Imperium Wschodnie
41
1.6. Imperium Wschodnie W kategoriach koncepcji polityki zagranicznej za pierwszą prawdziwie sprzeczną z europejskimi celami Romanowów można jednak uznać dopiero doktrynę Imperium Wschodniego wysuniętą przez Fiodora Tiutczewa (1803–1873), znanego poetę i publicystę. Tiutczew był doktrynerem zdecydowanie konserwatywnym, który w swych artykułach i traktatach dokonuje krytyki zaistniałych w różnych państwach rozwiązań liberalnych. Jednocześnie roztacza mesjańską wizję Rosji w ówczesnej sytuacji międzynarodowej. Doktryna Tiutczewa opiera się na dwóch filarach konceptualnych. Jeden z nich odnosi się do powołania państwa jako takiego, które, w jego przekonaniu, nie może nigdy być tworem świeckim. Państwo rzeczywiste jest zawsze religijne, opiera się na konkretnej dogmatyce i duchowości. Jeśli dochodzi do sekularyzacji, oznacza to de facto walkę z religijnym rdzeniem państwa, której szatańskim i ostatecznym narzędziem jest Rewolucja, destrukcyjna siła ludzkości66. Filar drugi odnosi się ściśle do sceny międzynarodowej w ujęciu historycznym: to idea translatio imperii, czyli transgresja prowadzonego przez Boga jedynego światowego imperium w czasie i przestrzeni. W dziejach świata istniało tylko kilka uniwersalnych imperiów, z których ostatnim było państwo bizantyjskie. Jak twierdzi Tiutczew, cesarstwo Karola Wielkiego i królów niemieckich nie posiadały, jako twory uzurpatorskie, legitymacji do odgrywania roli, jaką sobie przypisywały. W kolejnych wiekach natomiast doszło do całkowitego odejścia Zachodu od zasad religijnego imperium, pozostał on pod wpływem zwycięskiej Rewolucji, tracąc zupełnie prawo do reprezentowania przeznaczenia ludzkości. W nowoczesnym świecie pozostały tylko dwie siły: Rosja (jedyne prawowite cesarstwo chrześcijańskie) i Rewolucja. W świetle zaistniałych procesów oczywista jest nienawiść do tej pierwszej ze strony europejskich sąsiadów67. Model pozycji Rosji na arenie międzynarodowej przedstawiony został przez Tiutczewa zarówno w jego traktatach i artykułach, jak i w słynnym wierszu Rosyjska geografia (Русская география)68. W klasyfikacji Wadima Cymburskiego Tiutczewowska wizja obejmuje trzy wersje Rosji: Rosja-1, czyli imperium w aktualnych granicach; Rosja-2, powiększona głównie o kraje Тютчев Ф.И., Римский вопрос, Журнальный зал, „Вестник Европы” 2003, nr 10, s. 2–3, 6, http://magaziness.ru/vestnik/2003/10/rtut18.html (dostęp: 29.01.2015). 67 Тютчев Ф.И., Россия и Революция, перевод Б.Н. Тарасова, [w:] idem, Полное собрание сочинений и писем в 6 т., т. 3: Публицистические произведения, РАН. Институтт мировой литературы им. М. Горького, Издательский Центр «Классика», Москва 2003, s. 144, 156. 68 Тютчев Ф.И., Русская география, http://www.stihi-xix-xx-vekov.ru/tutchev271.html (dostęp: 29.01.2015). 66
