Pictoright magazine december 2023 by Pictoright

inhoud ------------------------------------------------------------------------------------------------------

INLEIDING --------------------------------

COLOFON -------------------------------

PICTORIGHT -------------------------------

03. Geen vanzelfsprekend recht

Redactie & productie Marcel van de Graaf, Pictoright Eindredactie Willemijn de Jonge, Mijnwerk

Visuele auteursrechten Nederland Sarphatistraat 606-608 1018 AV Amsterdam Postbus 15887 1001 NJ Amsterdam

Vormgeving De Designpolitie, Amsterdam

T 020-589 18 40 F 020-412 4269

06. Ambassadeurs voor de jonge garde 07. Vier videoportretten

Drukwerk en verspreiding Zwaan Lenoir, Wormerveer

www.pictoright.nl

COLLECTIEF --------------------------------

Dit is een uitgave van Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers. Pictoright verdeelt collectieve vergoedingen, exploiteert primaire rechten, verleent juridische bijstand en zet zich in voor een betere auteursrechtelijke positie van visuele makers. Dit blad verschijnt twee keer per jaar om aangesloten beeldmakers en relaties op de hoogte te houden van de ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en de werkzaamheden van Pictoright.

NIEUWS -------------------------------04. Pastiche-uitzondering 05. Update onderhandelingen platforms

INDIVIDUEEL --------------------------------

08. Vergoeding via persuitgeversrecht 09. Koepelovereenkomst erfgoed instellingen

ARTIFICIAL INTELLIGENCE -------------------------------10. Hoe gaat het met AI?

PICTORIGHT FONDS -------------------------------12. An Evening at the Factory

VERKOCHT -------------------------------14. Untitled (2000) van Natasja Kensmil

Mocht je naar aanleiding van de inhoud opmerkingen of vragen hebben, stuur dan een mailtje naar redactie@pictoright.nl

MAG DAT? -------------------------------15. Webshops voor kunstafdrukken

INHOUD - PICTORIGHT DECEMBER 2023

→ twitter.com/pictoright → facebook.com/pictoright → instagram.com /pictoright ISSN: 2210-9951

inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEEN VANZELFSPREKEND RECHT ------------------------------------------------------------------De vorige keer had deze inleiding de titel ‘AI-AI-AI-AI’ en als je kijkt waar de aandacht de afgelopen tijd naar is uitgegaan, zou je deze keer weer precies dezelfde titel kunnen gebruiken. En de volgende keren ook. Misschien valt het enigszins te vergelijken met de opkomst van internet, toen hele volksstammen te pas en te onpas beweerden dat het auteursrecht niet voor online uitingen zou gelden. Waar dan een verdwaalde auteursrechtprofessor zijn twijfels over uitsprak, maar dat mocht die eerste jaren niet baten.

Het auteursrecht is in zekere zin altijd een recht waar wat meer moeite voor gedaan moet worden. Als kind wordt je aan de ene kant aangeleerd om van andermans speelgoed af te blijven, terwijl je aan de andere kant wordt aangespoord om andermans werk over te tekenen of na te spelen. Met dat laatste is natuurlijk niets mis. Maar het maakt wel dat je later misschien meer moeite moet doen voor het besef dat al die creatieve uitingen door professionals zijn gemaakt, die er dus van moeten leven. En daar zijn organisaties als Pictoright voor. Maar we zijn natuurlijk niet alleen met AI bezig, ook het ‘gewone’ werk gaat door. En aan het einde van het jaar betekent dat vooral veel inzet voor de verdeelrondes (repartities) in december. Ondertussen zijn we al een paar jaar hard bezig om afspraken te maken met social media platforms, waar ook veel werken van beeldmakers op voor komen en waar sinds de zomer van 2021 een nieuwe wettelijke regeling voor bestaat. Zoals in dit nummer valt te lezen, hopen we hier binnenkort meer over te kunnen melden, zodat de volgende keer de titel van deze inleiding kan zijn: ‘Social media: eindelijk gaan platforms betalen’. Tot slot wil ik iedereen alvast een goed uiteinde en een gelukkig nieuwjaar wensen! Vincent van den Eijnde directeur Pictoright vincent@pictoright.nl

INLEIDING - PICTORIGHT DECEMBER 2023

FOTO: MICHIEL VAN NIEUWKERK

Het leek voor velen destijds ook een vorm van wensdenken. Vooral bepaalde gebruikers leken te denken: eindelijk zijn we van dat vermaledijde auteursrecht af! Na een aantal jaar hard werken was het beeld weer gekanteld. Het lijkt nu wel echt tot de samenleving doorgedrongen dat het auteursrecht ook online ‘gewoon’ geldt. Maar nu dreigt weer een soortgelijke discussie met betrekking tot AI. Ook nu wordt er weer massaal gebruikgemaakt van werken van creatieve professionals, zonder dat daar een reële compensatie tegenover staat. En daar is Pictoright nu samen met de Federatie Beeldrechten en de beroepsorganisaties aandacht voor aan het vragen.

------------------------------Vincent van den Eijnde

nieuws ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Uitspraak over pastiche-uitzondering ------------------------------------------------------------------------------------Vorig jaar publiceerden we in het winternummer van dit magazinee en update over de Pictoright Appropriation Art Richtlijn. Daarin schreven we ook dat de uitzondering op het auteursrecht voor parodie, karikatuur en met name pastiche in de toekomst ruimer zou kunnen worden opgevat. Dit zou kunstenaars meer vrijheid kunnen bieden om het werk van andere makers in hun werk op te nemen dan tot nu toe werd aangenomen.

Inmiddels is dit onderwerp door het Duitse Bundesgerichtshof op de agenda gezet: de Duitse rechter heeft aan het Europese Hof van Justitie gevraagd of bij een geslaagd beroep op de pastiche-uitzondering inderdaad allerlei vormen van artistiek hergebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal zijn toegestaan. Bij Pictoright wachten we het oordeel van de rechter met spanning af en kijken we ernaar uit te ontdekken wat dit gaat betekenen voor onze richtlijn.

Geslaagd voor CvTA-toets -------------------------------------In het in oktober uitgebrachte rapport van Het College van Toezicht Auteursrechten worden alle cbo’s beoordeeld: Pictoright heeft een goede score. Het College van Toezicht Auteursrechten (CvTA) is de toezichthouder van de auteursrechtenbranche. Jaarlijks publiceert het CvTA een rapport waarin alle Nederlandse collectieve beheersorganisaties worden getoetst op naleving van de Wet Toezicht. Diversen vereisten ten aanzien van bestuur, financiën en transparantie worden zo jaarlijks beoordeeld. Pictoright voldeed in 2022 aan bijna alle getoetste vereisten van de toezichthouder en scoort daarmee prima. Ten aanzien van de termijn waarbinnen de kabelgelden worden verdeeld is er ruimte tot verbetering, aldus het College. Pictoright keert namelijk aan het eind van het jaar de meeste collectieve rechtenvergoedingen, waaronder de kabelgelden, uit in één gezamenlijk proces. Wat Pictoright betreft is dit efficiënter dan de kabelgelden enkele maanden eerder apart te verdelen. Pictoright blijft in gesprek met het College over dit onderwerp. → Lees de beoordeling van Pictoright op pagina 69 van het CvTA-rapport: cvta.nl/wp-content/uploads/2023/10/JaarrapportToezicht-2022.pdf

Digitaal onder tekende mandaten --------------------------------------- eel aangeslotenen die hun collectieve rechten door V Pictoright laten behartigen, hebben de afgelopen periode per mail het verzoek ontvangen om het nieuwste mandaat van Pictoright digitaal te ondertekenen. We vragen onze aangeslotenen eens in de zoveel tijd om een update van het mandaat te ondertekenen. Vaak zijn wijzigingen in de Auteurswet hiervan de reden. Door die wijzigingen heeft Pictoright vervolgens de mogelijkheid om voor meer onderdelen van het auteursrecht collectief vergoedingen te gaan innen. Een voorbeeld hiervan zijn de vergoedingen die we willen innen bij social media platforms. Het is belangrijk dat we ook hiervoor een mandaat hebben van onze aangeslotenen. Eerder verstuurden we de vernieuwde mandaten via de reguliere post, maar inmiddels is het mogelijk om dit digitaal te doen. Aangeslotenen kunnen er rekening mee houden dat eens in de zoveel tijd gevraagd zal worden om een nieuwe update van het collectieve rechten mandaat digitaal te ondertekenen.

NIEUWS - PICTORIGHT DECEMBER 2023

nieuws -----------------------------------------------------------------------------------------------------

Update onderhandelingen platforms

-------------------------------------------------------------------------------------

De wetgeving die rechthebbenden de mogelijkheid geeft een vergoeding te ontvangen voor hun beeld op sociale media is al van juni 2021. Maar die vergoeding laat nog altijd op zich wachten. Pictoright probeert al enige tijd een regeling aan te gaan met Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp. Waar gaat het precies om? Bij sociale media heb je vaak drie relevante partijen: de gebruikers die foto’s delen, de rechthebbenden op die foto’s en het platform zelf. Uiteraard zijn veel afbeeldingen op platforms zelfgemaakte privéfoto’s. Voor zover er geen werken van anderen in voorkomen, vallen deze foto’s buiten de discussie. De beoogde regelingen met platforms hebben alleen betrekking op (professioneel) materiaal van rechthebbenden die door anderen worden gedeeld en gebruikt. Nu is het zo dat gebruikers van sociale media vaak ‘gratis’ gebruik kunnen maken van een platform; het platform verdient ondertussen veel geld met advertenties en verzamelde data. De rechthebbenden, zoals fotografen en andere beeldmakers, ontvangen niets. Dit wordt de value gap genoemd.

Waar blijft die vergoeding? Achter de schermen werken we hard aan een collectieve vergoeding voor het gebruik van professioneel beeld op online platforms. Ook wij vinden dat het lang duurt voordat dit goed geregeld is. We zijn dan ook blij met de nieuwe mandaten van onze aangeslotenen die de afgelopen maanden blijven binnenstromen; daarmee staan we sterker. Helaas kunnen we op dit moment nog niet ingaan op de voortgang van de onderhandelingen. We verwachten op korte termijn een update te kunnen delen met onze achterban. Houd hiervoor onze website en onze sociale mediakanalen in de gaten.

“ Hoe meer mandaten, hoe sterker we staan”

Wettelijke vergoeding De wet uit 2021 wil die kloof dichten en stelt dat platforms zich moeten inspannen om toestemming te krijgen van de rechthebbenden voor gebruik van auteursrechtelijk beschermde content op platforms, bijvoorbeeld in de vorm van een licentie. Dat betekent niet dat vanaf nu gefilterd moet worden op wat wel en niet op platforms geüpload mag worden. Dat is namelijk helemaal niet nodig als de platforms toestemming hebben gekregen voor deze uploads en hier een vergoeding voor hebben betaald aan een partij als Pictoright.

Beeldherkenning kunstwerken op tv --------------------------------------------------------------------------------------Ieder jaar worden er meer kunstwerken van aangesloten makers op internet herkend door AIR, de beeldherkennings tool van Pictoright. Momenteel wordt onderzocht of het systeem ook audiovisuele producties kan scannen. AIR, dat staat voor automated image recognition, matcht afbeeldingen uit een database met digitale media, zoals websites en pdf bestanden. Zo ontvangen kunstenaars een vergoeding voor het digitale gebruik van hun werk, met name op websites van musea.

NIEUWS - PICTORIGHT DECEMBER 2023

AIR is samen met zusterorganisaties van Pictoright ontwikkeld, het systeem zal in 2024 in meer dan tien landen worden gebruikt. Op dit moment wordt onderzocht of AIR ook geschikt is om audiovisuele producties, zoals tv-programma’s, op gebruik van kunstwerken te scannen. Op deze manier kunnen kunstenaars eenvoudiger aanspraak maken op de daarvoor beschikbare inkomstenbronnen. De uitkomsten van de eerste tests zijn veelbelovend; het algoritme herkent kunstwerken die zijn opgenomen in programma’s. Maar de komende tijd zal ook vooral worden onderzocht of het praktisch haalbaar is om op grote schaal tv-zenders te inventariseren.

INDIVIDUEEL ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ambassadeurs voor de jonge garde

-----------------------------------------------------------------------------------------Waarom zijn Willem de Haan, Robin Speijer, Peim van der Sloot en Jochem Rotteveel voor al hun auteursrechten aangesloten bij Pictoright? Ze vertellen erover in vier videoportretten, waarin ze andere jonge kunstenaars wijzen op hun rechten en het gemak dat een aansluiting brengt. In de korte films vertellen de jonge makers over hun werk en over wat Pictoright voor ze doet. Zo sloot beeldend kunstenaar Robin Speijer zich aan toen ze ontdekte dat haar werk ongevraagd gebruikt werd, en kwam ze er daarna pas achter dat ze nog voor veel meer vergoedingen in aanmerking kwam – zonder dat ze daar zelf achteraan hoefde te gaan.

weer verder gaat met de opnames voor de volgende films. Daarmee geeft Pictoright steeds meer aangesloten makers een gezicht en komt het werk achter de auteursrechten – waar het uiteindelijk om gaat – in beeld. Houd de website en socials in de gaten voor nieuwe releases.

Wat is een aansluiting voor individuele rechten? Dit is de meest uitgebreide vorm van rechtenbeheer door Pictoright, waarbij je zelf niet hoeft te onderhandelen over het gebruik van je werk en de voorwaarden. Dat werk neem Pictoright voor je uit handen: we verlenen licenties aan gebruikers van je werk en innen de vergoedingen voor je. Dit doen we bijvoorbeeld via grotere licentieovereenkomsten met musea, bedrijfscollecties en educatieve uitgevers. Maar ook eenmalige aanvragen voor gebruik handelen we voor je af. Pictoright zorgt ervoor dat je een redelijke vergoeding krijgt als je schilderij bijvoorbeeld op een poster of ansichtkaart komt te staan, een installatie wordt afgebeeld in een boek of tijdschrift, of sculptuur als replica op de markt verschijnt.

Kunstenaar Willem de Haan (links) en Joanne Zwart (rechts) op locatie tijdens de shoot. Foto: Vijay Slager

Groter bereik Startende kunstenaars blijken vaak niet te weten waar ze recht op hebben en hoe het rechtenbeheer door Pictoright werkt. Met deze videoportretten wil Pictoright deze groep bewust maken van hun rechten en hen informeren over de voordelen van een zogenaamde ‘individuele aansluiting’. Die is niet alleen bedoeld voor gevestigde kunstenaars die al naam hebben gemaakt in de kunstwereld, zoals nog weleens gedacht wordt. Natuurlijk hebben we met een aantal kunstacademies goede contacten en bereiken we op die manier al veel jonge makers. Toch is er nog een grote groep die tot nu toe lastig te bereiken blijft. Vandaar dat we vorig jaar zijn gestart met dit ‘ambassadeursproject’. Nieuwe opnames De video’s van de eerste vier ambassadeurs, Peim van der Sloot, Robin Speijer, Jochem Rotteveel en Willem de Haan, zijn te zien op onze website en worden gedeeld via onze social media kanalen. Ze zijn gemaakt door Vijay Slager, die binnenkort

Onze overzichtelijke tarieven en de vindbaarheid van kunstenaars via onze ledenlijst maken het voor uit geverijen en musea gemakkelijker om werk te gebruiken. Daarnaast innen we volgrecht bij de kunsthandel als een verkoop van een kunstwerk daarvoor in aanmerking komt. En ook als er iets misgaat kun je een beroep doen op ons. Bijvoorbeeld als er zonder toestemming gebruik wordt gemaakt van je kunst of als je werk wordt nagemaakt. Onze juristen staan klaar om te helpen bij inbreuken. De jaarlijkse contributie voor de aansluiting voor je individuele auteursrechten bedraagt € 46, de inhouding bij uitbetaling van deze rechten is 25%. Met deze aansluitvorm kom je meteen in aanmerking voor de opbrengsten uit collectieve rechten, zoals leenrecht en reprorecht. En omdat Pictoright tot een netwerk van auteursrechten organisaties in meer dan 30 landen behoort (CISAC), kunnen we je wereldwijd vertegenwoordigen. Of je werk nou gebruikt wordt in een tijdschrift in Duitsland, of wordt getoond in een Amerikaans Tv-programma. Tekst: Joanne Zwart

INDIVIDUEEL - PICTORIGHT DECEMBER 2023

INDIVIDUEEL ------------------------------------------------------------------------------------------------------

“ Als je je niet inschrijft bij Pictoright laat je eigenlijk gewoon geld liggen” - Willem de Haan

Peim van der Sloot

Jochem Rotteveel

Beeldend kunstenaar (Utrecht, 1986)

Beeldend kunstenaar (Den Haag, 1976)

→ https://vimeo.com/779571606

→ https://vimeo.com/833243720

Robin Speijers

Willem de Haan

Beeldend kunstenaar (Hilversum, 1997)

Beeldend kunstenaar (Apeldoorn, 1996)

→ https://vimeo.com/794061790

→ https://vimeo.com/883913553

INDIVIDUEEL - PICTORIGHT DECEMBER 2023

collectief ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vergoeding via persuitgeversrecht

Teksten: Arlette Bekink

-----------------------------------------------------------------------------------------------------Sinds juni 2021 bestaat er persuitgeversrecht. Hiermee kunnen mediaorganisaties zoals DPG Media, Roularta en de NPO vergoedingen ontvangen van internetplatforms die hun nieuwsberichten overnemen. Pictoright is met de uitgevers in gesprek over het deel dat bestemd is voor de beeldmakers van de doorgeplaatste artikelen. Platforms als Google News en Bing News verzamelen nieuws van verschillende kranten, tijdschriften en omroepen en zetten het bij elkaar. De kliks van bezoekers op deze platforms leveren bijvoorbeeld gegevens over persoonlijke voorkeuren en advertentie-inkomsten op. In 2021 is het persuitgeversrecht ingevoerd dat ervoor moet zorgen dat de originele uitgevers een vergoeding kunnen krijgen van de platforms die meeprofiteren van het door hen gemaakte nieuws. Deze nieuwe wet bepaalt ook dat een deel van die vergoeding moet worden doorbetaald aan de beeldmakers en schrijvers die de content hebben gemaakt. Nieuwe cbo Inmiddels heeft een groot deel van de Nederlandse nieuws media het persuitgeversrecht in beheer gegeven bij de in juni 2022 opgerichte Stichting Organisatie voor PersuitgeversRecht (OPR) . Het CvTA (het College van Toezicht collectieve beheersorganisaties Auteurs- en naburige rechten) heeft in maart 2023 vastgestelddat stichting OPR een collectieve beheersorganisatie is. Dit brengt met zich mee dat de Stichting – net als Pictoright – moet voldoen aan de wettelijke vereisten voor cbo’s. Kortom: er is een cbo bijgekomen waar Pictoright nu mee in gesprek is over een nieuwe vergoeding voor beeldmakers.

Passend aandeel voor makers Er is een aantal verkennende gesprekken gevoerd over het percentage van de vergoeding dat bestemd is voor beeldmakers. Voor zowel beeld- als tekstmakers is namelijk in de bepaling over het persuitgeversrecht opgenomen dat zij een ‘passend aandeel’ krijgen. De persuitgevers zijn daarmee verplicht om – als zij vergoedingen ontvangen van de platforms – zelf ook vergoedingen te betalen aan de beeld- en tekstmakers. De wetgever heeft ervoor gekozen om alleen te vermelden dat het aandeel voor de auteurs passend moet zijn, er is in de wet helaas niets opgenomen over een bepaald percentage. Wordt vervolgd De gesprekken met Stichting OPR hebben op het moment van schrijven nog niet tot een concreet resultaat geleid. De reden hiervoor is dat er verschillend wordt gedacht over wat een passend aandeel is. De verwachting is dat de gesprekken binnenkort weer een vervolg krijgen.

“ Wat is een passend aandeel?”

COLLECTIEF - PICTORIGHT DECEMBER 2023

collectief ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Koepelovereenkomst erfgoedinstellingen ----------------------------------------------------------------------------------------------------Met de op handen zijnde koepelovereenkomst voor erfgoed instellingen wordt het mogelijk gedigitaliseerde krantenen tijdschriftencollecties online te tonen. Het bijzondere aan de overeenkomst is dat deze gebaseerd is op het principe van Extended Collective Licensing. Pictoright is al geruime tijd in gesprek met de Koninklijke Bibliotheek, die de erfgoedinstellingen vertegenwoordigt. De gesprekken gaan over gedigitaliseerde (of nog te digitaliseren) krantenen tijdschriftencollecties die door de Nederlandse erfgoedinstellingen worden beheerd. Met de overkoepelende regeling die Pictoright en de erfgoedinstellingen voor ogen hebben, wordt het mogelijk om – in ruil voor een jaarlijkse vergoeding aan Pictoright en Stichting Lira (de cbo voor de tekstauteurs) – gedigitaliseerde collecties online te tonen. Er wordt hiervoor een vergoeding afgesproken die de erfgoed instellingen jaarlijks zullen voldoen. Extended Collective Licensing Pictoright en Stichting Lira hadden al verschillende overeenkomsten voor dit soort collecties. Deze werden gesloten op basis van de aansluitcontracten en daarnaast werd er ook een vrijwaring verstrekt. Maar inmiddels is er een duidelijke nieuwe juridische basis voor dit type overeenkomsten,

namelijk de regeling die sinds juni 2021 in de auteurswet is opgenomen met betrekking tot werken die niet meer in de handel verkrijgbaar zijn (de zogenaamde out-of-commerce werken). Collectieve beheersorganisaties zoals Pictoright en Stichting Lira kunnen voor dit soort werken een brede licentie sluiten, waarbij het niet nodig is dat alle rechthebbenden door die cbo’s worden vertegenwoordigd. Deze manier van licentiëren wordt ook wel Extended Collective Licensing (ECL) genoemd. De licentie die wordt gesloten, wordt uitgebreid naar (nog) niet aangesloten rechthebbenden. Hiermee krijgt een erfgoed instelling veel rechtszekerheid. Opt-out Dit is de eerste overkoepelende overeenkomst die op basis van het ECL-principe gesloten wordt. Gedigitaliseerde krantenen tijdschriftencollecties die niet meer in de handel verkrijgbaar zijn kunnen ermee toegankelijk blijven voor iedereen die met dit materiaal werkt of erin geïnteresseerd is. Die toegankelijkheid is van grote maatschappelijke waarde. Toch is niet iedereen verplicht eraan mee te doen: rechthebbenden kunnen een ‘opt-out’ verzoek doen. Daarmee kan een rechthebbende aangeven dat diens auteursrechtelijk beschermde werk niet online beschikbaar mag zijn via dergelijke collecties.

Schoolbibliotheken ----------------------------------------------------------------------------------------------------Eind vorig jaar ontving Pictoright voor het eerst vergoedingen voor uitleningen via schoolbibliotheken. Hiermee zijn de misgelopen leenrechten uit het verleden gecompenseerd. Er komt nu ook een vergoeding beschikbaar voor dit jaar. Nadat eerder dit jaar een uitkering is gedaan met terugwerkende kracht over zes jaar, komt er binnenkort een tweede uitkeringsronde over de uitleningen van het afgelopen jaar. We zullen deze vergoeding zo snel als mogelijk verdelen onder de beeldmakers die hebben bijgedragen aan kinder- en jeugdboeken. De verdeling gebeurt op basis van de bij ons bekende reguliere leengegevens.

COLLECTIEF - PICTORIGHT DECEMBER 2023

Op verzoek van de makers In 2021 hebben makers van jeugdliteratuur voormalig minister Van Engelshoven gevraagd om de regie te nemen bij de leenrechtvergoedingen voor boeken die via scholen worden uitgeleend. Doordat voormalig staatssecretaris Gunay Uslu zich hier vervolgens voor heeft ingezet, zijn deze vergoedingen nu voor deze makers beschikbaar. Wetswijziging De toezegging moet wel nog worden verankerd in de wet, waarin nu nog staat dat onderwijsinstellingen zijn vrijgesteld van het betalen van de leenrechtvergoeding. Omdat school bibliotheken steeds meer boeken zijn gaan uitlenen, heeft het ministerie van OCW toegezegd de wet te zullen wijzigen. Ook neemt het ministerie de vergoedingsplicht op zich. De onderwijsvrijstelling komt bij de wetswijziging te vervallen voor scholen van het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Het is nu afwachten wanneer de wetswijziging gaat plaatsvinden.

ARTIFICIAL ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hoe gaat het met AI? ----------------------------------------------------------------------------------------------------Het onderwerp artificial intelligence (AI) houdt Pictoright al een tijdje bezig. Hoe staan de ontwikkelingen er inter nationaal en in onze eigen praktijk nu voor? Een update over een fascinerend fenomeen dat zich razendsnel ontwikkelt. In de zomereditie van dit magazine gaven we al een overzicht van de auteursrechtenkwesties die rondom kunstmatige intelligentie spelen. Deze kun je opdelen in problemen ten aanzien van ‘input’ enerzijds, het materiaal waarop wordt getraind, en het materiaal dat wordt geproduceerd, de ‘output’, anderzijds. Omdat het recht niet heeft stilgestaan sinds ons laatste magazine, geven we hier een update van de stand van zaken op het gebied van artificial intelligence. Zo gaan we kort in op de rechtszaken die in de Verenigde Staten momenteel over dit onderwerp worden gevoerd. Daarnaast kijken we naar de ontwikkelingen op Europees niveau en delen we het Pictoright-standpunt over het opgeven van door AI gegenereerd werk voor collectieve vergoedingen. Output in de VS AI is een ‘hot topic’ in de Amerikaanse culturele sector. Niet alleen was de inzet van AI een van de belangrijkste punten bij de recente stakingen in de filmsector, ook worden op dit moment meerdere rechtszaken gevoerd over AI en auteursrecht. Zo wordt er bijvoorbeeld geprocedeerd over de vraag of AI-gegenereerde output in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming. Deze vraag wordt tot op heden over het algemeen negatief beantwoord door zowel het Amerikaanse Copyright Office als door de Amerikaanse rechter: zij hanteren een hoge creativiteitsstandaard, waaraan tot nu toe nog niet is voldaan. Deze lat ligt hoger dan waar tot nu toe op Europees niveau vanuit is gegaan (waarover later meer).

Input in de VS Aan de input-kant wordt ook geprocedeerd. Zo hebben groepen illustratoren en schrijvers zaken aangespannen tegen AI-ontwikkelaars als OpenAI (ChatGPT en Dall-e) en Stability AI (Stable Diffusion) vanwege het onrechtmatig gebruiken van hun werk voor het trainen van AI. In de zaak van de schrijvers onderbouwen zij dit onder andere met hun bevinding dat ChatGPT een gedetailleerde analyse van hun boeken kan geven. Dat kan ChatGPT enkel als het dit boek heeft ‘gelezen’. Deze boeken zijn echter niet vrij op het internet beschikbaar, dus de kopie die hiervoor gebruikt is moet haast wel uit illegale bron komen en dus zonder toestemming gebruikt zijn. De meeste van deze zaken lopen nog. Ook in Europa kijken we reikhalzend uit naar wat de uitkomst zal zijn van deze zaken, omdat dit ook vormend kan zijn voor de wereldwijde praktijk van AI-ontwikkelaars.

“ In de VS hebben illustratoren en schrijvers AI-ontwikkelaars aangeklaagd” Europese ontwikkelingen Tegelijkertijd staat ook op Europees niveau het recht niet stil. Op het moment van schrijven wordt door de Europese wetgever gewerkt aan de zogenaamde AI Act. We schreven al eerder dat deze erop gericht is bepaalde risicovolle toepassingen van artificial intelligence aan banden te leggen. In een eerdere fase heeft het Europees Parlement ook voorgesteld regels op te stellen voor generatieve AI, bijvoorbeeld waar het gaat om (transparantie over) het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal. Of dit uiteindelijk ook in de Europese wetgeving terechtkomt, is nog niet bekend. De voorstellen van het Parlement zijn eerst nog besproken in de zogenaamde trialoog: een onderhandeling tussen de Europese Raad, de Europese Commissie en het Europees Parlement. Zij proberen samen tot een compromis te komen. Wat hier precies uit gaat komen op het gebied van AI en auteursrecht is nog onduidelijk, maar het lijkt er helaas niet op dat het heel concrete aanknopingspunten gaat geven om op te treden tegen AI-platforms. Pictoright zal in samenwerking met onze Europese zusterorganisaties en met koepelorganisatie EVA blijven pleiten voor een eerlijke behandeling van beeldmakers op Europees niveau.

ARTIFICIAL INTELLIGENCE - PICTORIGHT DECEMBER 2023

INTELLIGENCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------

“ Voor veel makers is het gebruik van generatieve AI echter ook een toevoeging aan de artistieke praktijk” Opgave AI-gegenereerd werk Pictoright heeft bepaalde zorgen op het gebied van auteursrecht en kunstmatige intelligentie, voornamelijk waar het gaat om het grootschalig gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk voor het trainen van AI. Voor veel makers is het gebruik van generatieve AI echter ook een toevoeging aan de artistieke praktijk. Dat betekent dat wij ook af en toe vragen krijgen over of onze aangeslotenen werk dat (deels) met behulp van AI is gegenereerd mogen opgeven voor de collectieve rechten. Dit is een moeilijke vraag, ook omdat het recht hierover nog niet zo duidelijk is. Een voorwaarde voor opgave en het ontvangen van een vergoeding is uiteraard dat een werk aan de auteursrechtelijke toets voor bescherming voldoet. Daarvoor moeten er aan een werk onder andere bepaalde ‘creatieve keuzes’ van de maker ten grondslag liggen. Het is tot nu toe onduidelijk hoe dit criterium wordt ingevuld waar het gaat om AI (zie ook onze FAQ: Worden AI-creaties beschermd door het auteursrecht?). Maak je eigen inschatting Bij gebrek aan een duidelijk criterium wil Pictoright dit oordeel overlaten aan degene die het werk opgeeft. Als je van mening bent dat er bepaalde creatieve keuzes zijn gemaakt bij de totstandkoming van je werk (bijvoorbeeld in de prompt of nabewerking) en in de licentieovereenkomst met de aanbieder van de tool niet iets tegengestelds is opgenomen, dan kan dit werk worden opgegeven bij Pictoright voor de collectieve rechten. Belangrijk hierbij is wel dat de maker deze keuzes desgevraagd ook kan toelichten en eventueel visueel kan ondersteunen als dit werk eruit wordt gepikt in de controle. Het is dus van belang om je proces goed vast te leggen, van prompt tot eindproduct. De eerste beoordeling ligt in ieder geval bij de maker zelf, zoals dat nu ook het geval is als je een werk opgeeft. Dit kan natuurlijk altijd veranderen wanneer het recht verandert of verduidelijkt wordt. De ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en AI gaan ontzettend snel, dus het zou kunnen dat we ons standpunt hierover op den duur zullen aanpassen.

AI-enquête Om een nog betere inschatting te kunnen maken van wat onze aangeslotenen bezighoudt op het gebied van artificial intelligence is Pictoright bezig met het uitrollen van een enquête over dit onderwerp. Het is ons doel om beter te begrijpen waar de eventuele zorgen van beeldmakers liggen, zodat we hun belangen in het AI-debat nog beter kunnen behartigen. Zo hebben wij bijvoorbeeld vragen opgenomen over werken met AI in de artistieke praktijk, het gebruik van opt-outs en een mogelijk vergoedingsrecht. We horen graag van zo veel mogelijk beeldmakers hoe zij hier tegenover staan! Doe mee aan de enquête: → https://pictoright.nl/ enquete-auteursrecht-en-ai/

Bekijk hier het uitgebreide thema 'Auteursrecht en AI' → https://pictoright.nl/thema/ auteursrecht-en-ai/

Tekst: Luna Schumacher

ARTIFICIAL INTELLIGENCE - PICTORIGHT DECEMBER 2023

pictoright ------------------------------------------------------------------------------------------------------

An Evening at the Factory -------------------------------------------In Culemborg vinden kunstenaars en creatieven elkaar in de Gelderlandfabriek. Beeldmakers en performers laten zich hier door elkaar inspireren op experimentele avonden met artistieke inhoud. Twintig jaar geleden kraakte een groep kunstenaars de Gelderlandfabriek, die toen al jarenlang leegstond. Zij bliezen het pand naast station Culemborg nieuw leven in; de oude meubelfabriek groeide uit tot creatieve ontmoetingsplek met werkplaatsen, ateliers, exposities, een muziekpodium en een restaurant. Beeldend kunstenaar Kassandra Wolda maakt hier al tien jaar haar olieverfschilderijen. Samen met theatervormgever Thiadmer van Galen, nam ze tijdens corona het initiatief om – zodra het weer kon – een inspirerende ontmoetingsplek te creëren voor creatieven in de stad.

De expositie van Tabitha Boekweit en het optreden van Brainhack Musicbox op de twintigste Evening at the Factory.

PICTORIGHT FONDS - PICTORIGHT DECEMBER 2023

fonds ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Brede programmering Vanaf nummer 20 kregen ze steun van het Pictoright Fonds voor de bijdragen van beeldmakers. Dat begon op 20 april met de opening van een buitenexpositie van illustrator en kunstenaar Tabitha Boekweit. “Het leuke is dat het iedere keer een complete verrassing is, er wordt enorm breed geprogrammeerd,” aldus Wolda. Op de avond dat Tabitha haar werk toelichtte, speelde er bijvoorbeeld ook een Oekraïens synth-noise-jazz trio, Brainhack Musicbox. Zo wisselen schilders, gitaarvirtuozen, illustratoren, rappers, en fotografen en dansers elkaar iedere maand af. “Het is een prettig soort uitgaan met gelijkgestemden die met elkaar over de inhoud willen praten,” zegt Wolda. De laatste ‘evening’ van dit jaar vindt plaats op 21 december. Dan verzorgt fotograaf Femke Teussink de aftrap voor een dromerige muzikale roadtrip van het duo TELEPORT. Er zijn nog kaartjes te koop bij de Gelderlandfabriek. Tekst: Willemijn de Jonge

www.degelderlandfabriek.nl

Foto's: Pien Groen

Artisitieke In juni 2021, toen de samenleving weer open ging, zette de eerste ‘Evening at the Factory’ de toon voor een maandelijkse meet-up op het snijvlak van muziek en beeldende kunst. Een experimentele, licht rebelse avond op het indoor ‘pleintje’ tussen de ateliers, waar performers gewoon tussen het publiek zitten en staan. Het begint altijd met een vraaggesprek tussen curator Jesse Smale en een beeldmaker, met aansluitend een muziekoptreden geprogrammeerd door De Perifeer – van snoeiharde noise tot tapdans. “We hadden behoefte aan een plek waar je weer samen op een open, ontspannen manier over elkaars werk kunt praten,” vertelt Wolda. “Kunst en cultuur worden steeds meer ingezet om problemen in de maatschappij op te lossen, daardoor gaat de magie er een beetje vanaf.” Dat leidt tot versimpeling vinden de fabriekers, die weer aandacht willen voor de artistieke waarde van hun vak. “Wij willen een plek zijn waar je kunst gewoon kan beleven zonder dat je er per se iets mee moet, en zonder dat het geregisseerd en ingekaderd wordt.”

PICTORIGHT FONDS - PICTORIGHT DECEMBER 2023

verkocht ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst: Joanne Zwart

Natasja Kensmil, Untitled, 2000, houtskool op papier, 113,5 x 150 cm

Al sinds 1999 beheren we het auteursrecht van Natasja Kensmil (1973), winnares van onder andere de Buning Brongersprijs, de Philip Morris Kunstprins, de Johannes Vermeerprijs 2021 en recentelijk de Jeanne Oostingprijs 2023. Eerder dit jaar is bij het veilinghuis Adams Amsterdam Auctions het werk ‘Untitled’ (2000) geveild en verkocht voor een hamerprijs van € 3.250. Pictoright int hiervoor € 130 aan volgrecht.

VERKOCHT - PICTORIGHT DECEMBER 2023

Wanneer heb je recht op een volgrechtvergoeding? Het moet gaan om de doorverkoop van originele werken; het volgrecht is niet van toepassing op de eerste verkoop door de kunstenaar zelf. Het doorverkochte werk dient een origineel kunstwerk of een werk te zijn dat door de maker zelf of op zijn gezag in een beperkte oplage is vervaardigd. De doorverkoopprijs bedraagt minimaal € 3.000 en er moet een professionele kunsthandelaar bij de verkoop betrokken zijn.

mag dat? ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Webshops voor kunstafdrukken

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Betaalbare kunst aan de muur op bestelling: steeds meer bedrijven bieden via webshops afdrukken aan van foto’s, schilderijen en illustraties, die je op het gewenste formaat en materiaal thuis kunt laten bezorgen. Maar mag dat zomaar? En waar moet je op letten als je je eigen werk verkoopt via zo’n website?

Een ander mag uiteraard alleen met jouw toestemming een afdruk van jouw werk verkopen, ook als dit in de openbare ruimte staat (zie hierover ook onze online special over kunst in de openbare ruimte). Aarzel dus niet om dit te melden. In die gevallen probeert Pictoright er in ieder geval voor te zorgen dat de verkoop van de afbeelding wordt gestaakt.

Eens in de zoveel tijd krijgen we bij Pictoright vragen van aangesloten beeldmakers over on demand kunstdiensten als Werk aan de Muur, Kunst aan de Muur en Sfeer aan de Muur. Vaak gaat het dan om een foto van iemands werk die zonder toestemming te koop wordt aangeboden, bijvoorbeeld een foto van een beeld of bouwwerk in de openbare ruimte.

Verkoop van eigen werk Op deze platforms staan natuurlijk niet alleen maar inbreuken. De webshops worden door veel beeldmakers ook gebruikt om hun eigen werk op te verkopen. Dit kan natuurlijk: met jouw toestemming mogen zij jouw werk op hun website tonen en verkopen. Let er hierbij wel op dat je werk zelf geen inbreuk maakt.

MAG DAT? - PICTORIGHT DECEMBER 2023

Staat er vrij prominent een auteursrechtelijk beschermd werk van iemand anders op jouw eigen kunst? Dan mag je dit zonder toestemming van de rechthebbende niet zomaar verkopen. Bovendien is het ook aan te raden goed de voorwaarden van het platform te lezen. Welke rechten geef je weg? Is dat niet meer dan noodzakelijk? En welk deel van de opbrengst is voor jou als je werk wordt verkocht? Vind je dit redelijk? Bij sommige voorwaarden is overstappen naar een ander verkoopplatform wellicht het overwegen waard. Tekst: Luna Schumacher