APRIL 2025 Special LIMS
SPECIAL LIMS EN LABSOFTWARE BEWAAKTE OPSLAG IS VEILIGER
Wie levert wat?
Update jaarlijkse
LIMS-leverancierstabel
Veiligheidsopslag steeds slimmer met realtime monitoring
GAAT AI DE LIMS-MARKT TRANSFORMEREN?
Lees hoe AI volgens LIMS-vendors jouw labprocessen kan faciliteren
Vooral de impact van MAGA is mega, nu wetenschappelijk onderzoek massaal wordt afgeknepen. Het is echt niet bij te benen.Zo houdt de Food and Drug Administration (FDA), die waakt over de veiligheid van voedsel and farmaceutica, op met vlees testen op de dierlijke oorsprong. Dit betekent dus dat vleesverwerkers niet meer gecontroleerd worden of ze vlees van andere diersoorten bijmengen in bijvoorbeeld charges rundvlees, varkensvlees of kip. Zoals we weten werkt ‘de slager keurt zijn eigen vlees’ zeker in de vleessector niet. Een van mijn vrienden in de VS weet niet meer wat ze moet doen, ze eet alleen kip en vertrouwt nu niets meer. Op dezelfde dag werd aangekondigd dat zo’n beetje al het klimaatonderzoek wordt ontmanteld en dat de industrie weer lekker mag lozen. Alle milieuregels overboord, kost alleen maar geld. Het tempo waarin dit gebeurt is bizar, en heeft zoals ik in mijn vorige column schreef, nu al impact op internationaal onderzoek in Europa. Want we leven in een ecosysteem, waarbij vooral westerse landen altijd hebben samengewerkt in internationale onderzoeksprojecten. In onze sector treft het vooral biomedisch en klimaatonderzoekers die geldstromen zien opdrogen en te maken krijgen met reisverboden en censuur. Ik zet het nog maar een keer op een rijtje, want hier wordt de wereld, en ‘America’, niet ‘greater’ van. En hier is veel te weinig aandacht voor in de media.
Dit is onder meer wat DOGE – Department of Government Efficiency – nu al teweeg brengt in de bèta-wetenschappen:
1. Onderzoeksprojecten in gevaar
• Internationale en nationale biomedische studies, klimaatonderzoek en uitwisselingsprogramma’s staan on hold of dreigen te worden stopgezet.
• Subsidies voor door de VS gefinancierde onderzoeksprojecten lopen gevaar, evenals toegang tot cruciale data.
• De National Institutes of Health (NIH) en de Centers for Disease Control (CDC) moeten naar verluidt ongeveer 20% van hun budget inleveren. Veel samenwerkingen in Nederland lopen via deze instituten.
2. Beperkingen voor wetenschappers
• Sommige wetenschappers mogen tot nader order geen buitenlandse congressen bezoeken.
• Of er is een spreekverbod ingesteld, waardoor het lastig communiceren is met Amerikaanse collega’s.
• En duizenden onderzoeksaanvragen worden doorgelicht op ‘problematisch taalgebruik’. Zie de longlist die vanuit overheidswege is opgesteld – en waar de New York Times de hand op wist te leggen – met woorden die je moet vermijden of minimaal moet gebruiken, waaronder: ‘bias’, ‘female’, ‘women’ en ‘victim’. Trump verwarde al transgenic muizen voor transgender muizen en sprak er zijn misprijzen over uit dat er onder Biden miljoenen gingen naar onderzoek met deze gestandaardiseerde proefdieren. Hij verwarde uiteraard het een en ander, al vinden er inderdaad transgenderstudies plaats op muizen, bijvoorbeeld om de effecten van hormoontherapie vast te stellen, of van HIV-vaccinatie in relatie tot het geslacht. Bottomline is dat de overheid de vrije wetenschapsbeoefening beknot, omdat dit niet in het eigen straatje past. Het is symptomatisch voor wat er aan de gang is…
De bemoeienis van de Amerikaanse overheid met de inrichting van het wetenschappelijke onderzoekslandschap is ongekend en kent geen precedent.
Het gaat zo hard met berichtgeving hierover vanuit universiteiten en instituten dat ik moeite heb om niet achterop te raken. Een soort tsunami van tegen wetenschappelijk onderzoek gerichte maatregelen krijgen ze over zich heen geworpen. Op social media zie je heel veel onderzoekers die ‘in shock’ hun verhaal doen vanuit de VS – alsof ze in een warzone zitten. Het is echt schokkend: deel dit soort verhalen, zodat het niet ondersneeuwt en hun roep gehoord wordt.
Welke risico’s van het America First-beleid op internationaal wetenschappelijk onderzoek zie jij of ondervind jij aan den lijve?
Deel jouw ervaringen of gedachten met ons. Speak out, de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek is geen vanzelfsprekendheid meer. Stuur je reactie naar redactie@labinsights.nl
3. Censuur en informatiebeperking
• Diverse wetenschappelijke overheidswebsites in de VS zijn op zwart gezet of bieden slechts beperkte toegang tot informatie.
• Er vindt een ‘opschoning’ plaats in wetenschappelijke publicaties, waarbij inclusieve termen het veld moeten ruimen. ‘Diversity’ is al verdacht in klinische studies, ook als het gaat om diversity of the neural system. Zo werden op een congres over neurologie van het oor in Orlando aan de keynote-speakers reisverboden opgelegd, omdat ze zich bezondigden aan diversiteitsonderzoek. Het ging hier weliswaar om diversiteit van het neurale systeem, maar het verboden woord was genoeg voor deze ban. Op de postersessies moesten de woorden ‘diversity’ gekuist worden. Naar verluidt waren er onderzoekers in tranen over deze confrontatie met de nieuwe realiteit.
• Bestaande wetenschappelijke informatie wordt daardoor verminkt of is niet meer beschikbaar.
4. Gevolgen voor onderzoek hier
• Wetenschappers hier die samenwerken met Amerikaanse collega’s of financiering ontvangen uit Amerikaanse overheidsfondsen kunnen niet verder met projecten of moeten die (tijdelijk) op een laag pitje zetten.
• Belangrijke samenwerkingsverbanden, zoals internationaal malaria-onderzoek waarin de VS een belangrijke partner is, komen in gevaar.
In de jaarlijkse special ‘LIMS en Labsoftware’ een update van het jaarlijkse leveranciersoverzicht om snel een selectie te kunnen maken uit potentiële aanbieders bij aanschaf van een nieuw LIMS.
Krijgen we straks dark labs, waar amper mensen meer werken, en waar AI alles heeft overgenomen? Alan Marcus van LabVantage geeft zijn visie hierop.
Dankzij AI kunnen nu al routineklussen als het overnemen van kwaliteitsdata uit een PDF en overhevelen naar een LIMS geautomatiseerd worden. Gerben de Haan van AlisQI blikt vooruit wat er nog meer staat aan te komen.
En nog veel meer over het LIMS van de toekomst, zoals een crash course voor labmanagers en de acht stappen naar een succesvolle LIMS-implementatie.
April 2025 61e jaargang www.labinsights.nl
Verschijnt 9x per jaar
Bij de NVWA in Wageningen werken ze na een snelle implementatie met iLES, het LIMS van iVention.
(Foto: Marco Vellinga)
Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 6 20592436
Aan dit nummer werkten mee: Hans van Eerden, Vanessa Appelman, Marjan Hammink
Eindredactie: Sylvie Hoyinck
Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).
Media-advies: Erik ten Haaf, +31 297 223462, +31 6 10031781 erik@maxusmedia.nl
Debbie van den Dool en Marion van Sinderen, +31 3 16 227155, sales@maxusmedia.nl
Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl
Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn. Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 320,-, 2 jaar € 420,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proefnummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op www.labinsights.nl te registreren.
Druk: Veldhuis Media, Meppel
Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn
© 2025 maXus media
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417
Nooit meer voorraad zoeken en 24/7 overzicht
Projectaanpak bepaalt succes implementatie LIMS
AI in het lab: chat met je LIMS en nog veel meer
10
Er is nu een real-time monitoringsysteem voor veiligheidskasten dat je 24/7 digitaal inzicht geeft over de opslag van chemicaliën of andere waardevolle producten, zoals lithium-ion accu’s of laptops.
“Iedereen heeft straks een AI-onderzoeksassistent”
12
Het succes van een LIMS-implementatie wordt bepaald door de projectaanpak. Natuurlij k zij n pakketkeuze en technologie belangrij k, maar die geven niet de doorslag.
5 x 3 Key insights voor een competitief, innovatief lab
14
Het is niet de vraag of, maar wanneer AI automatiseringsprocessen in het lab gaat transformeren. Gerben de Haan ziet op korte termijn al toepassingen die het werk in het lab kunnen faciliteren.
NVWA-NIVIP stapt over naar nieuw LIMS
20
Wat zijn, in het licht van AI en cloudverbonden data, de belangrijkste ontwikkelingen binnen de LIMS-markt? En hoe kunnen laboratoria gebruik maken van de kansen die AI en cloudcomputing bieden?
23
Het succesvol runnen van laboratoria is geen sinecure. Het automatiseren van laboratoria is geen panacee. Softwareoplossingen zijn geen wondermiddelen als de labprocessen suboptimaal zijn.
26
De NVWA-NIVIP is vorig jaar overgestapt naar een nieuw LIMS. Het LIMS wordt nu succesvol ingezet bij het Nederlands Instituut voor Vectoren, Invasieve Planten en Plantgezondheid (NIVIP).
Delphinium Groningen (foto: Delphinium).
Delphinium opent in Groningen een onderzoekskliniek gericht op Fase 1-geneesmiddelenonderzoek voor kleinere biotechbedrijven. Deze bedrijven beschikken vaak niet over de faciliteiten, kennis of middelen om zelfstandig klinische studies uit te voeren. Delphinium biedt hen de infrastructuur en expertise om de veiligheid van nieuwe medicijnen te testen bij gezonde vrijwilligers. De kliniek functioneert als een Contract Research Organization (CRO) en onderscheidt zich door een kleinschalige, persoonlijke aanpak. Met twaalf bedden en een gespecialiseerd team kan Delphinium maatwerk leveren en bedrijven actief begeleiden.
Grotere CRO’s richten zich vaak op de farmaceutische industrie, waardoor kleinere spelers minder toegang hebben tot onderzoeksmogelijkheden. Delphinium wil juist behulpzaam zijn bij ontwikkeling van hun geneesmiddelen.
Financiering door de NOM (Investerings- en Ontwikkelijksmaatschappij voor Noord-Nederland) )was essentieel voor de oprichting van de kliniek. Door de investering kon er een ervaren team samengesteld worden en hoogwaardige apparatuur aangeschaft. Volgens investeringsanalist Parichita Chakraborty vormt Delphinium een waardevolle aanvulling op het life science-ecosysteem in Noord-Nederland.
Naast biotechbedrijven werkt de nieuwe onderzoekskliniek nauw samen met het UMCG. Veel artsen hebben onvoldoende tijd om naast patiëntenzorg geneesmiddelenonderzoek te verrichten. De kliniek fungeert daarom als een essentiële schakel in de ontwikkeling van medische innovaties in de regio.
Laboratoriumvriezer; stel je hem in op -80 of -70 ºC? (foto: Adobe Stock).
De Universiteit van Basel heeft met succes het energieverbruik in haar labs flink verminderd. Door een gerichte aanpak wist de Media and Lab Ware Preparation Unit tot wel 38% energie te besparen zonder in te boeten op onderzoeks- en werkprocessen. Eén van de belangrijkste maatregelen was het uitschakelen van laboratoriumapparatuur in de standby-modus, waaronder incubators, centrifuges en computers. Daarnaast investeerde de universiteit in energiezuinige apparatuur en werden koelkasten en vriezers met een hoge energie-efficiëntieklasse strategisch ingezet. Ook werden HVAC-systemen aangepast door de ventilatiebehoefte af te stemmen op het daadwerkelijke gebruik. Verder werd aanzienlijk energieverlies beperkt met warmteterugwinningssystemen en regelmatig onderhoud. Traditionele lampen werden vervangen door LED-verlichting, bewegingssensoren en timers werden geplaatst om onnodig energieverbruik te voorkomen. Een doorslaggevende factor was de betrokkenheid van medewerkers en onderzoekers. Via een bewustwordingscampagne en trainingen werden zij ertoe aangezet om hun gedrag aan te passen.
Ook drastisch energie besparen op jouw lab?
Scan de QR-code ➜
Niet alleen in de VS,ook in Europa neemt het aantal gevallen van mazelen weer toe. Deze zeer besmettelijke ziekte kan ernstige complicaties veroorzaken, waaronder encefalitis en overlijden. De mazelen-mof-rubella (BMR)-vaccinatie biedt effectieve bescherming. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) adviseert iedereen om hun vaccinatiestatus te controleren en eventuele ontbrekende vaccinaties in te halen om de verspreiding van mazelen te voorkomen.
Coronavirus; het RIVM beschikt sinds de coronapandemie over geavanceerdere laboratoriumtechnieken (foto: Adobe Stock).
Als Europees referentielaboratorium (EURL) coördineert het RIVM voor vector-overdraagbare virale infecties een consortium met laboratoria uit Frankrijk, Griekenland, Italië en Slovenië. Dit EURL biedt wetenschappelijke en technische adviezen, referentiediagnostiek, ondersteuning bij uitbraken, laboratoriumsurveillance en versterking van laboratoriumexpertise binnen de EU. De expertise van het RIVM wordt met deze rol erkend en versterkt de voorbereiding en reactie op toekomstige uitbraken van vector-overdraagbare virussen.
Het RIVM beschikt sinds de coronapandemie over geavanceerdere laboratoriumtechnieken en een uitgebreider datanetwerk om infectieziekten sneller en nauwkeuriger te monitoren. Met sequencingtechnologie analyseert het RIVM virusmutaties gedetailleerder. Daardoor zijn patronen die kunnen wijzen op een opkomende pandemie sneller herkenbaar. Automatische gegevensuitwisseling tussen labs en gezondheidsinstanties maakt de uitbraakdetectie sneller en nauwkeuriger.
Naast genoemde laboratoriuminnovaties heeft Nederland een bredere infectieziektebewaking opgebouwd. Afvalwateronderzoek biedt een vroegtijdige indicator voor virusverspreiding, nog voordat mensen zich laten testen. Huisartsen en ziekenhuizen leveren nu gestandaardiseerde meldingen, wat de epidemiologische analyses verfijnt. Dit leidt tot een completer beeld van ziekteverspreiding en -impact. Met verbeterde computermodellen, gebaseerd op realtime data, simuleert het RIVM verschillende pandemiescenario’s. Hierdoor kunnen beleidsmakers sneller en onderbouwder ingrijpen. Internationale samenwerking, met name via Europese netwerken, maakt dat Nederland sneller reageert op grensoverschrijdende uitbraken. Experts benadrukken dat constante investering en politieke steun noodzakelijk blijven, omdat die ontwikkeling de respons op toekomstige pandemieën versterkt. Zonder structurele financiering dreigt opgebouwde kennis weer verloren te gaan. De pandemie versnelde innovatie, maar de effectiviteit hiervan hangt af van langetermijnbeleid en samenwerking tussen wetenschap en overheid.
(bron: RIVM, NRC)
Rechts: Aäron Nobel, online marketeer DENIOS
Linksonder: Udo Roth, product innovation DENIOS
Nooit meer voorraad zoeken en 24/7 overzicht
Er is nu een real-time monitoringsysteem voor veiligheidskasten dat je 24/7 digitaal inzicht geeft over de opslag van chemicaliën op het lab of andere waardevolle producten, zoals lithium-ion accu’s of laptops. Met dit snel te installeren systeem, dat zowel geschikt is voor bestaande als nieuwe kasten, is je voorraadbeheer altijd up-to-date, krijg je volledige controle over je chemicaliënbeheer en is alles zó vindbaar.
Redactie: Vanessa Appelman | Fotografie: DENIOS
Het Real-time Asset Monitoringsysteem van DENIOS geeft je altijd een up-to-date overzicht van de inventaris van je (gevaarlijke) laboratoriumchemicaliën of beschermt waardevolle bedrijfseigendommen. Het systeem is ook geschikt voor veiligheidskasten met andere risicovolle producten, zoals lithiumion accu’s of elektrisch gereedschap. Deze digitale oplossing is makkelijk te monteren, verhoogt de veiligheid op je laboratorium, maakt een einde aan nodeloos gezoek naar chemicaliën, en voorkomt onnodige inkopen. Dit geeft vat op je chemicaliënbeheer. Daardoor is dit monitoringsysteem ook ideaal bij veiligheidsaudits.
Aäron Nobel, online marketeer bij DENIOS, stelt dat er vanuit de laboratoria behoefte was aan zo’n systeem. “Veel van onze klanten gaven aan dat ze te lang bezig zijn met zoeken naar hun producten. Dit is, naast veiligheid op het lab, de trigger geweest voor deze innovatie. Hoe vaak gebeurt het niet dat je misgrijpt in de opslagkast, omdat je collega de fles met zoutzuur nog op zijn labtafel heeft staan? En hoe fijn is het dan om door een simpele blik in het portaal meteen te zien waar die fles staat en wie deze in gebruik heeft?”
De innovatie-afdeling van DENIOS beet zich vast in dit vraagstuk en kwam met als oplossing om de RFID-techniek (zie kader) te combineren met een database voor voorraadbeheer via een mobiel netwerk. Een labmanager kan per medewerker aangeven wie via een persoonlijke pas toegang heeft tot de kast en tot het digitale voorraadbeheersysteem. Zo weet je als geautoriseerde medewerker, laborant of labmanager altijd de actuele voorraden, waar de chemicaliën te vinden zijn en bij wie. Nobel: “Dit realtime systeem is echt van deze tijd en is een slimme service met toegevoegde waarde voor de gebruikers. Je hoeft bijvoorbeeld geen post-its meer op de deur te plakken.”
Zijn collega Udo Roth van Product Innovation vertelt hoe het systeem werkt. “Het bestaat uit een externe module die gemakkelijk op onze bestaande veiligheidskast gemonteerd kan worden. Wie nog geen kast heeft, kan ook een nieuwe kopen met ingebouwd systeem. In de module zit een smartreader, waarop je de inventaris van de betreffende kast meteen kunt inzien. Deze inventaris voorzie je eerst van speciale RFID-labels, waarin de elektronische productcode van je inventaris is gecodeerd. Met je eigen ID-card kun je de deur van een kast openen – mits je hiervoor bent geautoriseerd – en een product meenemen of terugzetten. De kast registreert bij deze handelingen vervolgens automatisch met een geïntegreerde sensor die de RFID tags leest, de inventaris van de kast en past meteen de voorraad aan. Je hoeft zelf dus geen product te scannen.”
Hij vervolgt: “Het mobiele netwerk wordt gebruikt om de geüpdate voorraad aan je database te linken, zodat je real-time weet waar alles is. Deze cloudgebaseerde applicatie werkt niet via een gewoon WiFi-netwerk, maar via een eigen mobiele verbinding, zoals een mobiele telefoon. Hierdoor is data niet van buiten benaderbaar. Daarnaast is er geen complexe integratie nodig in het IT-netwerk van de labgebruiker. De labmanager kan per medewerker aangeven wie toegang heeft tot de kast. Dit vergroot het gebruiksgemak en de veiligheid van je laboratorium of bedrijf enorm.”
De toepassing is bij uitstek geschikt voor grotere bedrijven en publieke instellingen, zoals universiteitslabs. Roth. “Daar wil je niet dat iedereen toegang heeft tot alle stoffen. Denk ook aan
‘ Dit vergroot het gebruiksgemak en de veiligheid van je laboratorium of bedrijf enorm’
bedrijven met veel elektrisch gereedschap of waar iedereen zijn e-bike meeneemt naar het werk en waar dus veel lithium-ion accu’s staan. Die wil je in een veilige kast opbergen en opladen, maar iedereen wil wel weer graag zijn eigen accu mee naar huis. De gebruiker heeft toegang tot de inventaris via een gebruiksvriendelijke en intuïtieve webgebaseerde interface.”
Voor de toekomst zijn er nog meer slimme toepassingen te bedenken. Een verbinding met de DENIOS SpillGuard en de DENIOS Connect ligt voor de hand, maar er zijn veel mogelijkheden door deze technologie. Roth: “Je kunt veel dingen bedenken, maar je moet het niet ‘overengineeren’. Je moet altijd in de gaten houden wat de gebruiker echt wil en waar die mee geholpen is.”
Nobel besluit: “We zijn erg benieuwd naar de reacties en zijn daarom bezig met een uitgebreide ‘customer pilot’. We hebben onze real-time tracker op de WoTS 2024 en de Logimath Fair 2025 in Duitsland gepresenteerd en kregen daar lovende reacties. Daar zijn we natuurlijk erg blij mee.”
RFID staat voor Radio Frequency Identification en is een technologie die wordt gebruikt om objecten, dieren en personen te identificeren en te volgen. Het maakt gebruik van radiofrequenties en bestaat uit RFID-tags die informatie bevatten en via een RFID-lezer kunnen worden uitgelezen.
Real-time en digitaal inzicht in je inventaris
Voorraadbeheer altijd up-to-date
Geschikt voor alle producten (chemicaliën, lithium-ion accu’s, laptops, etc.)
Snel te installeren op bestaande DENIOS veiligheidskasten of nieuwe kast met ingebouwd systeem
Labmanager kan autorisatie per persoon toekennen
Anti-diefstal
Voorkomt onnodige inkopen
Makkelijke toepassing voor veiligheidsaudits
Volg deze 8 tips voor een succesvol LIMS-project
Het succes van een LIMS-implementatie wordt bepaald door de projectaanpak. Natuurlijk zijn pakketkeuze en technologie belangrijk, maar die geven niet de doorslag. Het gaat erom hoe het implementatietraject wordt ingericht, aldus Huub van Dijk, partner in Smitcon, smart ITconsultants met een focus op laboratoriumautomatisering. Hij geeft acht tips.
Iedereen wil snel resultaten, weet Van Dijk. “Vooral het management. ‘We hebben een nieuw LIMS nodig’, roepen ze. Want ze willen inspelen op veranderende klantbehoeftes, innovaties doorvoeren, processen optimaliseren en de kwaliteit en continuïteit verbeteren. Eerst een stap terug, zeg ik dan. Geef me drie maanden en ik kom met een strategie, een duidelijk plan en een investeringsvoorstel, waarop jullie beslissingen kunnen nemen.” Het is belangrijk de tijd te nemen voor een goede voorbereiding, aldus Van Dijk. “Die tijd moet de directie er echt voor
nemen. Natuurlijk wordt veel gedaan door leverancier en implementatiepartner, maar sleutelpersonen en specialisten uit de eigen organisatie moeten de tijd krijgen om hun input te leveren.”
Een LIMS is een systeem dat de processen en activiteiten op het laboratorium moet ondersteunen en een geïntegreerd onderdeel moet zijn van het applicatielandschap, definieert Van Dijk. “In de praktijk is er vaak een lappendeken aan Excel-sheets en
andere applicaties gegroeid zonder plan en visie. Dat zorgt voor complexiteit, waardoor de potentie van digitalisering niet wordt benut. Begin dan met het duidelijk organiseren en structureren van alle labprocessen en het helder definiëren van de informatiearchitectuur. Hoe passen de systemen in elkaar en voorkomen we houtje-touwtjekoppelingen?”
De uitdaging is om vast te houden aan de standaardfunctionaliteit in het LIMS en die door middel van configureren op maat van de eigen organisatie in te richten. Echt maatwerk moet
‘ Hoe passen de systemen in elkaar en voorkomen we houtjetouwtjekoppelingen? ’
zoveel mogelijk worden vermeden, vindt Van Dijk. “Wij zien veel LIMS-implementaties ontsporen waarbij met de beste bedoelingen wordt geprobeerd te voldoen aan elke verwachting van de gebruiker. Durf ‘nee’ te zeggen. Dit kan soms ongemakkelijk zijn, maar leidt tot heldere prioriteiten en voorkomt onnodige complexiteit. Soms kan maatwerk wel gerechtvaardigd zijn, maar richt het dan zo in dat het toekomstbestending is.”
Een LIMS moet natuurlijk voldoen aan de geldende normen voor laboratoria. ISO 17025 is een gangbare, maar daarnaast kunnen er specifieke eisen gelden voor de markt waarin een lab actief is. “Daarom is validatie van het nieuwe LIMS-systeem belangrijk, om aan te tonen dat het compliant is met alle wet- en regelgeving. Dit wordt vaak onderschat, maar moet een essentieel onderdeel van de aanpak zijn.”
Dat geldt in het bijzonder voor de cybersecurity. Naast ISO 27001 voor informatiebeveiliging, is sinds kort de Europese NIS2-richtlijn (Network and Information Security directive) van kracht voor organisaties in de kritieke infrastructuur.
Een LIMS is geen opzichzelfstaand systeem dat binnen het lab blij ft, benadrukt Van Dij k. “Omliggende afdelingen maken vaak ook gebruik van de functionaliteit. Soms is er een buitendienst die de monstername doet, bij voorbeeld voor een waterlaboratorium. Die kunnen waarnemingen alvast met een app naar het LIMS sturen. Een kwaliteitsafdeling bij voorbeeld haalt juist
data uit het systeem; er is uitwisseling tussen LIMS en ERP, enzovoort. Eigenlij k is een lab een datafabriek. Slimme en veilige integratie in het hele applicatielandschap is daarom belangrij k.”
Een LIMS-implementatie vraagt om een holistische benadering, wil Van Dijk maar zeggen. Ook staat die niet los van alle technologische ontwikkelingen in en rond het lab. “LIMS kan onderdeel zijn van een complete digitaliseringsstrategie, met verdere mechanisering en automatisering van labprocessen. Om
‘ De uitdaging is om vast te houden aan de standaardfunctionaliteit in het LIMS’
innovaties zoals data-driven werken en kunstmatige intelligentie (AI) succesvol toe te passen, is het belangrijk dat het IT-landschap en het LIMS goed zijn ingericht.”
Onderdeel van een succesvolle projectaanpak is het mobiliseren van de juiste mensen, weet Van Dijk. “Als buitenstaander kun je, onafhankelijk van de verhoudingen die door de jaren heen zijn ontstaan, aangeven welke expertises en rollen er nodig zijn. We maken het vaak mee dat door onze projectaanpak medewerkers die jarenlang in silo’s gescheiden van elkaar hebben geopereerd, gaan samenwerken en elkaar inzichten geven die anders verborgen zouden zijn gebleven. Wij zijn dan katalysator in een samenwerkingsvorm die synergie geeft.”
Bij de start van een project is er altijd een kennisgat, zegt Van Dijk tot slot. “De leverancier kent de bedrijfsprocessen nog niet en de labmedewerkers kennen het LIMS nog niet. Het is belangrijk om de juiste mensen samen te brengen en de regie te nemen. Focus op de belangrijkste onderwerpen en details, zonder de grote lijn uit het oog te verliezen. Controleer continu of iedereen elkaar goed begrijpt en met de juiste zaken bezig is. Hoewel dit vanzelfsprekend lijkt, leert onze ervaring dat miscommunicatie en verkeerde aannames vaak kostbare tijd kunnen verspillen. Het succes van een LIMS-implementatie wordt bepaald door de projectaanpak en de mensen die het uitvoeren, waarbij doeltreffend projectmanagement een belangrijke rol speelt.”
AI-ondersteunde assisterende functies gaan de communicatie met het LIMS eenvoudiger maken (Foto: Unsplash).
Gerben de Haan, hoofd productontwikkeling bij AlisQI over de potentie van kunstmatige intelligentie
Het is niet de vraag of, maar wanneer kunstmatige intelligentie automatiseringsprocessen in het lab gaat transformeren. AI kan laboratoria veel brengen en zal zich langzaam ontpoppen van een ‘assistent’ die hand- en spandiensten verleent om routineklussen uit handen te nemen tot een ‘supervisor’ die waakt over de beslissingsboom in labs. Gerben de Haan, hoofdproductontwikkeling bij AlisQI, ziet op korte termijn al toepassingen die het werk in het lab kunnen faciliteren: “Zoals chatten met LIMS via AI.”
Redactie: Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote
AI is nu nog vooral een buzzwoord in de labwereld, net als in veel andere industrieën. Laborganisaties zijn er nog niet actief mee bezig, constateert Gerben de Haan, maar de ‘vendors’ zitten uiteraard niet stil. Aan de ontwikkelingskant wordt meer en meer ingezet op de kracht van AI, zo ook bij AlisQI. Zeven vragen aan Gerben de Haan.
1. Wat gaan laboratoria merken van AI bij hun automatisering?
“AI gaat invloed hebben, 25-30% van bedrijven gebruikt AI al in enige vorm, vooral op het gebied van tekstgeneratie. Minder
interessant voor het lab, maar de technologie is er al wel voor de technische toepassingen. Waar wij veel perspectief in zien, is het gebruik van AI bij de analyse van certificaten om de inkomende kwaliteitsstroom direct te kunnen toetsen en automatisch te escaleren.” Escaleren? “Daarmee bedoel ik dat als de analysewaarden off-spec zijn, dit automatisch herkend en de organisatie op de hoogte gesteld wordt.”
“De ChatGPT-toepassing zie ik niet direct als waardevol voor het lab. De toegevoegde waarde voor het lab zit meer in dataver-
‘ We zien veel perspectief in het gebruik van AI bij de analyse van certificaten’
werking, data-analyse en instrument-interfacing. AI-software kan betekenis geven aan ongestructureerde content. AI kan zonder expliciete mapping data extraheren uit ongestructureerde tekst. Daarmee kan geëxporteerde data uit analysers, vaak in CSV-, JSON- of XML-format, onttrokken worden en gemapt worden naar het LIMS datamodel. Zonder dat die mapping expliciet gemaakt hoeft te worden. Na die mapping kunnen datapunten worden geconverteerd naar de juiste meeteenheid/methode zoals die in het LIMS-systeem gedefinieerd staat. Zo wordt instrument-interfacing een heel stuk eenvoudiger. Het maken van de mapping en datatransformatie is nu vaak een tijdrovende stap.”
“Het is al in te zetten voor het extraheren van Excel-bestanden, maar er kan veel meer. We kunnen ook met screenshots of zelfs notities en schema’s op een whiteboard werken, en daar rolt vervolgens het samplesysteem uit met alle attributen en tests die je wilt doen. Niet in één keer klaar natuurlijk, maar 60-70% van het voorwerk voor de inrichting van het LIMS is zo wel gedaan. Dit scheelt enorm. Het creëren van datastructuren is het meeste werk bij de opzet van zo’n systeem en AI kan hier veel werk besparen.”
4. Welke kantoortaken kan AI ontzorgen?
“Met AI kunnen allerlei routinematige taken worden overgenomen. Dit is nog maar het begin, want het wordt slimmer met de opkomst van agentische AI. Dat is een AI-systeem dat beslissingen kan nemen, en acties kan ondernemen zonder dat er steeds mensen aan te pas komen. Het werkt met kleine agents die autonoom kunnen opereren, API’s [een standaardkoppeling tussen computersystemen, zodat ze eenvoudig gegevens kunnen uitwisselen en samenwerken, red.] kunnen uitvoeren en actief kunnen werken. We hebben nu een fulltime AI-engineer in ons team die uitzoekt wat daar technisch voor nodig is en wat er nu kan. Dat proberen we samen met eindgebruikers uit.”
Een greep uit de AI-toepassingen die hoofd productontwikkeling Gerben de Haan van AlisQI ziet komen:
Chat met je LIMS
Gebruik natuurlijke taal om je LIMS vragen te stellen over testresultaten, patronen en trends.
Chat met je kwaliteitshandboek
Gebruik natuurlijke taal om antwoorden te krijgen uit testprocedures over hoe je monsters moet voorbereiden of hoe je tests moet uitvoeren.
Analysecertificaten automatisch importeren
Upload deze documenten eenvoudig. Het LIMS haalt alle relevante kwaliteitsparameters op en geeft een seintje bij non-conformiteiten of andere afwijkingen.
Kalibratiedocumentatie automatisch importeren
Upload kalibratiecertificaten en haal de relevante gegevens (apparatuurkenmerken, tijdstempels, enz.) op om dit correct te documenteren zonder menselijke tussenkomst.
Instrument interfacing Geautomatiseerde gegevensextractie en mapping van (on)gestructureerde inhoud. Beheerders hoeven dan geen mapping te maken. Lever eenvoudig het ruwe gegevensbestand en het doelgegevensmodel aan, en de AI zorgt voor de mapping en juiste omzettingen naar parameters.
Assisted root cause analysis AI faciliteert de 5x waarom-analyse op basis van historische gegevens en een bepaalde probleemstelling.
AlisQI kan nu analysecertificaten automatisch importeren. Het LIMS haalt relevante kwaliteits-parameters op en geeft een seintje bij out of specs. (Screenshot: AlisQI)
“Je gebruikt AI dan als een ‘stagiair’, een assistent, en zou kunnen vragen: ‘Wat was de gemiddelde pH van het eindproduct vorige week?’ Als je dat vanuit Teams of Slack doet, kun je binnen 2 seconden een antwoord krijgen. Dat bespaart veel tijd. De eerste stap is ‘vraag en antwoord’, maar we kunnen dat uitbouwen naar het periodiek uitsturen van bepaalde rapportages. Denk aan: ‘Laat me bijvoorbeeld een lijst zien met de meest voorkomende klantklachten van afgelopen week en stel dit automatisch in voor elke zondagavond om 11:00.’ Scheelt uitzoekwerk. Zo kan een QA-engineer zich focussen op de belangrijke dingen.”
‘AI is heel geschikt voor routinewerkzaamheden bij kwaliteitscontrole’
“Wij als vendor zorgen ervoor dat de AI-gegenereerde data zo precies mogelijk is, wel onder voorbehoud dat AI het mis kan hebben. Je kunt wat AI aangeeft zelf verifiëren. In onze AI-prototypes komt er bij het antwoord dat gegeven wordt een link naar de herkomst van de data. Zo kun je zien welke statistieken uit het systeem komen en dus honderd procent kloppen, en daarmee de AI-uitkomsten checken.”
“De agencies vervullen eerst de rol van stagiair, als het vertrouwen groeit, gaan ze naar junior, en als het uitgetest is naar senior. Je start dus simpel. Begin bijvoorbeeld met een agent de pH van afgelopen weekt te laten controleren. Zie je afwijkingen, dan is dat reden het frequentie-testplan aan te passen of de testmethode te evalueren. Zo bouw je aan vertrouwen in de AI-oplossing, en gaat deze steeds autonomer opereren met steeds minder menselijke controle. Op een gegeven moment kun je AI de menselijke beslissing laten beoordelen in plaats van andersom. AI laat je dan over je schouder meekijken.”
“Het uitlezen van ongestructureerde data of documenten met optical reading zonder alles over te hoeven typen. Dat is de eerste feature die we aan het bèta-testen zijn. Dat blijkt heel goed te werken. AI is, zoals gezegd, ook heel geschikt voor routinewerkzaamheden bij kwaliteitscontrole. Hier zijn we sinds een half jaar actief mee bezig en met gebruikers over in gesprek. Ik ken een laboratorium dat hier zelf ook mee bezig is, vooral in de analyse van historische kwaliteitsincidenten en het vinden van patronen.”
Waar ik ook veel van verwacht op korte termijn is je LIMS inrichten op basis van historische data en workflows. En een handige is ook het formuleren van expressies/formules in ons
‘ Instrumentinterfacing wordt met AI eenvoudiger dan het nu is’
LIMS. Voorbeeldje: klanten puzzelen vaak met het definiëren van berekeningen. Dit is geen dagelijkse kost en kan een heel gedoe zijn. Bij duplo- en triplometingen wil je de verschillen eruit halen. Daar hebben we specifieke functies voor, maar hoe gemakkelijk zou het zijn als je in natuurlijke taal kunt aangeven wat je nodig hebt en het antwoord rolt eruit? Anders moet je de hele leercurve doorlopen, nu heb je zo de oplossing.”
“En AI gaat de inrichting en implementatie van een LIMS gemakkelijker maken. Met AI kun je ongestructureerde data gemakkelijk verwerken. Instrument-interfacing wordt daarom veel eenvoudiger dan het nu is. Ook aan de onderhoudskant kun je er veel mee. Het trainen van AI-modellen en het gebruik van generatieve AI op basis van klantdata moet je juridisch wel goed inkaderen natuurlijk. Denk aan zaken als eigendom van data en GDPR-compliance: daar zijn wij als vendor volop mee in de weer. Zeker, er liggen nog uitdagingen rond AI, maar het kan zo veel brengen. En: we staan pas aan het begin van een tijdperk.”
Bedrijf Contact Website, e-mail Telefoon Pakket
ACD/Labs Richard Visser www.acdlabs.com richard.visser@acdlabs.com Spectrus, Percepta, Luminata, Katalyst
Agilent Technologies dr. Michel Elshof www.agilent.com michel.elshof@agilent.com +31 (0)6 15546125
AlisQI Otto de Graaf www.alisqi.com otto@alisqi.com +31 (0)85 7600975
www.bestmix.com sales@bestmix.com
(0)50 303211
Clinisys Caroline François (BE), Richard Mertens (NL) www.clinisys.com info-euclinisys.com +32 (0)9 2202321 Clinisys GLIMS, Clinisys DaVinci, Clinisys Cyberlab, Clinisys Cybertrack
eLabNext elabnext.com marketing@elabnext.comm
iVention Michiel Houbraken www.ivention.nl sales@ivention.nl
LabVantage Solutions Maarten van As www.labvantage.com lvsinfo@labvantage.com
(0)38 4528375
LabWare Benelux Jos Wegter www.labware.com jos.wegter@labware.com +31 (0)6 53431100
LabWing L.H.A. Scholtis www.labwing.com luc.scholtis@labwing.com +31 (0)76 5645070
LIMS & AI Project Partner Louis Uunk www.lims-academy.com louis@lims-academy.com +31 (0)6 54687241
Smitcon Rob Leenders www.smitcon.nl rob@smitcon.nl +31 (0)6 53833551
Bassetti Group www.bassetti-group.com expertise@bassetti-group.com +33 (0)47 6233544
Louis Uunk www.labconsultants.nl louis@labconsultants.nl +31 (0)6 54687241
Philips Healthcare Jos Wassing, Daniella van den Corput www.philips.com jos.wassing@philips.com daniella.vanden.corput@ philips.com
www.qsi-benelux.com stefaan.drieskens@qsi-benelux.com carsten.beckering@qsi.de
Benelux Ryan van Lierop
Siemens Industry Software Netherlands www.sw.siemens.com
Thermo Fisher Scientific www.thermofisher.com, nicola.gardner@thermofisher.com
1. Algemene oplossing Genetica en HLA Transplant
Aantal consultants/adviseurs werkzaam in/buiten NL software service/NL kantoor support training consultancy in Nederland consultancy in buitenland helpdesk/NL gesproken helpdesk/EN gesproken NL kantoor buitenlands kantoor (automatische) updates standaard (COTS: conf.baar off the shelve) maatwerkoplossingen (tailor made) ELN (El. Labjournaal) LES (Lab. Execution System) eigen rapportagetool
KENMERKEN
client server webbased 100% Web-enabled cloudtoepassingen integrale kostenberekening standaard-databases
•
•
3 of meer draaiende implementaties: •= ja
Standaardconfiguratie aanwezig: v= ja
GLP-proof GDPR-proof conform ISO 17025 en ISO 15089 audit-trail compliant met GMP/FDA-eisen voor farma ondersteunt databases REST-interfaces SOA (Service Oriented Architecture) standaard instrumentkoppelingen agrarisch biobanking bouw chemie energie farmacie food & feed forensics maakindustrie life sciences medisch (klinisch) omgevingen microbiologie milieu, water onderwijs overheid petrochemie kwaliteitscontrole
R&D veterinair anders, nl: * Nieuwe functionaliteit, laatste innovatie, referenties
ACD/Labs JS platform: analytische data vanuit browser verwerken, interpreteren, rapporteren Referenties: zie www.acdlabs.com
R-integratie, QC-trendmodule, MassSpec & CDS integration, tabletvriendelijke labexecutie-interface, PFAS-module. Referenties: UZA, Nestlé, Doterra
Supplier-qualitymodule + supplierportal, COA PDF-data extractie en Supplier CAPA Management. Ref.: Cosun Beet Company, Koopmans Meel, Diversey
Referenties: Alltech Coppens, Vitelia Voeders, Deuka
FHIR Diagnostic Reporting: betere opvolging KPI's (Business Activity Monitor), strengere beveiliging
AA/AAA Accessibility interface design (German, French language support). Referenties: Institut Pasteur, Bayer, Harvard Medical School
iLES biedt LIMS, ELN, LES & SDMS functionaliteit in 1 platform. Continuous Delivery (voortdurend nieuwe functies, innovaties en gratis updates) Referenties: NVWA, Defensie (Militaire Bloedbank), Kuwait Petroleum (Q8)
Analytics with AI/ML capability, Semantic Search
Referenties: JnJ, BASF, SGS
LabWare Analytics – Engine for Machine Learning and Artificial Intelligence
Capaciteitsplanning, volledige website functionaliteit, uitbesteding, magazijnfunctie, PCR-ondersteuning, integratie met MS Dynamics, datauitwisseling met diverse formaten o.a. SIKB
Automation; advies over toepassing van AI in het laboratorium;
consultancy voor laboratoria. Strategie, architectuur, selectie, implementatie, ontwerp, LIMS/ELN/biobank/webportal/integratie
leverancier-onafhankelijke diensten: LIMS Project Support & Business-analyse, implementatie , URS,& RFP documentatie
Referenties: KWR, BaseClear, WLN
Referenties: RIVM, NAK, Aqualysis
Automated & intelligent scheduling; Business Intelligence Tool: indicator functionality to define KPI like PowerBI. Use of AI to analyze results
Referenties: Airbus, Hella, Wilo
Online LIMS Project Coaching & Project Community, LIMS Consultancy (on-site & remote). Referenties: KWR, BaseClear, WLN
Ondersteuning bloedtransfusiefunctionaliteit EPD. Verbeterde ondersteuning voor microbiologische laboratoria. Leverbaar tot eind 2027.
Integratie met huisartsystemen (automatisch aanvragen onderzoeken, starten bewakingsprotocol chronische patiënten, planning thuisbezoeken)
Referenties: Eurofins, Certe
De grijs gemarkeerde rijen bevatten gegevens uit eerdere edities.
Deze tabel is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld op basis van reacties op een toegestuurde vragenlijst. Aan de inhoud van deze tabel kunnen geen rechten worden ontleend.
De redactie aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomenheden. Alleen van respondenten zijn specificaties opgenomen over apparatuur, specialisaties, markten en introducties.
Wat zijn, in het licht van AI en cloudverbonden data, de belangrijkste ontwikkelingen binnen de LIMS-markt van vandaag? En hoe kunnen laboratoria gebruik maken van de kansen die artificial intelligence en cloudcomputing bieden om efficiënter, nauwkeuriger en toekomstbestendiger te worden? Alan Marcus, Chief Growth Officer voor LabVantage, geeft zijn visie op het verzilveren van de kansen die kunstmatige intelligentie biedt: “Over vijf jaar verwacht ik meer dark labs in productieomgevingen, met nóg meer automatisering en bijna geen mensen.”
De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI), cloudcomputing en geïntegreerde platforms gaat de manier waarop laboratoria werken fundamenteel veranderen. Data zijn de nieuwe valuta en innovatie is de sleutel tot vooruitgang: de labmarkt staat voor een even ingrijpende als onvermijdelijke transformatie. LABinsights sprak met Alan Marcus, Chief Growth Officer voor LabVantage. Hij voorspelt onder andere: “Straks heeft iedereen een AI-onderzoeksassistent.”
De laboratoriumwereld zit midden in een tech-revolutie. Waar
data ooit statisch en gefragmenteerd waren, zijn (of worden) ze nu dynamisch, overal en altijd met elkaar verbonden en dé drijvende kracht achter innovatie. Cloudgebaseerde oplossingen, AI-gestuurde analyses en geavanceerde data-integratie zijn niet langer toekomstmuziek. Met deze mogelijkheden at your fingertips rijzen wel praktische vragen: hoe migreer je bestaande systemen naar de cloud? Hoe benut je AI voor de analyse van niet alleen nieuwe, maar ook historische data? En hoe zorg je ervoor dat je voldoet aan steeds strengere regelgeving?
Wat zijn volgens jou de belangrijkste trends die de LIMSmarkt momenteel beïnvloeden?
De grootste ontwikkeling is zonder twijfel de de keuze voor de cloud. Meer dan 80% van onze nieuwe klanten kiest voor een cloudgebaseerd LIMS. Dit biedt enorme voordelen, zoals lagere IT-kosten, betere disaster recovery en minder afhankelijkheid van lokale infrastructuur. De migratie van bestaande systemen blijft wel een uitdaging, niet alleen voor ons maar voor de hele sector.
AI en machine learning spelen een steeds grotere rol in laboratoria. Hoe beïnvloedt dit LIMS?
AI en ML helpen vooral bij automatisering, data-analyse en voorspellend inzicht. Binnen R&D betekent dit bijvoorbeeld dat we complexe datasets efficiënter kunnen integreren en analyseren. Maar AI helpt niet alleen bij nieuwe data – het kan ook historische datasets opnieuw analyseren, waardoor labs experimenten niet onnodig hoeven te herhalen.
Hoe verandert data-analyse binnen LIMS?
Traditionele SQL-gebaseerde LIMS-systemen schieten tekort bij de steeds grotere en complexere datasets. Daarom zien we nu een verschuiving naar geavanceerd datamanagement en analytics. In de nieuwste LIMS-versies, zoals LabVantage 8.9, zijn visualisatietools en datagerichte workflowoptimalisatie belangrijke speerpunten.
Wat betekent dit voor de integratie met andere systemen?
LIMS evolueert steeds meer naar een geïntegreerd platform dat naadloos samenwerkt met andere systemen. Dit betekent bijvoorbeeld dat LIMS niet langer op zichzelf staat, maar gekoppeld wordt aan ELN’s (Electronic Lab Notebooks), LES (Laboratory Execution Systems) en ERP-systemen zoals SAP. Dit zorgt voor betere samenwerking tussen afdelingen en snellere besluitvorming.
Compliance wordt steeds strenger, zeker met nieuwe AIwetgeving. Hoe speelt LIMS hierop in?
‘ We zien een beweging richting LIMS als centraal wetenschappelijk dataplatform’
Hoe verandert AI LIMS vandaag de dag al?
AI neemt routinetaken over, verbetert data-analyse en maakt predictive maintenance mogelijk. Dit betekent dat wetenschappers minder tijd kwijt zijn aan repetitief werk en zich kunnen richten op innovatie. Ook besluitvorming wordt sneller en beter, bijvoorbeeld binnen kwaliteitscontrole en compliance.
Wat zie je als grootste obstakels voor de adoptie van deze technologieën?
De twee belangrijkste barrières zijn menselijke weerstand en regelgeving. Mensen zijn van nature voorzichtig met verandering, en regelgeving loopt vaak – terecht! – achter op technologische innovaties. Een goed voorbeeld hiervan is het concept van ‘dark labs’ – volledig geautomatiseerde laboratoria zonder personeel. Technisch gezien is het mogelijk, maar regelgevend en praktisch gezien zijn we er nog niet.
Wat is jouw visie voor LIMS over vijf jaar?
Ik verwacht dat we tegen die tijd meer dark labs zullen zien in productieomgevingen, terwijl AI-gedreven assistenten een standaard hulpmiddel worden binnen R&D. Personalized medicine zal een enorme groei doormaken, waarbij genetische data een centrale rol speelt in de te kiezen therapie. Daarnaast zal de interactie met LIMS steeds intuïtiever worden, met natuurlijke taalinterfaces en geavanceerde visualisatietools die laboratoria helpen om sneller en nauwkeuriger te werken.
Compliance is een steeds grotere uitdaging, vooral in sterk gereguleerde sectoren zoals farma. LIMS helpt hierbij door traceerbaarheid, transparantie en data-integriteit te borgen. Een goed voorbeeld is hoe farmaceutische bedrijven werken met Research Organizations (CRO’s): met een geïntegreerd LIMS kunnen audittrails, elektronische handtekeningen en datacontroles garanderen dat gegevens veilig en compliant
Contract blijven.
Welke trends zullen de toekomst van LIMS verder vormgeven?
We zien een duidelijke beweging richting LIMS als centraal wetenschappelijk dataplatform. Net zoals ERP-systemen financiële data centraliseren, zou LIMS alle wetenschappelijke data moeten kunnen beheren. Ook IoT en digital twins worden belangrijker: IoT-apparaten verzamelen data in real-time, terwijl digital twins processen digitaal simuleren. Verder zien we een opkomst van mobiele LIMS-oplossingen, vooral nuttig in bijvoorbeeld forensisch onderzoek en milieutesten.
Luc Scholtis
Van strategie en KPI tot kwaliteit, labprocessen en ict. Het succesvol runnen van laboratoria is geen sinecure. Het automatiseren van laboratoria is geen panacee. Softwareoplossingen zijn geen wondermiddelen als de labprocessen suboptimaal zijn. Zonder regulering is er geen markt.
Redactie: Vincent Hentzepeter | Fotografie: Wouter Jansen
Luc Scholtis, directeur van LabWing, deelt met zijn 38 jaar ervaring in de laboratoriummarkt 5 x 3 inzichten op het gebied van:
1. Strategie, marketing/verkoop en innovatie
2. Key performance indicators, kosten en financiering
3. Medewerkers, management en kwaliteit
4. Logistiek, lab processen en methode-ontwikkeling
5. Informatietechnologie, interfacing en samenwerking
Deze inzichten kunnen laboratoria helpen om vooruitgang te boeken en vernieuwing effectief te laten werken. Een crash course voor laboratoriumbestuurders en -managers
Inzicht 1: Strategie, marketing/ verkoop en innovatie
1. Formuleer een heldere visie toegesneden op iedere deelmarkt die je bedient, en een uitgewerkte strategie met actieplan hoe je deze visie kunt realiseren. Definieer langetermijndoelen: hoe ga je groeien, zowel organisch als door overnames? Hoe kun je samenwerken in je netwerk om je te versterken?
2. Zonder een waanzinnig goede commerciële organisatie heeft een lab geen schijn van kans. Vervang op tijd verkopers die onvoldoende verkopen. Denk in merken, met altijd aandacht voor service en gebruik de beste marketingtechnieken. Indexeer je prijzen altijd op tijd.
3. Wees voortdurend innovatief en geeft innovatie altijd ruimte! Investeer in mensen en instrumenten en niet in stenen. Let op je concurrenten.
Inzicht 2: Key performance indicators, kosten en financiering
1. Zijn je KPI’s helder en duidelijk, zoals just in time delivery, de verhouding omzet/personeelskosten, dure processen en het inkoop- en investeringsplaatje? Rapporteer rolling forecasts die rekening houden met seizoensinvloeden.
2. Heb je je kostenstructuur en kostprijzen in kaart? Inventariseer je non-added value activiteiten. Welke kun je overboord zetten of inkrimpen?
3. Beperk je leverage. Vermijd hoge schulden tegen te hoge rente. Stuur op cash-flow, niet op EBITDA [Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortisation red.] – de winst voor de aftrek van interest, belastingen, afschrijving en afboekingen.
Inzicht 3: Medewerkers, management en kwaliteit
1. Medewerkers kunnen veel meer dan ze zelf weten. Haal het maximale uit alle medewerkers. Motivatie is alles. Maak mensen in het lab actief, daag ze uit, maak ze verantwoordelijk voor zaken die hun dagelijks werk betreffen. Het lab van de toekomst vereist nieuwe vaardigheden; deze expertise moet je in huis halen.
2. Vermijd managementlagen, bullshitbanen, managementmeetings, heidagen en kies voor teamcoaches met gevoel voor een goede rolverdeling. Geen notulen en verslagen, maar actielijsten. Leid nieuw management zelf op. Bouw een cultuur die de medewerkers inspirerend vinden.
3. Kwaliteitszorg: geen vinkjes, maar stappen zetten. Zonder kwaliteit heeft je lab geen bestaansrecht. Richt kwaliteitszorg efficiënt in. Pas kwaliteitsprocedures aan als ze omslachtig zijn. ‘Het mag niet van de RvA’ is te gemakkelijk. Voorkom kwaliteitseilanden in je lab. Zorg voor een verbindende kwaliteitsvisie op verschillende kwaliteitssystemen, waaronder accreditatie- en certificatietrajecten en overheidserkenningen. Zet AI in voor je ringonderzoeken en audits.
Luc Scholtis (1956) is de oprichter en directeur van LabWing, een softwarebedrijf gevestigd in Breda dat zich richt op internetgebaseerde laboratoriumdienstverlening. Hij heeft een uitgebreide achtergrond in de laboratoriummarkt en heeft verschillende leidinggevende posities en commissariaten bekleed.
Zo was hij van 1987 tot 2000 directeur-aandeelhouder van BCO Centrum voor Onderzoek in Breda dat in 1998 fuseerde met Pro Analyse tot Analytico. In 2001 werd Analytico verkocht aan Eurofins, waarna Scholtis zijn loopbaan voortzette in de digitale laboratoriumwereld. Ook was hij van 1993 tot 1999 voorzitter van de Vereniging van Raadgevende Schei-
1. Breng je logistiek op orde. Breng het hele proces van monstername tot rapportage in kaart en maak het simpel, robuust en toekomstbestendig. Haal de bugs en drempels eruit en snij onlogische lussen weg. Een inefficiënt proces moet je niet willen automatiseren. On-time delivery is waar klanten je op afrekenen. Een lab dat altijd aan levertijden voldoet en zijn communicatie naar klanten op orde heeft, loopt binnen.
2. Stroomlijn je processen. Inventariseer de top 10 in je metingen en behoud wat waardevol is. Automatiseer routinezaken, zodat je medewerkers vrijmaakt voor uitdagingen en oplossingen die inzicht en kennis vereisen. Dit verhoogt de kwaliteit en de doorloopsnelheid.
3. Wees voorbereid op nieuwe ontwikkelingen zoals PFAS-analyses, door trendwatching in technieken en methoden klaar te hebben voor als de vraag er komt. Omwille van de efficientie kan het opzetten van een nieuwe methode, die daarna gevalideerd moet worden, op termijn veel winst opleveren.
Inzicht 5: Informatietechnologie, interfacing en samenwerking
1. Zorg dat je ict ‘best in world’ is. Investeer voortdurend in ict en budgetteer net als je andere posten, neem 8% als richtsnoer. Bouw een langetermijn-samenwerking met je leveranciers op.
2. Zonder krachtige API’s [applicatie programmeringsinterfaces, red.] is AI een buzzwoord. Zorg dat je weet wat je er op korte termijn mee kunt als lab. Gebruik gestandaardiseerde data-uitwisselingformaten en bouw krachtige interfaces. Data is ‘king’: data op orde is goud in handen. Zonder goede data kun je niets met AI. Bescherm je gegevens.
3. Creëer krachtige samenwerkingsverbanden met andere laboratoria zodat je je capaciteit kunt delen en je marktpositie kunt versterken.
kundige Laboratoria (VRS) en is hij een van de oprichters van EUROLAB Nederland, dat hij samenbracht in de huidige branchevereniging voor laboratoria Fenelab. Hier heeft hij een groot aantal jaren de secretaris-/penningmeesterfunctie vervuld.
Daarnaast is Scholtis voormalig president van de Union Internationale des Laboratoires Indépendants (UILI).
Hij heeft een sterke focus op de harmonisatie en standaardisatie van datauitwisseling tussen laboratoria wereldwijd. Tijdens de COVID-pandemie was hij coördinator van het Fenelab Consortium COVID-19. Nu werkt hij met een aantal laboratoria aan een vernieuwend samenwerkingsverband dat gebruik maakt van het Labs-of-Time laboratoriumplatform.
Datamanagementsysteem iLES bij het Nederlands Instituut voor Vectoren, Invasieve Planten en Plantgezondheid (NIVIP).
Anton van der Sommen (Teamleider NIVIP):
De NVWA-NIVIP is vorig jaar overgestapt naar een nieuw LIMS. Het laboratorium informatie managementsysteem wordt nu succesvol ingezet bij het Nederlands Instituut voor Vectoren, Invasieve Planten en Plantgezondheid (NIVIP). Door een uitvoerige selectie en goede voorbereiding kon de implementatie binnen één jaar plaatsvinden. Een mooie prestatie.
Bij de NVWA-NIVIP was een overstap naar een nieuw LIMS noodzakelijk doordat het oude LIMS sterk verouderd was. De afdeling wilde met de overstap de betrouwbaarheid verhogen en tegelijkertijd de flexibiliteit van hun systeem behouden. Ze startte met een zorgvuldige voorbereiding en een uitvoerig selectieproces. Hiermee boekten ze succes door de implementatie van het nieuwe datamanagementsysteem iLES binnen één jaar te volbrengen.
Het NIVIP houdt zich bezig met analyses op planten en plantaardige producten afkomstig uit import- en exportzendingen op vectorinsecten en ze is verantwoordelijk voor het onderzoek van
monsters uit het fytosanitaire monitoringsprogramma van de NVWA. Ze krijgen hun monsters van NWA-inspecteurs, inspecteurs van de plantaardige keuringsdiensten en van bedrijven of particulieren. Het NIVIP test deze op het voorkomen van Europees gereguleerde organismen, zoals insecten, bacteriën, nematoden, schimmels en virussen.
Eind jaren '90 zag het NIVIP haar monsterstroom ineens flink toenemen met 45.000 bacteriemonsters per jaar. Anton van der Sommen (Teamleider NIVIP): “Wij hebben toen een LIMS ingericht voor deze specifieke bacterieanalyses en zo’n vier jaar later hebben we dit datamanagementsysteem voor het hele NIVIP uitgerold. In de doorontwikkeling hiervan is uiteindelijk zoveel maatwerk gekomen dat het LIMS steeds slechter te onderhouden
“We kunnen onze monsters nu via LIMS doorzetten naar de afdeling Moleculaire Biologie; een stuk gebruiksvriendelijker en minder foutgevoelig dan via de e-mail.”
was. Updates bleven achter en we kregen beveiligingsissues. We realiseerden ons toen dat we echt een nieuw LIMS nodig hadden.”
Van der Sommen en zijn team begonnen ruim voor hun aanbestedingstraject aan het opstellen van hun Programma van Eisen. “We zijn expres vroeg begonnen en nodigden in de voorfase een stuk of tien leveranciers uit. Door onze eisen al tijdens het voortraject aan hen voor te leggen en met hun input weer verder te denken, kregen we goed in beeld van wat er mogelijk was.”
“Vanwege de beperkingen in de aanbestedingsprocedure hadden we op zich niet veel eisen in ons PvE staan, maar wel veel wensen. Een aantal zaken was belangrijk voor ons. Zo wilden we per se een leverancier met Nederlandstalige consultants en wilden we een langdurige relatie met ze aangaan. Verder wilden we een LIMS dat gekoppeld kan worden met onze andere systemen.”
“We hebben de Europese aanbesteding in twee stappen gedaan. Eerst een grove selectie en daarna hebben we met de drie interessantste partijen de uiteindelijke aanbesteding afgerond. We hebben deze partijen en LIMS gescoord op de punten die voor ons belangrijk zijn, zoals de invulling van de functionele en de niet-functionele wensen, de dienstverlening en als laatste de prijs. Dit deden we door onze eigen casussen aan de leveranciers
voor te leggen, zodat ze die in hun demo’s konden laten zien. Uiteindelijk hebben we voor iLES van iVention gekozen.”
Zijn collega Martijn Boeren (Product Owner Plantgezondheid en Natuur) is – samen met de hoofdgebruikers – inhoudelijk verantwoordelijk voor het nieuwe LIMS. Hij neemt ons mee naar de implementatiefase: “Na de gunning van de opdracht aan iVention wilden we binnen het jaar ‘live’ gaan, in juli 2024. Dit was voor ons een belangrijke eis, maar ook een spannende eis. Dat het ons is gelukt om in één jaar een werkend systeem neer te zetten, is een mooie prestatie. Hier zijn we erg trots op.”
“We – NVWA-NIVIP en iVention samen – moesten het systeem vanaf de basis configureren; alle functionaliteiten waren impliciet al beschikbaar in iLES, maar moesten nog op de juiste plaats komen. We begonnen met het hoofdproces en hebben daarna pas de uitzonderingen geconfigureerd. Omdat we vooraf al
‘ Het is ons gelukt om in één jaar een werkend systeem neer te zetten’
Versterk je laboratorium:
Bundel krachten
Vergroot je concurrentievoordeel!
Wil je ook graag met andere laboratoria je analysecapaciteit in gezamenlijkheid optimaal benutten?
Nieuwe marktmogelijkheden verkennen en verrassend competitief zijn?
We helpen je het maximale uit je laboratoriumprocessen en mensen te halen.
Je voordelen:
9 Krachten bundelen via één analyseplatform
9 Je analyses scherp in de markt zetten door synergievoordelen
9 Competitief opereren.
Veel laboratoria maken 1 krachtige speler in de markt
Voor meer informatie: luc.scholtis@labwing.com of bel direct op 06 51181653
‘
is meer dan het halve werk’
zoveel hadden doorgesproken met de leverancier, kwamen we weinig problemen tegen.”
Van der Sommen: “Ja, een goede voorbereiding is meer dan het halve werk. Ik herinner me dat we wel erg moesten wennen aan de nieuwe software en aan het werken volgens scrum, dat in de IT-branche gebruikelijk is. Hiermee hebben we dit grote project opgedeeld in meerdere ‘sprints’ en mede daardoor de planning gehaald.”
Boeren vult hem aan: “We kwamen er al snel achter dat we niet alles tot in detail moesten uitwerken en configureren, maar beter eerst – met een kerngroep hoofdgebruikers – een hoofdstructuur konden neerzetten. Deze gaf houvast over de werking van iLES met het oog op de verdere configuratie. Daarna hebben we –met de complete groep hoofdgebruikers – de verdere details ingevuld.”
Beide heren zijn tevreden over hoe snel het nieuwe iLES-systeem op de afdeling is geïmplementeerd. “Wel was er voor de gebruikers redelijk wat tijd en gewenning nodig om met het systeem te leren werken; dat is overigens niet raar, aangezien we meer dan 20 jaar met het vorige LIMS gewerkt hebben. Wat we ons bij de keuze voor een web-based LIMS onvoldoende gerealiseerd hadden, is dat sneltoetscombinaties uit het oude LIMS niet meer gebruikt konden worden. Samen met iVention zijn we nu aan zoeken naar oplossingen om het klikken met de muis zoveel mogelijk te beperken.”
Boeren: “Een van de grote voordelen van de nieuwe LIMS is dat we nu in een paar seconden een bepaald organisme kunnen opzoeken, waar we voorheen veel meer tijd voor nodig hadden. En we kunnen onze monsters nu via LIMS doorzetten naar de afdeling Moleculaire Biologie, dat is een stuk gebruiksvriendelijker en minder foutgevoelig dan via de e-mail.”
Bedrijf: Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)
Productversie: iLES, Continuous Delivery inclusief kosteloze upgrades
Datum inbedrijfname: 8 juli 2024
Aantal simultane gebruikers: >100
Server: gehost op eigen infrastructuur door DICTU
Kunstmatige intelligentie en machine learning veranderen de labwereld razendsnel. Door AI wordt automatisering slimmer en data-analyse nauwkeuriger. Dat gaat een onmiskenbare invloed op labonderzoek uitoefenen, weet Darren Mahoney van LabWare Analytics Product Development. “AI en ML gaan niet alleen zorgen voor meer efficiëntie, maar bieden ook kansen op het gebied van R&D en innovatie.”
Marjan Hammink | Beeld: LabWare
Darren Mahoney, drijvende kracht achter LabWare’s Analytics Product Development, is trendwachter en trendsetter. Hij schetst een toekomstbeeld, waarin AI en data-analyse laboratoriumprocessen op hun kop gaan zetten en wetenschappelijke processen een boost krijgen. Met AI kunnen kunnen onderzoekers zich richten op wat écht belangrijk is, en worden routine-klussen uit handen genomen. Tien vragen aan Mahoney over de impact van AI en ML op de laboratoriumwereld en de consequenties voor de LIMS-oplossingen van de toekomst.
1. AI transformeert in hoog tempo verschillende sectoren. Hoe verwacht je dat AI laboratoria in het algemeen en LIMS-oplossingen in het bijzonder zal beïnvloeden?
Bij LabWare zien we dat AI/ML laboratoria op talloze manieren transformeert. Het eerste medicijn, ontdekt met behulp van Generatieve AI, is ondertussen al voorgelegd aan de FDA. Als we het over LIMS-oplossingen hebben, geeft AI de gebruiker extra functionaliteiten en mogelijkheden om knelpunten in het lab op te lossen. Dat betekent meer automatisering, zodat er minder tijd verspild wordt aan handmatige gegevensverwerking. Je krijgt meer tijd voor de verbetering van je processen.
AI gaat labgebruikers tijd en organisaties geld besparen. AI gaat automatisering naar een hoger plan tillen. Daardoor komt er meer tijd voor inhoudelijk werk en gaat er minder verloren aan eentonige klusjes. Bovendien draagt AI bij aan nieuwe ontdekkingen, dat maakt het werk interessanter.
2. Is de laboratoriumsector klaar om AI en ML te omarmen? En is er nog een lange weg te gaan?
De sector is 100% klaar om AI & ML te omarmen; het komt in bijna elk strategisch gesprek met onze klanten en collega's ter sprake. De early adopters ontwikkelen en maken de voordelen ervan mee. We zitten nu op een kantelpunt waar de meerderheid overstapt van ‘dat willen we’ naar ‘dat gaan we doen’. We merken dat wetenschappers op zoek zijn naar manieren om zich meer op hun wetenschappelijke werk te kunnen concentreren, dat verklaart de grote interesse voor AI.
De omarming van AI zien we in meerdere sectoren: denk aan contractlabs, de voedings- en drankenindustrie en farmaceutische en biofarmaceutische laboratoria. Er zijn al veel toepassingen, denk aan het voorspellen van waterkwaliteit en eindproductresultaat, maar ook het automatiseren van audits in de farmaceutische sector.
3. Wanneer we het hebben over machine learning (ML) in laboratoriumomgevingen, bedoelen we dan primair machine learning (datagestuurde modellen) of instrument learning (optimalisatie van apparaten)? Hoe maakt LabWare onderscheid tussen deze twee?
Voor LabWare zijn beide belangrijk, maar als softwarebedrijf richten we ons primair op machine learning. Dit wordt toegepast op de gegevens die onze klanten genereren binnen onze systemen en hun labs. Binnen de sector is veel energie gestoken in het vastleggen van instrumentgegevens en deze te integreren in onze systemen. Gebruikers halen hier echt veel voordeel uit: ze kunnen deze gegevens gebruiken om het laboratoriumproces te optimaliseren.
4. Er zijn verschillende benaderingen van AI; sommige zijn taalgestuurd (zoals NLP-gedreven systemen), terwijl andere meer industrieel zijn. Welke vorm van AI implementeert LabWare primair in haar LIMS-oplossingen?
Onze initiële focus ligt duidelijk op automatisering en voorspellende analyses. Herhaalbare, betrouwbare en goed uit te leggen oplossingen zijn een absolute must. De opkomende AI-technologieën zijn boeiend voor iedereen binnen de tech-community. Met de eindgebruikers leren we van AI en ontwikkelen we samen Generatieve AI.
Er zit veel potentie in deze technologieën, maar dit moet nog verzilverd en tastbaar worden. Wat onze klanten verwachten is een concrete ROI [terugverdientijd, red.] en herhaalbare oplossingen. Dit is vanuit de techniek gedreven, we focussen daarom voornamelijk op industrieel georiënteerde AI/ML.
5. Wat zijn de belangrijkste vereisten voor een succesvolle implementatie van AI in een labomgeving? Welke factoren moeten aanwezig zijn voor een effectief AI-gedreven LIMS?
Bij LabWare starten we altijd vanuit de echte problemen en uitdagingen waarmee onze klanten worden geconfronteerd. Daardoor richt iedereen zich op het gezamenlijk oplossen van een probleem, in plaats van zich te veel te richten op één specifieke technologie of techniek.
6. Welke infrastructuur- en datamanagementfunctionaliteiten zijn nodig om AI in LIMS-oplossingen te integreren?
De infrastructuur en functionaliteiten die je qua gegevensbeheer nodig hebt, hangen af van hoe complex een organisatie de AI- en ML-oplossingen wil implementeren. Veel ML-projecten zijn goed te implementeren met minimale upgrades aan de infrastructuur. Klanten die geïnteresseerd zijn in neurale netwerken en generatieve AI-oplossingen hebben wellicht geavanceerdere hardware nodig.
7. Welke vaardigheden en training hebben laboratoriummedewerkers, naast technologie, nodig om effectief te werken met AI-geoptimaliseerde LIMS?
Laboratoriumworkflows moeten naadloos werken voor laboratoriumpersoneel. Wat de technologie op de achtergrond ook is,
AI/ML moet geïntegreerd in het systeem efficiencyvoordeel opleveren voor je laboratoriummedewerkers. De gebruikerservaring is doorslaggevend om vertrouwen op te bouwen in AI-modellen. Laboratoriumtechnici hoeven AI niet te doorgronden, zolang ze maar begrijpen en vertrouwen hoe het hun dagelijkse taken ondersteunt.
8. Hoe zorgt LabWare ervoor dat AI-gedreven inzichten toegankelijk en nuttig zijn voor laboratoriummedewerkers? Welke strategieën worden gebruikt om AI-functionaliteiten om te zetten in praktische laboratoriumverbeteringen?
Dit is eigenlijk precies wat ons team bij LabWare al jaren doet. Natuurlijk zijn er situaties waarin AI en machine learning inzichten opleveren die niet voor de hand liggen. Daarom steken we veel energie in de uitlegbaarheid van onze oplossingen – dat is echt belangrijk voor gebruikers. Zeker als een AI-inzicht niet direct duidelijk wordt met de gebruikelijke tools. Doordat we altijd de gebruiker en het probleem centraal stellen, kunnen we deze technologieën echt omzetten in praktische verbeteringen voor het lab.
Dit begint allemaal met regelmatige projectscoping en een goed gedefinieerde, duidelijk te begrijpen doelstelling. AI is hierin niet anders. De bekendheid met AI varieert sterk onder mensen. Naarmate het onderwerp is verschoven van de academische wereld naar alledaagse praktijk, is de bewustwording toegenomen. Met meer kennis en een open dialoog kunnen we beter met die verwachtingen omgaan. Voor sommigen blijft het echter voelen als ‘tovenarij’.
Om AI en ML in laboratoria uit te leggen en een gemeenschappelijke taal te creëren, houden we sinds een paar jaar op onze klantconferenties meerdere ‘Tech Talks’. Dit soort sessies helpt om de ‘buzz’ om te zetten in echte resultaten. We zeggen niet voor niets: Results Count.
9. Hoe transformeert LabWare’s AI-gestuurde datavisualisatie ruwe gegevens in bruikbare inzichten voor laboratoriumpersoneel?
Het draait hier niet om de AI zelf, maar vooral om de mensen bij LabWare: hoe goed werken en luisteren ze? Hoe beter wij begrijpen wat labmedewerkers nodig hebben, hoe beter we de juiste visualisatie bieden. Hier gaat het om: de juiste data, de juiste visualisatie op het juiste moment. Daar bouwen we vervolgens machine learning-tools omheen.
Let wel: dit is vaak een stapsgewijs proces. Het kost tijd en bijsturing om het echt goed te laten werken. Onze klanten profiteren daarnaast van de bredere ontwikkelingen in het ecosysteem.
10. Hoe hebben LabWare’s AI-gestuurde oplossingen laboratoria geholpen om verbeterpunten te identificeren en operationele kosten te verlagen?
Onze klanten profiteren concreet van data-analyse en machine learning binnen LabWare, zonder datamigratie. Dit bespaart tijd en moeite, geeft minder fouten en is goedkoper. Onze producten ‘Data Science Engine’ en ‘Lab Intelligence’ bieden bijvoorbeeld geautomatiseerde inzichten en trendanalyses. Dit zorgt voor efficiëntere processen.
een fl inke inspanning,
De BERNER Claire Neo is de eerste microbiologische veiligheidskast die voldoet aan de toekomstige EN 12469-norm. De uitgebreide testprocedures van deze norm vragen een fl inke inspanning, vooral bij externe keuringsinstanties zoals TÜV Nord Cert GmbH. Daarom wordt de Claire Neo gefaseerd geïntroduceerd als opvolger van de Claire Pro en Pure.
Kipp).
De eerste beschikbare modellen zijn microbiologische veiligheidskasten met twee filters, speciaal voor energiezuinig gebruik in de ECO-modus. Dit maakt ze bijzonder stil en efficiënt. Later worden ook modellen met een drie-filtersysteem vervangen en getest conform EN 12469 en DIN 12980. Deze laatste zijn geschikt voor het werken met cytostatica en ondersteunen zowel de ECO- als de GMP-modus.
De GMP-modus biedt een zeer hoge mate van productbescherming, waardoor de kasten inzetbaar zijn in GMP-conforme productiefaciliteiten.
Salm en Kipp, +31 346 269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
Autonome laboratoriumventilatie
ChemSTOP biedt een effi ciënte oplossing voor ventilatieproblemen in laboratoria waar externe afvoer niet mogelijk is. Dit autonome systeem zuigt lucht uit de brandveiligheidskast en voert deze door een elektrostatisch geladen pre-filter, dat grove deeltjes verwijdert. Vervolgens elimineert een actief koolstoffilter chemische dampen, waarna de gezuiverde lucht via het uitlaatrooster aan de achterkant wordt teruggevoerd in de ruimte.
De installatie vereist geen extra aansluitingen en is geschikt voor alle brandveiligheidskasten. Standaard wordt ChemSTOP geleverd met een pre-filter en een AC-filter voor oplosmiddelen, maar optioneel zijn filters beschikbaar voor ether, zuren, formaldehyde, ammoniak, cyanide, zwavel of combinaties daarvan, evenals een HEPA-filter voor fijnstof. Het systeem heeft een luchtcapaciteit van maximaal 75 m³, waardoor het zelfs geschikt is voor zuurkasten.
ChemSTOP (foto: DUPA Veiligheidstechniek).
Een geïntegreerde airflow-monitor bewaakt de luchtdoorstroming continu, terwijl een filterverzadigingssysteem precies aangeeft wanneer vervanging nodig is. Hierdoor blijft de luchtkwaliteit optimaal en worden gebruikers tijdig gewaarschuwd voor filteronderhoud. ChemSTOP biedt een eenvoudige, goedkope en veilige ventilatieoplossing zonder de noodzaak van bouwkundige aanpassingen, ideaal voor tijdelijke laboratoria of locaties met beperkte ventilatiemogelijkheden.
DUPA Veiligheidstechniek, +31 76 20430150 info@dupa.nl, www.dupa.nl
AstraZeneca heeft een overeenkomst gesloten om het Belgische biotechnologiebedrijf EsoBiotec over te nemen voor maximaal $1 miljard. EsoBiotec ontwikkelt in-vivo celtherapieën die het immuunsysteem versterken om kankercellen aan te vallen. Hun technologie maakt gebruik van lentivirussen om genetische instructies direct in specifieke immuuncellen, zoals T-cellen, te introduceren. Hierdoor kunnen deze cellen tumorcellen herken-
nen en vernietigen. Met deze aanpak kunnen celtherapieën via een eenvoudige injectie worden toegediend, wat de behandelingstijd aanzienlijk verkort. Traditionele celtherapieën vereisen daarentegen het extraheren van cellen uit de patiënt, deze genetisch modificeren buiten het lichaam en vervolgens terugplaatsen na immuunceldepletie, een proces dat weken kan duren.
AstraZeneca betaalt aanvankelijk $425 miljoen voor EsoBiotec, met tot $575 miljoen extra, afhankelijk van het behalen van bepaalde ontwikkelings- en regelgevende mijlpalen. Deze overname volgt op AstraZeneca’s eerdere acquisities, zoals die van Gracell Biotechnologies in 2023, gericht op de behandeling van multipel myeloom.
(bron: Financial Times)
LABTECH introduceert de DigiBlock 80, een geavanceerd verwarmingsblok met 80 posities, ontworpen voor efficiënte en kostenbesparende monsterdigesties. Het gehele oppervlak bestaat uit grafiet of een aluminiumlegering met een PTFE-coating, waardoor het bestand is tegen extreme chemische en thermische omstandigheden. Dit garandeert betrouwbare prestaties bij open digesties van organische monsters in PTFE-, PP-, kwarts- of glazen flesjes met een volume van 10 tot 15 ml.
De DigiBlock 80 werkt bij temperaturen van kamertemperatuur tot 210 °C en de temperatuur is snel en nauwkeurig instelbaar. Via een externe touchscreen-controller kan de gebruiker het digestieproces op afstand beheren. De bijbehorende software maakt automatische aanpassingen mogelijk en biedt real-time monitoring van parameters, wat de reproduceerbaarheid en veiligheid van analyses verhoogt. Door zijn veelzijdigheid is dit systeem geschikt voor uiteenlopende toepassingen, waaronder:
• farmaceutisch onderzoek
• mijnbouw
• biochemische analyses
De DigiBlock 80, een geavanceerd verwarmingsblok met 80 posities (foto: Salm en Kipp).
• voedsel- en veevoederonderzoek
• milieustudies
De robuuste constructie en efficiënte warmteverdeling optimaliseren de monstervoorbereiding, wat leidt tot consistente resultaten en een hogere doorvoersnelheid in laboratoria.g.
Salm en Kipp, +31 346 269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
12 april
IHC-dag Farmacomarkers
www.avl.nl/agenda/2025/ihc-dag-2025
14 mei
Internationaal Biosecurity Symposium www.bureaubiosecurity.nl/symposium
20 mei
LabSafety fhi.nl/labsafety
23-25 september
LabNL fhi.nl/labnl
15-17 april
Nanopore sequencing (MinION) CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
17 april
Gasveiligheid in het laboratorium Avans+, www.avansplus.nl
22-23 april
Agilent 6890/7890 basic operation/troubleshooting/maintenance Avans+, www.avansplus.nl
Vanaf 6 mei
Design of Experiments (DoE) HAN_University of Applied Science, www.hanuniversity.com
12-14 mei
Inleiding in de HPLC (niveau 1) Avans+, www.avansplus.nl
12-13 mei
Data-integriteit in laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
Vanaf 13 mei
Kwaliteitszorg in het laboratorium
HAN_University of Applied Science, www.hanuniversity.com
15 mei
Genome editing: CRISPR design CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
16 mei
ISO/IEC 17025:2017 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
19 mei
Grip op kwaliteit: sturen en verbeteren als manager QAducation, www.qaducation.nl
19 mei
Meetonzekerheid voor medische laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
20 mei
Lijncontroles als instrument voor kwaliteitsbeheersing QAducation, www.qaducation.nl
21-21 mei
Analyse van Next Generation Sequencing (NGS) data CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
21-22 mei
Interne audit QAducation, www.qaducation.nl
22 mei
Rol van bhv-ers in een laboratorium Avans+, www.avansplus.nl
22 mei
Cursus Morfologie van het urinesediment HAN_University of Applied Science, www.hanuniversity.com
Vanaf 26 mei
Praktische statistiek met Excel 2 voor methodevalidatie Avans+, www.avansplus.nl
Vanaf 26 mei
Validatie van laboratoriuminstrumenten (LSV) Avans+, www.avansplus.nl
26 mei
“Een effectief advies, een krachtige boodschap” QAducation, www.qaducation.nl
27 mei
Interne en externe QC voor medische laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
28 mei
NBN EN ISO/IEC 17025:2017 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
Qpcr en PCR: de laatste ontwikkelingen en technische tips
Hoe Kiwa BDA dakisolatie en gevelbekleding beproeft
ICP-OES kan nu ook met stikstof, in plaats van met het kostbare argon
Vooruitblik
