Labinsights 2-2022

MAART 2022 SPECIAL GREEN ANALYTICS

Nieuwe laboratoria KOAC onder KIWA-dak in Apeldoorn ACCU’S TIKKENDE BRANDBOM

STATISTIEK NIET VOOR DUMMIES THT SNELLER BEPROEVEN

Veiligheidskasten voor accu’s zijn de enige labproof oplossing

Jo Klaessens tips en tricks van labstatistiek

16

28

Met een oxidatietest is de houdbaarheid van recepturen zo bepaald

13

EDITORIAL

In memoriam:

COVID-19 COVID -19

Deze lente zullen velen als een bevrijding beleven. De gehate mondkapjes in de labs kunnen af. En natuurlijk daarbuiten. Gewoon in het OV zitten zonder zo’n ding (hopelijk na 15 maart) en doodgemoedereerd een café inlopen zonder je coronacheck erbij te hoeven pakken.

Ook op het werk zal het als een verademing worden ervaren. Zeker voor wie werkt in een lab, want thuiswerken is er vaak niet bij en binnen wordt vaak streng toegezien op het handhaven van de 1,5 meter en het bedekken van neus en gezicht. Een vriend van me die analist is, kijkt reikhalzend uit naar het opheffen van dit alles. De hele dag op je hoede zijn niet op je vingers getikt te worden als je dat ding even niet goed op hebt. Gewoon in de lift met zijn tweeën naar de kantine op de vierde verdieping zonder dat het management over je schouders kijkt, omdat er maar eentje in de lift mag, zelfs met mondkapje op. Terug naar het oude normaal, en dat ‘nieuwe normaal’ snel vergeten – het zou nooit wennen. Gewoon foto’s nemen in een lab, zonder zo’n kapje, want dan beslaat direct je lens. Nog erger bij onze fotograaf die een bril heeft, dan zie je dus direct niets meer met een mondmasker op.

Ik lees – en dit is medio februari – dat het aantal testaanvragen nu ook een dalende lijn vertoont. Over niet al te lange tijd zullen diverse coronastraten niet meer in gebruik zijn. Alleen voor monitoring zullen nog COVID19 PCR-testen gedraaid worden. Het gaat dan om lage aantallen, dus ik vraag me af wat het lot is van die lege labzalen. Voor miljoenen is er – deels met overheidssteun door gesubsidieerde en deels door nooit uitgevoerde, maar wel betaalde analyses – geïnvesteerd. Maar of er een tweede leven voor deze faciliteiten is? Ik laat me graag bijpraten als iemand hier ideeën over heeft. Het zou toch kapitaalvernietiging zijn als deze apparatuur gaat staan verouderen. Aanvankelijk zal deze reservecapaciteit nog wel even nodig blijven – het zekere voor het onzekere nemen, met dit virus weet je het maar nooit – maar als ik zo de berichten van het RIVM lees, lijkt het virus een stille dood te sterven. Althans in zijn zeer bedreigende vorm.

De massale herinfecties van de laatste maanden hebben wel aangetoond dat je niet snel meer heel ziek wordt van COVID-19. Inmiddels is de BA.2-subvariant van omikron is nu overal in Nederland dominant, en daarmee is het risico op ziekenhuisopnames verder afgenomen. Nog besmettelijker, maar niet ziekmakender – zo zal de pandemie nog sneller uitdoven, althans hier in Europa, al was minister Kuipers hier natuurlijk reuze terughoudend in tijdens zijn persconferentie op 15 februari. Terug naar ‘de oude normaal’ zal misschien even aanpassen zijn, maar het went vast snel. Bye bye corona. In memoriam: COVID-19, we zullen je in drie dereguleringsstappen snel vergeten…

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur Maart 2022 |

3

INHOUD SPECIAL GREEN ANALYTICS X

Bij KIWA in Apeldoorn speelt de energietransitie een steeds belangrijkere rol binnen het onderzoek. Zo ook bij de laboratoria van KOAC, die hier nu onder één dak verenigd zijn en onder meer de milieu-impact bepalen van te recyclen asfalt en zich richten op de ontwikkeling van duurzamer Zeer Open Asfalt Beton: ZOAB.

X

Er liggen steeds meer lithium-ion batterijen in het lab. Ze zien er onschuldig uit, maar kunnen zomaar in brand vliegen.

Veiligheidskasten voor accu’s zijn de enige labproof oplossing.

RUBRIEKEN Editorial Colofon LAB kort nieuws LAB column insights LAB serie LAB markt LAB agenda In het volgende nummer

MAART 2022

3 4 7 15 21 32 38 39

Maart 2022 58e jaargang www.labinsights.nl Verschijnt 9x per jaar

SPECIAL GREEN ANALYTICS

Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)546 658833 Aan dit nummer werkten mee: Els van den Brink, Marco Vellinga, Marjan Hammink Eindredactie: Sylvie Hoyinck

Nieuwe laboratoria KOAC onder KIWA-dak in Apeldoorn ACCU’S TIKKENDE BRANDBOM

STATISTIEK NIET VOOR DUMMY’S THT SNELLER BEPROEVEN

Voor labbranden met accuveiligheidskasten

Jo Klaessens tips en tricks van labstatistiek

16

28

Met een oxidatietest is de houdbaarheid van recepturen zo bepaald

13

Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Henk Heijthuijsen (manager Quality Assurance & Assistance, TLR International Laboratories), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Mark van Lieshout ( area manager Veritas Petroleum Services), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).

Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 (0)297 223462, +31 (0)6 10031781 erik@maxusmedia.nl Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl

Asfaltkernen worden in Apeldoorn bij KOAC, onderdeel van KIWA, bespoten met witte strepen verf voor nader onderzoek. KOAC is een wegenbouw gespecialiseerd laboratorium.

Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn.

Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 250,-, 2 jaar € 355,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proef­nummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op­www.labinsights.nl te registreren.

(Foto: FOODnote)

Druk: Veldhuis Media, Raalte Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn © 2022 maXus media Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door foto­kopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417

4

| Maart 2022

Proef met plasmareactor voor ‘groene’ kunstmest

Accu’s in het lab: tikkende brandbom

12 Chemici van UAntwerpen bouwden een nieuwe plasmareactor die met microgolfstralen stikstof duurzamer kan fixeren.

Toepassingen liggen onder meer in het verduurzamen van de kunstmestproductie.

16 Er liggen steeds meer lithium-ion batterijen in het lab. Ze zien er onschuldig uit, maar kunnen zomaar in brand vliegen. Blussen gaat vrijwel niet. Veiligheidskasten voor accu’s zijn de enige labproof oplossing.

De inhuizing van KIWA KOAC onderzoeksfaciliteiten voor de mobiliteitsinfrastructuur in Apeldoorn zal begin dit jaar rond zijn.

R&D van duurzamer asfalt en beton is een groeiend onderzoeksgebied.

21 Rob van Turnhout, salesmanager bij Skalar Analytical, praat u dit jaar bij in een serie video’s, afvinklijstjes en artikelen over de state of the art in analytische chemie. Haal meer uit uw chemisch-analytische analyses.

Houdbaarheidscheck met versnelde oxidatietest

Nieuwe laboratoria KOAC ‘Met basisstatistiek onder KIWA-dak in Apeldoorn zit je vaak beter’

22

Analytische Chemie 2.0: tips & tricks

28 Hoe basaler de toegepaste statistiek, hoe geschikter voor praktisch laboratoriumgebruik. Zo bezien is de statistiek benodigd voor bijvoorbeeld QC, validatie, meetonzekerheid en methodenvergelijking.

30 Een snelle oxidatietest geeft snel antwoord op de vraag of aangepaste recepturen de houdbaarheid verlengen van voedingsmiddelen en cosmetische, farmaceutische en (petro)chemische producten.

Maart 2022 |

5

LAB KORT Nieuwe directeur Twice Eindhoven Twice Eindhoven heeft Marc Kuipers aangesteld als nieuwe directeur. Hij volgt Saskia van de Schoot op, die de afgelopen 2,5 jaar directeur van Twice was. Haar opvolger is een ervaren directeur uit de wereld van de business centers. Kuipers was de afgelopen 7,5 jaar General Manager bij Place for Bizz business centers.

Daarvoor werkte hij onder andere bij de Office Operators. Kuipers neemt dus ruime ervaring met business centers mee, die in zijn nieuwe functie goed van pas komt. “Het is een eer om mee te mogen bouwen aan het ecosysteem voor hightech start-ups en scale-ups ”, zegt Kuipers over zijn nieuwe functie.

“We gaan bedrijven binden en verbinden en zorgen dat ze kunnen groeien.”

Marc Kuipers (foto: Twice).

Operationeel: Agrolab Dr.A.Verwey

Agrolabs nieuwe lab Dr.A.Verwey in Barendrecht (beeld: Agrolab).

Vanaf eind februari heeft Agrolab Dr.A.Verwey een nieuwe laboratoriumruimte in Barendrecht.

Het 120 jaar geleden opgerichte bedrijf heeft nu de beschikking over moderne, toekomstbestendige, state of the art labs met nieuwe ruimtes en een betere lay-out. Op de nieuwe locatie in Barendrecht aan de A15 worden alle huidige laboratoria samengevoegd onder één dak.

De ruim 80 werknemers van Laboratorium Dr.A. Verwey analyseren jaarlijks meer dan 60.000 monsters. Naast voedingsmiddelen worden grondstoffen, diervoeders en andere bulkgoederen in het geaccrediteerde lab getest. Sinds 2011 behoort Dr.A. Verwey tot de Agrolab Group, die in heel Europa vertegenwoordigd is.

Hans Clevers naar Roche Vanaf 18 maart zal geneticus Hans Clevers, een van de oprichters van en onderzoeker bij Oncode, aan het hoofd staan van Roche Pharmaceutical Research and Early Development (pRED) en lid worden van het Corporate Executive Committee van Roche in Basel, Zwitserland.

Clevers was een van de eersten die stamcellen liet uitgroeien tot kleine maar functionele miniatuurorganen genaamd organoïden. Hiervoor gebruikte hij aanvankelijk darmstamcellen. Organoïden worden wereldwijd gebruikt om de fysiologie en pathologie van organen te bestuderen en zijn een effectieve manier om gepersonaliseerde geneesmiddelen te ontwikkelen. In zijn nieuwe rol gaat Clevers onderzoek leiden naar de ontwikkeling van medicijnen voor een groot aantal ziekten. Clevers blijft nauw verbonden met de onderzoeksgemeenschap van Oncode. Ook blijft hij als adviseur/gastonderzoeker betrokken bij zijn onderzoeksgroep bij het Hubrecht Institute.

Clevers begon zijn carrière met een studie biologie en geneeskunde in Utrecht, met als doel arts te worden en patiënten te helpen. Tijdens zijn promotie ontdekte hij echter zijn grote passie voor wetenschap en onderzoek en besloot hij verder te gaan in de academische wereld. In de jaren daarna heeft zijn onderzoek geleid tot vele ontdekkingen. Zijn werk wordt over de hele wereld Maart 2022 |

7

8

| Maart 2022

LAB KORT geciteerd en overal wordt erop voortgebouwd. Na onderzoek te hebben gedaan in de VS en het UMC Utrecht, kwam Clevers in 2002 naar het Hubrecht Institute, waar hij organoïde technologie ontwikkelde. Die techniek wordt nu door talloze laboratoria over de hele wereld gebruikt om een grote verscheidenheid aan organen en ziekten te bestuderen. In 2017 was hij mede-oprichter van het Oncode Institute, met als doel om kankerpatiënten sneller te laten profiteren van fundamentele wetenschappelijke ontdekkingen. Zijn vertrek uit Nederland is deels ingegeven door ongenoegen, vertelt Clevers in het FD. Het bleek in Nederland voor een academisch wetenschapper buitengewoon ingewikkeld om een ontdekking commercieel toe te passen en onhaalbaar om een eigen farmaceutisch ontwikkelbedrijf op te richten. Hij spreekt in het FD van een ‘enorm web aan restricties’.

Samenwerking PerkinElmer – NutriControl

Het NutriControl-laboratorium (foto: PerkinElmer).

Schimmel vernoemd naar Ton Rijs

Het Amerikaanse PerkinElmer en NutriControl lanceren een gezamenlijk laboratorium in Veghel. Het gerenoveerde lab, dat ook een demonstratielab herbergt, heeft geavanceerde analytische testinstrumenten voor de levensmiddelen-, diervoeder-, voedingsmiddelen- en zuivelindustrie. Daarmee is NutriControl uitgerust om een van de belangrijkste spelers in Europa te worden op dit gebied. PerkinElmer levert NutriControl veel analytische oplossingen voor het uitvoeren van meer dan 800.000 analyses met 300 testmethoden.

NMi eerste Europese UKCA-erkende instantie

Meanderella Rijsii, vernoemd naar Ton Rijs (afbeelding: Radboudumc).

Door het gebruik van nieuwe genetische technologieën worden er met enige regelmaat nieuwe schimmels gevonden. Niet omdat de schimmel voor het eerst opduikt, maar omdat hij voorheen niet te onderscheiden was van andere schimmels. Dat geldt ook voor Meanderella Rijsii, die het eerste gedeelte van zijn naam dankt aan het ziekenhuis in Amersfoort en het tweede deel aan Ton Rijs, analist bij de afdeling Medische Microbiologie van het Radboudumc. Nederlandse artsen schakelen het Expertisecentrum Schimmelinfecties van het Radboudumc regelmatig in voor de diagnose van schimmelinfecties bij patiënten en adviezen voor behandeling. Het referentielab onderzoekt dan om welke schimmel het precies gaat. Dat een nieuwe schimmel postuum naar Ton Rijs is vernoemd, heeft onder andere te maken met zijn enorme kennis van schimmels en zijn rol als analist in het Expertisecentrum Schimmelinfecties. De schimmel is gekarakteriseerd door Sybren de Hoog en collega’s, die de ontdekking hebben gepubliceerd in Microbes and Infection.

NMi, het Nederlands Meetinstituut, is de eerste Europese instantie in de meetinstrumentensector die zich in het Verenigd Koninkrijk heeft gevestigd en een benoeming tot UK Conformity Assessed (UKCA) approved body heeft gekregen. UKCA is de nieuwe Britse productmarkering die verplicht is voor producten die in Groot-Brittannië (Engeland, Wales en Schotland) worden verkocht. NMi is ook aangesteld voor Noord-Ierland (UKNI). De regelgeving heeft betrekking op de meeste producten die voorheen een CE-markering nodig hadden om op de Britse markt te komen. Tot op heden hadden fabrikanten twee afzonderlijke werkstromen met verschillende instanties nodig, in Europa en het VK, om de juiste certificeringen te verkrijgen die nodig zijn om meetinstrumenten op beide markten te verkopen.

NMi’s UKCA-aanstelling zorgt ervoor dat klanten terecht kunnen bij één punt voor upgrades van componentinstrumenten en productgoedkeuringscertificaten die voldoen aan zowel CE- als UKCA-eisen. Europese fabrikanten die voor hun producten toegang tot de Britse markt willen behouden, moeten uiterlijk op 1 januari 2023 een UKCA-certificering hebben.

Maart 2022 |

9

LAB KORT Internationale mestfraude

10 jaar Pivot Park

Op diverse locaties in Noord-Brabant en België vonden doorzoekingen plaats (foto: NVWA).

De NVWA-IOD en de politie hebben eind januari vijf verdachten aangehouden in een lopend onderzoek naar internationale mestfraude. Nederlandse en Belgische faciliterende bedrijven worden ervan verdacht samen te werken bij grootschalige fraude met meststoffen. Het vermoeden bestaat dat zij administratie en verplichte mestmonsters manipuleerden, zodat mest op papier een andere bestemming kreeg dan in werkelijkheid. Ook zijn er vermoedelijk opzettelijk niet-toegestane producten gebruikt en is er een onjuiste mestadministratie bijgehouden door een Nederlandse co-vergister. Omdat de verdenking is dat Nederlandse en Belgische bedrijven samenwerken bij de fraude, hebben de NVWA-IOD, de divisie Inspectie van de NVWA, Politie Oost-Brabant, Politie Zeeland-West-Brabant, het Functioneel Parket, de Belgische Federale gerechtelijke politie en het Parket Antwerpen de krachten gebundeld in een zogeheten Joint Investigation Team (JIT). Er vonden op diverse locaties in Noord-Brabant en België al doorzoekingen plaats.

Life sciences campus Pivot Park in Oss bestaat 10 jaar. In die periode heeft het bedrijvenpark zich ontwikkeld tot een biofarmaceutische hotspot. Pivot Park werd in 2011 opgericht op initiatief van MSD, de provincie Noord-Brabant, de gemeente Oss, de ministeries van EZ en VWS en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). De doelstelling was het voorkomen dat er door het sluiten van de R&D-faciliteiten op het voormalige Organon-terrein 1.100 banen en veel waardevolle kennis verloren zou gaan. De community heeft ruim zestig huurders en 650 medewerkers en heeft de ambitie om uit te groeien tot de belangrijkste campus van Europa voor biofarmaceutische innovatie en ontdekking. Momenteel richt Pivot Park zich op de realisatie van een incubator, de verdere ontwikkeling van vastgoed en het versterken van de connectie met het onderwijs.

Life sciences campus Pivot Park in Oss (foto's: Pivot Park).

Synthetische data versnellen gist-onderzoek Onderzoekers van de RUG hebben laten zien dat met behulp van synthetische data, gegenereerd met een zeer snel systeem van kunstmatige intelligentie, het bestuderen van de groei en celdeling van bakkersgist veel sneller kan. De groei en celdeling van bakkersgist wordt vaak met behulp van time-lapse microscopie bestudeerd. Systemen op basis van kunstmatige intelligentie zijn daarbij zeer nuttig; zij kunnen veranderingen in individuele cellen herkennen en volgen door de serie beelden. Voor het trainen van zo’n KI-systeem is een grote hoeveelheid nauwkeurig beschreven data nodig. Het nieuwe systeem traint het KI-systeem veel sneller en werkt net zo goed als de beste beschikbare neurale netwerken voor de analyse van gistcellen.

Maart 2022 |

11

R&D

De plasmareactor voor stikstoffixatie met microgolfenergie.

Detail rechts: detail van de plasmabuis.

Onderzoekers UAntwerpen ontwikkelen methode voor duurzame stikstoffixatie

Proef met plasmareactor voor ‘groene’ kunstmest Chemici van UAntwerpen bouwden een nieuwe plasmareactor die met microgolfstralen stikstof duurzamer kan fixeren. Toepassingen liggen onder meer in het verduurzamen van de kunstmestproductie.

Redactie: Labinsights | Fotografie: UAntwerpen

Bij stikstoffixatie, een proces dat niet-reactieve stikstofmoleculen uit de lucht omzet naar eenvoudige, reactieve stikstofcomponenten als ammoniak of stikstofoxides, komt veel CO2 vrij. Het is een van de belangrijkste chemische processing in de agro-food, want de vastlegging maakt stikstof beschikbaar voor levende organismen, met als bekend voorbeeld nitraatrijke mestkorrels. Het fixatieproces vergt echter enorm veel energie, met als bekendste voorbeeld het Haber-Bosch-proces voor de kunstmestproductie. “Dit proces verbruikt bijna 3% van de wereldwijde aardgasproductie en stoot wereldwijd meer dan 300 miljoen ton CO2 per jaar uit. Er is dus dringend nood aan duurzame alternatieven”, stelt prof. Annemie Bogaerts uit van het Departement Chemie aan de UAntwerpen.

Plasmareactor Mogelijk is plasmatechnologie een groener alternatief. Plasma

12

| Maart 2022

R&D is de vierde aggregatietoestand, naast vast, vloeibaar en gasvormig, en kan gemaakt worden door het elektrificeren van een gas. Bogaerts onderzoeksgroep PLASMANT, gespecialiseerd in plasmatechnologie voor duurzame chemie, is daarom een project gestart om de toepassingen te onderzoeken voor stikstoffixatie.

Sean Kelly, postdoctoraal onderzoeker bij PLASMANT, bouwde hiervoor een plasmareactor die werkt met microgolfstraling. De eerste resultaten zijn hoopgevend. Volgens de onderzoekers zou deze reactor de opstap kunnen zijn naar duurzame stikstoffixatie op grote schaal. “Deze nieuwe reactor werkt zonder elektroden”, legt Kelly uit. “Het plasma zelf komt niet in contact met de wanden, waardoor de levensduur van de reactor aanzienlijk verlengd kan worden en er minder energieverlies is.”

Industriële opschaling PLASMANT claimt het hoogste rendement ooit behaald met een plasmareactor te hebben gemeten. Nooit werd er in onderzoekssituaties zo weinig energie gebruikt voor stikstoffixatie met plasma onder atmosferische druk. “De experimenten tonen aan dat dit proces zeer goed schaalt met toenemend elektrisch vermogen en gasdebiet, want de beste resultaten werden bekomen bij de hoogste vermogens en debieten. Dit opent bijgevolg mogelijkheden naar industriële opschaling.”

Info Een artikel over stikstoffixatie met plasmatechnologie verscheen in het wetenschapstijdschrift Joule, gericht op onderzoek naar duurzame chemie en energie.

Lees meer over het onderzoek in Antwerpen: https://www.sciencedirect.com/science/article/ abs/pii/S2542435121004372 Lees meer over onderzoek naar andere katalysatoren voor het Haber-Bosch-proces: https://www.sciencedirect.com/science/article/ pii/S2542435118301752

Maart 2022 |

13

LabMakelaar Benelux B.V. Samen voor een sterke circulaire economie!

COLUMN INSIGHTS

Informeer en ontzenuw desinformatie Heeft u ook de ‘Reasons for optimism after a difficult year’ van Bill Gates gelezen? Vol positiviteit. Niet alles is kommer en kwel in de wereld: denk alleen al aan het nieuw ontwikkelde malariavaccin, waar we al jaren op zaten te wachten.

Zijn constatering van dat het vertrouwen in wetenschap en instituties daalt en de gevolgen daarvan voor onze maatschappij, is intrigerend. Heeft dat te maken met gebrek aan leiderschap in de politiek? Een gebrek aan scherpe geesten daar?

Deels misschien, maar het lijkt me niet de enige oorzaak. Neem de invloed van nepnieuws op de meningsvorming in de maatschappij. Door digitale algoritmes krijg je op social media materiaal te zien dat jouw reeds gevormde mening ondersteunt. Zelfs als deze info op ‘fake news’ is gebaseerd. Dit is echt een groeiend probleem. Hoe pak je dat aan? Censureren is een mogelijkheid, maar staat op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting. Ook werkt censuur juist averechts als je het vertrouwen wil vergroten.

Mogelijk kan het ‘vlindereffect’ als zelfreinigend mechanisme dienen. Ik las erover in een nieuwsbrief op LinkedIn. Het is is een theorie die door Edward Lorenz in mijn geboortejaar 1961 is gelanceerd. Door het ‘vlindereffect’ kan de kleinste verandering of onregelmatigheid uitgroeien tot een groot effect, wat enorme gevolgen kan hebben voor ‘chaotische systemen’, zoals het weer, de beurs, het dagelijks leven en ook de social media.

Maak van vele rimpeltjes een grote golf en het ware nieuws verdringt het nepnieuws. Stel dat iedere zichzelf respecterende expert – vanuit moreel plichtsgevoel – onafhankelijke en waardevolle informatie zoveel mogelijk zou delen op social media, dan zouden de algoritmes zich toch op den duur moeten gaan aanpassen in de juiste richting. Lees: het ware nieuws vaker laten zien, vaker fake news verdringen of minder prominent naar voren laten komen. Het artikel van de ‘Food Science Babe’ op https://www. agdaily.com/ is een leuk van voorbeeld van hoe je feiten kunt laten spreken.

Hier worden 10 misvattingen over ons voedsel effectief onderuit gehaald.

Belangrijk is wel dat je bij het delen van die informatie als deskundige niet op jacht gaat naar zoveel mogelijk clicks of verwordt tot een ‘talk show-’ of ‘youtube’-diva. Iets wat we wereldwijd maar al te vaak hebben zien gebeuren tijdens de pandemie. Dat verhoogt het vertrouwen in de wetenschap zeker niet. Of iedere expert in staat is haar of zijn kennis op een toegankelijke wijze te delen – ik vraag het me af. En is iedere wetenschapper wel zo altruïstisch? Willen scoren zit nu eenmaal in de menselijke aard, misschien nog wel meer bij wetenschappers. Niet voor niets zagen we zoveel nieuwe talkshowsterren stralen het afgelopen jaar.

Ondertussen heeft de digitalisering – mede door COVID19 – een vlucht genomen, ook bij de oudere generaties. De invloed van de informatievoorziening via digitale kanalen neemt alleen maar toe. Algoritmes zullen steeds geavanceerder en belangrijker worden voor alle bevolkingsgroepen. Reden te meer ze ten goede te gebruiken en ons daar actief voor in te zetten. Of het vlindereffect een oplossing biedt is de vraag, maar het is zeker de moeite waard om te proberen. En baat het niet? Schaden zal het zeker niet.

Bas van Driel adviseert de redactie van LABinsights

Maart 2022 |

15

VEILIGHEID IN HET LAB Henk Niewenhuis, directeur van Asecos Benelux, en Pieter Wilten van Dupa Veiligheidstechniek

Accu’s in het lab: tikkende brandbom Er liggen steeds meer lithium-ion batterijen in het lab. Ze zien er onschuldig uit, maar kunnen zomaar in brand vliegen. Blussen gaat vrijwel niet. Liggen er meerdere draadloze apparaten en accu’s bij elkaar in een ruimte, dan is zelfontbranding een levensgroot risico. Veiligheidskasten voor accu’s zijn de enige labproof oplossing.

Redactie: Labinsights | foto’s: Asecos

Ook labs liggen vol met accu’s, en het worden er steeds meer. Denk aan draagbare, oplaadbare apparaten, zoals laptops, iPads, handhelds, barcodescanners, sensoren, vochtbepalers, thermometers, maar ook stand-alone schuddertjes, elektrische pipetteerders, stofzuigers, mixertjes… en vanzelfsprekend ook de persoonlijke devices als koptelefoons, radio’s, fiets- en autoaccu’s. Je kunt daarom stellen dat we te maken hebben met een nieuwe gevaarlijke stof. Hoewel iedereen het eens is over de voordelen van de lithium-ion accu’s, halen berichten over de nadelen het nieuws. Zo heeft de brandweer er grote moeite

Veilige opslag van lithium-ion accu’s bij de Staufernkliniek, Schwäbisch Gmünd, Duitsland.

16

| Maart 2022

SPECIAL GREEN ANALYTICS

THERMAL RUNAWAY onvermijdelijke temperatuursstijging van meer dan 600º C

EXOTHERME REACTIE proces waarbij energie vrijkomt

AFBRAAK KATHODE

MAXIMUM TOEGESTANE TEMPERATUUR

KATHODE REACTIES elektrolyt begint te verdampen

SHUT DOWN, ONTLEDING ELEKTROLYT

reactie oplosmiddelen

separator verweekt interne kortsluiting

temperatuur 60º C

70 - 80º C

130 - 150º C

180º C

240 - 250º C

> 260º C

Bij temperatuuroverschrijding kan er een zogeheten thermal runaway ontstaan. De opgeslagen energie komt dan ongecontroleerd vrij, het lithiumsmeltpunt wordt overschreden en er ontstaat een onbeheersbare kettingreactie.

mee: zo’n brand blussen met gewoon bluswater is een bron van extra explosiegevaar, de brand onderdrukken is het maximale.

Wat er daarna gebeurt is nog maar afwachten: de brand houdt zichzelf in stand en de accu kan opnieuw ontbranden. Het kan ook escaleren: bij temperatuuroverschrijding kan er een zogeheten thermal runaway ontstaan. De opgeslagen energie komt dan ongecontroleerd vrij, het lithium-smeltpunt wordt overschreden en er ontstaat een onbeheersbare kettingreactie. Het beschermen van de omgeving is het enige wat de brandweer dan nog kan doen. Ondertussen komen er massa’s giftige stoffen vrij.

Passief en actief Vandaar dat Henk Niewenhuis, directeur van Asecos Benelux, en Pieter Wilten van Dupa Veiligheidstechniek vanuit hun expertise op het gebied van brandveiligheidsopslagkasten, opgelucht zijn over hun doordachte, gedegen en fundamenteel veilige opslag, zowel mét als zonder oplaadmogelijkheid. De kasten zijn gebaseerd op de bekende brandveiligheidskasten die ontwikkeld zijn voor laboratoria met een brandwerendheid van 90 minuten van buiten naar binnen. Niewenhuis, met nadruk: “Maar we hebben met de accu’s te maken met een omgekeerde werking – van binnen naar buiten. Een brand die zichzelf in stand houdt, zijn eigen zuurstof genereert en waarvoor eigenlijk maar één oplossing is:

tijd winnen en de hele unit ergens anders heen brengen, naar een plek waar het geen schade kan aanrichten,” Wilten heeft het over een volledig omgekeerde situatie: “Het is 180 graden andersom denken”. Uit onderzoek blijkt dat er geen sprake is van het blussen van zo’n brand, slechts onderdrukking. “Eén ding weten we óók heel zeker: als een lithium-ion accu ooit een keer is gaan branden, dan gaat-ie opnieuw branden,” verduidelijkt Niewenhuis.

Twee uur In die wetenschap koos Düpertal, de maker van de kasten die Dupa levert, ervoor om per vak te compartimenteren. Brandwerend geïsoleerde compartimenten zorgen ervoor dat de calamiteit binnen het compartiment blijft. Daarnaast zorgt de gepatenteerde deurvergrendeling dat overdruk de deuren niet openknalt. Voor extra tijdwinst zocht Asecos de oplossing in de

‘Het is 180 graden andersom denken’ Maart 2022 |

17

VEILIGHEID IN HET LAB

Een actieve – met oplaadmogelijkheid – lithium-ion batterij veiligheidskast. Details links, met van boven naar beneden: de rookmelder, de binnenkant van de kast met oplaadpunten, rookmelder en aerosol-unit, de vergrendeling en duidelijke bestickering.

18

| Maart 2022

SPECIAL GREEN ANALYTICS richting van een aerosol-unit, boven in de kasten te vinden. De dry-aerosolbrandonderdrukking treedt – zodra er binnen de kast een temperatuurstijging is van boven 72° C – in werking en gaat een verbinding aan met de vrije radicalen van de lithium-ion, zodat zuurstof geen kans krijgt om een verbinding aan te gaan: zonder zuurstof geen brand. Niewenhuis kent de testresultaten in een brandkamer bij 1300° C (normaliter 1100° C): “De brandwerendheid van de kast van binnenuit is 90 minuten. Daarnaast is een kast met een geactiveerde aerosol-unit in staat om tenminste een half uur elke brand te kunnen onderdrukken. Zo heb je in ieder geval twee uur de tijd om actie te ondernemen.”

Lithium-ion

batterijen in het lab X X X

Wegwezen En dan? Blijf weg en bel de brandweer óf – bij een beheersbare situatie – evacuatie, oftewel optillen en naar buiten. “Voor brand heb je zuurstof, een vlammetje en een brandbare stof nodig,” legt Wilten uit, “die accu’s maken dat zelf aan en produceren daarbij giftige, corrosieve gassen. Daarom zeggen wij ‘laat het aan de brandweer over’ en laat het verwijderen aan hen over, zij zijn qua ademhaling ook veel beter beschermd.” De Asecos-kast

‘Wij weten dat de kans

dat het fout gaat met de lithium-ion accu 10 tot 30 keer zo hoog is’

X X X

Alle laptops, tablets, telefoons Oplaadbare (bureau)ventilatortjes Draadloze, draagbare, oplaadbare apparaten, zoals handhelds, barcodescanners, sensoren, dataloggers, labelprinters Apparatuur specifiek voor metingen op locatie, zoals vochtbepalers, thermometers Stand-alone schuddertjes, elektrische pipetteerders, stofzuigers, mixertjes Maar ook persoonlijke devices als koptelefoons, radio’s, fiets- en autoaccu’s

Test De Duitse instituten Fraunhofer, ift Rosenheim en TÜV Süd testten een gebruikelijke veiligheidskast in vergelijking met een zogeheten Battery line-kabinet.

Bekijk de video op: https://youtu.be/FLE1p4uhoh4

heeft voor het razendsnel kunnen verwijderen een geïntegreerde transportsokkel. “Met een pompwagen of heftruck til je de kast op en rij je zó naar buiten. Stroomverbindingen trekken met een snelverbinding vanzelf uit elkaar.” Ondertussen treedt er – afhankelijk van de veiligheidsklasse van de kast – een reactiesysteem in werking. Denk hierbij aan optische en akoestische signalering en doormeldingen naar meldkamers of gebouwbeheersystemen.

“Vandaar ook dat wij het heel erg belangrijk vinden dat het de kasten altijd opgenomen worden in een alarmeringsprotocol binnen het bedrijf,” benadrukt Niewenhuis.

Defecte accu’s Maar wat doe je als je te maken hebt met instabiele lithium-ion accu’s, die bijvoorbeeld een keer zijn gevallen? Aan de buitenkant is er niets aan te zien, maar binnenin kan er van alles gaande zijn. “Die leg je niet terug in de brandwerendheidskast. We hebben daar speciale containers en koffers voor,” licht Wilten toe. Ze bieden optimale brandbescherming door een gepatenteerd vulmiddel tussen binnen- en buitencontainer en ook in het deksel.

Als brandwerendheids-professionals maken zowel Wilten als Niewenhuis zich evengoed behoorlijk zorgen over het gemak waarmee particulieren en bedrijven met de accu’s omgaan.

“Mensen roepen nog altijd ‘het zal mij nooit overkomen, ik loop niet zoveel risico’. Maar wij weten dat de kans dat het fout gaat

Een thermal runaway in een veiligheidskast in vergelijking tot een Battery line-kabinet.

met de lithium-ion accu 10 tot 30 keer zo hoog is.” Ook de overheid laat wat dat betreft een steek vallen: er zijn geen heldere richtlijnen. “Het moet gewoon veiliger en strenger,” onderstreept Niewenhuis, “en de verzekering gaat het eisen,” vult Pieter Wilten aan.

Maart 2022 |

19

20

| Maart 2022

LAB SERIE

Analytische Chemie 2.0: tips & tricks +

✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

de juiste kennis de juiste instrumentatie de juiste robotiseringstools de juiste software de juiste digitale omgeving de juiste visie op kwaliteit

Geef uw analytisch-chemisch verdienmodel een boost.

Word ‘best in class’ op dit vakgebied op basis van expertise, de nieuwste technologie en een efficiënte aanvliegroute. Rob van Turnhout zal de hiertoe benodigde kennis met u delen over: ✔

Starring Rob van Turnhout, salesmanager bij Skalar Analytical, wordt u dit jaar in een serie video’s, afvinklijstjes en artikelen bijgepraat over de State of the art in analytische chemie. Haal meer uit uw chemischanalytische analyses en excelleer door:

✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

de laatste analysemethodieken voor anorganische parameters optimalisatie van het chemische analyseproces softwaretools voor routineonderzoek en R&D labautomation as a service operational excellence kwaliteitsverbetering en databeveiliging uptime maximalisatie digitale informatie-strategieën case studies

De serie gaat van start in Labinsights van april, verschijningsdatum 8 april.

Maart 2022 |

21

TESTEN EN BEPROEVEN Nieuwe laboratoria KOAC onder KIWA-dak in Apeldoorn

‘Nieuwe scanner herkent 95% van de laagscheidingen in asfalt’

De inhuizing van KIWA KOAC onderzoeksfaciliteiten voor de mobiliteitsinfrastructuur op KIWA’s kantoor in Apeldoorn zal begin dit jaar rond zijn. De gespecialiseerde divisie bestrijkt het complete veld van advies, (laboratorium)onderzoek, veldonderzoek, wegmetingen, kwaliteitsbegeleiding van wegbouwkunde en staat qua kennisniveau op eenzame hoogte in Nederland en daarbuiten. Vanwege de energietransitie is R&D van duurzamer asfalt en beton een groeiend onderzoeksgebied.

22

| Maart 2022

SPECIAL GREEN ANALYTICS Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

KOAC heeft inmiddels zijn nieuwe onderzoeksfaciliteiten en kantoren in Apeldoorn in gebruik genomen, waar nu alle medewerkers uit de voormalige locaties Groningen en Vught samenkomen. Alles onder één dak dus, goed voor de kennisbundeling en een aanjager voor samenwerking met andere KIWA-laboratoria die hier gevestigd zijn. De verwachting binnen KIWA is dat de inhuizing synergie oplevert, omdat er nu over een weer van elkaars specialismen gebruikgemaakt kan worden. Dat gebeurde hiervoor ook al, maar voor het delen van technologie en bijbehorende vakkennis en het netwerken is de centralisatie in Apeldoorn wel zo praktisch. Een rondgang door de faciliteiten laat zien dat KOAC over unieke onderzoeksopstellingen beschikt.

Dit gaat van complete labs voor beproevingen van asfalt en het testen van wegfunderingen en dijkbekleding, tot drukbanken om te bepalen onder welke last een wegdek bezwijkt.

Onafhankelijk onderzoek Dat dit laboratorium uniek in zijn soort is en cruciaal voor het realiseren van infrastructurele werken en de renovatie en het onderhoud van het wegennet, kan unitmanager Hans Buurman beamen. Zonder KOAC zou alles letterlijk al snel stilstaan, of zouden delen van het land zelfs kunnen onderlopen. “Wij werken voor en met alle partijen die actief zijn op het gebied van wegen, vliegvelden, bedrijfsterreinen en dijkbekledingen. Wij werken aan een voortdurende verbetering van onze producten en meetmiddelen om onze klanten beter van dienst te zijn. Hiervoor zetten wij de ervaring, creativiteit en innovatievermogen van onze medewerkers in. In samenwerking met andere bedrijven richten wij ons op een breder dienstenpalet.”

Ties Joosten, directeur van de Divisie Infra en Sport, waar KIWA KOAC en KIWA ISA Sport onder vallen, spreekt van meer dan vijftig jaar opgebouwde kennis en ervaring. Het is nu bijna niet voor te stellen, maar ooit werd infrastructuur gewoon aangelegd onder regie van gemeenten of provincies zonder dat er onafhankelijk onderzoek werd gedaan of wel aan de technische randvoorwaarden werd voldaan voor bijvoorbeeld de kwaliteit van de gebruikte materialen.

Fusie tot KOAC Joosten, tevens branche vice-voorzitter Fenelab, blikt 60 jaar terug toen het allemaal begon, destijds nog niet onder de KOACvlag. “We zijn in 1962 ontstaan vanuit een de behoefte bij (weg) aannemers naar onafhankelijk onderzoek. Oorspronkelijk met vestigingen in Vught, Twello en Groningen en negen jaar geleden gefuseerd tot KOAC met de overname door KIWA. We doen eigenlijk alles qua onderzoek op het vlak van funderingsmateriW

Verkruimeld asfaltgranulaat voor de bepaling van de dichtheid van asfalt zonder ingesloten lucht. Samen met de dichtheid proefstukbepaling van asfalt door middel van boven- en onderwaterweging (dichtheid van asfalt met ingesloten lucht) is zo het percentage holle ruimte in asfalt te berekenen. Hier is o.a. een eis aan gesteld in verband met het waterafvoerend vermogen van ZOAB (Zeer Open Asfalt Beton).

Splinternieuwe testapparatuur van Strassentest voor het bepalen van de waterindringing voor asfalt conform RTD 1009 (Richtlijn voor het ontwerp van asfalt wegverhardingen op betonnen en stalen brugdekken)

‘We willen als KOAC samenwerken met de KIWA-laboratoria en zij met ons’ Maart 2022 |

23

TESTEN EN BEPROEVEN

Extractieopstelling voor de bepaling van het bitumengehalte in asfaltkernen. De asfaltkernen worden in een extractiehuls in de soxhlet-extractor geplaatst, waaronder een kolf is geplaatst met als extractiemiddel methyleenchloride. Voor de extractie wordt het waterbad verhit tot 80o C, waardoor het methyleenchloride in de kolf verdampt, vervolgens neerslaat tegen de ribbenkoeler en op het asfalt in de extractiehuls valt. Daar lost het dan de bitumen op en voert het mee naar de kolf. Het extractieproces is beëindigd als het methyleenchloride in de extractor helder blijft. Na terugdrogen in een droogstoof en weging van huls en kolf kan het bitumengehalte worden berekend. Vervolgens kan de korrelverdeling (steen, vulstof en zand) van het mineraal in de extractiehuls worden bepaald.

Mengen van funderingsmateriaal voor de bepaling van het optimum vochtgehalte benodigd voor het verdichten van zand en puinfunderingsmaterialen gebruikt voor wegfunderingen. Een optimaal vochtgehalte is van belang om het materiaal goed te kunnen verdichten voor een optimale pakking.

‘De brug van

duurzaam polymeerbeton op de Floriade werd door KIWA beproefd’

24

| Maart 2022

SPECIAL GREEN ANALYTICS aal, asfalt, straatverharding, en betonkeuring voor de utiliteitssector. Alles wat in de wegenbouw gebruikt wordt, keuren wij.

Denk aan de splijtsterkte van beton of straatstenen, de optimale pakking van zand, puin en/of granulaat, of asfalt voldoet voor een snelweg, hoe oud asfalt hergebruikt kan worden. Feitelijk controleren wij het bestek van aannemers. Gebruikt hij de juiste materialen? Ons doel is om goede kwaliteit wegen te hebben in Nederland, ook wel in Duitsland trouwens, zodat er zo min mogelijk ongelukken gebeuren. Veiligheid en duurzaamheid, daarvoor beproeven we in het laboratorium de materialen, terwijl onze adviseurs de wegbeheerders adviseren. Verder is road

‘We onderzoeken hoe

je schade aan ZOAB het beste herstelt en wat de beste onderhoudsstrategie is’ testing een van onze kwaliteiten, met onze wagens op de weg.

Met computers. Dat alles verklaart waarom we nu als Nederland de nummer 3 in de wereld zijn qua wegkwaliteit. 1 Is Singapore en 2 is Zwitserland. Met de bijdrage die KIWA al levert aan de waterkwaliteit en het gasdistributiesysteem, zijn wij een mooie toevoeging.”

PAK10 in asfalt KOAC’s opdrachtgevers zijn wegbeheerders, aangestuurd vanuit de overheid, te weten Rijkswaterstaat, Provincie en Gemeente, en indirect aannemers die in opdracht van gemeentes opereren.

“Die wij weer controleren”, haakt Buurman in. “De eerste eisen zijn van 1968, daarvoor ging het een beetje op het gevoel, Nu moet alles conform Standaard RAW 2020 bepaald worden, we werken ook actief mee aan de opstelling van normen door zitting in de normcommissies.” Joosten: “Actueel is nu wat je doet met asfalt dat vrijkomt bij renovaties. Zit er teer in, dan kun je het niet zomaar hergebruiken, dat kunnen wij allemaal testen aan de hand van wegmonsters. Gaat dan specifiek om de gehalten aan PAKs, tien specifieke verbindingen dan. De grens zit nu op 75 mg/kg PAK10 voor hergebruik in asfaltcentrales en op 50 voor koude toepassing als funderingsmateriaal. Over de uitstoot van asfaltcentrales is het nodige te doen, dus die norm gaat wel omlaag, verwachten wij.”

Met deze nieuwe morteldrukbank voor cementprisma’s kan er snel gemeten worden onder welke druk de prisma’s bezwijken, dit is van belang voor het testen van diverse cementsoorten en metsel- en vloermortels.

lab van Bert [Bert Gerritsen, Labcoördinator Unit Gas Measurement & Safety, red.] GC-MS-apparatuur voor het bepalen van PAKs, dat is synergie.” Joosten voegt toe: “Mooi voorbeeld, een van de vele, want we hebben hier in totaal 6.000 m2 aan laboratoria, waar we zo veel mogelijk mee willen samenwerken en zij met ons. We werken hier nu ook gemeenschappelijk aan één kwaliteitssysteem voor alle laboratoria in Apeldoorn. Harmoniseren is belangrijk.”

17025 geaccrediteerd Concurrentie heeft KOAC niet echt te dulden vanwege het unieke specialisme. Het routinewerk wordt overgelaten aan de ‘prijskrakers’. Is er expertise vereist, dan komt KOAC al snel in beeld.

“We zijn geen productielab, wij krijgen wel opdrachten vanuit de contractlabs voor bepalingen waar je knowhow voor nodig hebt. Krijgen ook veel bouwtechnische onderzoeksverzoeken binnen van derden. Onze focus ligt op R&D en consultancy. Het kennisniveau ligt hoog. Alle labs hier zijn 17025 geaccrediteerd door de RvA.”

Synergie

Asfaltscanner

De verhuizing naar Apeldoorn is aangegrepen om een gemoderniseerd lab op te zetten. Sommige apparatuur was inmiddels 60 jaar oud en wel aan vervanging toe. Buurman: “Met als grote voordeel dat je nu maar 1 x hoeft te investeren en eenvoudig kunt samenwerken met andere labs van KIWA. Verderop staat in het

KOAC zal in de loop van 2022 compleet over zijn naar Apeldoorn.

Buurman. “Wij hier nu 95 procent operationeel en met zijn 17’en.

We doen nu al het PAK-onderzoek en opleveringsonderzoek voor asfalt hier. Er liggen nog wel een paar technische zaken van beide labs die ik op elkaar af moet stemmen. In Vught gebruiMaart 2022 |

25

Uw specialist voor: • Chemicaliën • Laboratoriumbenodigdheden • Apparatuur • Service & Reparaties

www.vanheesbv.com • +31 475 729460 • info@vanheesbv.com

26

| Maart 2022

Bekijk onze website voor het aanbod!

SPECIAL GREEN ANALYTICS ken zij bijvoorbeeld een soort asfaltscanner, in Groningen een fototoestel met liniaal. Dat gaat 3 x zo snel, alleen is het lastig om dan laagscheidingen op het scherm te zien We gaan nu een traject in om zelf een nieuwe asfaltscanner te bouwen die de goede laagscheidingen laat zien. Een stuk automatisering, zodat we minder afhankelijk zijn van visuele beoordelingen van het laboratorium. We denken dat we met onze database met foto’s de basis hebben om een programma te ontwikkelen alle asfaltsoorten te onderscheiden. Hoeveel? Zo’n 80-90, ja zoveel.

Zo’n scanner is niet gewoon op de markt te koop. Een systeem voor patroonherkenning en diktemeting wel, maar voor asfaltanalyse is er niets. Als dat draait, verwachten we 95% van de laagscheidingen van asfaltsoorten te kunnen herkennen.”

Duurzamere ZOAB KOAC doet steeds meer onderzoek naar de duurzaamheid van asfalt, een actuele discussie in het licht van de energietransitie. “Denk aan duurzame varianten ZOAB met gemodificeerde bindmiddelen, als alternatief voor dicht asfaltbeton dat langer meegaat. De levensduur van ZOAB ligt nu op 10 jaar of zo, voor asfaltbeton op 15-20 jaar. Met een dynamisch bank kunnen we vermoeidheidsonderzoek doen. Je kunt de hoeken instellen en dan zien hoeveel split er onder een bepaalde stand losdraait.

Uiteindelijk wil je het onderhoud beperken: hoe langer het asfalt meegaat, hoe duurzamer. In dat kader onderzoeken we ook hoe je schade aan ZOAB het beste herstelt en adviseren we wat de beste onderhoudsstrategie is: complete renovatie of deklaagvervanging?

Harold Sloots, laboratorium coördinator, spuit PAK-marker op asfaltkernen.

Onderzoek polymeerbeton Op dit moment is het asfalt- en hieraan gerelateerde milieuonderzoek goed voor 60 procent van het KOAC-onderzoek en R&D. Verder wordt er naast het traditionele zettingsonderzoek van wegfundamenten ook steeds meer milieutechnisch onderzoek gedaan naar alternatieve betonsoorten. Bij de productie van beton komt namelijk veel CO2 vrij, met name bij de productie van cement. Alternatieve toeslagstoffen, bij voorkeur uit hernieuwbare bron, kunnen de emissies drukken. Buurman: “Wat we al langer doen is voor ENCI onderzoeken in hoeverre het gebruik van vliegas een oplossing biedt om minder cement te hoeven gebruiken. We kijken dan specifiek naar bindtijd en de sterkte-eigenschappen van beton met vliegas.”

De nieuwste ontwikkeling is polymeerbeton. Het gebruik van dit bouwmateriaal staat nog in de kinderschoenen, maar Joosten twijfelt er niet aan dat hier een toekomst voor is. Op de nieuwe Floriade in Almere werd een brug gebouwd met dit duurzamere bouwmateriaal, het polymeerbeton werd door KIWA beproefd.

“We kijken specifiek naar de eigenschappen van beton als er lignine of koolzaadolie doorheen gemengd wordt. We doen daarvoor sterkteanalyses, vermoeidheidsanalyses en kijken of dat soort beton vorstbestendig is. Dit vraag niet alleen om specifieke apparatuur, maar vooral ook om expertise en creativiteit om tot duurzamere oplossingen te komen. Laat daar nu als KOAC net onze kracht liggen.”

Unitmanager Hans Buurma van KOAC met rechts van hem Ties Joosten, directeur van de Divisie Infra en Sport.

Maart 2022 |

27

EXPERTVISIE Interview Jo Klaessens, StatAlike

‘Met basisstatistiek zit je vaak beter’ Hoe basaler de toegepaste statistiek, hoe geschikter dat in de regel is voor praktisch laboratoriumgebruik.

Zo bezien is de statistiek benodigd voor QC, validatie, meetonzekerheid, methodenvergelijking et cetera – allemaal essentieel voor RvAaccreditatie – vaak simpeler dan gedacht, weet statistiekexpert Jo Klaessens van StatAlike.

Vincent Hentzepeter | Foto: QAducation

“Statistiek laat zien hoe groot de kans is dat je iets fout hebt, dat maakt de wereld complex.

Harde getallen? Die bestaan niet. Neem meetonzekerheid. Stel: je grens voor afkeur is 30, je meet 29, en je onzekerheidsmarge is 5. Dan ligt jouw 95% betrouwbaarheidsresultaat dus tussen de 24 en 34. De kans is dus best groot dat je met 29 alsnog te hoog zit. Toch wordt zo’n getal meestal als absoluut beschouwd en krijgt de analyse een groen vinkje. Ik merk dat men hier vaak niet aan wil. Komt de zaak voor de rechter, dan wordt dit wel meegenomen, maar in de praktijk wordt de partij goedgekeurd bij ‘29’. Die importeur ook weer blij… Op

28

| Maart 2022

EXPERTVISIE zich begrijp ik dat wel. Punt is dat je een wettelijke limiet hebt die geen rekening houdt met meetonzekerheid. Dit is gewoon een door de wetenschap bepaald maximum of minimum. Maar besef dat wat je bepaalt niet exact is, het zou zomaar 10% anders kunnen zijn, en is eerder een best guess. Begrijpelijk dat niet elk lab er bij elke meting al die toeters en bellen bij kan halen om aan te tonen dat het meetresultaat binnen de limietwaarde valt, maar belangrijk is de onzekerheid in je resultaat wel, en die kan groot zijn, zeker in de lage concentratiegebieden. Er is veel discussie over dit thema, omdat de eisen die RvA stalt aan geaccrediteerde labs streng zijn, de meetonzekerheid moet bepaald worden.

Voor veel labs geldt echter dat geen enkele opdrachtgever erom vraagt, maar ben je geaccrediteerd, dan moet je het wel netjes berekenen, anders krijg je straf van de RvA.” “Je ziet vaak dat statistiek niet goed doortimmerd wordt in de opleidingen. Hele boeken heb ik aan statistiek gewijd. In mijn laatste, dat eind vorig jaar uitkwam, ga ik wederom terug naar de basis: meetonzekerheid, validatie prestatiekenmerken, methodevergelijking, kalibratie…Waar ik van schrik is dat statistiek heel moeilijk wordt gevonden in labs. Ik merk dat er best vaak fouten gemaakt worden tegen statistische principes. Hoe vaak zie ik niet dat meetonzekerheid met een volkomen verkeerde formule bepaald is. Dat een proefopzet om reproduceerbaarheid, haalbaarheid of een detectiegrens te bepalen niet juist is. Natuurlijk,

‘Waar ik van schrik is dat statistiek heel moeilijk wordt gevonden in labs’

er komt altijd wel een getal uit, maar is die ‘10’ die je bepaalt statistisch wel juist? Regelmatig constateer ik dat herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid bij het bepalen van prestatiekenmerken door elkaar gehaald worden. Voor de bepaling van deze laatste spreiding moet je zorgen dat de normale variabiliteit in je lab voldoende in je proefopzet zit. Dat begint met dat je metingen niet te dicht op elkaar mag hebben zitten. Neem het gebruik van het controlemonster om de statistische grenzen van je analysewaarden te bepalen. Die waarde komt op je controlekaart en bepaalt of je je meetreeks accepteert of verwerpt, en is een van de belangrijke onderdelen van je kwaliteitssysteem als analist. Je bepaalt er de spreiding mee die je binnen je statistische grenzen mag accepteren bij een meting. Wil je die waarde netjes bepalen, dat moet je op minstens 10 verschillende werkdagen je controlemonster draaien om de dag-tot-dag-spreiding te coveren en de verschillen van analist tot analist. Nu de praktijk. Kom ik op een lab dat ervaren en geaccrediteerd was en daar zag ik dat die controlekaart was opgestart met 10 punten die direct na elkaar waren gemeten. Dan heb je niet je reproduceerbaarheid, maar je herhaalbaarheid bepaald. Ja, iedereen weet dat, maar ‘haast’.

Het controlekaartmateriaal is bijna op, dan vlug maar even. Zo bepaal je veel te smalle grenzen, je krijgt dus veel te veel afkeur.

En een meetserie afkeuren met 10 monsters is niet fijn.”

“Bij statistiek moet je gevoel hebben wat wel en niet kan en wat de consequenties zijn van je keuzes. Dat is ook een ervaringskwestie. Voor een statistische bewerking heb je legio statistische technieken tot je beschikking, allemaal te vinden op internet.

Mijn stelling is dat het altijd het best is om te werken met een simpele techniek. Hoe ingewikkelder je techniek, hoe moeilijker het je voor jezelf maakt. Een rekenfout of misinterpretatie is dan snel gemaakt. Je ziet bijvoorbeeld dat er gekozen wordt om een ingewikkelde multivariate techniek te gebruiken. Je meet

‘Statistiek haal je niet

van internet, hou het bij de basistechnieken’ meer varianten dan bij univariaat, maar dat geeft niet per se een betere oplossing. Als je het hele spectrum pakt, terwijl de informatie in de piek zit, dan is de rest van je curve ruis. Je gaat dan zeg 30 extra variabelen inbrengen die je resultaat helemaal niet beter maken, integendeel. Bij moleculaire analyses zie ik de verleiding gebruik te maken van een sigmoïdale curve; met zo’n cumulatieve normaalkansverdeling ga je al snel de mist in.

Wiskundig is die tegenwoordig gemakkelijk te bepalen: begint op nul buigt dan door en stijgt naar 1. Het is een ingewikkeld model dat het gevoel geeft dat je een betere waarde krijgt. Toch zit je meestal beter met het trekken van een eenvoudige rechte lijn door het centrum, dat neem je als waarden aan het begin van de curve niet mee, waar feitelijk geen info inzit. Neem je gewoon ouderwets één punt onder het buigpunt en een erboven, dan krijg je nauwkeurigere waarden dan met dat geavanceerde, sigmoïdale model!”

“Ik wil er maar mee zeggen: ‘Ingewikkeld is niet in alle gevallen beter, je moet begrijpen wat je doet. Gebruik geen internettechnieken die je niet kent, je komt er niet meer uit, soms ken ik ze niet eens. Kijk je dan naar de details, dan zie je dat die techniek voor de vraagstelling helemaal niet gebruikt kan worden. Statistiek haal je niet van internet, dan wordt het al snel behoorlijk complex, hou het bij de basistechnieken: dan zit je vaak beter.”

Statistische kennis bijspijkeren: lees het boek ‘Statistiek, validatie en meetonzekerheid’: labinsights.nl/artikel/boek-statistiek-validatieen-meetonzekerheid-voor-het-lab of bekijk de cursus: www.qaducation.nl/product/statistiek-laboratorium/

Maart 2022 |

29

TESTEN EN BEPROEVEN De Oxitest oxidatiestabiliteitsreactor van Velp Scientifica

Het hoe en waarom van versnelde oxidatietesten

Houdbaarheidscheck met versnelde oxidatietest Versnelde oxidatietesten geven in no time antwoord op de vraag of aangepaste recepturen de houdbaarheid verlengen van voedingsmiddelen en cosmetische, farmaceutische en (-petro)chemische producten. Het hoe en waarom van versnelde oxidatietesten…

30

| Maart 2022

Redactie: Marjan Hammink | Beeld: Salm en Kipp

Traditioneel testen of recepturen aanpassen die het gewenste resultaat opleveren voor de houdbaarheid, kunnen soms wel maanden duren. Tijdrovend en duur. Bovendien is het zaak objectief vast te stellen in hoeverre de nieuwe receptuur het juiste effect sorteert en wat dan de optimale samenstelling is van de ingrediënten. Gebruik je bijvoorbeeld meer of minder onverzadigde vetzuren? Een oxidatietest ligt dan voor de hand.

TESTEN EN BEPROEVEN Oxidatiestabiliteitsreactor Zo’n test is flink te versnellen met de Oxitest oxidatiestabiliteitsreactor van Velp Scientifica. De test bepaalt de oxidatiestabiliteit van vetten over het gehele monster volgens AOCS Cd-12c-16 door het monster bloot te stellen aan een oxidatieve stresstest.

Het monster wordt – zonder voorafgaande vetscheiding – in korte tijd blootgesteld aan overdruk met zuivere zuurstof (6 bar) en een hoge constante temperatuur van 90° C. Zodoende wordt de weerstand tegen vetoxidatie geëvalueerd. Het instrument meet de absolute drukverandering van zuurstof in twee titanium verwarmingskamers bij constante temperatuur, en monitort daarmee de zuurstofopname door reactieve componenten in het monster.

Voordelen van OXITEST X X X X X

De test wordt rechtstreeks op het hele monster uitgevoerd.

Geen vetscheiding van het monster nodig Resistente titaniumkamer Tijdbesparende analyse in vergelijking met de traditionele methoden Speciaal ontworpen voor R&D-, productontwikkelings- en kwaliteitscontrolelaboratoria

IP-waarde Daar rolt voor verdere analyse automatisch een inductieperiodewaarde uit, uitgedrukt in de IP-inductieperiode: de tijd die nodig is om het beginpunt van oxidatie te bereiken. Dit komt overeen

‘Het is niet nodig om het vet uit bijvoorbeeld hun koekjes te extraheren – soms is dat een vervelend klusje’

Onderzoeken met software OXISoft: X

X

X

X X

met een detecteerbaar ranzigheidsniveau of een plotselinge verandering in de oxidatiesnelheid. Hoe langer de inductieperiode, hoe hoger de stabiliteit tegen oxidatie in de tijd.

X

Herhaalbaarheidstest: een reeks testen die op hetzelfde monster of dezelfde standaard worden uitgevoerd om de IP-periode te verifiëren, voor het berekenen van de nauwkeurigheid en herhaalbaarheid van de gegevens Versheidstest: om de kwaliteit van verschillende partijen te verifiëren, bijvoorbeeld van dezelfde grondstof, en deze te vergelijken Formulevergelijking: om de meest stabiele formule van een afgewerkt product te identificeren, onder dezelfde omstandigheden Verpakkingsvergelijking: om de houdbaarheid van het product te testen per verpakking IP tijdens veroudering: om een grafiek te krijgen van de kwaliteitsdaling van het product IP binnen de houdbaarheidsperiode Geschatte houdbaarheid: om een schatting te maken van het shelflife

Herhaalbaarheidstest Daarna is het met de OXISoft-software mogelijk om voor elke analyse een herhaalbaarheidstest te maken. Dit is belangrijk om de gemiddelde standaard te verkrijgen met de standaarddeviatie en relatieve standaarddeviatie van de resultaten. Voor zo’n herhaalbaarheidstest moet dezelfde hoeveelheid van het monster in tweevoud of meer geanalyseerd worden, bij dezelfde temperatuur- en drukwaarden.

Koekjestest https://bit.ly/koekjestest

Interview Maria di Cherrano (Food Science and Technology Lab van de Universiteit van Basilicata (Italië)) https://www.youtube.com/ watch?v=cnm6HXNZC2Y

Koekjes In de praktijk zijn de onderzoekers aan de Universiteit van Basilicata (Italië), die het instrument al lange tijd gebruiken, met name enthousiast over het feit dat de monsters in hun geheel, dus zonder voorbewerking, in de machine geplaatst kunnen worden.

Maria di Cherrano van het Food Science and Technology Lab licht dit toe: “Wij onderzoeken veel producten voor lokale, kleine producenten. Het is bijvoorbeeld niet nodig om het vet uit hun koekjes te extraheren – soms is dat een vervelend klusje. Ook vinden we het instrument heel gemakkelijk in gebruik. Trainees en studenten kunnen er na een korte uitleg zó mee aan de slag.”

Maart 2022 |

31

LAB MARKT RFID-labels voor het lab

zoals ISO 5815-1/2, NEN-EN 1899-1/2, WAC/III/D/010, maar ook met klantspecifieke methoden. Met de automatisering kan een analist tot wel 96% tijd besparen, naast grotere reproduceerbaarheid van de applicatie.

Skalar Analytical bv [+31] (0)76-5486486, www.skalar.com

Multi-magnetron ontsluitingssysteem

Een speciale scanner kan meerdere RFID-labels in één keer scannen (foto: Brady).

De introductie van Brady RFID-labels en scanners verandert de identificatie van labmonsters, apparatuur en chemicaliën. Met de combinatie van RFID met geprinte barcodes, logo en/of tekst ontstaan nieuwe mogelijkheden, vooral wat betreft snelheid, zekerheid, nauwkeurigheid en toegankelijkheid. Met RFID is bijvoorbeeld met een dichte deur een monster in de vriezer snel te vinden; dat scheelt tijd en energie. Een speciale scanner kan meerdere RFID-labels – de complete chemicaliënvoorraad – in één keer scannen. Een andere toepassing is het identificeren, lokaliseren en het inplannen van onderhoud van labapparatuur.

Brady maakt ook slimme RFID-labels voor temperatuurmonitoring: eenvoudig ergens opplakken en de temperatuur op een RFID-lezer of smartphone aflezen.

Salm en Kipp, [+31] (0)34-6269090, www.salmenkipp.nl

Automatische BZV-bepaling Een BZV-bepaling geeft een indruk van het zuurstofverbruik dat in water kan optreden door afbraak van de aanwezige organische stof door micro-organismen, maar is tijdrovend. De SP2000 BZV robot van Skalar automatiseert binnen die bepaling de volgende stappen: pipetteren van monsters, openen en sluiten van de BZV-fles, pH-stellen van het monster, toevoegen van verdunningswater, nitrificatieremmer (ATU) en/of seed, beluchting en roeren van de monsters, meting van zuurstofgehalte en berekening van de BZV-waarde. De automatische BZV-analyse wordt uitgevoerd in overeenstemming met (inter)nationale regelgeving

De SP2000 BZV robot van Skalar (foto: Skalar)

32

| Maart 2022

Het Multiview magnetronsysteem met 12 individueel regelbare posities (foto: Instrument Solutions).

Met 12 individueel regelbare posities, ieder een eigen magnetron en IR-temperatuurmeter is de robuuste Multiview een volledig geautomatiseerd magnetronsysteem. Er kan per individueel monster een andere temperatuurgestuurde methode worden toegewezen. Met 4 stuks Autoloader-eenheden is het mogelijk om maximaal 300 zeer uiteenlopende monsters automatisch achter elkaar te ontsluiten. Het systeem heeft een geïntegreerd 15” kleuren touchscreen, waarmee de analist een run op ieder moment kan wijzigen of stoppen. Als het nodig is om in te zoomen op een afzonderlijk monster, dan kan dat op een volledig scherm met maximale details. Het systeem is met zijn roestvrijstalen tunnel geschikt voor gebruik in een corrosieve omgeving.

Instrument Solutions, [+31] (0)88-4678786 www.instrument-solutions.com

Jar-Testen conform ASTM D-2035 norm Met meerdere roerders en reproduceerbare snelheid garanderen flocculatoren van de JLT- en FCS-serie van Velp Scientifica standaardomstandigheden – een basisvereiste voor betrouwbare resultaten volgens referentiemethode ASTM D-2035. Flocculatie of coagulatie is fundamenteel in elk waterbehandelingsproces en de zogeheten jar-test is een voorbereidende fase voor sedimentatie, filtratie en desinfectie, voordat water wordt gedistribueerd voor gebruik. De FCS-serie kent 4 of 6 posities, waarbij de rotatiesnelheden individueel en tijdens de analyse zijn aan te passen.

De rotatieroerders zijn zonder gebruikmaking van externe instrumenten in hoogte verstelbaar. Met het verlichtbare paneel aan

LAB MARKT

Veilig poederstation

de achterkant kunnen de monsters goed verlicht gecontroleerd worden. De robuuste apparatuur is bestand tegen chemische en mechanische corrosie.

Het poederstation PCC van Dupa is ontworpen om gebruiker en omgeving te beschermen tegen gevaarlijke deeltjes tijdens het wegen en werken met poeders. De lage luchtinstroomsnelheid beschermt tegen uittredende deeltjes en beperkt wervelingen in de kast. De unit is uitgerust met een H14 HEPA-filter met hoog rendement en is ook verkrijgbaar met een extra H14-uitlaat HEPA-filter en/of koolstoffilter. Met de goed verlichte, transparante werkruimte en het ergonomische ontwerp kan de gebruiker comfortabel werken. De PCC is verkrijgbaar als tafelmodel, met onderstel of kan worden gemonteerd op bestaand laboratoriummeubilair.

LaboramaStore, [+31] (0)76-5086500, www.laboramastore.nl

DPVT bv, [+31] (0)76-2043015, www.dupa.nl

Flocculatoren van de JLT- en FCS-serie (4 posities) van Velp Scientifica (foto: Velp Scientifica).

Snelle wateractiviteitmeter Voor het snel, accuraat, stabiel en reproduceerbaar meten van wateractiviteit in een productie- en researchomgeving brengt Rotronic de AwTherm uit. Met temperatuurstabilisatie (0-60 °C) kunnen alle componenten van een product en de omgevingsatmosfeer worden gemeten met een meetbereik van 0,005 tot 1.000 aw en een nauwkeurigheid van 0,1 °C en 0,005 aw. Het instrument voldoet aan de normen van ISO 21807, EMC 2004/108/ EC en IEC EN 61010-1:2010.

Per monster is met de AwQuick-functie het resultaat al in minder dan 5 minuten af te lezen.

De AwTherm van Rotronic (foto: Wilten Instrumenten).

Het poederstation PCC van Dupa (foto: Dupa).

Wilten Instrumenten, [+31] (0)76–5086500, www.wilten.nl Onderzoek bij CliniSys (foto: CliniSys).

CliniSys neemt Horizon Lab Systems over Tegelijk met de overname van Horizon Lab Systems gaat CliniSys samen met Sunquest Information Systems en wordt daarmee een van ’s werelds grootste spelers op het gebied van informatiesystemen voor laboratoria en diagnostiek. Horizon Lab Systems beschikt over geavanceerde, cloudgebaseerde laboratoriumoplossingen en kennis over milieu, waterkwaliteit, volksgezondheid, toxicologie en landbouw. Bij CliniSys, Sunquest en Horizon Lab Systems werken in totaal 1.300 werknemers, verdeeld over 12 verschillende landen. Het bedrijf is een van de grootste leveranciers van LIMS en al 40 jaar gespecialiseerd in het implementeren van complexe, brede oplossingen voor laboratoria.

CliniSys, [+32] (0)9-2202321 www.clinisysgroup.com/nl

Maart 2022 |

33

Kennis delen www.labinsights.nl

34

| Maart 2022

LAB MARKT 2e Hands stikstofgeneratoren

Eén van de 6 Peak Scientific Genius 1022 stikstofgeneratoren (foto: KRSS Europe)

KRSS Europe heeft recent een zestal Peak Scientific Genius 1022 stikstofgeneratoren ingeruild. De generatoren leveren meer dan 99,5% zuivere stikstof met een flow van 32l/min, een voordruk van 7 bar en hebben een ingebouwde luchtcompressor. De stikstofgeneratoren zijn geschikt voor de levering van zuivere stikstof voor LC-MS instrumenten van nagenoeg alle bekende merken. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van gasgeneratoren in plaats van gas in flessen of cryo-gekoelde vaten is de duurzaamheid van een lab meteen te verbeteren.

Gasgeneratoren maken het gas ter plekke en leveren pas op het moment dat instrumenten erom vragen. Hierdoor komt het hele logistieke proces van het aan- en afvoeren van flessen en vaten te vervallen; dit verlaagt de CO2-uitstoot.

Salm en Kipp distributeur Nino Labinterior Sinds januari verzorgt Salm en Kipp de verkoop, installatie en technische ondersteuning van Nino Labinterior-producten. De Zweedse fabrikant produceert biologische veiligheidswerkbanken, 3-filter cytostaticawerkbanken, laminaire flowkasten, isotoopwerkbanken, isolators en zuurkasten. De productie vindt plaats in Europa, de levertijden zijn kort en de Zweden kunnen flexibel inspelen op speciale verzoeken van klanten. Gezien de hoge eisen die in Nederland worden gesteld aan kwaliteit, technologie, geluidsniveau, energieverbruik en technische ondersteuning verwachten beide partijen een sterkte groei. Recent koos het RIVM veelzeggend voor 150 stuks klasse II bioveiligheidskasten van Nino Labinterior in 2- en 3-filter.

Salm en Kipp, [+31] (0)346269090, www.salmenkipp.nl

Een Nino Labinterior bioveiligheidskast (foto: Salm en Kipp).

KRSS, [+31] (0)85-0482007, www.krsseurope.com

Analis en Dutscher starten Dulis V.l.n.r.: Vincent Luyckx en Claude Gazel (Analis), Dominique Wencker, voorzitter van de Dutscher-groep (foto: Analis).

De nieuwe onderneming Dulis is het resultaat van een joint venture tussen twee grote leveranciers van wetenschappelijke labmaterialen: Analis (Benelux) en Dutscher (Frankrijk). Het Belgische Dulis legt zich toe op de distributie van meer dan 50.000 verbruiksartikelen en kleine labmaterialen voor de farmaceutische, klinisch-biologische, research-, controle- en analyselaboratoria in de Benelux.

Dulis, [+32] (0)8-1946600, www.dulis.be

Maart 2022 |

35

LAB AGENDA

Ontdek de nieuwste DNA-technologieën tijdens ‘Life Science Event’

Op dinsdag 5 april vindt de eerste editie van het Life Science Event plaats in Corpus Congrescentrum, Leiden. Het programma is samengesteld rondom een drietal thema's: Innovatieve ontwikkelingen in DNA-technologieën, Celbiologie, Next Gen Sequencing. Tussendoor kan de informatiemarkt bezocht worden.

Redactie LABinsights

De key notes worden verzorgd door dr. Anne Rios van het Prinses Máxima Centrum en dr. ir. Bart Keijser van TNO. Verder is er een gevarieerd lezingenprogramma met in de pauzes de mogelijkheid de informatiemarkt te bezoeken waar leveranciers hun laatste life sciences-technieken tonen.

Veelzijdig lezingenprogramma

gene micro-organismen. Medicijnen gebaseerd op RNA hebben een enorm therapeutisch potentieel. Dit wordt nog lang niet volledig benut, als gevolg van uitdagingen rondom de afgifte van RNA aan de juiste cellen. Exosomen zijn membraanblaasjes die worden afgescheiden door cellen in ons lichaam en zijn betrokken bij communicatie tussen cellen. Sander Kooijmans van het UMC Utrecht bespreekt de mogelijkheden, vooruitgang en uitdagingen rondom het toepassen van exosomen als RNA-afgiftesystemen.

Keijser zoomt in op LAMP- gebaseerde diagnostiek van pathoVerena Schwach, UT-onderzoekster aan de afdeling Toegepaste Stamceltechnologie, doet onderzoek naar betere, op maat gemaakte behandelmethodes om hartritmestoornissen tegen te gaan. Daarbij wordt een heart-on-a-chip ontwikkeld, een technologie die in feite een minihart creëert. De chip bootst de werking na van het menselijk hart. Ze deelt de laatste ontwikkelingen van haar onderzoek.

LIFE SCIENCE EVENT 2022 Wanneer: 5 april 2022 Waar: Corpus Congrescentrum, Leiden Het event biedt ook de gelegenheid om uw vakgenoten te ontmoeten en om kennis te maken met de innovaties van diverse exposanten op de informatiemarkt. Een bezoek aan het Life Science event is kosteloos als u werkzaam bent in of voor een laboratorium. Mis het niet en meld u aan via de website www.fhi.nl/lifescience www.fhi.nl/lifescience.

36

| Maart 2022

Nog geen twee jaar geleden won het studententeam van Rapidemic de prestigieuze iGEM-wedstrijd met hun innovatieve testkit voor het snel opsporen van infectieziekten. Inmiddels werkt de startup hard aan de eerste prototypes. Violette Defourt van Rapidemic vertelt over het project.

Dit is slechts een tipje van de sluier van het conferentieprogramma. Het complete programma vindt u op de website www.fhi.nl/lifescience. www.fhi.nl/lifescience

LAB AGENDA

Innovatieve automatiseringsoplossingen tijdens LabAutomation 2022 LabAutomation 2022 biedt een gevarieerd lezingenprogramma met praktische sessies die direct toepasbaar zijn in het lab. De informatiemarkt biedt innovatieve automatiseringsoplossingen, en ook daar kan kennis gedeeld worden met vakgenoten.

Redactie LABinsights

De dag wordt afgetrapt door Linda Dijkhoorn, CEO van EV Biotech. Zij ontdekte een manier om de development-time van micro-organismen drastisch te verkorten. Tijdens LabAutomation vertelt ze hoe deze techniek haar laboratorium efficiënter maakt.

Na deze key note presentatie gaat het programma verder in twee tracks, hardware en software.

Lezingenprogramma Met een nieuw LIMS, ELN of uitbreiding van het huidige verlopen werkprocessen efficiënter, zorgvuldiger of nauwkeuriger. Gebruikers delen in de op software gerichte lezingserie hun ervaringen en inzichten, van selectie tot implementatie. Zij vertellen welke automatiseringsslag zij hiermee maakten. Ook actuele onderwerpen zoals cyber security, FAIR data en de implementatie van een documentmanagementsysteem komen aan bod.

In de hardware-sessies passeren onderwerpen als high throughput analyse, live cell imaging en whole genome sequencing. Zo vertelt Christophe Deben over een beeld-gebaseerde analysetechniek voor 2D- en 3D-kankercelculturen die is ontwikkeld met behulp van kunstmatige intelligentie. En Joost Broekhans van IFF presenteert de automatische workflow die is opgezet om parfums in microcapsules te meten. Na automatische registratie worden monsters met een bench-top robot

voorbehandeld. Alle stappen worden hierbij door de robot volautomatisch en nauwkeurig uitgevoerd.

Informatiemarkt Naast een boeiend lezingenprogramma biedt LabAutomation 2022 ook een informatiemarkt met ruim 30 toonaangevende bedrijven. Zij brengen hun nieuwste producten mee naar de conferentie en maken de vele mogelijkheden tastbaar die laboratoriumautomatisering biedt.

LABAUTOMATION 2022 Wanneer: 22 maart 2022 Waar: Congrescentrum 1931, Den Bosch Op de website www.fhi.nl/labautomation vindt u het complete programma en kunt u zich inschrijven voor een bezoek aan LabAutomation 2022. Een bezoek is kosteloos als u in of voor een laboratorium werkt.

Maart 2022 |

37

LAB AGENDA Beurspreview

VEILIGHEID HOT ISSUE OP WoTS 2022

BEURS, CONGRES 22 maart LabAutomation, 1931 Congrescentrum, Den Bosch fhi.nl/labautomation/labautomation-2022-2/

Tijdens de vakbeurs World of Technology & Science 2022 wordt uitgebreid aandacht besteed aan het onderwerp veiligheid. Tijdens een X-pedition en een seminar wordt er ingezoomd op het thema ‘veilig omgaan met onveilige stoffen’.

De opzet van zo’n X-pedition is praktisch. Met een tour langs zes deelnemende bedrijven die ieder een interactieve demonstratie verzorgen, biedt de X-pedition informatie over dit thema.

Bewustwording van de gevaren en kennis over verschillende oplossingen staan centraal. Deelnemers krijgen inzicht in veiligheidswerkbanken in verschillende veiligheidsklassen en recirculerende zuurkasten. Veiligheidscursussen, de keuze voor de juiste handschoen en filters voor afvalcontainers passeren de revue. En wat als er dan toch iets fout gaat? De laatste stap in de tour laat het belang van de nooddouche zien, waarna participanten met een handdoek als presentje het bezoek aan de beursvloer kunt vervolgen.

5 april Life Science Event, Corpus Congrescentrum, Leiden fhi.nl/lifescience/

26 april Paperless Lab Academy, Gran Hotel Dino, Baveno, Lago Maggiore, Italië www.paperlesslabacademy.com

10 mei LabSafety, Van Der Valk, Vianen fhi.nl/labsafety/

19-20 mei Vakbeurs Laborama 2022 Brussels Expo - Paleis 1 expo.laborama.be/nl

16 juni Labanalyse, De Kuip, Rotterdam FHI, fhi.nl/labanalyse/

27-30 september WoTS fhi.nl/wots

OPLEIDING, CURSUS 16 & 31 maart Praktische statistiek voor het laboratorium QAducation, www.qaducation.nl/product/ praktische-statistiek-voor-het-laboratorium-incl-excel/

Tijdens het gelijknamige seminar op donderdagochtend 29 september spreken vijf experts over dit thema. Tijdens dit seminar wordt duidelijk waarom het zo belangrijk is om veilig te werken op het laboratorium en welke risico’s er spelen.

17 maart & 14 april Resultaatgericht communiceren QAducation, www.qaducation.nl/product/ resultaatgericht-communiceren-in-laboratoria-en-inspectie-instellingen/

De WoTS vindt plaats van 27 tot en met 30 september 2022 in de Jaarbeurs Utrecht.

Houd de website www.wots.nl in de gaten voor alle projecten en seminars.

38

| Maart 2022

17 maart Proefcollege praktisch leidinggeven in het laboratorium HAN University of Applied Sciences, www.han.nl/opleidingen/cursus/ praktisch-leidinggeven-in-het-laboratorium

LAB AGENDA 17-18 maart

ADVERTEERDERSINDEX

Pragmatisch omgaan met ISO/IEC 17025:2017 Lab-QAcademy, www.lab-qacademy.com/

Asecos

2

18 maart-10 mei

Daklapack Europe

6

Markers en panels in de diagnostiek van tumoren

Carl Roth

7

Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen/

Instrument Solutions

bioscience-en-diagnostiek/markers-en-panels/index.htm

8, 34

Dupa

8

21-23 maart

Salm en Kipp

Gaschromatografie Training

Interscience

10

Skalar

13

21-23 maart

LabMakelaar Benelux

14

Kwaliteitszorg voor kwaliteitscoördinatoren

NBS Scientific

14

FHI

20

Laborama Store

26

Wilten Instrumenten

34

Axel Semrau

34

Kuhner Shaker

35

JSB

40

Da Vinci Laboratory Solutions, www.davinci-ls.com/nl/trainingen

QAducation, www.qaducation.nl/product/ kwaliteitszorg-voor-kwaliteitscoordinatoren/

22 maart HSE Klantevent: SOFOS 360 Itis, https://bit.ly/itis-SOFOS-360

22 maart-24 mei

8, 26, 39

Macroscopie van de huid Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen/ bioscience-en-diagnostiek/macroscopie-van-de-huid/index.htm

22 maart-31 mei Leiderschap in het lab Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen/

VOLGENDE NUMMERS: X Special LIMS met het leveranciersoverzicht van de LIMS-markt

bioscience-en-diagnostiek/leiderschap-lab/index.htm

X Laboratoria effectiever ontwerpen met digitale (communicatie)technieken

22-23 maart

X Slimme analyseoplossingen bij Douanelab

Workshop maalmolen Dijkstra Vereenigde www.fritsch-maalmolens.nl/blog/fritsch-workshop2022

Meer agenda op www.labinsights/events

Labinsights APRIL verschijnt 8 april 2022

Maart 2022 |

39