NVVR-0521-2257 Wervelwind Magazine nr2 2021

WERVELWIND, HET KWARTAALBLAD VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN RUGPATIËNTEN ‘DE WERVELKOLOM’

32e jaargang

nr 2 - 2021

Lage rugklachten Mijn Re-integratieplan in de praktijk Hoe veilig?

Acceptatie 2.0 Column: - Coronakiller - Vriendinnen Vernieuwend onderzoek naar het verjongen van onze rug

Méér dan een steuntje in de rug!

Ook adverteren in dit magazine?

De lezers van Wervelwind zijn uitermate betrokken bij hun blad.

Wilt u hen bereiken? Adverteer!

Bel Ruud Leenheer: 088-07 07 230 of mail naar info@nvvr.nl

2 | wervelwind

COLOFON 32e Jaargang, nummer 2 | 2021 ISSN: 1388-3941 ‘Wervelwind’ is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten ‘de Wervelkolom’.

Opgericht 21 September 1987 K.v.K. 40411953 Den Haag ING: NL82INGB0000571814 T.n.v. NVVR 'de Wervelkolom' Ridderkerk De contributie bedraagt € 25,00 per jaar. ­Wanneer u zich aanmeldt na 1 juli, € 12,50 voor het resterende deel van het jaar.

De bijdrage voor partnerlidmaatschap is € 12,50 per jaar.

Postadres secretariaat: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam Tel: 088- 07 07 210 secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam tel: 088-07 07 230 ledenadministratie@nvvr.nl Infolijn: tel: 088-07 07 200 (lokaal tarief) Samenstelling bestuur: Voorzitter: Dhr. L. Voogt Secretaris a.i.: dhr. R. Leenheer Penningmeester: Dhr. C. de Jong Mw. A. Braam, Mw. C. Companje, mw. M. Dielhof Erevoorzitter: Dr. Ir. N. Stenvers †

Van de Redactie Onzekere toekomst. Al er iets is waar we niet tegen kunnen is het de onzekerheid van de toekomst. Het niet weten wat je te wachten staat, niet weten waar je je op voorbereiden moet. We weten na anderhalf jaar corona allemaal hoe dat voelt. Geen vakantieplannen kunnen maken, feestjes plannen, niet naar de therapeut kunnen en geen idee hebben wanneer je opgeroepen wordt voor de operatie waar je al een jaar lang op wacht. Onzeker over je inkomen, over de gezondheid van je geliefden of over die van jezelf. Met dank aan corona zijn we er goed in getraind.

Voor de meeste chronische rugpatiënten is ‘onzekerheid’ niet nieuw. Veel van hen zijn al goed getraind in ‘onzekerheid’, sommigen mogen zich zelfs expert noemen. Onzeker over je eigen fysieke gesteldheid, onzeker over lichamelijke stabiliteit of achteruitgang, onzeker over onafhankelijkheid, onzeker over de toekomst. Getraind en veerkrachtig duiken we met z’n allen de toekomst in waarvan niemand weet hoe die eruit gaat zien.

Wat wel zeker is, is dat er elk kwartaal een Wervelwind op uw deurmat ligt. Het neemt de onzekerheden misschien niet weg, maar biedt wel handvatten om je als rug patiënt aan op te trekken. Of steun te vinden in de verhalen over de onzekerheden van mede rugpatiënten.

De vereniging is lid van de Patiëntenfederatie Nederland en ieder(in)

Hulpvragen: Medische, juridische en psychologische hulpvragen? U kunt hiervoor contacten via het secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Vormgeving: Wentelwereld, Bergen op Zoom Druk: Quadraat, Oud Beijerland Redactie en Medewerkers: Mevr. D. Betting Dhr. S. Meereboer Mevr. K. Schaap Dhr. M. Cosemans Dhr. A. Spruit Mevr. L. v.d. Assche Mevr. I Schlaman Dhr. R. Leenheer Internet: www.ruginfo.nl Twitter: twitter.com/Wervelkolom Facebook.com/wervelkolom E-mail adressen: Algemeen: info@nvvr.nl Voorzitter: voorzitter@nvvr.nl Penningmeester: penningmeester@nvvr.nl Secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl Redactie: wervelwind@nvvr.nl

De deadline voor Wervelwind 2021-3 is 9 augustus 2021.

Mocht u begin september 2021 dit nummer nog niet ontvangen hebben, geeft u dan even een melding aan de ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl of 088-07 07 230

wervelwind | 3

Direct op de hoogte van NVVR-nieuws?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief Wij brengen u graag zo snel mogelijk op de hoogte van actuele ontwikkelingen of NVVR-nieuws.

Wilt u ook direct op de hoogte zijn van NVVR-nieuws? Geef dan uw e-mailadres aan ons door via ledenadministratie@nvvr.nl U ontvangt dan automatisch onze nieuwsbrief. Daarnaast is uw mailadres zo ook bekend bij ons, zodat wij u ook per mail op de hoogte kunnen houden van bijvoorbeeld een regionale bijeenkomst.

Met het doorgeven van uw mailadres bespaart u de vereniging tevens verzendkosten voor uitnodigingen per post. U kunt de toezending van de nieuwsbrief op ieder moment weer stopzetten.

Steun ons extra door ook supporter van de NVVR ‘de Wervelkolom’ te worden De Supportactie is de ideale manier om de NVVR te ondersteunen.

Maar liefst 80 % (€ 4,40) van ieder verkocht lot komt ten goede van de NVVR.

Hoe kunt u meedoen?

Als supporter van de NVVR machtigt u de Supportactie om 1 keer per maand of 1 keer per kwartaal één of meerdere loten a € 5,50 van uw bankrekening af te schrijven. Vier maal per jaar vindt er een trekking van de loterij plaats en maakt u kans op onderstaande nieuw prijzenpakket!

Vraag het machtigingsformulier aan bij: NVVR ‘de Wervelkolom’ Antwoordnummer 5422 3000 VB Rotterdam vul dit in en onderteken het en stuur het terug.

Via www.supportactie.nl/acties kunt u zich ook aanmelden.

Voor de Support Actie is op 18 januari 2007 door het ­ministerie van Justitie vergunning verleend onder nummer C051.7/1044244.

4 | wervelwind

Hoofdprijs: € 2.500,3 prijzen: 3-daagse MiniCruise Newcastle o.b.v. een 4-persoons zeezichthut 10 prijzen: Waardebon van ­Matrabike t.w.v. € 250,10 prijzen: Entreekaarten Thermen

10 prijzen: Waardebon Masita t.w.v. € 50,Laatste 4 cijfers goed: Topbloemen ­waardebon € 25,Laatste 3 cijfers goed: Jaarabonnement 100% NL Magazine

Inhoud Colofon......................................................................3 Van de Redactie........................................................3 Van het Bestuur....................................................... 6 Van de Ledenadministratie..................................... 8 Agenda.................................................................... 25 Puzzel.......................................................................27 Aanbiedingen voor de leden................................ 28

RAAD VAN ADVIES Prof. Dr. B. Koes Hoogleraar huisartsgeneeskunde Dr. H. Koning Anesthesioloog-pijnspecialist Mw. Dra. J.M. Maijers Psychologe Dhr. B. ter Meulen Neuroloog Prof. Dr. W.C. Peul Hoogleraar Algemene ­Neurochirurgie, Neurochirurg en Epidemioloog Mr. Drs. J.G.C. van Schaik Juridisch adviseur Prof. Dr. R.J.E.M. Smeets Hoogleraar revalidatiegeneeskunde

Columns Coronakiller............................................................ 22 Vriendinnen............................................................ 26

Artikelen

Drs. J.P.H.K. Timmerman Adviseur stakeholder engagement Prof. Dr. P.C.P.H. Willems Orthopedisch chirurg Dr. J.P. van Wingerden Bestuurder Spine & Joint Centre Dr. M. Dekker Orthopedisch chirurg Erelid, voormalig lid Raad van Advies

Lage rugklachten..................................................... 9 Mijn Re-integratieplan in de praktijk.....................14 Vernieuwend onderzoek naar het verjongen van onze rug............................................................16 Hoe veilig?...............................................................19 Acceptatie 2.0......................................................... 23

Verder in dit nummer Schuif eens aan bij een lotgenoot (inloopuur).... 29 Regiocontactpersonen / Adressen....................... 30

De vereniging wordt mede ondersteund door:

Informatie over het lidmaatschap Aanmelden:

De contributie bedraagt € 25,00 per kalenderjaar (januari t/m december).

Voor partners van leden is er de mogelijkheid om voor € 12,50 partnerlid te worden.

Bij aanmelden gaat uw lidmaatschap van de vereniging in voor onbepaalde tijd.

Afmelden:

Wilt u uw lidmaatschap van de NVVR ‘de Wervelkolom’ onverhoopt beëindigen?

Dat kan (schriftelijk of per e-mail) tot uiterlijk 12 weken voor het einde van het kalenderjaar (artikel 6.2 van de statuten van de vereniging).

Afmeldingen die daarna binnen­ komen, lopen nog tot en met het einde van het aansluitende kalenderjaar.

Ledenadministratie:

Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam ledenadministratie@nvvr.nl

wervelwind | 5

Van het Bestuur Beste leden van de NVVR en belangstellende lezers van ons ledenblad Wervelwind.

Een jaar geleden schreven wij in Wervelwind (nummer 2 - 2020) dat het bijzondere tijden zijn voor ons als vereniging, maar ongetwijfeld ook voor u. Veel van de geplande activiteiten konden en mochten vanwege het Corona virus niet doorgaan, zoals de inloopuren en voorlichtingsbijeenkomsten in ziekenhuizen en andere locaties. Ook onze Landelijke Contactdag en Algemene Ledenvergadering (mei 2020) hebben wij moeten verzetten naar oktober 2020, welke uiteindelijk in live vorm ook niet is doorgegaan.

In de eerste uitgave van Wervelwind dit jaar (nummer 1-2021) schreven wij dat we hopelijk weer stap voor stap terug kunnen naar het normale leven, zodat de activiteiten: inloopuren in ziekenhuizen, het aanwezig zijn met een stand op een beurs of voorlichtingsmarkt, weer gestart kunnen worden.

Tevens waren wij positief en hoopvol gestemd dat onze Landelijke Contactdag op zaterdag 24 april 2021 weer gehouden zal kunnen worden in de ReeHorst te Ede, met daarbij de opmerking dat het ook nog mogelijk kan zijn dat de datum toch nog opgeschoven gaat worden. Dit blijkt nu toch het geval te zijn.

Landelijke Contactdag 2021 is verschoven naar 9 oktober 2021 Willen degenen die zich al eerder hebben aangemeld voor 24 april ons alsnog even laten weten of deze nieuwe datum wel of niet schikt via: ledenadministratie@ nvvr.nl of d.m.v. het formulier (zie pagina 21) naar NVVR 'de Wervelkolom', Antwoordnummer 5422, 3000 VB Rotterdam (postzegel niet nodig).

Leden die zich alsnog aan willen melden kunnen dit ook doen via de hierboven genoemde mogelijkheden.

Elk nadeel heeft zijn voordeel, want het verschuiven van de datum geeft ook nog meer ruimte in tijd (voor ons als bestuur en zeker ook voor u) om kandidaten te vinden voor de vacatures. Wellicht heeft u zelf interesse of denkt u iemand te weten om te benaderen.

Zoals u weet gaat het om de volgende vacatures: - Algemeen bestuurslid voor de functie van Secretaris - Algemeen bestuurslid i.v.m. het aftreden en niet herbenoembaar zijn van mevrouw Cathy Companje.

6 | wervelwind

Om de basistaken Voorlichting, Belangenbehartiging en Lotgenotencontact goed uit te kunnen voeren zijn onze vrijwilligers onmisbaar, daarnaast zijn er nog altijd nieuwe collega’s welkom. Er vanuit gaande dat we stap voor stap weer terug kunnen naar het normale leven en daarmee ook de inloopuren in ziekenhuizen, het aanwezig zijn met een stand op een beurs of voorlichtingsmarkt weer kunnen gaan starten, zijn nieuwe vrijwilligers méér dan welkom.

Weet u iemand of heeft u zelf zin om als vrijwilliger aan de slag te gaan, geef dit dan door aan het secretariaat.

In deze uitgave treft u een artikel aan over Lage rugklachten van Prof. Dr. Paul Willems.

Dit is tot stand gekomen n.a.v. het project Samen Beslissen Stadspoli MUMC Maastricht, waar ook de NVVR bij betrokken is geweest. Het is een overzichtsartikel met een nieuwe manier van evaluatie, behandeling en begeleiding van patiënten met lage rugpijn.

Verder treft u een interessant artikel aan over een vernieuwend onderzoek over het verjongen van onze rug.

Graag ook uw aandacht voor de oproep: Wat deed het virus met u?

Zoals u wellicht weet is onze vereniging aangesloten bij de belangrijke koepels Patientenfederatie Nederland en ieder(in) het netwerk voor mensen met een beperking of chronische ziekte. Tevens zijn wij als NVVR 'de Wervelkolom' (al dan niet via deze koepels) betrokken bij projecten en onderzoekstrajecten van het Zorginstituut Nederland zoals het project Zinnige Zorg bij R ­ ugklachten.

Activiteiten van de NVVR 'de Wervelkolom' In de afgelopen periode zijn er naast de vaste werkzaamheden diverse activiteiten geweest waar wij als NVVR bij betrokken zijn of waren, zoals: - Project Samen Beslissen van MUMC Maastricht - Ontwikkeling KNGF Richtlijn Lage Rugpijn - Patiëntenfederatie (online) ALV en Directieoverleg - Bijeenkomst (online) over onderzoeksprogramma Patiënten-participatie van het Zorginstituut en MUMC Maastricht - Bestuursvergaderingen en DB overleg (online) - Online overleg Project Lage Rugklachten Martini Ziekenhuis Groningen

Veel leesplezier bij het lezen van deze Wervelwind, Namens het bestuur wens ik u een goede gezondheid en een mooie zomer toe.

Leen Voogt, voorzitter NVVR 'de Wervelkolom'

Gebruikte afkortingen: ALV = Algemene Leden Vergadering DB = Dagelijks Bestuur KNGF = Koninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie MUMC = Maastricht Universitair Medisch ­Centrum NVVR = ­ Nederlandse Vereniging van Rug­ patiënten

Even voorstellen?

Ik ben Adrie Spruit en reageerde recent op de oproep om de redactie van de Wervelwind te komen versterken. Ik ben 70 jaar en ben sinds mijn 29e vertrouwd met rugproblemen en het medische circuit daarvoor.

Ondanks een lastige rug heb ik wel altijd gewerkt, vooral bij de overheid. De afgelopen 20 jaar was ik een proces- en informatiearchitect. Dat klinkt ingewikkeld, maar lijkt toch wel op het werk van een 'gewone' architect. Ook ik maakte tekeningen (of platen), maar dan niet van een huis of ander gebouw, maar van en voor de informatievoorziening van de overheid. In een informatiearchitectuurplaat kan een blokje staan voor DigiD en andere blokjes voor databasesystemen met gegevens en systemen om digitaal een vergunning of subsidie aan te vragen. Lijnen tussen die blokjes laten dan zien hoe al die systemen met elkaar samenhangen en samenwerken.

Tegenwoordig doe ik heel soms nog een ZZP-klus. En nu ben ik dus ook beschikbaar voor de Wervelwind. Naast het tekenen van architectuurplaten heb ik in mijn werk ook veel geschreven. Vaak was het doel daarvan het vastleggen en delen van kennis over hoe de informatievoorziening van de overheid in te richten. Zo zie ik ook mijn werk voor de Wervelwind. Kennis verzamelen en dingen uitzoeken om dat vervolgens uit te schrijven en te delen met de lezers van de Wervelwind.

wervelwind | 7

Van de Ledenadministratie Deze keer geen rubriek “Uw penningmeester spreekt” maar een stukje van de Ledenadministratie.

De aanvraag voor de subsidievaststelling voor de subsidie voor boekjaar 2020 is in behandeling en de aanvraag subsidie voor het boekjaar 2021 is door FondsPGO goedgekeurd.

De datum voor de volgende incassoronde is 30 juli 2021.

Door de ledenadministratie is een herinneringsnota voor nog openstaande contributie gestuurd.

Hierop is door de leden heel goed gereageerd, onze dank hiervoor.

Helaas moeten we constateren dat we van sommige leden geen juiste of onvolledige gegevens in de ledenadministratie hebben.

Van een aantal leden zijn de adresgegevens niet helemaal juist.

Anderen zijn het laatste jaar van provider veranderd en daardoor is het mailadres gewijzigd.

Weer anderen zijn overgestapt naar een andere bank en hebben dus een ander IBANnummer gekregen.

Wilt u zo goed zijn dit soort wijzigingen door te geven aan de ledenadministratie. Bij voorkeur via email: ledenadministratie@nvvr.nl. Anders per post naar NVVR 'de Wervelkolom', antwoordnummer 5422, 3000 VB Rotterdam (postzegel niet nodig).

Mocht u voor het betalen van de contributie over willen stappen op automatische incasso, wilt u dit dan doorgeven aan de ledenadministratie, dan krijgt u het benodigde formulier toegestuurd.

Op zaterdag 9 oktober is de Landelijke Contactdag. Indien u zich voor de vervallen datum 24 april 2021 aangemeld hebt, wilt u ons dan laten weten (mocht u dit nog niet gedaan hebben) of de nieuwe datum u wel of niet schikt.

Verder wens ik u een zo gezond en pijnvrij mogelijke zomer toe.

Ruud Leenheer Ledenadministratie

Opiaten.nl Eind 2020 is de website www.opiaten.nl gelanceerd.

Daarop is onafhankelijke informatie te vinden over opioïden.

Patiënten vinden er (op termijn) achtergrondinformatie; zorgverleners ook materialen en wetenschappelijke onderzoeken.

Het IVM is verantwoordelijk voor de website.

8 | wervelwind

Lage rugklachten Veel mensen kampen met lage rugklachten. Het is een van de meest voorkomende aandoeningen in ­Nederland. Maar de zorg voor deze groep patiënten is versnipperd en niet erg uniform. Patiënten worden – ook binnen het ziekenhuis – van loket naar loket verwezen. Om de zorg te structureren en toegankelijker te maken zijn het MUMC en zorgprofessionals uit de eerste lijn in 2016 de Stadspoli Rug in Maastricht begonnen, een anderhalvelijnscentrum voor lage rugklachten. De poli is inmiddels bewezen succesvol. Nu is het tijd voor de volgende stap. Onderzoekers van Equalis en de VU hebben deze zomer samen met MUMC en de stadspoli een voorlopersubsidie ontvangen, vanuit de regeling Transparantie over de kwaliteit van zorg, om Samen Beslissen te implementeren bij de Stadspoli Rug. In dit artikel wordt kort een overzicht gegeven van oorzaken, symptomen, diagnostiek en behandeling van lage rugpijn, maar bovenal wordt een nieuwe manier van evaluatie, voorlichting, samen beslissen en begeleiden van patiënten met lage rugklachten gegeven met focus op hoe het beste om te gaan met lage rugklachten.

Overzichtsartikel met een nieuwe manier van ­evaluatie, behandeling en begeleiding van patiënten met lage ­rugpijn. Wervelwind, NVVR. Mei 2021.

Auteur: Paul Willems, orthopedisch chirurg Hoogleraar ‘Integrated Spinal Care’, Maastricht UMC

Lage rugklachten komen heel vaak voor. Van de westerse bevolking maakt 60 tot 90% ten minste één keer in het leven een episode door met lage rugpijn. In de huisartsenpraktijk komt het jaarlijks bij 41 op de 1000 patiënten voor. Aangezien ongeveer de helft van de patiënten met lage rugpijn de huisarts bezoekt, komt het in de totale bevolking dus nog veel frequenter voor. De incidentie en prevalentie stijgen met de leeftijd. Lage rugpijn gaat gepaard met een hoge ziektelast en leidt, vooral vanwege ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid tot hoge maatschappelijke kosten.

Bij minder dan 5% van de patiënten met lage rugklachten in de eerstelijnszorg bij de huisarts is er een specifieke oorzaak voor de klachten. In tabel 1 staan de meest voorkomende specifieke oorzaken van lage rugpijn met de bijbehorende klinische kenmerken of symptomen.

Bij veruit de meeste patiënten met lage rugpijn is er geen specifieke lichamelijke oorzaak aanwijsbaar, ook wel aangeduid als ‘aspecifieke lage rugklachten’. Waarschijnlijk is hier de rugpijn vooral mechanisch van aard; dat wil zeggen dat de pijn veroorzaakt wordt door overbelasting van pijngevoelige structuren in en rond de wervelkolom, zoals de tussenwervelschijven, facetgewrichten, spieren, pezen of zenuwen.

wervelwind | 9

Diagnostiek Binnen het medische circuit zien naast huisartsen, vooral orthopeden, pijnspecialisten, neurologen, maar ook sociaal-geneeskundigen, patiënten met lage rugpijn. Het diagnostisch handelen bij rugklachten heeft twee belangrijke doelen. In de eerste plaats is het belangrijk om specifieke oorzaken van lage rugpijn te onderkennen, omdat deze veelal een andere behandeling vragen dan

L1

L5

aspecifieke lage rugpijn. Een tweede belangrijk doel is om bij aspecifieke lage rugpijn tijdig te onderkennen wanneer de klachten een chronisch karakter dreigen te krijgen - we spreken van chronische lage rugpijn indien de klachten langer dan 12 weken aanhouden - en ook of psychosociale factoren een rol spelen, omdat dan een actievere meer daarop gerichte aanpak geïndiceerd is.

In tabel 1 staan de meest voorko-

Tabel 1. Specifieke oorzaken van lage rugpijn met bijbehorende symptomen/kenmerken. (Bron: Arianne Verburg, Ton Kuijpers en Paul Willems. Lagerugpijn. Artikel voor onderwijs en opleiding. Ned Tijdschr v Geneesk 2020:p.8-17)

Aandoening

Symptomen/kenmerken

Lumbosacraal radiculair ­syndroom (‘hernia’)

- Scherpe, brandende pijn in 1 been staat op de voorgrond - Toename bij drukverhogende momenten zoals persen - Minder kracht of gevoel in de benen en plasklachten met incontinentie zijn mogelijk

Maligniteit (uitzaaiing van kwaadaardige tumor naar de wervelkolom)

- - - - - - -

Wervelfractuur bij osteoporose (traumatisch of spontaan)

- - - -

Rheumatische aandoeningen (bv ziekte van Bechterew)

- - - - - - - - -

Spondylolisthesis (geleidelijk afglijden van een lendenwervel)

- Begin van lagerugpijn vaak voor 20e levensjaar - Palpabel trapje in verloop van processi spinosi laag lumbaal - Neurologische uitvalsverschijnselen mogelijk

Spondylodiscitis/epiduraal abces (infectie)

- - - - - - -

Scoliose (kromming van de rug)

- Bochelvorming - Scheefstand wervelkolom, met mogelijk balansprobleem naar voren of naar de zijkant - Neurologische uitvalsverschijnselen mogelijk

10 | wervelwind

Patiënt bekend met maligniteit (vooral borst-, prostaat- en ­longcarcinoom) Leeftijd > 50 jaar Continue pijn, onafhankelijk van houding of bewegen Nachtelijke verergering van de pijn Neurologische uitvalsverschijnselen, vaak beiderzijds Algehele malaise, nachtzweten Onverklaard gewichtsverlies

Leeftijd > 65 jaar Vrouwelijk geslacht Langdurig gebruik van corticosteroïden Postuurverandering (versterkte thoracale kyfose (bolling), verminderde rib-bekkenkam afstand) - Lengtevermindering - Plotseling ontstaan van de klachten, soms na val - Laag lichaamsgewicht - Gebroken heup bij ouders Ontstaan van lage rugpijn voor 45e levensjaar Klachtenduur > 3 maanden (bijna dagelijks) Geleidelijk ontstaan van de klachten Nachtelijke pijn (met verbetering na het opstaan) Minder pijn en stijfheid bij bewegen Geen verbetering in rust; ochtendstijfheid Sterke verbetering na gebruik van ontstekingsremmers Verminderde beweeglijkheid van de wervelkolom Verstreken lumbale lordose (klachtenduur > 10 jaar), toegenomen ­thoracale kyfose

Onvoldoende reactie op (hoog gedoseerde) pijnmedicatie Snel progressieve neurologische uitval Koorts, koude rillingen, nachtzweten Onverklaard gewichtsverlies Intraveneus drugsgebruik Vaak bij patiënten met verminderde weerstand Recente rugoperatie, epidurale injectie, lumbaalpunctie of zenuw­wortelblokkade

mende specifieke oorzaken en bijbehorende symptomen van lage rugpijn. Met name nachtelijke pijn, koorts, malaise en onverklaard gewichtsverlies zijn omineuze symptomen. Op hogere leeftijd moet aan een osteoporotische wervelinzakking (wervelbreuk t.g.v. botontkalking) of maligniteit (uitzaaiing van een tumor in de wervelkolom) worden gedacht, zeker bij aanwezigheid van deze symptomen.

Het lichamelijk onderzoek, heeft vooral het doel om een indruk te krijgen van de mate van bewegingsbeperking en de ernst van de pijn. Verder moet gelet worden op ernstige houdingsafwijkingen. Een versterkte bolling van de rug en verminderde rib-bekkenkam afstand in combinatie met lokale kloppijn zijn aanwijzingen voor bijvoorbeeld een osteoporotische wervelinzakking.

Ten gevolge van voortschrijdende osteoporose kunnen inzakkingsfracturen van wervellichamen ontstaan die pijn en verminderde mobiliteit veroorzaken. In de open bevolking heeft op de leeftijd van 85 jaar 25 % van de vrouwen en 13 % van de mannen een of meer inzakkingsfracturen, het meest frequent op de niveaus Th12 en L1. Er is een duidelijke

relatie aangetoond tussen het hebben van een of meer inzakkingsfracturen en lage rugpijn.

Bij vermoeden van een lumbosacraal radiculair syndroom is onderzoek van de motoriek, reflexen, sensibiliteit van belang. Het LRS wordt in meer dan 90 % van de gevallen veroorzaakt door een uitpuilende discus intervertebralis, die een van de uittredende ruggenmergswortels beknelt. Het wordt ook wel hernia nuclei pulposi (HNP) of kortweg hernia genoemd.

Bij vermoeden van een specifieke oorzaak wordt bij voorkeur verwezen naar de tweedelijnszorg (ziekenhuis) waar beeldvorming middels MRI-scan kan worden verricht en behandeling al dan niet operatief kan worden ingezet.

Indien er bij anamnese en lichamelijk onderzoek geen aanwijzingen zijn voor een specifieke oorzaak, wordt beeldvormende diagnostiek niet standaard aanbevolen. Er ontbreekt een duidelijk verband tussen bv. aspecifieke slijtage kenmerken van de wervelkolom op de röntgenfoto en lage rugpijn.

Initiatief Stadspoli Rug Bij aspecifieke lage rugklachten nemen de pijn en beperkingen soms al binnen een maand af. Echter, 4050% van de patiënten ontwikkelt in meer of mindere mate, chronische klachten. Bij deze patiënten is de kans op herstel kleiner. Waarschijnlijk spelen psychische en sociale factoren een rol bij het chronisch worden van aspecifieke klachten.

Voorbeelden hiervan zijn angst voor pijn en bewegen en ongerustheid over het beloop. Ook een passieve copingstijl, aanwezigheid van depressieve gevoelens en psychische stress, alsmede problemen in huisof werksfeer kunnen het herstel belemmeren.

Waar kan deze grote groep van patiënten nu het beste naar toe? Hoe kunnen we de zorg voor hen beter structureren en toegankelijker maken? Hiertoe is door specialisten van het Maastricht UMC en zorgprofessionals uit de eerste lijn in 2016 de Stadspoli Rug in Maastricht gestart, speciaal voor mensen met lage rugklachten. In deze speciale setting binnen het domein van de huisartsen wordt de patiënt eenmalig op uniforme wijze uitgebreid geëvalueerd door een specialist waarna

wervelwind | 11

samen met de patiënt de meest passende behandeling kan worden gekozen.

Als een huisarts verwijst naar de Stadspoli Rug wordt allereerst een röntgenfoto van de lage rug gemaakt. Hoewel het maken hiervan niet geassocieerd is met een verbeterde prognose, blijkt uit Brits onderzoek dat 80 % van de patiënten met rugpijn prijs stellen op een röntgenfoto, en hierdoor ook meer tevreden zijn over de verleende zorg.

Daarnaast is de röntgenfoto vooral screenend bedoeld om eventuele specifieke rugaandoeningen op te kunnen sporen, dan wel uit te sluiten (denk bv aan een afglijdende ruggenwervel of een wervelinzakking bij botontkalking). Daarnaast krijgt de patiënt toegang tot een link en onze website waar zij ter voorbereiding informatie-materiaal – ontwikkeld met medewerking van de NVVR 'de Wervelkolom' - zoals folders, een animatie-film over lage rugklachten en tips voor het gesprek met de dokter (zie figuur) kunnen bekijken.

Daarnaast wordt de patiënt gevraagd een aantal vragenlijsten online in te vullen die specifiek gaan over de pijn, beperkingen, functioneren en kwaliteit van leven, maar die ook screenen of er sprake is van psychosociale problemen zoals somberheid of bewegingsangst. Indien gewenst kan de patiënt deze vragen ook voorafgaand aan het consult invullen op de Stadspoli zelf. De uitkomsten en betekenis van deze vragenlijsten worden tijdens het consult met de patiënt besproken.

Op de Stadspoli zal vervolgens de verpleegkundige met de patiënt zaken als medische voorgeschiedenis, medicijngebruik en eventuele alarmsymptomen bespreken, alsmede de patiënt vragen alvast duidelijk na te denken over diens hulpvraag aan de dokter.

Hierna volgt het gesprek van de specialist (in Maastricht is dat een orthopeed, neuroloog of anesthesio-

12 | wervelwind

loog/pijnspecialist) met de patiënt.

Na het bekijken van alle verkregen gegevens en het verrichten van een lichamelijk onderzoek zal de arts beginnen met uit te leggen dat er bij aspecifieke lage rugklachten vaak meerdere opties ter behandeling of begeleiding zijn en dat het belangrijk is de voor de patiënt meest passende te kiezen. Vervolgens zal de arts deze opties met hun voors en tegens bespreken (denk hierbij aan pure voorlichting, pijnstilling optimaliseren, ondersteunend corset, bewegingsprogramma’s, gerichte fysiotherapie of intensieve programma’s Revalidatie). Daarna zal de arts aan de patiënt vragen wat voor hem/ haar belangrijk is, wat is het grootste probleem? Uiteindelijk zullen ze dan

gezamenlijk beslissen tot de meeste passende optie, het zogenaamde Shared Decision Making. De huisarts wordt per brief vervolgens ingelicht zodat die ook de patiënt indien gewenst hierin verder kan begeleiden.

Bewegen Extra vermelding verdient hierbij aandacht voor bewegen. Bij chronische aspecifieke lage rugpijn komt de nadruk bij de behandeling op het omgaan met de klachten en optimaal dagelijks functioneren te liggen en niet op het verdwijnen van de pijn.

Het belangrijkste doel van de behandeling is te bevorderen dat de patiënt in beweging blijft of komt, zelfs bij veel pijn en hinder, en zo veel

Deze tips helpen u in uw gesprek met de arts.

Zo krijgt u goede en voldoende informatie om samen een besluit te nemen.

Neem deze kaart gerust mee naar de afspraak

● Vertel de arts over uw klachten ● Vertel de arts waar u zich zorgen over maakt ● Vraag de arts wat de resultaten van de vragenlijsten betekenen ● Vertel de arts wat uw verwachtingen zijn ● Vertel de arts wat uw huisarts of fysiotherapeut u heeft gezegd

● Vraag de arts wat uw mogelijkheden zijn

● Vraag de arts naar wat de voor- en nadelen zijn van de mogelijkheden ● Vertel wat voor u belangrijk is, bijv. weer kunnen fietsen ● Vraag de arts wat het advies betekent in uw situatie ● Vertel de arts wat uw afwegingen zijn ● Herhaal wat u met uw arts heeft besloten ● Stel de arts alle vragen die u nog heeft

mogelijk blijft functioneren wat betreft werk, huishouden, hobby’s en andere dagelijkse bezigheden.

Veel patiënten met lage rugklachten kunnen of durven niet te bewegen.

Hiervoor zijn in Maastricht 2 initiatieven opgezet. Allereerst bestaat het initiatief ‘Maastricht Sport’ waar patiënten gratis onder deskundige begeleiding een half jaar in groepsverband kunnen sporten. Dit initiatief wordt financieel gesteund door gemeente en provincie. Daarnaast kunnen patiënten verwezen worden naar een netwerk van ‘dedicated’ in de rug gespecialiseerde fysiotherapeuten, die uniform werken volgens geprotocolleerde afgesproken behandelvormen waarbij bewegen

en voorlichting een centrale plaats innemen. Zij doen ook aan monitoring van behandeling, d.w.z. zij nemen scoringslijsten voorafgaand en aan het einde van de behandeling af waarmee bekeken kan worden of de patiënt ook vooruitgang heeft geboekt. Deze resultaten worden ook teruggekoppeld zodat we hiermee de zorg uiteindelijke gerichter en dus ook beter in kunnen gaan zetten.

Bij onvoldoende effect hiervan of als de patiënt nog niet is teruggekeerd in het arbeidsproces, én er sprake is van een hoge ziektelast, kan als volgende behandelstap verwijzing voor multidisciplinaire behandeling overwogen worden. Deze behandeling bestaat uit een combinatie van edu-

Rugklachten zijn voor iedereen anders. Informeer uw arts daarom goed over uw klachten. Vertel hoe lang en hoe vaak u klachten heeft, welke pijn u voelt en wat u beperkt in het dagelijkse leven. Laat de arts ook weten waar u zich zorgen over maakt. Dan kan de arts daar rekening mee houden.

Daarnaast heeft u vooraf aan het consult vragenlijsten ingevuld. Met uw arts kunt u bespreken of de vragenlijsten iets bijzonders laten zien.

Soms heeft de huisarts of fysiotherapeut al iets gezegd over wat zij verwachten. U kunt deze verwachtingen ook met de arts bespreken.

Tijdens uw consult bespreekt u met uw arts de volgende stappen. Soms zijn er verschillende mogelijkheden.

Vraag uw arts naar wat wel en niet mogelijk is voor u.

Om een keuze te kunnen maken, heeft u informatie nodig.

Verschillende mogelijkheden hebben verschillende voor- en nadelen. Vraag wat de voor- en nadelen zijn van de mogelijkheden. Zo kunt u beter afwegen wat dit voor u betekent.

Vertel de arts ook wat voor u belangrijk is. Zo weet de arts hoe hij/zij u het beste advies kan geven. Vraag daarom wat de mogelijkheden betekenen in uw situatie.

Aan het einde van het consult neemt u samen met de arts een beslissing over de volgende stap. Vertel de arts wat uw afwegingen zijn. Ook kunt u het advies van de arts herhalen.

Door het advies te herhalen, kan de arts zien of u alles goed heeft begrepen.

Zorg er ook voor dat u alle vragen stelt die u heeft.

Zo komt u samen tot een goede beslissing.

catieve, fysieke, gedragsmatige en/ of arbeidsgerelateerde interventies.

Hierbij zijn verschillende disciplines, zoals een revalidatiearts, psycholoog en fysio- of oefentherapeut betrokken. Zo nodig ook ergotherapie of maatschappelijk werk.

Beschouwing Het is van belang om bij lage rugklachten specifieke oorzaken uit te sluiten. Bij patiënten met aspecifieke lage rugpijn kan begeleiding complex zijn, gezien het chronische en soms invaliderende karakter van de klachten en de beperkte therapeutische mogelijkheden. De uitdaging voor alle betrokken behandelaars ligt in het voorkomen van onnodige verwijzingen en het bevorderen dat de patiënt zo veel mogelijk blijft bewegen en functioneren wat betreft werk, huishouden, hobby’s en andere dagelijkse bezigheden. Veelal zal deze zorg in de eerste lijn geleverd kunnen worden. In geval van twijfel over een specifieke oorzaak van de klachten of persisterende ongerustheid bij de patiënt met neiging tot chronificatie kan verdere evaluatie zinvol zijn. Op de stadspoli Rug werken orthopeden, anesthesiologen, neurologen en gespecialiseerd verpleegkundige of PA nauw samen in goed contact met de huisarts. Van alle patiënten is ongeveer negentig procent terugverwezen naar de huisarts met een persoonlijk advies en behandelplan. De andere zijn doorverwezen naar het ziekenhuis voor nader onderzoek. Dat is bijna de helft minder dan in de traditionele situatie. Daarnaast merkt de patiënt dat de doorlooptijden veel korter zijn, van soms vele maanden, tot twee à drie weken nu. In Maastricht alleen al bespaart deze werkwijze jaarlijks een ton aan ziekenhuiskosten. Het financiële voordeel voor de patiënt is dat hij/zij met behandelingen in de eerste lijn geen eigen risico kwijt is.

Maar bovenal is de patiënt sneller bij de juiste zorgverlener om aan zijn/ haar herstel te werken.

wervelwind | 13

Mijn Re-integratieplan in de praktijk tekst: Maaike van Son

Subsidie vanuit de overheid maakte het vorig jaar mogelijk om kosteloos een kort loopbaantraject te starten.

Collega-coach Annemiek de erom en ik stelden een programma samen dat specifiek gericht is op het begeleiden van mensen met chronische klachten.

Mensen met chronische aandoeningen konden aan de slag met vragen als 'Wat zijn mijn kwaliteiten? Waar ben ik goed in en wat kan ik minder goed? Welke mogelijkheden heb ik op de arbeidsmarkt met mijn rugklachten? Welk werk past bij mij en waar vind ik dat soort werk? Wat heb ik nodig om beter te func tioneren?

Bijvoorbeeld: Hoe ga ik om met mijn klachten op het werk? En vertel ik op het werk juist wel of niet dat ik rugklachten heb?

14 | wervelwind

25 kandidaten, 25 vragen Alle 25 kandidaten hebben gebruik kunnen maken van de instrumenten en informatie die de online tool Mijn Re-integratieplan biedt. Immers, ook als je geen werkgever hebt, al langer klachten hebt of niet in een re-integratietraject zit, biedt Mijn Re-integratieplan handvatten om mee aan de slag te gaan.

Juist als het gaat over werken met rugklachten. Onze laatste kandidaten zijn aan het onderzoeken hoe ze slim kunnen omgaan met hun

energie. We krijgen berichten van sollicitatiegesprekken,passende vacatures, gesprekken met leidinggevenden, aanpassingen op de werkplek en nog veel meer. Dus, werken met rugklachten, kan dat? Ja. En Mijn Re-integratieplan kan je daarbij ondersteunen. Kati heeft eerder zo'n traject gevolgd en schrijft over haar ervaringen.

Een voorbeeld: de ervaringen van Kati 'In augustus vorig jaar belde ik

Maaike van Son met de vraag: "Hoe vertel ik mijn werkgever over mijn klachten?"Ik had mij enkele dagen daarvoor ziek gemeld en ik had geen idee hoe het nu verder moest. Na het gesprek met Maaike stelde zij voor een loopbaanadviestraject te starten en stuurde mij informatie hierover. Ik dacht eerst dat dit traject voor mij niet van toepassing was.

Het leek mijmeer voor mensen die op dit moment geen werk hebben.

Ik heb nog een baan en mijn leidinggevende heeft mij bij terugkeer passend werk beloofd. Maaike gaf aan dat ik wel in aanmerking kom. Dat ik nu nog een baan heb, wil niet zeggen dat ik die baan ook kan houden.

"Als dere-integratie niet lukt, moet je toch op zoek naar watanders. Binnen of buiten je organisatie. Dan kun je beter voorbereid zijn. Hoe fijn is het als jij zelf aan kunt geven wat voor jou passend werk is: gaf Maaike aan.

bij de voorbereidingen van de gesprekken met de bedrijfsarts en met mijn werkgever. De bijbehorendechecklists vond ik superhandig. De modules 'Mijn rechten en plichten' en 'Met wie heb ik te maken?' zijn goede bronnen van informatie. De vragenlijsten die daarbij horen,zijn ook heel leerzaam, en leuk om te maken. Ik heb een hoop zeer bruikbare tips en mogelijke oplossingen voor veel voorkomende problemen gekregen. Ook heb ik geleerd wat er van mij verwacht wordt. De ondersteunende video's over communicatie stimuleerden mij. Soms was het heel grappig om te zien hoe je zeker niet moet communiceren met je bedrijfsarts en werkgever.

bereid met een checklist en had een medisch cv opgemaakt. Door het gebruik van de checklist 'Beperkingen en mogelijkheden' heb ik een mooi overzicht op papier gezet.Mijn medisch cv, volgens Maaike's schema, lukte ook prima. Het heeft mij inzicht gegeven in mijn situatie, en overzicht'.

'Je glas is halvol...

0, wat was dat confronterend! Wat ben ik achteruit gegaan met mijn 'kunnen: Dat werd nu ineens goed zichtbaar.Een van de belangrijkste dingen die bij mij is blijvenhangen, is de mail waarin Maaike aangaf: "Je glas ishalfvol ... waar is de kraan?"

Maaike heeft mij geleerd de kraan te vinden en ik hebgeleerd om hem zelf open te draaien.

Waar is de kraan'

Mijn re-integratieplan 'En dus startte ik met het online­ programma 'Mijn re-integratieplan:Ik ken nu de wettelijke stappen bij reintegratieen mijn rechten en plichten daarbij. Deze kennis hielp mij

Goed voorbereid met medisch cv en checklist Dankzij Maaike ging ik heel goed voorbereid naar het eerste gesprek met de bedrijfsarts. Ik had mij voor-

Marktwaarde, mogelijkheden en beperkingen Om mijn marktwaarde te peilen maakte ik twee testen. De arbeidsmarktscan waar de 'marktwaarde' van mijn beroep en opleidingen werden beoordeeld en een test waar mijn geestelijke en lichamelijke mogelijkheden en beperkingen werden getest.

Wil je ook loopbaanadvies?

• Mijn Re-integratieplan kan je ondersteunen om binnen je mogelijkheden weer aan het werk te gaan: te re-integreren. Op www.mijnreintegratieplan.nl kun je gratis een account aanmaken en profiteren van alle tips en tools. Het is een initiatief van Whiplash Stichting Nederland, de Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid en de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie .

• Op www.whiplashstichting.nl/ervaringsdeskundige-coaches vind je meer informatie en adressen van de coaches die je via Whiplash Stichting kunnen begeleiden. Als lid zijn de eerste dertig minuten gratis.

• Mkb-werkgevers kunnen in 2021 een financiële bijdrage ontvangen om loopbaanadviezen voor werknemers te krijgen, de vaardigheden van het personeel up-to-date te houden of om een bedrijfsschool op te richten. Heb je een baan bij een MKB-werkgever, dan kun je hem hierop attent maken. www.slimsubsidieregeling.com

Met toestemming overgenomen uit Whiplash Magazine 1-2021. De NVVR 'de Wervelkolom' is vanaf de start betrokken geweest bij het voucherproject Samen Bouwen aan Participatie.

wervelwind | 15

De weg naar een behandeling voor mensen én honden met lage rugpijn

Vernieuwend onderzoek naar het verjongen van onze rug

Hoewel chronische lage rugpijn verschillende oorzaken kent, zijn verouderingsverschijnselen (“slijtage”) van de tussenwervelschijf één van de meest voorkomende oorzaken. Wetenschappers over de hele wereld doen veel onderzoek naar nieuwe behandelingen tegen lage rugpijn, zoals het EU gefinancierde iPSpine project. iPSpine is een Europese samenwerking van 21 instituten en experts die onderzoek doen naar een innovatieve behandeling om de rug te kunnen verjongen.

Verschil maken voor mensen én honden Het iPSpine project wordt geleid door professor Marianna Tryfonidou van de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht. Tryfonidou is specialist orthopedisch chirurg voor gezelschapsdieren en heeft een passie voor onderzoek. “Als hoogleraar wil ik graag een verschil maken voor patiënten met chronische lage rugpijn. Dit zijn naast mensen ook onze trouwe viervoeters. Voor zowel mensen als honden zijn de huidige behandelingen tegen rugpijn nu niet gericht op het verjongen van de tussenwervelschijf.”

16 | wervelwind

Nieuwe behandeling voor het verjongen van de tussenwervelschijf De tussenwervelschijf van een foetus of een baby bevat zogeheten ‘notochordale cellen’. Deze cellen verdwijnen rondom de pubertijd. Er is een relatie tussen het verdwijnen van deze cellen, slijtage van de tussenwervelschijf en rugpijn bij mensen en honden. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat notochordale cellen stoffen uitscheiden die de tussenwervelschijf kunnen verjongen.

is ethisch niet te verantwoorden en er zijn te weinig foetale notochordale cellen beschikbaar om wereldwijd het grote aantal patiënten met rugpijn te kunnen behandelen. ‘iPS technologie’ kan hier een uitstekende oplossing voor bieden. iPS staat voor induced pluripotent stem cells.

Dit zijn cellen uit bijvoorbeeld bloed die worden geprogrammeerd tot embryonale stamcellen. Die kunnen dan weer worden omgezet in iPSnotochordale cellen en vervolgens worden gebruikt om de tussenwervelschijf te verjongen.

Het gebruik van notochordale cellen op grote schaal is niet mogelijk. Het

Maar de iPS-notochordale cellen alleen zullen niet overleven in het

lichaam. “Een aangetaste tussenwervelschijf kun je vergelijken met een woestijn”, legt Tryfonidou uit.

“Als we de cellen daar zonder hulp zouden injecteren, is het alsof we ze met één glaasje water naar de woestijn sturen. Dat overleven ze niet.

Daarom combineren we ze met een ‘drager’, een materiaal dat afbreekbaar en lichaamsvriendelijk is.” Voor deze toepassing zal gebruik worden gemaakt van een op maat gemaakt biomateriaal, een hydrogel. De hydrogel zorgt ervoor dat de cellen beschermd worden en optimaal kunnen presteren.

De tussenwervelschijf nabootsen in het lab Onderzoekers in Nederland maken deel uit van deze samenwerking.

Professor Niels Geijsen (Leids UMC) ontwikkelt geavanceerde methoden om de iPS-notochordale cellen beter te programmeren. Professor Keita Ito (Technische Universiteit Eindhoven) heeft een innovatief kweeksysteem ontwikkeld, een zogeheten bioreactor. Dr. Laura Creemers (UMC Utrecht) kan hiermee stukjes weefsel uit de tussenwervelschijf kweken onder de belasting die de versleten tussenwervelschijf in het dagelijkse leven ervaart. Hiermee kunnen de samenwerkingspartners de nieuwe behandeling eerst in het laboratorium ontwikkelen. Met deze innovatieve alternatieven wordt de iPSpine behandeling eerst op een proefdiervrije manier getest. Ethica professor Annelien Bredenoord (UMC Utrecht) richt zich op de ethische uitdagingen die gerelateerd zijn aan de ontwikkeling en implementatie van deze geavanceerde behandelingen.

patiëntenraad opgezet met zeven internationale patiënten. Samen met patiëntenvereniging ReumaNederland geven deze patiënten de onderzoekers inzicht, kennis en ervaring over de behoeften van de patiënten.

Eén van die patiënten is Rian de Brouwer. Ze is blij met de iPSpinesamenwerking: “Wat zou het mooi zijn als mensen met ernstige rugklachten niet meer onder het mes hoeven maar écht kunnen genezen.

Dat is exact het doel van iPSpine: het herstellen van de verouderde tussenwervelschijf.” Koert Hommel, ook rugpijnpatiënt en lid van de patiëntenraad, is het met haar eens. “Ik vind het mooi dat er niet alleen aan symptoombestrijding wordt gedaan, maar aan een echte oplossing: verjongen van de tussenwervelschijf.”

Het testen van de behandeling De verwachting is dat in 2024 de haalbaarheid van de behandeling is getest. Daarna vindt onderzoek plaats in de kliniek voor gezelschapsdieren onder leiding van professor Björn Meij (specialist chirurgie van gezelschapsdieren aan de Universiteit Utrecht) en Tryfonidou. Hier worden hondenpatiënten met lage rugpijnklachten behandeld.

Meer weten over iPSpine?

De voortgang van het onderzoeksproject is te volgen via de website van iPSpine (www.ipspine.eu), Twitter (@ipspine) en Facebook. iPSpine maakt deel uit van het Horizon 2020 Programma, projectnummer 825925.

De weg naar een geneesmiddel tegen rugpijn door slijtage van de tussenwervelschijf Steeds vaker worden ook patiënten betrokken bij wetenschappelijk onderzoek. iPSpine heeft daarom vanaf de start van het project een

iPSpine onderzoekers in Nederland Boven: prof. dr. Marianna Tryfonidou & prof. dr. Björn Meij (Universiteit Utrecht) en prof. dr. Annelien Bredenoord (UMC Utrecht).

Onder: prof. dr. Niels Geijsen (Leids Universitair Medisch Centrum), dr. Laura Creemers (UMC Utrecht) en prof. dr. Keita Ito (Technische Universiteit Eindhoven).

wervelwind | 17

Wat deed het virus met u?

Een oproep. door: Adrie Spruit

Verschillenden van ons zijn afhankelijk van zorg. Die stond onder druk en staat nog steeds onder druk. Durfde u nog naar uw fysiotherapeut te gaan? Of was die (deels) zelf niet beschikbaar? Had u ziekenhuiszorg nodig die wegviel? Werden afspraken afgezegd? Ging een geplande operatie misschien niet door? Wat betekende dat voor u?

Wij van de Wervelwind horen graag wat voor u de gevolgen van het virus waren en misschien nog steeds zijn. Wij nodigen u uit die gevolgen voor ons kort te beschrijven, in bij voorkeur maximaal een half A4-tje.

Als we genoeg reacties binnenkrijgen, dan willen we die gebruiken voor een artikel in de Wervelwind, met daarin: • een algemeen beeld van wat degenen die reageren hebben meegemaakt en ­ervaren; • een bloemlezing (selectie) van persoonlijke ervaringen uit de reacties. Over hoe we die persoonlijke ervaringen willen opnemen, stemmen we per geval met u, de inzender, af, waaronder wel of niet met een naam erbij, of bijvoorbeeld met alleen een voornaam.

Uiteraard gaan we ook in andere opzichten vertrouwelijk om met uw reacties.

Een reactie mag ook over uw thuissituatie gaan. Misschien leefde u als patiënt met een handicap altijd al enigszins geïsoleerd en werd dat door Corona erger. Of werden door het virus ineens zelfs de boodschappen niet meer bezorgd. Als het maar gaat over wat het virus betekende en misschien nog steeds betekent voor u (of uw naaste) als patiënt met een rug- of daaraan gerelateerd probleem.

Reacties kunnen op twee manieren naar de redactie: - op papier naar het Secretariaat NVVR, Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam; - digitaal per e-mail naar wervelwind@nvvr.nl.

In beide gevallen met vermelding van uw naam, fysiek adres of e-mailadres, eventueel een telefoonnummer en bij voorkeur uw lidnummer.

18 | wervelwind

Hoe veilig?

03-05-2021

Ben je minder mobiel geworden, dan kunnen de normaalste objecten ineens grote obstakels zijn. Welke aanpassingen kun je dan maken om toch in je eigen huis te blijven wonen? Welke hulpmiddelen zijn raadzaam? En in hoeverre kunnen mantelzorgers daarbij helpen? NU.nl vraagt om tips bij experts op dit gebied.

Ergotherapeut Linda van der Voorde is gespecialiseerd in neurorevalidatie en komt zo in contact met uiteenlopende mensen die hun leven opnieuw moeten inrichten.

Ook het woonaspect is daarbij belangrijk. ‘Ik ga vaak op huisbezoek om de situatie te analyseren. Met kleine aanpassingen kun je proberen te zorgen dat iemand thuis nog zo lang mogelijk kan functioneren’, zegt zij op NU.nl.

Vilans Hulpmiddelenwijzer Via de online Hulpmiddelenwijzer van Vilans wordt er al veel informatie gegeven over verschillende woonoplossingen. Denk aan beugels of antislipvloeren voor mensen die minder mobiel zijn, of aangepaste telefoons voor slechtzienden. Ben je nog niet toe aan gelijkvloers wonen, dan kunnen tussentreden ervoor zorgen dat traplopen net iets makkelijker wordt.

Soms moeten er zo veel aanpassingen worden gedaan dat de gemeente een verhuisadvies geeft.

‘Tegenwoordig moet je kleine hulpmiddelen vaak zelf aanschaffen’, legt Van der Voorde uit. ‘Hoewel verhuurders ook nog weleens hulpmiddelen vergoeden. Grotere aanpassingen, zoals een traplift, lopen via de Wet maatschappelijke ondersteuning bij de gemeente. Een ergotherapeut kan daarbij objectief kijken hoe je wordt beperkt in je woning, en wat daarbij helpend is.

Keuzehulp vergoedingen hulpmiddelen Welk hulpmiddel wordt door wie en via welke wet of regeling vergoed? Waar klop ik als eerste aan? De keuzehulp leidt u naar deze eerste stap in de wereld van vergoedingen. Ezelsbruggetje: zou ik het zelf sowieso

wervelwind | 19

hebben aangeschaft, dan volgt er geen vergoeding.

Neem iets als bestek; aangepast bestek krijgt iemand niet vergoed.

Acceptatie heeft tijd nodig Afscheid nemen van bepaalde spullen kan lastig zijn, zegt Van der Voorde. ‘Als je rolstoelafhankelijk wordt, moeten er vaak bepaalde meubels worden weggedaan om nog goed door het huis te kunnen bewegen. En losse vloerkleden kunnen al gevaarlijk worden zodra je iets minder mobiel bent. Het lijken kleine dingen, maar vooral ouderen hebben veel moeite met zulke aanpassingen.’

Praat samen over wat er precies moeilijk is in de nieuwe situatie, en laat ruimte voor iemands emoties.

Die acceptatie is iets wat tijd nodig heeft, vertelt psycholoog Melanie de Groot-Blaas van zorginstelling Omring. ‘Praat samen over wat er precies moeilijk is aan de nieuwe situatie, en laat ruimte voor bijbehorende emoties. Ga ook na waar je nog wél invloed op kunt uitoefenen. En hoe je je bepaalde aanpassingen eigen kunt maken. Denk daarbij aan prettige kleuren, of een focus op waardevolle foto's en spullen. Het is daarnaast ook belangrijk om niet alleen maar met de veranderingen en aanpassingen bezig te zijn’, gaat de psycholoog verder.

‘Probeer ook afleiding te bieden door bijvoorbeeld samen leuke dingen te ondernemen.’

'Mantelzorgers moeten niet te snel dingen over­ nemen' Ergotherapeut Monique Joosten, die bij zorginstelling Ananz gespecialiseerd is in patiënten met de ziekte van Parkinson en dementie, vertelt hoe ingrijpende aanpassingen ook in kleinere stapjes opgedeeld kunnen worden. ‘Mantelzorgers zijn nog weleens geneigd om dingen te snel over te nemen. Wij proberen ze in zulke situaties te begeleiden. Als een cliënt ondanks zijn aandoening staand wil blijven douchen, probeer ik mee te denken over hoe dat zo veilig mogelijk kan. Eerst via een beugel bijvoorbeeld. Dan komt het zittend douchen later.’

Tip: De Keuzehulp Douchen van de Hulpmiddelenwijzer (https://hulpmiddelenwijzer.nl/keuzehulpen/keuzehulp-douchen) helpt bij het vinden van het juiste hulpmiddel.

Lees het volledige artikel op NU.nl

Over de Vilans Hulpmiddelenwijzer Als u ouder wordt of een ziekte of beperking heeft, gaan dagelijkse handelingen niet altijd meer vanzelf. Gelukkig zijn er honderden hulpmiddelen die u kunnen helpen.

Maar om iets te kiezen dat bij u past, heeft u eerlijke informatie nodig. Onafhankelijk en betrouwbaar.

Die informatie vindt u op hulpmiddelenwijzer.nl. De site heeft geen commercieel belang en biedt meer dan 500 hulpmiddelen aan, die op overzichtelijke wijze worden gepresenteerd. U vindt informatie over wat het is, waarvoor u het kunt gebruiken, hoe het zit met vergoedingen en welke varianten er zijn. Voor sommige hulpmiddelen zijn daarnaast praktische keuzenhulpen beschikbaar.

Bron Vilans Nieuwsbrief 06-05-2021

20 | wervelwind

Nieuwe datum Landelijke Contactdag 2021 Gezien alle maatregelen rond het Corona-virus zijn we genoodzaakt de Landelijke Contactdag te ­verplaatsen naar zaterdag 9 oktober 2021.

Willen degenen die zich al aangemeld hebben even laten weten of dit wel of niet uitkomt op leden­ administratie@nvvr.nl Leden die zich alsnog aan willen melden kunnen dit doen door onderstaande strook in te sturen of per mail.

Wij nodigen u uit voor de landelijke contactdag op zaterdag 9 oktober 2021.

Deze zal plaats vinden in de ReeHorst, Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede. Tijd: 11.00 tot 16.00 uur (zaal open 10.00 uur).

De lezing zal worden verzorgd door Prof. Dr. B. Koes, hoogleraar huisartsgeneeskunde en gewaardeerd lid van onze Raad van Advies.

Het thema van deze dag is:

Diagnostiek en behandeling van rugklachten in de eerstelijnsgezondheidzorg Gedurende de dag zal ook de Algemene Leden Vergadering gehouden worden. Hierin zullen o.a. de jaarstukken 2020 van de vereniging ter goedkeuring voorgelegd worden.

Tevens staan er ook andere bestuurszaken op de agenda, zoals de samenstelling bestuur: • Vacature algemeen bestuurslid voor de functie van Secretaris • Aftredend en niet herbenoembaar: mevrouw Cathy Companje daardoor ontstaat er een vacature algemeen bestuurslid.

Voor leden - partnerleden en donateurs is de dag inclusief lunch gratis, voor overige belangstellenden zijn de kosten € 15,00 per persoon. In verband met het reserveren van zaalruimte en het bestellen van de lunch willen wij graag uw aanmelding vóór 25 september 2021 ontvangen.

Aanmeldingsformulier Aanmelden bij voorkeur per email: ledenadministratie@nvvr.nl of opsturen naar: Ledenadministratie NVVR 'de Wervelkolom' Antwoordnummer 5422 (geen postzegel nodig) 3000 VB Rotterdam Naam: Lidnr: Adres: Postcode: Woonplaats: E‐mail: Ik kom 9 oktober 2021 naar de Landelijke Contactdag.

Ik wil graag voor ___ extra personen een lunch bestellen en ontvang hiervoor een acceptgiro. *doorhalen wat niet van toepassing is

wervelwind | 21

Column

Coronakiller

Spierpijn. Zenuwpijn. Deze twee pijnen had ik bedacht als mijn killer van het coronavirus. Als ik het zou krijgen, zou ik verschrikkelijke spierpijn krijgen in mijn rug. Iets wat altijd al op de loer ligt en bij tijd en wijle opspeelt als ik te veel gedaan heb, te lang gezeten heb of als ik griep heb. Dat was mijn grootste angst. Als ik corona zou krijgen, zou ik spierpijn krijgen die weken zou duren en ervoor zou zorgen dat ik niet meer lopen of zitten kon. Spierpijn die mijn zenuwen af zou knijpen en ik de gillende pijn niet zou kunnen onderdrukken met medicatie. Dit leed is mij niet onbekend, maar heeft zich gelukkig al lang niet meer aangediend en dat wil ik graag zo zou houden.

Dus ik deed mij uiterste best corona buiten de deur te houden, maar dat is mislukt.

22 | wervelwind

Dus na het bericht dat ik positief was, wat te verwachten was aangezien het hele huis al corona had, bereidde ik me voor op de onvermijdelijke man met de hamer die mijn spieren een optater zou geven.

Na drie dagen wachten werd ik ongeduldig. Nog steeds wisten mijn spieren blijkbaar niet wat er aan de hand was, want zij vertoonden nog geen enkel teken van pijn, kramp of stijfheid. Een beetje slap, dat wel. Maar mijn grootste angst bleef uit. Corona had voor mij blijkbaar iets milds in petto in de vorm van een laffe cocktail duizeligheid, hoofdpijn en wat vermoeidheid, maar mijn spieren en zenuwen heeft ze met rust gelaten. Een pak van m’n hart.  Dinès Quist

Acceptatie 2.0 (vervolg op Acceptatie in Wervelwind nr. 1-2020)

Na al die jaren in het transport gewerkt te hebben(als vrachtwagenchauffeur) en vooral boven mijn macht want maar 1,58 m. lang EN vrouw ( nu 53 jaar oud ) en ook nog jaren lang gewaarschuwd door de fysiotherapeuten dat mijn nek, schouders, armen, ellebogen en polsen dat niet gingen vol houden gaf mijn lichaam dus eind 2018 aan dat het echt tot hier en niet verder ging met als gevolg de nekhernia.

Maar ja, recessie en dus verplicht aanpakken van alle mogelijke uitzend- en flexopdrachten om maar brood op de plank te krijgen waren toen in die jaren nou eenmaal noodzakelijk. “Nee zeggen” kon niet, de tijdelijke opdrachten tartten alle Arbowetten en het tempo was reuze hoog. Onze regering denkt nog steeds dat flexwerken een “vrije keuze” is. Wat een ontzettende vergissing is dat.

De rechterarm blijft na de nekhernia ondanks alle oefeningen, wat onwillig, traag zelfs en vaak pijnlijk en er komt helaas een nare zware hoofdpijn te vaak opzetten en dan vooral als ik wat te veel oefen. In de ochtenden word ik soms al vroeg wakker van de hoofdpijn. Inmiddels oefen ik volgens Mc Kenzie en heb de kussenrol er van en een nasa-schuim voorgevormd nekkussen. Slapen kan ik op beiden absoluut niet.

Op weer naar de neuroloog die me vertelt dat ik de zenuwen in nek, arm en schouder teveel prikkel, ik heb volgens zijn gegevens behalve de c4/ c5 nekhernia met beklemming van zenuw c5, ook facetartrose, spondylartrose op 3 punten en meerdere foramenvernauwingen . Dat ga ik thuis eens opzoeken wat dat allemaal is.

”Uw nek is versleten, mevrouw” hoor ik , “gaat u wat rustiger doen en naar een Mensendieck therapeut“.

Deze is jong en enthousiast en vertelt mij dat ik door alle adviezen en therapieën door de bomen het bos vast niet meer zie. Dat klopt. Ik laat me nu ook meeslepen door weer nieuwe oefeningen, elke week een nieuwe erbij tot een ware work-out.

Na elke zitting waar ze mijn nek en schouders op triggerpunten straf indrukt en we oefeningen aanpassen als die meteen al pijn doen, stap ik weer in de auto en heb elke keer weer binnen 10 minuten gigantische hoofdpijn. We bespreken dat elke keer maar als na een zitting een forse peesontsteking in de bovenarm op komt, ben ik er wel klaar mee. 7 Zittingen waren genoeg, Mensendieck is niets voor mij.

Bij de huisarts krijg ik een Naproxen kuur mee voor 1000 mg per dag om de giga-hoofdpijn te doorbreken, ik stop acuut met alle oefeningen en jawel…….langzaam aan wordt de zware hoofdpijn minder.

Mijn werk is tegenwoordig administratief kantoorwerk sinds de nekhernia en 8 uur per dag achter de computer is niet fijn voor mijn nek maar mijn baas roept dat t potje leeg is voor aanpassingen; een pols verhogend muismatje en een goedkope Makro bureau stoel kan ik krijgen en de voetverhoger betaal ik zelf.

Ik werk maandag tot en met woensdag ( 24-26 uren), de overige dagen doe ik wat huishoudelijk werk thuis en lig ik rond de middag minimaal 2 uur te slapen om te resetten, gewoon doodop. Alle plannen die ik had om een extra dag weer in het transport ( want nog steeds leuk) maar dan zonder tilwerk, te gaan werken heb ik al een dik jaar op een laag pitje staan.

Tussen de middag loop ik buiten een rondje van een kwartier, ik draai voorzichtig tijdens ’t werk wat met mijn hoofd van links naar rechts en ik sta veel op om wat weg te brengen naar een andere afdeling.

Ik vind het genoeg, mijn lijf vindt het blijkbaar genoeg. Moet ik dan echt 40 uur gaan werken en over enkele jaren mijn trouwe lichaam zien aftakelen en dan richting afkeuren of bescherm ik hier mezelf door elke werkweek dat “lange weekend” te nemen? Ben ik nu een vreselijk mens omdat ik niet kies voor een full time baan, maakt me dat een profiteur nu ik zorg- en huurtoeslag krijg?

Geen nieuwe therapieën meer, liever rust als mijn lijf dat wil. Dan maar leven met een minimum inkomen en dat is dan wederom ACCEPTATIE …….. maar dan versie 2.0.

Karen van Wijk Gegevens bekend bij de redactie

wervelwind | 23

24 | wervelwind

AGENDA Op welke evenementen de NVVR 'de Wervelkolom' definitief aanwezig zal zijn zal vermeld worden op de agenda op onze website.

Voorlopige programma 2021 i.v.m. Corona alles onder voorbehoud

LANDELIJKE CONTACTDAG Zaterdag 9 oktober 2021 in Hotel & Congrescentrum De ReeHorts Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede (Zie pagina 21)

SUPPORT 2020/21 Is verplaatst naar voorjaar 2022

NATIONALE GEZONDHEIDSBEURS UTRECHT Is verplaatst naar 1e week februari 2022

PARKSTAD GEZONDHEIDSBEURS Is verplaatst naar 6 november 2021 Locatie: Parkstad Limburg Stadion te Kerkrade www.parkstadgezondheidsbeurs.nl

Kijk voor de actuele stand van zaken op onze site: www.ruginfo.nl/agenda.asp

Website 3goedevragen.nl

wervelwind | 25

Column

Vriendinnen Het is een koude zondagmorgen. Ik zit goed ingepakt op m’n cabrio (lees: elektrische rolstoel) en rijd over een polderweg. Naast me is mijn vriendin aan het joggen. Volgens haar schema moet ze vandaag één uur en twintig minuten hardlopen.

Het gaat goed en dat zeg ik ook tegen haar. Ze heeft een constant tempo en loopt vrij relaxed.

Ondanks de kou ben ik blij dat ik buiten ben. Bij het wakker worden deze ochtend, merkte ik dat dit niet mijn beste dag zou worden. Ik had lichamelijke en emotionele pijn en wilde eigenlijk de hele dag in bed blijven. Maar een zorgmedewerkster kwam mij, zoals elke morgen helpen met de ochtendzorg en niet veel later kreeg ik een appje van mijn vriendin. Of ik zin had om met haar mee te gaan als ze zo ging hardlopen. Het kwam me prima uit. Even weg van mijn honk. De kou in, de wind voelen, met goed gezelschap en een doel.

Mijn vriendin en ik waren ooit collega’s. Tijdens een bedrijfsetentje zaten we naast elkaar en raakten we wat dieper in gesprek dan tijdens kantooruren. We wonen in hetzelfde dorp en besloten vanaf toen, als we dezelfde werkuren hadden, samen te rijden. Ook tijdens onze middagpauze zochten we elkaar op en gingen we boodschappen doen en aten we samen. We waren collega’s en werden vriendinnen.

Toen ik in 2013 vanwege m’n toenemende beperkingen volledig werd afgekeurd, kreeg ik een kaart van haar met daarop de tekst: ‘Geen collega’s meer maar wel vriendinnen’. Het contact is gebleven. Ze ging mee met het inhaken in haar arm tot aan het duwen van mijn rolstoel.

26 | wervelwind

Zij werkt nog steeds op het notariskantoor, heeft twee kinderen gekregen, die me tante noemen.

Een paar jaar geleden verhuisde ik van mijn woning naar een aanleunappartement hier in het dorp. Weer hielp ze me waar nodig en zorgde ervoor dat mijn nieuwe honk schoon en fris was toen ik er in ging.

Ze helpt me nog steeds. Met boodschappen doen en meer. Maar het is niet alleen helpen. Het is ook gezellig samen winkelen, goeie gesprekken voeren of gewoon samen koffie drinken.

En op mijn manier probeer ik er ook voor haar te zijn.

Vandaag, op deze koude zondagochtend, ben ik haar coach. Haar streeftijd van één uur en twintig minuten hardlopen is bijna voorbij. Ik zeg haar dat ik het een hele prestatie vind wat ze doet en hoe ver ze al is gekomen.

Dan zegt ze: ‘Als het lopen een keer niet zo lekker gaat of ik heb niet zo’n zin, dan denk ik aan jou en zeg ik tegen mezelf: Liesbeth kan niet meer lopen dus ik wil lopen in haar plaats’.

De tranen die dan over mijn wangen rollen zijn niet van de koude wind, maar van ontroering, verdriet om wat niet meer kan en van vreugde om wat er nog is.

Ze gaat die één uur en twintig minuten halen. Verkleumd rijd ik naast haar en kijk naar haar. Zij loopt mede omdat ik het niet meer kan en ik ben trots op haar.  Liesbeth van Assche liesbethva@kpnplanet.nl

Puzzel D E P S T O H V R S F K I E M

G Z B A H O O K A E O L N E P

N A A G T I U R E R I R J R D

I O L E N A R S D O E S B R J

T T L N E E T T I H IJ N O E E

R H O S T

O C N C K

K O V W R

E T A H A

R R A I M

O O K P T

G R E M I

J K E A P

U E T C S

L L S I A

M U R IJ R U S T Z E I L E N S

I E T N A C P W O L A G N U B

S P A R A S O L E Z E N N J O

T S U K J E R E E W N O O A O

N E P A L S T I U O R E Z A T

© www.puzzelpro.nl

De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overblijven-de letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

AIRCO BALLONVAART BOOT BUNGALOW CAMPER DROOG FEEST

HITTE HORECA HOTEL JAARMARKT JULI JUNI KERMIS

KORTING KUST LEZEN ONWEER PARASOL PATAT REIS

RUST SHIRT SNORKEL SORBET SPEURTOCHT SPORT TENT

TERRAS TIPS UITGAAN UITSLAPEN VAREN WARM IJSJE

ZEILEN ZONNESTEEK ZWOEL

Oplossing van de vorige puzzel: "Ooievaarsbek" Winnaar: mevrouw van Sprewel, Oostelbeers Wilt u ook een leuke puzzelprijs winnen? Doe mee en maak een kopie van uw ingevulde puzzel en stuur deze op vóór 1 augustus 2021 op naar ons secretariaat: Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam o.v.v uw lidnummer en Puzzel Wervelwind -2021-2.

wervelwind | 27

AANBIEDINGEN VOOR DE LEDEN Zorgboeken Stichting September:

Gratis e-book downloaden 20 Tips om beter te zitten Te downloaden via www.beterzitten.nl bovenaan rechts op de homepage.

Aanbiedingsprijs laatste exemplaren € 7,50

In Nederland zijn 1,2 miljoen mensen die last hebben van rugpijn, nekklachten en schouderklachten. Voor een deel veroorzaakt door een slechte ergonomische zithouding en een niet passende bureaustoel. Beterzitten wil je helpen zonder pijn te werken zodat je vitaal en duurzaam inzetbaar bent en blijft. Dit doen ze onder andere door het ontwikkelen en fabriceren van eigen private label bureaustoelen waaronder de ­bureaustoel Nuance speciaal voor vrouwen. Hun s­ pecialiteit is het maken van bureaustoelen “op maat” voor mensen die niet op een standaard bureaustoel kunnen zitten.

Leo van Deursen

Robin McKenzie

HERNIA Bestelnr. ZB1

RUGPIJN Bestelnr. ZB2

Een steuntje in de rug door Leo van Deursen Bestelnr VD4

Behandel zelf je rug Bestelnr MK5

Behandel zelf je nek Bestelnr MK6

Winkelprijs € 15,95 Ledenprijs € 14,-

Winkelprijs € 17,95 Ledenprijs € 14,95

Stuart McGill

Elkhuijzen/Iprenburg Behandel uw eigen rugklachten Bestelnr. MG1

Winkelprijs € 34,95 Ledenprijs € 27,50

Rugpijn hernia en spit Bestelnr. EI7

Winkelprijs € 20,Ledenprijs € 14,95

Per zending zijn de verzendkosten bij: 1 ex. € 3,75, 2-3 ex. € 5,-, > 3 ex. € 7,50.

BESTELLEN: maak het totale bedrag ­inclusief portokosten onder vermelding van bestelnummers en uw lidnummer over op rekening NL82 INGB 0000 5718 14 t.n.v. NVVR de Wervelkolom te Ridderkerk.

28 | wervelwind

SCHUIF EENS AAN BIJ EEN LOTGENOOT (inloopuur) De inloopuren bieden mensen met wervelkolom problemen de mogelijkheid te praten met ervaringsdeskundigen. Het gesprek richt zich op het verkrijgen van informatie en advies over rug- en/of nekklachten en de gevolgen daarvan voor het dagelijkse leven. Tevens kan men kennismaken met de patiëntenorganisatie en haar activiteiten.

Door de maatregelen genomen in het kader van het Corona-virus is het nog niet duidelijk wanneer we weer kunnen starten met de divers inlopen.

Kijk op onze website voor de actuele stand van zaken.

De locaties van de inloopuren zijn: ALKMAAR Bibliotheek de Mare, Laan van Straatsburg 2 Woensdag van 14.00-16.00 uur BAKEL Wilbertdries 42, Diepstratenzaal Data nog niet bekend.

HELMOND Wijkgebouw de Fonkel, Prins Karelstraat 131, Helmond Data nog niet bekend.

HENGELO gewijzigde locatie ZGT Hengelo, Geerdinksweg 141, 7555 DL Hengelo, A Schweitzerzaal route 0.10 Maandag van 9.30-11.30 uur HOOFDDORP/HAARLEM ZUID Spaarneziekenhuis, Spaarnepoort 1 Hoofddorp (bij Patiëntenvoorlichting) Spaarne Gasthuis, Haarlem Zuid, Boerhavelaan 22 Haarlem Woensdag van 13.00-15.00 uur Haarlem Z of Hoofddorp

HOUTEN St Antonius Polikliniek Hofspoor 2 Dinsdag van 10.00 tot 12.00 uur ROERMOND Laurentius Ziekenhuis Mgr. Driessenstraat 6 Bij poli Neurologie, route 16 Woensdag van 14.00 – 16.00 uur

ZEVENAAR Locatie Rijnstate ziekenhuis Zevenaar, Hunneveldweg 14 Vrijdag 020 van 14.00-16.00 uur ZWIJNDRECHT Albert Schweitzer ziekenhuis, locatie Zwijndrecht, Langeweg 336, in de centrale hal Woensdag van 10.00 tot 12.00 uur

SCHIEDAM Franciscus Vlietland Vlietlandplein 2, In de Nolet Hal (centrale hal) Donderdag van 10.00-12.00 uur VELP Locatie Rijnstate Velp Kennedylaan 100, Biljoenzaal (bij hoofdingang) Dinsdag van 14.00-16.00 uur ZAANDAM Zaans Medisch Centrum, Kon. Julianaplein 58, Zaandam, In de Centrale hal Vrijdag van 14.00 tot 16.00 uur

wervelwind | 29

REGIOCONTACTPERSONEN

VERZOEK

Groningen

Zuid-Holland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Mw. M. Dielhof Nieuwerkerk a/d IJssel Telefoon: 088-07 07 282

Drente

Zeeland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Dhr. J.C. Janssen Vlissingen Telefoon: 088-07 07 286

Gelderland

Noord-Brabant

Dhr. J.H. van Rijsewijk Apeldoorn Telefoon: 088-07 07 272

Dhr. E. v. Melis Bakel Telefoon: 088-07 07 290

Utrecht

Mw. L. van Dongen Etten-Leur Telefoon: 088-07 07 294

Mw. M. Steehouder Houten Telefoon: 088-07 07 278

“Wij verzoeken u dringend de vrijwilligers na 19.00 uur en in het weekend niet te bellen.”

GEZOCHT! Regiocontactpersonen of vrijwilliger in o.a. · Friesland · Drenthe · Noord-Holland · Flevoland/IJsselmeerpolders · Limburg

Noord-Holland Mw. C. Companje Zaandam Telefoon: 088-07 07 260

ADRESSEN Wervelwind Redactie: p/a secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam E-mail: wervelwind@nvvr.nl Internet-adres: www.ruginfo.nl

Ledenadministratie: NVVR ‘de Wervelkolom’ Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam 088-07 07 230 E-mail: ledenadministratie@nvvr.nl PR en Voorlichting: E-mail: pr@nvvr.nl Moderator Facebook: Dhr. J. van Rijsewijk moderator@nvvr.nl Moderator Twitter: Mevr. W. Oeij twitter.com/Wervelkolom

Inzenden van Kopij, verantwoordelijkheid opsteller Bijdragen kunnen gezonden worden naar: redactie Wervelwind, p/a Secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam, email: wervelwind@nvvr.nl De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redigeren of in te korten of niet te plaatsen. Inzenders mogen de plaatsing van een geredigeerde of ingekorte bijdrage weigeren. Een besluit een bericht niet te plaatsen is een exclusief recht van de redactie. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de NVVR ‘de Wervelkolom’ draagt geen enkele wijze verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behandelingen, geneesmiddelen, hulpmiddelen, medicijnen etc. in de door inzenders opgestelde bijdragen.

30 | wervelwind

Tevens is de NVVR ‘de Wervelkolom’ niet aansprakelijk voor de inhoud van de advertenties en/of de aanschaf of het gebruik van de daarin aangeboden producten of diensten.

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de NVVR ‘de Wervelkolom’.

Weigeren advertenties De redactie en Vereniging behouden zich nadrukkelijk het recht voor de plaatsing van een of meerdere advertenties, zowel in het ledenblad als op haar site, zonder opgaaf van redenen te weigeren.

Wilt u ook een 'steuntje in de rug' zijn?

In verband met de ontstane vacatures in ons bestuur zijn wij op zoek naar een tweetal ­enthousiaste en betrokken personen, om mee te gaan draaien in ons bestuur.

Momenteel is o.a. de functie van secretaris vacant. Lijkt dit iets voor u of jou?

Stuur dan een e-mail naar: secretariaat@nvvr.nl Ook als bestuurslid kunt u een steuntje in de rug zijn voor anderen.

Wilt u eerst informatie?

Bel of mail dan naar: voorzitter@nvvr.nl – telefoon: 088-0707 210

Met uw ervaringen als een persoon met rug- en/of nekklachten kunt u als vrijwilliger ook een 'steuntje in de rug' zijn voor een ander.

Door als ervaringsdeskundige uw bijdrage te leveren om medewerker te worden bij een inloopuur in een ziekenhuis, of medewerker bij de 088 infolijn Wervelkolom of meewerken in de Werkgroep PR & Voorlichting, of medewerker bij bemensen van onze stand op infomarkten en beurzen.

Wij vragen: - vaardigheid om goed samen te kunnen werken - achter de doelstelling van de vereniging staan - inzet: het de moeite waard vinden om tijd te steken in de vereniging - bereidheid tot het volgen van een training Wij bieden: - leuke en interessante bezigheden - begeleiding tijdens inwerkperiode - trainingsmogelijkheden - reis- en onkostenvergoeding Bent u geïnteresseerd, heeft u tijd over en zin in een nieuwe uitdaging, of wilt u eerst meer informatie?

Mail naar: secretariaat@nvvr.nl

wervelwind | 31

Zo goed heeft u nog nóóit gezeten!

Voor iedereen die weleens last heeft van de rug en/of niet meer gemakkelijk uit een stoel komt!

Kies voor Fitform, want bij ons vindt u de allerbeste stoelen van Nederland.

Onze Fitform-fauteuils worden namelijk exact op uw lichaamsmaat gemaakt. Niet in S-M-L of XL, maar op de centimeter nauwkeurig. Dat zit pas écht als gegoten.

In uw eigen Fitform-fauteuil op maat kunt u heerlijk zitten, relaxen, liggen en gemakkelijk weer opstaan. Met minimale belasting op uw rug, want Fitform-fauteuils voldoen aan alle wetenschappelijk vastgestelde eisen voor gezond en ergonomisch verantwoord zitcomfort.

Fitform is een Nederlands kwaliteitsproduct en wordt u van harte aanbevolen door fysio- en ergotherapeuten en meer dan 50.000 tevreden be’zitters. Fitform-fauteuils dragen het AGR keurmerk en zijn officieel erkend door de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten NVVR De Wervelkolom.

Meer weten over gezond zitten? Bezoek onze website www.fitform.nl.

Knip nu de waardebon uit en bezoek één van onze dealers deze week nog!

Fitform-fauteuils beschikken over het AGR Keurmerk voor rugvriendelijke producten. www.agr-ev.de Fitform is een merk van Wellco International BV, Tel: 088 - 33 88 88, www.fitform.nl

Waardebon Bij aanschaf van een Fitformfauteuil uit de Wellnesscollectie ontvang ik

gratis een luxe stoelaccessoire naar keuze t.w.v max.

€ 425,-

Geldig op vertoon van uw NVVR ledenpas, niet geldig in combinatie met andere acties/kortingen.