg zoveel vragen over gratis proefopdrachten. Ik wil best flexibel zijn en onderhandelen over rechten, maar helemaal gratis doe ik het niet. Je neemt bij de bakker toch ook niet het eerste brood gratis op proef mee.

Dat de markt onder druk staat heb ik wel gemerkt. In de afgelopen jaren hebben sommige opdrachtgevers de prijs die ze voor een

WAT VINDT U?

illustratie willen betalen gehalveerd. Ik ben gestopt met werken voor uitgevers die voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Ik heb jarenlang getekend voor het Haarlems Dagblad, maar dat valt onder de Telegraaf, en sinds zij met een wurgcontract kwamen, werk ik daar dus niet meer voor. Ook bij educatieve uitgeverijen werd ik zo moe van de strijd dat ik in plaats daarvan andere dingen ben gaan doen, zoals animaties maken. Maar ik heb ook veel lieve nette klanten hoor, die heel blij zijn met de standaardcontracten van de BNO die ik ze voorleg. Dat blijft toch de beste aanpak: hoe duidelijker je er van tevoren over bent, hoe prettiger het werkt. Ik heb de laatste tijd nauwelijks meer last van inbreuken.’

Lars Boering, directeur Fotografenfederatie ‘Ik ben net onderweg naar een seminar op het fotofestival Breda: “Weet wat je tekent”. Ik dacht even dat het wel minder zou worden met die wurgcontracten, maar vanochtend kreeg ik weer een nieuw exemplaar onder ogen van Sanoma. Die dwingen hun fotografen te tekenen dat Sanoma hun foto negen maanden lang voor alles en iedereen in en rondom Sanoma mag gebruiken. En dat geldt dan meteen met terugwerkende kracht voor alles wat vóór die tijd in opdracht is gemaakt. Een ander voorbeeld is De Telegraaf: daar betalen ze sinds vorig jaar nog maar € 18 per foto, waarmee ze alles mogen doen wat ze willen als je dat contract tekent. Wie niet heeft getekend, werkt niet meer voor ze.

De Auteurscontractenwet die nu in de maak is, moet een einde maken aan dergelijke contracten. We moeten wel uitkijken dat er niet weer een andere slinkse constructie voor in de plaats komt.

FOTO S WORDEN STEEDS MINDER WAARD

De Fotografenfederatie heeft net een brancheonderzoek onder fotografen gedaan, ook onder fotografen die niet bij ons aangesloten zijn. Daar is uitgekomen dat een groot deel van de fotografen tussen de 35 en 55 jaar er in de afgelopen vijf jaar 5 tot 10 procent op achteruit is gegaan qua inkomen. Foto’s worden steeds minder waard. De jonge generatie is er al aan gewend om naast het fotograferen ook nog iets anders te doen wat zorgt voor extra inkomsten. De druk op fotografen is momenteel zo groot dat ze maar weinig actie durven te ondernemen tegen alle inbreuken. Men leert om niet te veel te “zeuren”, terwijl ze gewoon in hun recht staan.’

Het waarschuwingsbordje op de website van Ingrid Joustra, © Bjorn Nelissen

PRAKTISCH

DECEMBER

UITKERINGSMAAND

Voor het einde van het jaar worden alle collectieve, primaire en volgrechtvergoedingen uitgekeerd.

Eind december ontvangen aangeslotenen voor primaire rechten de vergoedingen voor drie rechten: primair, collectief en – als zij zich daarvoor hebben aangemeld – ook volgrecht.

Wie alleen voor collectieve rechten is aangesloten, ontvangt alleen een uitkering voor leenrecht, reprorecht, kabel- en televisierecht, readerrecht en thuiskopierecht. Uitkering van de collectieve rechten gebeurt in twee delen: eerst de boeken, tijdschriften en kranten en vervolgens tv-opgaven. U ontvangt hierover schriftelijk bericht in december. ‘Boeken buitenland’ volgen op een ander moment. Klopt er iets niet? Laat ons dat dan weten: correcties worden meegenomen in de ‘na-repartitie’ volgend voorjaar.

AANSLUITEN VOOR WELK RECHT?

Hoe zit het ook alweer met alle verschillende rechten? Wie heeft baat bij welke aansluiting?

Primaire rechten De aansluiting voor Primaire Rechten komt overeen met de vroegere aansluiting bij Stichting Beeldrecht. Dit is de meest uitgebreide aansluitingsvorm. Bent u autonoom kunstenaar, kunstfotograaf, architect, industrieel ontwerper of een andere visuele maker die normaal

gesproken niet in opdracht van uitgeverijen van gedrukte media werkt? Wordt uw werk gepubliceerd in de gedrukte, digitale of visuele media zonder dat u daar afspraken over heeft gemaakt? Het bijhouden wat waar verschijnt, het regelen van de licenties, en het innen van de vergoeding kunt u aan Pictoright uitbesteden. Dat scheelt veel traceerwerk, telefoontjes, administratie en onderhandelen met redactiemedewerkers. En u bent ervan verzekerd dat uw werk alleen gebruikt wordt met uw toestemming en tegen een redelijke vergoeding; Pictoright treedt actief op tegen inbreuk.

Collectieve rechten

De tweede vorm is de gratis aansluiting voor collectieve rechten. Veel beeldmakers die zich hiervoor aansluiten, zijn illustrator, grafisch ontwerper of fotograaf. Worden uw foto’s, illustraties of ontwerpen afgebeeld in boeken, tijdschriften en kranten of vertoond op tv? Er wordt geld geïnd voor het lenen, kopiëren en via de kabel verspreiden van beelden, ook als u hier geen claim voor indient. Dit zijn de collectieve vergoedingen, die uit praktisch oogpunt niet individueel te innen zijn. Pictoright is de wettelijk aangewezen stichting die dit geld verdeelt onder degenen die er recht op hebben. Om voor een vergoeding in aanmerking te komen, hoeft u zich alleen maar aan te melden. Dat kost niets, maar kan wel geld opleveren. Wij vragen ieder jaar om een lijst van publicaties waarin uw werk de afgelopen jaren is verschenen. Aan het eind van het jaar ontvangt u een overzicht van de vergoedingen die we aan u uitkeren.

Volgrecht Speciaal voor beeldend kunstenaars en kunstfotografen is er ten slotte de gratis aansluiting voor volgrecht. Dit gaat over werk dat wordt doorverkocht via de kunsthandel. De kunsthandelaar is wettelijk verplicht de maker te laten meedelen in de winst door hem een percentage van de verkoopprijs te geven. Originele tekeningen, gravures, prenten, zeefdrukken, foto’s, beeldhouwwerken, keramiekstukken en glaswerk in een beperkte oplage kunnen allemaal in aanmerking komen voor een volgrechtvergoeding. Dus als uw werk in binnen- of buitenland wordt verkocht via veilingen, galeries of kunsthandelaren, loont het de moeite Pictoright te machtigen voor de incassering van een volgrechtvergoeding. Een voorwaarde voor een vergoeding is wel dat de doorverkoopprijs minimaal € 3.000 is. Toch is het ook voor kunstenaars die nog geen werk verkopen boven de € 3.000 zinvol om zich aan te sluiten: als uw werk in waarde stijgt, heeft u in de toekomst wellicht wél recht op een percentage van de winst.

KANTOORINFORMATIE

Vragen? Bel ons. Pictoright is op werkdagen telefonisch bereikbaar van 9.00 tot 17.30 uur. Tel: 020 589 18 40

COLOFON

Redactie & productie Marcel van de Graaf, Pictoright

Eindredactie Willemijn de Jonge, Mijnwerk

Vormgeving De Designpolitie, Amsterdam

Dit is een uitgave van Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers. Pictoright verdeelt collectieve vergoedingen, exploiteert primaire rechten, verleent juridische bijstand en zet zich in voor een betere auteursrechtelijke positie van visuele makers. Dit blad verschijnt twee keer per jaar om aangesloten beeldmakers en relaties op de hoogte te houden van de ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en de werkzaamheden van Pictoright.

Mocht u naar aanleiding van de inhoud opmerkingen of vragen hebben, stuur dan een mailtje naar redactie@pictoright.nl.

Pictoright

PICTORIGHT IN BEELD

Job Hengeveld, advocaat Dirk Groenendijk, financiële administratie Jason Bouter, advocaat Midas Buddemeijer, ICT

Hylke Klasens, jurist Marike Saaf, office assistente Rosan Gerstmeijer, manager operations Sander van de Wiel, manager primaire rechten

© Laila Schoots

Dries el Hantali, operations

Rishma Mahadewsing, operations

Karina Peon, operations

Jeanine Alsma, operations Lisette Varossieau, advocaat Marcel van de Graaf, operations

Vincent van den Eijnde, directeur