Uwagi metodologiczne

otrzymujemy z jednej strony zachętę do wyjaśnienia zachowań państwa rosyjskiego, w tym struktury jego deklarowanych celów, poprzez szukanie jego wewnętrznego oblicza, a z drugiej wyzwanie zestawienia rosyjskiej samoidentyfikacji na światowej scenie z interpretacją jej miejsca poprzez pozostałe podmioty środowiska międzynarodowego.

Mimo tych wahań trudno nie zgodzić się z Pursiainenem, że spośród zaproponowanych ujęć teoretycznych największe szanse na adekwatność do struktury procesu rozwojowego rosyjskiej polityki zagranicznej ma prawdopodobnie opis konstruktywistyczny16. Skoro realizm strukturalny nie potrafi wyjaśnić różnych zachowań tego samego państwa w podobnych okolicznościach, a rola środowiska zinstytucjonalizowanego raczej maleje niż wzrasta w rosyjskiej strukturze motywacyjnej, teorie racjonalistyczne budzą narastające wątpliwości. Z kolei potrzeba studiowania postrzegania przez Rosjan ich międzynarodowej roli, która ulegała istotnej ewolucji, narzuca się coraz wyraźniej.

Jeśli z kolei chodzi o kwestię nie tyle podejścia badawczego, ile bardziej już skonkretyzowanej metody badań, trzeba niewątpliwie stwierdzić, że w najpoważniejszej mierze zależy ona od zadań i struktury materiału danej części pracy.

Po pierwsze zatem, autorzy projektu uznają wartość analizy systemowej za użyteczne narzędzie w przypadku nakreślania struktury rosyjskiej polityki zagranicznej. Analiza systemowa może być pomocna szczególnie podczas studium nad rolą systemu politycznego, lub w szerszym ujęciu – systemu społecznego państwa rosyjskiego w kształtowaniu jego polityki zagranicznej. Tego czynnika nie należy jednak przeceniać. Podobnie średnio istotna jest ta perspektywa w rozpatrywaniu wpływu rosyjskiej polityki zagranicznej na system międzynarodowy. Bardziej interesujący z punktu widzenia potrzeb niniejszej pracy jest raczej koncept wejść i wyjść systemu. Wydaje się on perspektywiczny w przypadku systemowego rozpatrywania polityki zagranicznej Rosji jako wydzielonej całości, można bowiem wstępnie uznać ją za pewien ustrukturyzowany zespół celów, pryncypiów i utrwalonych sposobów reagowania. W tym sensie konkretne wyzwania rzucane przez impulsy pochodzące z dalszego czy bliższego środowiska międzynarodowego mogą przyczyniać się do wewnętrznej konwersji struktury tej polityki, rodząc określony output, czyli nowe rozwiązania systemowe, nierujnujące jednak struktury tej polityki jako takiej.

16 Pursiainen Ch., op. cit., s. 172 nn.