Wetenschappelijk onderzoek is cruciaal om bestaande behandelingen te verbeteren en nieuwe behandelingen te ontwikkelen. UZA foundation ondersteunt het grensverleggend onderzoek binnen het UZA.
Het UZA zet zijn medische expertise in om iedere patiënt de beste zorg te bieden. Klassieke behandelingen willen we continu verbeteren. Ook op het gebied van kanker. Het UZA is pionier op het gebied van immuuntherapie. Door immuuntherapie te combineren met de klassieke behandelingen wordt de slaagkans op genezing van kanker verhoogd. Het onderzoek naar immuuntherapie garan deert dat onze patiënten toegang krijgen tot de meest vooruitstrevende behandeling.
Bouw jij mee aan de gezondheidszorg
Wil jij samen met ons zorgen voor een verbeterde gezondheidszorg voor nu en voor in de toekomst?
Met jouw steun kunnen we blijven investeren in baanbrekende expertise, door onze medewerkers de beste opleidingen te bieden, internationale experten aan te trekken en in te staan voor de continuïteit van het onderzoek. Ondersteun het onderzoek naar immuuntherapie of kies één van onze andere projecten of onder zoeken. Onze artsen en patiënten zijn je dankbaar!
Ontdek onze vooruitstrevende onderzoeken en kijk op www.uzafoundation.be. Blijf je graag op de hoogte van alle nieuwe onderzoeken en ontwikkelingen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief www.uza.be/nieuwsbrief. Wil je een gift doen? Dan kan dit heel gemakkelijk via www.uza.be/schenking of IBAN BE69 0017 9875 6478 / BIC GEBABEBB
Ontvang tot 60% van je schenking terug
De overheid heeft beslist de belastingvermindering voor giften aan goede doelen dit jaar te verhogen naar 60 procent. Dat betekent dat je bij een schenking in het jaar 2020, die je al hebt gedaan of nog gaat doen, tot 60 procent terug krijgt op het geschonken bedrag bij je belastingaangifte. Een gift van 100 euro per jaar kost jou maar 40 euro, die overige 60 euro krijg je terug van de fiscus.
Deze tekst schreef ik op 13 maart 2020 − en op 19 augustus 2020 is hij nog altijd actueel. Alles verveelt uiteinde lijk, zelfs een crisis. Zodra het aantal covid-19-slachtoffers afneemt, verschuift de aan dacht van de media meteen naar andere thema’s.
De aanpak van een nieuw virus is op elk niveau problematisch: we moeten snel reageren en tegelij kertijd vooruitzien in onzekerheid. Ziekenhuizen kunnen zich intern organiseren en maatregelen nemen om gezondheidswerkers te bescher men, maar ze hangen grotendeels af van wat overheden beslissen.
Gelukkig hebben wij in het UZA een flexibele organisatie en leeft er een sterk gevoel van solidariteit tussen de medewerkers. Hoewel wij als referentieziekenhuis de eerste schok van opgenomen patiënten moesten opvangen en daarna ook de verwijzingen van andere zieken huizen moesten bufferen, bleef de organisatie overeind, dankzij de inzet van de medewerkers.
Bureaucratische tijd is niet het zelfde als virustijd: de verspreiding van covid-19 ging dikwijls sneller dan de tijd die de overheden nodig hadden om beschermende maatre gelen uit te vaardigen.
Wat de pandemie op macroniveau heeft aangetoond, is dat een goede
sociale zekerheid de verspreiding afremt. In de VS heeft een kwart van de inwoners geen ziekteverze kering, een kwart heeft ook geen werkloosheidsverzekering. Er is geen solidariteit. Wie er ziek is, gaat niet naar een arts, blijft nood gedwongen werken en verspreidt het virus verder.
Iedereen heeft bij deze crisis iets te leren. Sommigen meer dan anderen.
Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder
Hoe heeft het UZA de voorbije maanden de coronacrisis getrotseerd? Wat weten we intussen over het virus en welke lessen trekken we uit de voorbije periode? Begin juli, vlak voor het virus lokaal heropflakkerde, staken we ons licht op bij medisch directeur prof. dr. Guy Hans en microbioloog prof. dr. Herman Goossens.
Toen we begin januari onrustwekkende berichten uit China kregen, had niemand verwacht dat de coronacrisis zulke proporties zou krijgen’, zegt medisch directeur prof. dr. Guy Hans. ‘Toch hadden we al meteen een werkgroep opgericht met medisch, paramedisch en ondersteunend personeel. Begin februari kwam die crisiscel op kruissnelheid: elke dag kwamen we samen om maatregelen te bespreken en bij te sturen.’
Slopende weken Maandag na de krokusvakantie –22 februari – bleek dat veel men sen getest wilden worden, wat de toestroom naar de spoedafdeling stremde. Twee containers had den we eerder al omgetoverd in screeningunits. Voor vermoede lijk besmette patiënten werd een aparte transitafdeling ingericht. Besmette patiënten kwamen in
covid-afdelingen terecht. Op intensieve zorgen werd de capaci teit met 24 bedden uitgebreid, tot 69 bedden, zodat niet-covid-gere lateerde dringende ingrepen niet in het gedrang kwamen. Vanaf 4 mei werden de vier covid-afde lingen afgebouwd en gingen de
hadden ook vrij grote voorraden beschermingsmateriaal, die we strikt opvolgden. Al snel zetten we systemen op om schorten te desinfecteren, zodat we ze konden hergebruiken.’
gewone consultaties, ingrepen en opnames voorzichtig weer van start.
Had het UZA genoeg materiaal in stock? ‘Voor infuuspompen, ventilatoren en ander technisch materiaal hebben we nooit pro blemen gehad’, zegt Hans. ‘We
‘Voor alle medewerkers waren het slopende weken. De golf van solidariteit uit de hele samenle ving deed dan ook veel deugd –bedrijven en verenigingen boden hulp en materiaal, vrijwilligers meldden zich spontaan aan … De inzet en de flexibiliteit van alle UZA-medewerkers kan ik niet genoeg bewieroken. Mensen stegen boven zichzelf uit – hoe de afdeling orthopedie in één weekend werd omgevormd in een covid-afdeling, dat was gran dioos. We hebben er wel over gewaakt dat medewerkers tijdig op adem konden komen. Alle psy chologen vormden één ondersteu ningsteam en wie wilde kreeg bij een centraal telefoonnummer een luisterend oor.’
Prof. dr. Guy Hans, medisch directeur Prof. dr. Herman Goossens, microbioloogDe inzet en de flexibiliteit van alle UZA-medewerkers kan ik niet genoeg bewieroken.
Goed ventileren wordt belangrijk
Intussen zijn we begin augustus. ‘In de VS en in Brazilië neemt het aantal overlijdens dramatische proporties aan. In Europa leken de meeste landen de situatie enigszins onder controle te krijgen.’, zegt microbioloog prof. dr. Herman Goossens. ‘Het leek er even op dat zich ’s zomers ook minder infecties zouden voordoen – maar toch bleek een heropflak kering niet te vermijden.’
Ruim een half jaar nadat het virus opdook, is er nog geen consensus over de verspreiding ervan. ‘Aanvankelijk dachten we vooral aan grote druppels van 50 micrometer en meer die neervallen binnen anderhalve meter – vandaar ook de soci ale afstandsregels. Zulke grote druppels komen vrij bij niezen en hoesten. Intussen denken we dat
ook fijnere druppeltjes van minder dan 5 micrometer een rol spelen. Buiten of in goed geventileerde ruimtes verdwijnt zo’n druppel tjeswolk snel, maar in gesloten ruimtes niet – denk aan bars waar
mensen roepen en zingen. Daar kan zo’n wolk makkelijk veel mensen besmetten.’
Heeft dat inzicht gevolgen voor de preventie? ‘Afstand houden alleen volstaat niet. In afgeslo ten ruimtes met veel mensen draag je beter een mondkapje. En kantoren, scholen en woningen moeten we goed ventileren.’ Ook
Fotografe Evi Polak besloot tijdelijk terug te keren naar haar vorige job: verpleegkundige op de spoeddienst van het UZA. Tussen de shifts door bracht ze haar collega’s op de spoed en op intensieve zorgen in beeld. Haar foto’s werden geselecteerd voor het Helsinki Photo Festival.
over de rol die kinderen bij de verspreiding spelen, is nog geen consensus. ‘We denken dat ze geen motor zijn van de epidemie, maar we kunnen niet uitsluiten dat kinderen zonder symptomen besmettelijk zijn. Toch blijven we ervoor pleiten om scholen niet te sluiten, al bestaat een nulrisico helaas niet.’
Politici worden wetenschappers Hoe vallen opflakkeringen te vermijden? ‘Landen zoals Taiwan, Zuid-Korea of Singapore testen heel veel en isoleren besmette personen en hun contacten. Dat werkt heel goed. Wij zouden daar ook op moeten inzetten, maar optimistisch ben ik niet. Eigenlijk botsen we op de limieten van onze westerse cultuur. Contactapps installeren en onze privacy opge ven zien te veel mensen nog niet
We gaan ervan uit dat kinderen geen motor zijn van de epidemie.
Het labo microbiologie haalde het onderste uit de kan om de testresultaten zo snel mogelijk af te leveren.
Veel mensen die de voorbije maan den milde symptomen hebben gehad, willen graag weten of ze al dan niet corona hebben doorge maakt en laten daarom antistoffen in het bloed bepalen. ‘Eigenlijk is dat weinig zinvol’, zegt prof. dr. Herman Goossens. ‘Die antistoffen verdwijnen snel en zijn misschien niet eens een goede merker voor immuniteit. Recent toonden verschillende studies aan dat sommige ex-patiënten geen antilicha men meer in het bloed hebben, maar
toch T-cellen hadden aangemaakt die op het virus reageren. Alleen is het erg lastig om mensen op zulke T-cellen te testen. Daarom is het moeilijk te bepa len welk percentage van de bevolking al immuniteit heeft opgebouwd. Dat veel patiënten een duidelijke T-celrespons vertonen is in elk geval veelbelovend voor het opbouwen van groepsimmuniteit. Het is ook goed nieuws voor de makers van vaccins, omdat T-cellen misschien effectiever zijn voor immuniteit op lange termijn.’
Elke patiënt wordt thuis gescreend, en bij opflakkeringen werken we met dubbele patiënten stromen
zitten, en ons door de overheid verplicht in quarantaine laten zetten al zeker niet. Hopelijk verandert die mentaliteit.’
Hoe dan ook: een nieuwe lock down van ons land zou nefast zijn, zowel economisch als sociaal, zegt Goossens. ‘Omdat we een relatief normaal leven willen leiden, versoepelen we sommige maatregelen, maar dan moeten we ook aanvaarden dat het virus laaggradig blijft circuleren. Onze politici tasten naar het juiste evenwicht. Zonder het te beseffen zijn ze zelf ook wetenschappers: ze experimenteren met versoepe lingen en sturen zo nodig bij. Dat is geen kritiek – experimenteren en kijken wat het oplevert is het enige wat je kunt doen.’
Lessen uit de crisis ‘Ook voor de gezondheidszorg zou een nieuwe lockdown zware gevolgen hebben’, zegt Hans.
‘Veel patiënten stelden tijdens de lockdown ingrepen en behande lingen uit. Na de heropstart was het dan ook een prioriteit om het vertrouwen weer op te bouwen. Elke patiënt wordt vooraf thuis gescreend. Als het virus weer zou opflakkeren, werken we met dubbele patiëntenstromen, zodat we covid-patiënten afgescheiden houden. En als we weer covidafdelingen moeten inrichten, willen we die centraliseren.’
Uit de coronacrisis vallen belang rijke lessen te trekken, vindt Hans. ‘We willen nog veel meer samen werken. We moeten draaiboeken voor een brede regio afspreken, samen met huisartsen, woonzorg centra en andere gezondheids instellingen. Ook strategische voorraden van beschermings materiaal en geneesmiddelen moeten we samen aanleggen. En we moeten blijven inzetten op desinfectie van schorten, zodat we
zelfvoorzienend worden.’
‘Ook pleit ik al langer voor een lerend gezondheidssysteem, waarin patiënten zelf mee aan het roer staan. Denk aan een digitaal platform waarop patiënten met symptomen zich kunnen melden voor een eerste screening. Naar gelang de ernstgraad worden ze in contact gebracht met hun huisarts of kunnen ze zich meteen laten testen. Zo’n platform kan al heel vroeg lokale virusopstoten detecteren. Tegelijk zou het patiënten thuis kunnen moni toren, digitaal of met dagelijkse telefoontjes, om te checken of ze zichzelf wel isoleren, om hun toestand op te volgen en snel in te grijpen als ze achteruitgaan … Zo’n systeem zou niet alleen voor corona nuttig zijn, maar ook voor mazelen of de klassieke griep. We blijven vragende partij om het in onze regio uit te proberen.’
Met beschermingsmateriaal zoals schorten moeten we zuinig blijven omspringen. Het UZA besloot ze daarom te desinfecteren, zodat ze veilig hergebruikt kunnen worden. Van onze eigen schorten desinfecteerden we er zo’n 13.500. Dat deden we ook met schorten uit woonzorgcentra en andere zorginstellingen uit de provincie Antwerpen en zelfs daarbuiten. Teams van Rode Kruis-Vlaanderen haalden ze op en brachten ze naar het UZA, waar ons desinfectieteam ze kiemvrij maakte met chloordioxide of met ozon. Daarna brachten medewerkers van Rode KruisVlaanderen ze terug naar de diverse zorgcentra. Sinds 8 april heeft het UZA zo ruim 6500 schorten gedesinfecteerd. Gezondheidswerkers uit de hele provincie konden zo de beste zorg blijven verlenen, in een veilige omgeving en naar behoren beschermd.
Heb je binnenkort een afspraak in het UZA, dan ontvang je twee dagen vooraf een sms met een code om je digitaal in te checken via UZA@home, het patiëntenportaal van het UZA. Daar vul je meteen ook al een vragenlijst in. Zo voorkom je wachtrijen en stroom je vlot door naar je afspraak. Je werkt zo ook mee aan de veiligheid van jezelf, de medewerkers en andere patiënten. Elke dag checkt ongeveer 70 procent van de patiënten zich vooraf thuis in. Patiënten die dat niet doen, schrijven zich in aan de digitale zuilen bij de hoofdingang.
Als je je aanmeldt in het UZA kom je voortaan Cruzr Health tegen. Dat is een slimme robot die je temperatuur meteen meet en controleert of je je mondkapje wel correct draagt. Het UZA startte een proefproject met de robot om te onder zoeken of en hoe robots ondersteunende taken kunnen overnemen. Zo kunnen zorgmedewerkers zich nog meer toespit sen op het verlenen van zorg.
Om de ziekenhuisopname veilig te laten verlopen, neemt het UZA extra voorzorgsmaatregelen. Elke patiënt die wordt opgenomen, wordt vooraf thuis gescreend op covid-19. Enkele dagen voor de opname krijgt de patiënt daar voor bezoek van Altrio Thuisverpleging. De thuisverpleegkundigen kregen een opleiding door het UZA om de staal afname correct en veilig te kunnen doen. Doordat we het screeningsresultaat voor de opname kennen, kunnen we ons optimaal voorbereiden op de komst van de patiënt. En door de screenings thuis te organiseren, verhogen we meteen ook het patiëntencomfort. Eind augustus werden al 5000 patiënten thuis gescreend.
Op de dag waarop de Ronde van Vlaanderen gereden had moeten worden, organiseerden Het Laatste Nieuws en VTM De Ronde tegen Corona. Hun helikopter bracht in beeld hoe heel Vlaanderen de handen in elkaar sloeg tegen het virus.
Ook de fans van Antwerp FC en Beerschot supporterden mee.
(foto 2) Zelfs toen de coronacrisis bezoek onmogelijk maakte, zette het UZA verbondenheid voorop. Vier zorgrobots brachten patiënten via videochat in contact met familie en vrienden.
Annita Poschet via Facebook
In mei werden meer dan 380 UZA-collega’s verlost van hun quarantainehaardos dankzij KREATOS, Sizzo en COSTA DEL kapsalon. De kappers kregen tips van de ziekenhuishygiënisten om hun kapsalon weer veilig op te starten.
Ook in uitdagende omstandigheden primeerde menselijkheid in de zorg van UZA-patiënten.
Mooie tekeningen, elke avond een dave rend applaus, warme woorden op onze social media … Dankjewel voor al die duwtjes in de rug: de bedrijven die ons verwenden met attenties, de 10.000 zelfgemaakte mondmaskers, de 4300 vrij willigers die zich spontaan aanboden en de 437.637,22 euro voor ons COVID-19 fonds.
Schenken kan nog altijd via www.uza.be/schenking
Op 25 mei ging het dagziekenhuis voor geriatrische patiënten van start en op 2 september opende de acute verpleegafdeling geriatrie. De vaak complexe problematiek van oudere patiënten vraagt immers een specifieke aanpak.
HHet dagziekenhuis voor geriatrische patiënten en de acute verpleegafdeling geriatrie maken het zorgpro gramma geriatrie van het UZA compleet. Er was in het zieken huis al een geriatrisch profiel, maar voor een opname verwees het UZA geriatrische patiënten vaak naar geriatrie-afdelingen in de omgeving. Het UZA krijgt patiënten met bijzondere aandoeningen zoals hiv, hart-,
lever- of nieraandoeningen, transplantatiepatiënten en traumapatiënten doorverwezen van andere ziekenhuizen. Soms gaat dat om oudere patiënten die nood krijgen aan geriatri sche zorg. ‘Op onze afdeling geriatrie kunnen patiënten niet alleen door het multidiscipli nair geriatrisch team geholpen worden maar ook door hun vertrouwde specialisten’, zegt dr. Veerle Mertens, medisch coördinator en diensthoofd van
het zorgprogramma geriatrie. ‘Zo bieden we hen continuïteit in de zorg en kunnen ze in een ver trouwde omgeving verblijven.’
Meer dan alleen leeftijd Niet zozeer een hoge leeftijd maar wel het feit dat iemand verschil lende aandoeningen heeft en bij ziekte heel snel achteruit kan gaan, maakt van een patiënt een geriatrische patiënt. ‘Ook veel verschillende soorten genees middelen nemen, verwardheid ontwikkelen en opeenvolgende ziekenhuisopnames zijn type rend,’ zegt dr. Mertens. ‘Iemand van 40 of 50 kan dus in theorie ook een geriatrische patiënt zijn, al moet de gemiddelde leeftijd op de afdeling wel boven de 75 jaar liggen.’
Geriatrische verpleegkundigen helpen de patiënten ook om hun zelfstandigheid zoveel mogelijk te bewaren.
Van preventie tot revalidatie
In het geriatrisch dagzieken huis worden patiënten door een multidisciplinair team geëvalueerd op medisch vlak maar ook functioneel, sociaal, psychisch, emotioneel en qua voeding… ‘Op verwijzing van de huisarts of specialist kunnen we problemen zoals herhaaldelijk vallen, algemene achteruit gang, moeilijke thuissituatie en verwardheid evalueren. Als dat haalbaar is, proberen we alle onderzoeken op één dag te bundelen, ook voorafgaand aan een operatie, bijvoorbeeld. Zo moeten de patiënten, die vaak erg kwetsbaar zijn, zich maar één keer verplaatsen.’
In het geriatrisch dagzieken huis kunnen behandelingen plaatsvinden zoals bloedtrans fusies, intraveneuze ijzer- en anti–osteoporosebehandelingen. Het heeft voorts een belangrijke preventieve rol: door patiën ten goed op te volgen, kun je ziekenhuisopnames voorkomen. En ook voor revalidatietrajec ten zoals geheugentraining en valpreventie zullen patiënten in het geriatrisch dagziekenhuis terecht kunnen.
Als geriatrische patiënten in het ziekenhuis belanden, gebeurt dat meestal via de spoedafdeling. Doordat ze met meer dan één aandoening kampen, was het tot voor kort altijd wikken en wegen naar welke verpleegafdeling ze
nadien het best gingen. Voortaan zullen ze kunnen doorstromen naar de nieuwe verpleegafde ling acute geriatrie, waar een multidisciplinair geriatrisch team voor hen klaarstaat. Dr. Mer tens: ‘Zo kunnen we de kwaliteit van ons zorgprogramma nog verbeteren. Daarnaast schept het ook mogelijkheden voor klinisch wetenschappelijk onderzoek. Kenmerkend voor een univer sitair ziekenhuis is namelijk dat het vooral de patiënten met heel complexe situaties en bijzondere aandoeningen zijn die bij ons terechtkomen, ook in de geriatrie.’
Typerend voor geriatrische patiënten is dat ze kampen met verschillende aandoeningen tegelijk.
Een aparte verpleegafdeling betekent allerminst dat er in de rest van het ziekenhuis geen aandacht meer is voor geriatrische patiënten. ‘Het zorgprogramma geriatrie biedt ons juist de mogelijkheid om alle artsen die we opleiden, een geriatrisch perspectief mee te geven. We zijn dus op weg om een ziekenhuis te worden met een uitgesproken zorg en groot hart voor ouderen.’
Voor de nieuwe verpleegafdeling rekruteerde het UZA verpleeg kundigen met een hart voor geriatrie. Ze staan in voor de dagelijkse verzorging en hebben daarnaast ook de belangrijke belangrijke taak de zelfstandig heid van de geriatrische patiënt zoveel mogelijk te vrijwaren. Al bij de opname begint het revali datieproces, waar ook familie en mantelzorgers onmiddellijk bij betrokken worden. Hoofdverpleegkundige Charisse Peeters en verpleegkundig coör dinator zorgprogramma geriatrie Linde Declerck hebben allebei al verscheidene jaren ervaring met geriatrie en weten over welke capaciteiten een geriatrisch verpleegkundige moet beschik ken. ‘Typerend voor geriatrische patiënten is dat ze kampen met verschillende aandoeningen tegelijk en vaak een grote ver scheidenheid aan geneesmiddelen innemen. Daardoor is de aanpak voor elke patiënt verschillend, maar blijf je ook altijd bijleren’, zegt Linde. ‘De verpleegkundige moet dus veel meer doen dan de dagelijkse verzorging’, vervolgt Charisse. De behoeftes van een geriatrische patiënt zijn complex en divers. Dat vraagt om ruimdenkende en kritische verpleegkundi gen. Naast het medische en het verpleegtechnische, is ook de aandacht voor mobiliteit, geheu gen, emoties … net zo belangrijk. ‘Dat maakt het een gevarieerde en uitdagende job.’
Luchtvervuiling is slecht voor de luchtwegen en het hart en kinderen zijn extra kwetsbaar. Daar twijfelt haast niemand nog aan, al is de gezondheidsimpact van die vervuiling nog lang niet ontrafeld. Het UZA wil het onderzoek vooruithelpen en de samenleving van de risico’s bewustmaken, met harde feiten in de hand.
Er zijn sterke aanwijzingen dat luchtvervuiling onder meer astma verergert’, zegt prof. dr. Jan Van Meerbeeck, diensthoofd longziekten. ‘Toen men in Londen astmapatiënten twee uur in de drukke Oxford Street liet lopen, kregen ze meer klachten en nam de longfunctie af. Liepen ze twee uur door het verkeersvrije Hyde Park, dan hadden ze duidelijk minder klachten en bleek de longfunctie niet af te nemen. Daarnaast zijn er ook aanwijzingen dat ultrafijne stofdeeltjes via de longen in de bloedvaten van de hersenen terechtkomen en zo bepaalde vormen van dementie kunnen veroorzaken. Kortom: allerlei waarnemingen wijzen erop dat luchtvervuiling negatieve effecten heeft. De uitdaging bestaat er nu in om oorzakelijke verbanden aan te tonen.’
Ook het hart zou onder vervuilde lucht te lijden hebben?
Prof. dr. Marc Claeys, adjunct-diensthoofd cardiologie: ‘Als je uitgaat van de sterftecijfers is de impact op het hart zelfs groter dan op de longen. Het mechanisme is complex en nog niet helemaal bekend, maar dat er een verband is, wordt al langer vermoed. In december 1952 werden in Londen na een periode van zware smog zowat 4000 voortijdige overlijdens geregistreerd – door ademhalingsproblemen én door hartinfarcten.’
‘Sindsdien wordt dat verband steeds grondiger uitgespit. Zelf heb ik kunnen aantonen dat blootstelling aan hoge fijnstof concentraties het acute risico op een hartinfarct verhoogt. Als de fijnstofconcentratie met 10 microgram per kubieke meter
stijgt, neemt het risico op een hartinfarct op korte termijn toe met 2 tot 3 procent. Je moet weten dat bij smogalarm de concentratie fijnstof stijgt van 10 à 20 naar meer dan 40 micro gram per kubieke meter. Drie tot vijf dagen na zo’n smogalarm stellen we 20 procent meer hartinfarcten vast. Nog sterker als risicofactor dan fijnstof is overigens stikstofdioxide – een ernstig probleem in België, door ons uitgebreide dieselwagen park: 10 microgram stikstofdioxide per kubieke meter extra verhoogt het acute risico op een infarct met 5 procent.’
Kinderen zijn extra kwetsbaar voor de impact van luchtvervuiling?
Prof. dr. Stijn Verhulst, longarts en diensthoofd kinder geneeskunde: ‘Op dagen met veel vervuiling hebben kinderen met astma duidelijk meer last. Patiëntjes die de zomer in meer zuivere lucht in het buitenland doorbrengen, kunnen daar vaak hun astmamedicatie stopzetten. Zodra ze terug in Antwerpen zijn, beginnen ze weer meer te hoesten. We weten ook dat kinderen die erfelijk voorbeschikt zijn voor astma de aandoening sneller ontwikkelen als ze aan zware luchtvervuiling worden blootgesteld. Luchtvervuiling kan bij kinderen mogelijk ook het endotheel aantasten, het weefsel waarmee de bloedvaten binnenin bekleed zijn. Op latere leef tijd zou dat tot hart- en vaataandoeningen kunnen leiden.’
Hoe groot is de impact op gezonde kinderen?
Verhulst: ‘Dat weten we nog niet precies. Er zitten nog veel gaten in onze kennis. Daarom zetten we samen met de Universiteit Antwerpen (UA) het onderzoeksproject REACH op (zie kader). We willen daarin onder meer de effecten van luchtvervuiling bestuderen bij gezonde kinderen die met de auto, te voet of met fiets naar school gaan.’
Verontruste ouders vragen zich wel eens af of ze hun kind niet beter met de auto naar school kunnen brengen.
Verhulst: ‘Als je in een auto aanschuift in de file draag je zelf aan de luchtvervuiling bij – en je bent niet beter beschermd tegen fijnstof. En lopen en fietsen blijven natuurlijk gezond –misschien beschermt fysieke activiteit wel tegen de impact van luchtverontreiniging. Ook dat willen we uitzoeken.’
Claeys: ‘Je fysiek inspannen tijdens een smogalarm is niet verstandig, maar als je geen long- en hartproblemen hebt, is naar het werk of naar school fietsen geen probleem, ook in de Antwerpse regio niet. Het kleine extra risico weegt niet op tegen de voordelen.’
Luchtvervuiling is een maatschappelijk probleem. Welke rol kunnen artsen en onderzoekers spelen?
Verhulst: ‘Het is onze taak om op de gevaren te wijzen en aan bevelingen te doen, maar dan wel op basis van harde feiten. We hopen dat het REACH-onderzoek meer inzicht oplevert.’
Claeys: ‘Dat we versneld moeten overstappen van fossiele brandstoffen op groene energie is duidelijk. Fossiele verbranding genereert CO2, die verantwoordelijk is voor de klimaatopwarming, maar ook fijnstof en stikstofdioxide, die samenhangen met onder meer long- en hartaandoeningen. Maar er is inderdaad nog meer onderzoek nodig. Samen met de VUB willen we nu alle hartinfarcten die zich tussen 2012 en 2018 in België hebben voorgedaan koppelen aan gegevens over omgevingsfactoren – vervuiling, temperatuur, geluids belasting. We willen ook uitzoeken of veel groen in de omgeving kan beschermen tegen de risico’s van luchtvervuiling. Daaruit kunnen zeker ook beleidsaanbevelingen voortvloeien.’
Van Meerbeeck: ‘Oorzakelijke verbanden aantonen, sensi biliseren op basis van evidentie, zoeken hoe we aandoeningen al in een vroeg stadium kunnen aantonen – dat is onze rol. Momenteel staat een onderzoek op stapel in samenwerking met het UAntwerpen-team van het AIRbezenproject, dat samen met 20.000 Vlamingen de luchtkwaliteit in kaart bracht. Bij mensen die in buurten met hoge concentraties vervuilende stoffen wonen, willen we onderzoeken of we in de uitgeademde lucht merkers kunnen vinden die erop kunnen wijzen dat ze voorbeschikt zijn om astma of chronische long aandoeningen te ontwikkelen. Dat kan ons helpen om zulke aandoeningen vroegtijdig op te sporen.’
Het UZA wil de impact van luchtveront reiniging op gezonde kinderen helpen ontrafelen. Dat gebeurt in het onder zoeksproject REACH – wat staat voor Early Respiratory Effects of Air pollution on CHildren. Aan het onderzoek nemen 60 gezonde kinderen tussen 10 en 14 jaar deel, die minstens 20 minuten van en naar school onderweg zijn – met de fiets, de auto of te voet. De kinderen wonen ver spreid in de stad en de ruime Antwerpse regio. Prof. dr. Stijn Verhulst: ‘Voor ze naar school vertrekken, registreren we gegevens over de longen en het hart en de bloedvaten. Dat herhalen we als ze op school zijn aangekomen. Onderweg meten we de luchtverontreiniging – zo kunnen we de effecten op de gezondheid nagaan per type vervoer. We meten ook de langdurige blootstelling aan lucht verontreiniging thuis en op school.’
Voor REACH werkt het UZA samen met onderzoekers van de Universiteit Antwerpen. REACH gaat in het najaar van 2020 van start en wordt financieel gesteund door de UZA Foundation, die voor het project nog meer steun en potentiële investeerders zoekt. Meer weten? Surf naar www.uza.be/reach of mail naar uzafoundation@uza.be
Dat we versneld moeten overstappen van fossiele brandstoffen op groene energie is duidelijk
Onderzoek naar effecten van luchtvervuiling op kinderen
Een beroerte treft mensen in de kern van hun bestaan. Als gespecialiseerd beroertecentrum is het UZA absolute koploper in trombectomieën, een techniek die nog voortdurend wordt verfijnd. Maar we innoveren ook in revalidatie en coaching in de moeilijke weken en soms maanden na de beroerte. Want vaak begint het werk dan pas echt.
www.maguza.be UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen
Marian (49) kreeg een herseninfarct ‘Het was keihard werken om terug te komen.’
Dienst neurologie, T 03 821 34 23
Dienst radiologie, T 03 821 48 48, www.uza.be/behandeling/ beroerte-cva
Prof. dr. Maurits Voormolen, interventieradioloog
Dr. Caroline Loos, neurologe
‘De patiënten sneller in het ziekenhuis krijgen: vooral daarmee zouden we meer beroertepatiënten kunnen helpen’, zegt interventieradioloog prof. dr. Maurits Voormolen. Door een intensieve opvolging nadien probeert het UZA er voor iedereen het maximum uit te halen.
Dagelijks krijgen 52 Belgen een beroerte. Vanaf de eerste symptomen tikt de klok: hoe sneller de patiënt na een herseninfarct of een andere vorm van beroerte een behan deling ondergaat, hoe minder hersenweefsel er verloren gaat en hoe beter de vooruitzichten. De behandeling bestaat uit een trombolyse, dat is een behandeling met bloedverdunnende medicatie, of een trombectomie, een ingreep waarbij de bloedklonter door een interventieradioloog wordt ver wijderd (zie artikel p. 21). Soms gebeuren beide. Toch ondergaat in België maar 5 procent van de beroertepatiënten een van die behandelingen. Een ontstellend laag cijfer. ‘Zeker als je weet dat de meerderheid daarvoor wel degelijk in aanmerking komt. We zien ze gewoon te laat’, zegt prof. dr. Maurits Voormolen. Een acute behandeling is dan ook maar mogelijk, bij de meeste patiënten althans, tot een goede vier à zes uur na de eerste symptomen. Die deadline halen velen niet, vaak omdat ze te lang aarzelen om medische hulp in te roepen.
Koploper in Vlaanderen Voormolen voerde in 2010 als een van de eerste artsen in België een trombectomie uit. Die behande ling bestond toen nog maar een tweetal jaar. ‘De ingreep kende een hoge vlucht vanaf 2015, nadat studies hadden aangetoond dat een trombectomie veilig en efficiënt is. In het UZA voeren we intussen meer dan honderd
nog beter op de hoogte zijn. Als ziekenhuis houden we daarom een à twee keer per jaar een sympo sium of congres voor huisartsen en specialisten en werken we nauw samen met de huisartsen. We heb ben ook een goede informatieve website voor patiënten. Boven dien vormen we een netwerk met andere ziekenhuizen in de brede regio (zie kaderstuk p. 23).’
Maar 5 procent van de beroertepatiënten krijgt op tijd een behandeling.
trombectomieën per jaar uit, waarmee we tot de absolute kop lopers in Vlaanderen behoren.’
Met de jaren werd de techniek verder verfijnd. Voormolen: ‘Maar het zijn niet die technische verbeteringen die ons in staat zullen stellen om meer patiënten beter te maken. We moeten vooral inzetten op een grotere alertheid rond beroertes: mensen moeten de symptomen snel herkennen en beseffen dat het altijd een noodge val is. En ook huisartsen moeten
Time is brain Intussen zoeken ziekenhuizen naar manieren om in die eerste acute fase tijd te winnen. ‘Zo pro beren we zoveel mogelijk informa tie over patiënten in te winnen nog voor ze op de spoed aankomen, zodat ze hier onmiddellijk naar de scanner kunnen. Dat lukt alleen dankzij een naadloze samenwer king tussen neurologie, spoed en radiologie’, zegt neurologe dr. Caroline Loos. Maar het kan nog beter, vervolgt ze. ‘Recent deden we een onderzoeksproject rond telegeneeskunde, waarbij de spoedarts via een camera in de zie kenwagen al in contact staat met de neuroloog in het ziekenhuis. Als de neuroloog vermoedt dat de patiënt een beroerte heeft, kan die meteen na aankomst in het UZA
‘Iedereen
Hoe vroeger we de hersenen stimuleren, hoe sneller ze nieu we verbindingen aanleggen en de verloren hersen functie beginnen te compenseren.
naar de scanner. Zo win je belang rijke tijd. Het is de bedoeling om daarmee voort te gaan.’
Om nog sneller te kunnen behan delen, bekijken we momenteel of dat CT-onderzoek in de angio grafie-zaal kan gebeuren: dat is de eenheid waar trombectomieën worden uitgevoerd. ‘Als we daar kunnen nagaan wat voor beroerte de patiënt heeft, kunnen we indien nodig al op de onderzoekstafel met trombolyse of trombectomie starten’, zegt Voormolen.
Hersenen vroeg stimuleren Na de acute behandeling en eventueel een verblijf op inten sieve zorg komen patiënten op de beroerte-afdeling terecht. Gespe cialiseerde beroerteverpleeg kundigen volgen hen nauwgezet op om eventuele complicaties vroeg te ontdekken. Loos: ‘Tege lijk starten we zo vroeg mogelijk met de revalidatie. Hoe vroeger we de hersenen stimuleren, hoe sneller ze geprikkeld worden om nieuwe verbindingen aan te leg gen: die zijn nodig om de verloren hersenfunctie te compenseren. Als het enigszins mogelijk is, krijgen de patiënten al binnen de 24 uur een kinesitherapeut aan hun bed.’
Loos ondervindt dat de onzicht bare gevolgen van een beroerte op termijn vaak zwaarder wegen dan de fysieke beperkingen: denk maar aan vermoeidheid, concen tratiestoornissen, geheugen verlies, depressieve gevoelens, angstklachten, gedragsveran dering … Loos: ‘Het zijn vaak die problemen die een terugkeer in de maatschappij het meest bemoeilijken. Daarom volgen wij onze patiënten de eerste twee jaar intensief op. Vanaf het begin krijgen ze begeleiding van een beroertecoach, die hun gezondheidsadvies en de nodige uitleg over hun aandoening geeft. Later leert de coach patiënten ook omgaan met de mentale gevolgen van hun beroerte en begeleidt hen bij eventuele werkhervatting.
Op die manier probeert het team er voor elke patiënt het maximale uit te halen. ‘Als patiënten bijvoorbeeld na hun beroerte niet meer aan het werk kunnen, dan kunnen ze ook op een andere manier opnieuw actief worden, bijvoorbeeld via vrijwilligerswerk. Wat telt, is dat ze opnieuw hun plaats vinden in de maatschappij’, besluit Loos.
Twijfel je of je met een beroerte te maken hebt? Doe dan de FAST-test.
• Face: Vraag het slachtoffer te glimlachen. Heeft hij of zij een scheefhangende mond?
• Arm: Laat het slachtoffer beide armen omhoog tillen. Is er krachtverlies in een van de armen?
• Speech: Kan het slachtoffer nog normaal spreken? Verstaat hij of zij jou?
• Time: Bepaal wanneer de klachten zijn begonnen.
• Gaat het mogelijk om een beroerte, bel dan onmiddellijk 112.
www.herkeneenberoerte.be
In de acute fase worden patiënten opgevangen door de spoedarts, de neuroloog, de radioloog, de spoedverpleegkundigen en de interventieradioloog. Tijdens de revalidatie komen daar nog eens de kinesitherapeut, de logopedist, de ergotherapeut, de revalidatie arts, de beroerteverpleegkundigen, de beroertecoach, de diëtist, de neuropsychologe en soms de geriater bij.
Als gespecialiseerd centrum voor beroertezorg beschikt het UZA over een vernieuwde beroerteafdeling en een grote afdeling intensieve zorg, zodat er op elk moment plaats is om een patiënt met een acute beroerte op te vangen.
Hoe sneller patiënten na een beroerte een multidisciplinaire behan deling krijgen, hoe beter hun vooruitzichten.
Een beroerte is de op twee na belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld en de meest voorkomende oorzaak van een verworven handicap. Wat is het precies en welke behandelingen zijn er mogelijk?
aan dr. Caroline Loos, neuroloog, en prof. dr. Maurits Voormolen, interventieradioloog
1Wat is een beroerte?
Er zijn twee soorten beroertes: bij een herseninfarct raakt een bloed vat afgesloten door een klontertje, bij een hersenbloeding ontstaat er een scheurtje in een bloedvat. In beide gevallen leidt dat tot zuurstof gebrek in een deel van de hersenen. Afhankelijk van de plaats geeft dat allerlei klachten, zoals verlamming aan een kant van het lichaam, niet meer kunnen spreken of geen taal meer begrijpen, of gezichtsproble men. Patiënten kunnen ook last krijgen van hoofdpijn, vermoeidheid of mentale problemen, bijvoorbeeld depressie of geheugenverlies.
De oorzaken zijn deels dezelfde als die van een hartinfarct: hoge bloed druk, hoge cholesterol, overgewicht, roken en diabetes. Op hoge leeftijd zijn vaak hartritmestoornissen de boosdoener. Soms ligt een aan geboren aandoening aan de basis, bijvoorbeeld een stollingsziekte of een aangeboren hartafwijking. Een beroerte op heel jonge leeftijd kan ook andere oorzaken hebben, zoals een scheurtje in de bloedvatwand na een hoofdtrauma of druggebruik.
Welke behandelingen zijn er?
Als patiënten met een herseninfarct tijdig in het ziekenhuis zijn, komen ze meestal in aanmerking voor trombolyse. Ze krijgen dan een infuus met bloedverdunnende medicatie die de bloedklonter oplost. Als dat niet kan of niet lukt, of als een aanvullende behandeling zinvol is, gebeurt er soms een trombectomie. Daarbij wordt het bloedklontertje mechanisch verwijderd. Dat gebeurt via een katheter – een dun buisje – die de interventieradioloog vanuit de lies via een bloedvat tot bij de getroffen plaats leidt. Bij een hersenbloeding is de behan deling gericht op het voorkomen van een tweede bloeding. Er wordt dan gezocht naar een onderliggende bloedvatafwijking, soms een hersenaneurysma. In dat geval is de meest toe gepaste behandeling coiling, waarbij de interventieradioloog de getroffen plaats opvult met metalen veertjes.
Waarom is het zo belangrijk dat je snel in het ziekenhuis bent?
Hoe sneller de behandeling plaatsvindt, hoe kleiner de hersen schade. Elke minuut telt. Bovendien is het tijdsvenster voor de behandeling beperkt: trombolyse kan meestal maar tot 4,5 uur na de eerste symptomen. Daarna wordt het moeilijker om de bloedklonter op te lossen en wordt het risico op een bloeding groter. Ook een trombectomie kan in de meeste gevallen maar tot zes uur nadat de klachten zijn ontstaan. De eerste weken en maanden na de beroerte treedt er gelukkig nog heel vaak spontaan herstel op. Vroege revalidatie vergroot die kans aanzienlijk. Dat geldt vooral na een herseninfarct: na een hersenbloeding is de prognose vaak slechter en is de kans op overlijden groter. Wat zijn de oorzaken van een beroerte?
Is de behandeling de laatste jaren nog geëvolueerd?
Tot voor enkele jaren werd gedacht dat bij een herseninfarct een acute behandeling alleen de eerste zes uur zin had. Intussen is uit onderzoek gebleken dat er bij een kleine minder heid van de patiënten ook daarna nog kans op verbetering is. Via een speciale CT- of MRI-scan gaan artsen na in hoeverre het getroffen hersengebied nog te redden is. Als er nog een redelijke kans op herstel is, krijgt die patiënt alsnog een behandeling, tot maximaal 24 uur na de eerste symptomen. Ook voor hersenbloedingen zijn er steeds meer technieken beschikbaar om te behandelen via de bloedvaten. Het is een vakgebied in volle ontwikkeling.
Dankzij de alerte reactie van haar man en een snelle behandeling in het UZA herstelde Marian goed van haar beroerte. ‘Maar het was keihard werken om te komen waar ik nu ben.’
Het is intussen ander half jaar geleden, maar Marian her innert het zich nog haarscherp. Die zondagnamiddag glipte opeens het strijkijzer uit haar handen. Kan gebeuren, dacht ze. En toen ze daarna door haar linkerbeen zakte, weet ze dat aan haar zwakke knie. Tot ze haar man en zoontje verschrikt zag kijken. De linkerhelft van Marians gezicht was helemaal scheef getrokken. En ze konden niets maken van haar gebrabbel. Marian: ‘Mijn man zei dat ik maar beter kon gaan liggen. Toen hij mij een zakdoekje aanreikte, merkte ik dat ik geen gevoel meer had in mijn linkerhand.’
De ambulance en de MUG waren er snel. In het UZA bracht een scan een grote bloedklonter in Marians rechterhersenhelft aan het licht. Met medicatie werd geprobeerd die op te lossen. Toen dat niet lukte, werd er een trombectomie uitgevoerd: met een speciaal soort stent verwij derde de interventieradioloog de bloedklonter. Niet lang daarna keerde het gevoel in Marians linkerzijde terug.
Blokkade in hoofd
Twee dagen later mocht Marian naar huis. ‘Intussen had ik
Marian (49)gesproken met beroertecoach
Delphine Mahieu, maar daar herinnerde ik me achteraf weinig van. Ze had me gelukkig wel haar kaartje gegeven.’ Marian dacht dat het ergste leed geleden was en was vastbesloten een week later weer aan het werk te gaan. Maar ze botste al gauw op haar grenzen.
Marian: ‘Die eerste avond had ik opnieuw amper kracht in mijn linkerhand. Dat beterde na een nacht slaap, maar ook de volgende
Als ik zie vanwaar ik kom, prijs ik me gelukkig.
Het werd een lange weg terug. Marian deed wat ze kon, maar leerde ook om haar grenzen te respecteren. ‘Normaal wil ik altijd vooruit, maar nu moest ik vooral geduld hebben. Elke namiddag lag ik uren te rusten. Pas na twee maanden heb ik mijn werk als laborante voorzichtig weer opge nomen, eerst twee halve dagen per week. Een halve dag mails verwerken lukte mij in het begin niet. En in het meest rumoerige lokaal kan ik het nog altijd niet lang uithouden. Te veel prikkels.’ Gelukkig had ze heel veel steun aan familie, buren en vrienden. En ook op het werk reageerde iedereen erg begripvol.
dag liep alles moeizaam. Na het ontbijt kroop ik uitgeput terug in bed. Het was geen gewone ver moeidheid, eerder een blokkade in mijn hoofd die maakte dat ik gewoon niet verder kon. Ik kon ook amper prikkels verdragen: het geluid van de televisie, de kin deren die ruzie maakten: het was me allemaal te veel. Verder was ik lichtgeraakt, en mijn geheugen liet me geregeld in de steek.’
De huisarts schreef Marian kinesitherapie voor en moedigde haar aan om contact op te nemen met Delphine. Die gaf haar nuttig advies. ‘Ik moest luisteren naar mijn lichaam, maar mezelf ook geleidelijk weer blootstellen aan prikkels. En woordspelletjes doen, om mijn geheugen te trainen. En verder veel bewegen. Dat heb ik gedaan, ook omdat ik de eerste zeven maanden niet met de wagen mocht rijden. Ik heb heel veel gefietst.’
Een duidelijke oorzaak voor de beroerte werd er nooit gevonden. Marian: ‘Misschien had het te maken met de anticonceptiepil die ik nam, maar zeker is dat niet.
Ik neem nu bloedverdunners en hou mijn cholesterol streng onder controle, ook al was die niet te hoog. Maar voor mensen die een beroerte hebben gehad, is de norm strenger.’ Marian had veel aan de gesprekken met Delphine. ‘Ze gaf me goede tips en stelde me vaak gerust. En ook mijn neuro loge dr. Caroline Loos toonde zich altijd heel betrokken.’ Vandaag voelt ze zich goed. Ze werkt weer vier vijfde, thuis loopt alles goed. Toch zal de oude Marian nooit helemaal terugkomen, vermoedt ze. ‘Dat hoor ik ook van andere beroertepatiënten: je wordt nooit weer helemaal dezelfde. Ik ga vroeger slapen dan ervoor en als ik echt moe ben, voel ik nog altijd een licht krachtverlies in mijn linkerarm. Maar als ik zie vanwaar ik kom, prijs ik me gelukkig.’
Om beroertezorg te verbeteren en te cen traliseren, besliste de Vlaamse overheid om de meest complexe behandelingen – zoals trombectomie – maar in een beperkt aantal ziekenhuizen te laten uitvoeren. Waarschijn lijk zullen zeven Vlaamse ziekenhuizen een erkenning krijgen als gespecialiseerd centrum voor beroertezorg. ‘Die aanpak is kosteneffectiever én beter voor de patiënt’, vindt neurologe dr. Caroline Loos.
Het UZA bouwde de afgelopen jaren een netwerk uit met een 17-tal ziekenhuizen in de Antwerpse regio en Oost-Vlaanderen: voor een trombectomie of een andere
complexe behandeling verwijzen zij hun patiënten systematisch naar het UZA. Loos: ‘Wij onderhouden die banden door jaarlijks samen te komen. Dan bespreken we onze cijfers, onze werking en eventuele verbeter punten in de samenwerking. Ook houden we de partnerziekenhuizen op de hoogte als we iets veranderen in onze aanpak. Binnen het netwerk zijn we 24 op 7 beschikbaar voor overleg en advies. Het is niet onze ambitie om de volledige behandeling van de betrokken patiënten over te nemen: zo’n 24 uur na de ingreep keren ze meestal terug naar het verwijzende ziekenhuis.’
Wat eerst gewoon hoofdpijn leek, bleek een grote uitstulping van een bloedvat, een aneurysma. Een bypassoperatie in de hersenen bespaarde Leen (66) een hersenbloeding.
Een bypassoperatie in de hersenen is bedoeld om de bloeddoorstroming naar de hersenen te ver beteren. Ze gebeurt vooral als een bloedvat in de hersenen vernauwd is door aderverkalking. Dat kan de zuurstofvoorziening in de hersenen tijdelijk in het gedrang brengen, vooral bij inspanning of bij een lage bloeddruk. Patiën ten kunnen dan last krijgen van tintelingen of krachtverlies in de armen of benen. Als het bloedvat echter helemaal dichtslibt, krijgt de patiënt een herseninfarct.
‘Dat kunnen we voorkomen met een cerebrale bypassoperatie. We maken dan een bloedvat dat op de schedel loopt los en brengen het in verbinding met een bloedvat in de hersenen. Zo vergroten we de bloedtoevoer naar het bedreigde gebied’, zegt prof. dr. Tomas Menovsky, diensthoofd neurochirurgie.
Eenzelfde operatie gebeurt soms bij patiënten met een aneurysma, een uitstulping van een bloedvat. Onbehandeld kan een aneurysma scheuren, met een hersenbloe ding tot gevolg. Ook Leen kreeg er jaren geleden mee te maken. ‘Ik had hoofdpijn en mijn zicht was achteruitgegaan. De oogarts verwees me door naar een neuro loog’, vertelt ze. Die ontdekte een
erg groot aneurysma in een bloed vat dat naar de hersenen leidde.
‘Vaak is het te laat’ ‘We konden niet anders dan het bloedvat in kwestie net onder het aneurysma af te sluiten’, legt Menovsky uit. ‘Om de bloed voorziening naar de hersenen te vrijwaren, hebben we vooraf een bypass aangelegd. Omdat het af te sluiten bloedvat best groot was, hebben we bij Leen daarvoor een ader uit de arm gebruikt. Die hebben we vanuit een groot bloed vat in de hals naar de hersenen geleid.’ Twee dagen na de ingreep behandelde de interventieradio loog het aneurysma met coiling,
waarbij de uitstulping wordt opgevuld met kleine veertjes.
Al bij al had Leen veel geluk. Menovsky: ‘Omdat de hersenen gevoelloos zijn, geeft een aneu rysma doorgaans geen klachten. Meestal ontdekken we het pas als het begint te bloeden. In het beste geval stopt de bloeding dan vanzelf en kunnen we de patiënt nog behandelen, maar vaak is het ook te laat.’
Leen kon na elf dagen het ziekenhuis verlaten en was na een maand al terug aan het werk. Sindsdien gaat ze tweejaarlijks op controle. ‘Maar ik maak me geen zorgen. Ik ben destijds goed hersteld’, besluit ze.
Het UZA is een van de drie Vlaamse ziekenhuizen die bypassoperaties in de hersenen uitvoeren. ‘In het UZA doen we er een zevental per jaar. Het risico op complicaties is klein, al is het uiteraard een erg secuur werkje’, vertelt prof. dr. Tomas Menovsky. Net dat heel fijne werken trekt Menovsky aan. Zijn passie maakte hem tot een internationaal expert en mentor. In 2006 ruilde hij het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen in voor het UZA. Intussen voert hij ook nog jaarlijks zo’n twintig cerebrale bypassoperaties uit in Lille en geeft hij microchirurgie cursussen in Wenen. Menovsky: ‘Ik wil mijn kennis tijdig aan een collega doorgeven. Want voor je zo’n zeldzame ingreep echt in de vingers hebt, ben je al gauw een zestal jaar verder.’
Online shop en verkooppunt met keuze uit meer dan 10.000 Birkenstocks van maat 24 t.e.m. 50
Muilen met schokdempende antislip zolen, ideaal voor professioneel gebruik.
Ferm Thuiszorg biedt gezinszorg bij ziekte, beperking, ouderdom of in moeilijke omstandigheden, ook ’s nachts.
In onze kleinschalige dagopvangcentra en gastopvang kan je terecht voor een babbel, ontspanning en bege leiding. Ons advies bij aanpassingen voor je woning en onze karweidienst, helpen je comfortabel en langer thuis te blijven wonen.
Ben je net bevallen, thuis of in het ziekenhuis? Dan ondersteunen we jou en je gezin met gespecialiseerde kraamzorg.
SamenFerm.be/thuiszorg
Geeft intensief sporten hartproblemen op latere leeftijd? En hoe sport je dan wel gezond? De dienst cardiologie onderzoekt het met de studie Master@Heart. Want ook voor sporten en het hart geldt: trop is soms teveel.
Prof. dr. Hein Heid buchel, diensthoofd cardiologie, kijkt niet graag meer naar de Ronde van Frankrijk. ‘Uiteraard is sporten gezond, maar daar zie ik vooral die harten afzien. Geen wonder dat het soms fout gaat.’ Het is alom geweten dat fanatiek sporten tot vroegtijdige slijtage van de gewrichten kan leiden. ‘Dat aanvaardt iedereen. Of ook hart en bloedvaten overbelast kunnen raken door overmatig sporten, is momenteel nog niet duidelijk. Maar alleen nog maar de vraag stellen, stuit op verzet. Zo sterk leeft het idee dat hoe harder en hoe meer je sport, hoe beter het is voor je hart’, vervolgt Heidbuchel.
De dienst cardiologie gaat momenteel samen met UZ Leuven en Jessa Ziekenhuis Hasselt na wat de gevolgen van duursport op latere leeftijd zijn en wat de ideale dosis sport is voor je gezondheid. Dat doen ze met de studie Mas ter@Heart, waarvoor ze nog kan didaten zoeken (zie kaderstuk). Heidbuchel: ‘We weten niet wat er op lange termijn gebeurt met hart en bloedvaten als je streeft naar grote sportprestaties, zoals een marathon of keihard trainen met de fietsclub. Evenmin weten we of alle veranderingen ten goede zijn, of ze met andere woorden tot een langer leven en minder hartziek ten leiden.’
Als je je hele leven lang sport, heeft dat mogelijk een negatieve weerslag op hart- en bloedvaten. Zo stellen cardiologen vast dat wie jarenlang doorgedreven aan duursporten heeft gedaan, een grotere kans heeft op voorkamer ritmestoornissen. Ook problemen met de rechterhartkamer, die veel
zeldzamer maar ook gevaarlijker zijn, komen bij die groep meer voor. ‘Sommige onderzoeken tonen zelfs aan dat de sporters in kwestie op middelbare leeftijd meer verkalking in de kransslag aders hebben. Als dat inderdaad zo is en gepaard zou gaan met meer risico, heeft dat grote gevolgen voor opvolging en het advies dat we die sporters moeten geven’, besluit Heidbuchel.
Ben je zelf iets ouder en wil je beginnen sporten? Dan is dit goed om weten.
Recreatief sporten is gezond. Wie regelmatig sport, loopt minder risico op diabetes en heeft een lagere bloeddruk en betere cholesterolwaarden. Je wordt je bewust van je lichaam, waardoor je vanzelf meer gaat letten op gezonde voeding, voldoende rust, matigen met alcohol … Dat komt allemaal het hart ten goede.
Je hoeft niet af te zien om fitter te worden. Door drie keer per week een half uur matig te sporten – bijvoor beeld joggen of tegen een zeker tempo naar je werk fietsen –behaal je 80 procent van de maxi male gezondheidswinst die je met sporten kunt bekomen. Als je die gewoonte consequent volhoudt, zal je ook geleidelijk meer conditie opbouwen. Je hoeft dus niet in het rood te gaan.
Als je na je 45ste begint met sporten, laat je je beter onderzoeken. Recreatief sporten kan altijd, maar als je echt stevig gaat trainen en dat niet gewoon bent, is een sportmedische evaluatie bij een sportarts een must. Die zal peilen naar je risico’s, een lichame lijk onderzoek uitvoeren en een elektrocardiogram nemen. Twijfel je of onderzoek nodig is? Doe dan de test op www.sportkeuring.be.
Wie?
Mannen tussen 45 en 70 jaar die • al hun hele leven sporten of • gestart zijn met sporten na de leeftijd van 30 jaar of • niet sporten maar wel gezond zijn
Als je wordt geselecteerd, onderga je • een echo van het hart bij rust (en eventueel bij inspanning) • een elektrocardiogram bij rust en inspanning • een onderzoek naar je lichaamssamenstelling • een CT-scan (en eventueel MRI-scan) van hart- en bloedvaten
Je krijgt gratis een gedetailleerde sport medische evaluatie, waar bij je een goed beeld krijgt van de conditie van je hart en bloedvaten.
www.masteratheart.be
Voortaan kan elke patiënt die in het UZA is opgenomen terecht bij een psycholoog. ‘Weten dat hun emoties normaal zijn, is vaak al een geruststelling’, zegt hoofdpsychologe Dominique Van Praag.
Niemand ligt graag in het ziekenhuis. Maar bij sommige patiënten is er meer aan de hand dan een dipje of voor bijgaande verwerkingsmoeilijk heden. Als een patiënt bijvoorbeeld last heeft van angst aanvallen of zwarte gedachten, kan een gesprek met een psycho loog zinvol zijn. ‘Laatst heb ik nog een jonge patiënte opgevangen die al jaren met een zware darmziekte kampte. Toen er onverwacht een bijkomend probleem opdook en ze daarvoor opnieuw weken in het ziekenhuis moest liggen, stortte ze in. Op zo’n moment kun je als psycholoog veel betekenen’, ver telt Dominique Van Praag.
Voortaan kan elke patiënt die in het UZA is opgenomen, bij een psycholoog terecht. Tot voor kort kon dat alleen op de diensten waar eigen psychologen beschikbaar zijn, zoals oncologie, diabetologie, pediatrie en neurochirurgie. Nu wordt die mogelijkheid uitgebreid
naar afdelingen waar traditio neel geen psycholoog is, zoals dermatologie of maag-darmziek ten en diensten waar patiënten alleen recht hebben op psycho logische begeleiding in het kader van revalidatie, bijvoorbeeld de dienst longziekten. Voor al die afdelingen is er nu een systeem van liaisonpsychologie: als een opgenomen patiënt een psycho loog wil zien, kan die terecht bij een psycholoog van een van de andere afdelingen.
maar patiënten kunnen ook zelf een afspraak maken. Een minpunt is wel dat er geen terugbetaling is voor die drie gesprekken. ‘We beseffen dat dat een drempel is en hopen dat daar snel verandering in komt’, zegt Van Praag.
We mikken vooral op probleemoplossend denken en zelfredzaamheid.
‘Oef, ik ben normaal’
In het kader van liasionpsycho logie heeft de patiënt recht op drie gesprekken. ‘Tijdens die begeleiding richten we ons vooral op probleemoplossend denken en zelfredzaamheid, waarbij we inspelen op de specifieke context’, legt Van Praag uit. ‘Dat doen we in nauwe samenwerking met andere hulpverleners in het ziekenhuis, bijvoorbeeld de sociaal werker, de arts of de verpleegkundige, en met andere zorgverleners buiten het ziekenhuis. We helpen de patiënt om zijn gevoelens of angsten te plaatsen. Als ze weten dat hun reactie heel normaal is, betekent dat vaak al een geruststelling.’
Soms is het de behandelende arts of de verpleegkundige die de pa tiënt naar de psycholoog verwijst,
Op diensten waar wel psycho logen beschikbaar zijn, verandert er voor de patiënt niets. Van Praag: ‘Patiënten die willen, kunnen op die diensten gemakke lijk bij een psycholoog terecht. Op de raadpleging is dat vaak gratis of tegen een voordelig tarief. Dat is vaak zo geregeld vanuit de overheid: kankerpatiënten bij voorbeeld hebben recht op gratis psychologische bijstand. Ook tijdens een opname kunnen ze bij diezelfde psycholoog terecht.’
In het UZA werken zo’n veertig psychologen. De meesten zijn gespecialiseerd in een specifiek medisch domein, bijvoorbeeld oncologie of neurologie. Sinds kort ziet de organisatie er enigszins anders uit. De psycho logen werken nog altijd binnen ‘hun’ dienst, maar zijn daar naast verenigd in een dienst van psychologen, waarvan Van Praag de coördinator is. ‘De bedoeling is om onze werking te stroom lijnen, zodat we op elke dienst met eenzelfde aanpak en visie werken. Daarbij gaan we nauwer samen werken met de dienst patiënten begeleiding. Ook de opleidingen gaan we uniform laten verlopen’, verduidelijkt Van Praag.
Voor patiënten is het fijn om tijdens hun opname vlot bij een psycholoog terecht te kunnen. ‘Gewoon al omdat ze op dat
moment nergens anders heen kunnen. Maar ook omdat wij als ziekenhuispsychologen vertrouwd zijn met de typische problemen die een ernstige ziekte of behan deling met zich meebrengen. We kunnen ook gemakkelijk over leggen met de artsen of andere
zorgverleners, die op de hoogte zijn van de medische toestand van de patiënt’, aldus nog Van Praag.
Afspraak maken met een psycholoog? Neem dan contact op met het secretariaat van de afde ling waar je in behandeling bent of meld het aan een zorgverlener.
Ann (47) heeft type 1-diabetes. Toen ze het twee jaar geleden moeilijk had met haar ziekte, kon ze bij de psychologe van de afdeling terecht. ‘Ik probeer zo normaal mogelijk met mijn diabetes te leven, maar die dag liep het mis. De bedrijfsarts van mijn werk had mij verontwaardigd naar huis gestuurd omdat mijn suikerwaarden te hoog stonden. Toen daarna ook mijn endocrinoloog nogal heftig reageerde - volgens hem had de bedrijfsarts het recht niet om mij weg te sturen - was ik helemaal de kluts kwijt. Bij de diabeteseducator ben ik in tranen uitgebarsten.
Zij stelde voor om te gaan praten met Lore Saenen, de psychologe van de afdeling diabetologie. Waarom zou ik naar een psycholoog gaan, was mijn eerste reactie. Maar ik ben toch gegaan en dat heeft me echt goed gedaan. Ze liet me vooral zelf veel praten. Gaandeweg kwam ik tot bepaalde inzichten. Dat het niet niets is om diabetes te hebben. En dat het oké is als het een keer niet gaat. Na een zevental gesprekken kon ik voort. Maar toen ik een hele tijd later nog eens een moeilijk moment op het werk had, ben ik weer bij Lore langsgegaan. Dankzij haar kwam ik tot het besef dat het tijd was voor een nieuwe job, een conclusie die ze me zelf liet trekken. Ik werk nu met diabetespatiënten en voel me daar heel goed bij. Dat ik destijds in het UZA zelf bij een psycholoog terecht kon, was absoluut een meerwaarde. Zonder die mogelijkheid was ik nooit bij een therapeut geraakt. En dat die psychologe ook nog eens goed op de hoogte is van je ziekte, is helemaal een luxe.’
Dienst radiologie, T 03 821 48 48, dienst longziekten, T 03 821 47 13
Een kijkonderzoek waarbij de arts gps-gewijs door de longen wordt geleid en een nieuwe behandeling van leveruitzaaiingen: de interventionele radiologie en longziekten introduceren veelbelovende nieuwe technieken.
Interventieradiologen zijn een beetje een vreemde eend in de bijt: ze maken niet alleen beelden zoals alle andere radiologen, maar ze voeren ook behandelingen uit onder begelei ding van radiologische technieken zoals een CT-scan of echografie. Dat kan bijvoorbeeld door een kleine opening te maken in de lies en via die weg een katheter – een dun buisje – op te schuiven naar een orgaan, zoals het hart of de herse nen. Anders dan bij een operatie, hoeven ze daarbij amper te snijden.
Computermodel van de luchtwegen
Dr. Reinier Wener voert als inter ventioneel longarts kijkonderzoe ken uit in de longen. De klassieke techniek daarvoor is een broncho scopie: de arts bekijkt dan de luchtwegen met een soepele kijkbuis waarop een minuscule camera zit. Daarmee kan hij echter maar een beperkt deel van de longen bereiken. Sinds
kort is er een nieuwe techniek beschikbaar: elektromagnetische navigatie bronchoscopie.
‘Vooraf maken we een CT-scan van de longen’, legt Wener uit. ‘Die beelden stoppen we in een computermodel, wat resulteert in een reconstructie van de luchtwe gen. Daarop stippelen we virtueel de weg naar het letsel uit. Tijdens
beeld. Het navigatiesysteem leidt ons daarop feilloos naar de plaats van de afwijking, een beetje zoals een gps in een auto. Terwijl we de kijkbuis door de luchtwegen leiden, volgen we de aangeduide ‘route’ op beeld.’
het onderzoek, dat onder narcose gebeurt, ligt de patiënt in een licht elektromagnetisch veld: daardoor kunnen we een koppeling maken tussen de CT-reconstructie en de patiënt, waarbij merkpunten op de camera overeenstemmen met de reconstructie en het virtuele
Behandelen of niet? De techniek, die nu nog wordt onderzocht, maakt het wellicht mogelijk om zowat elk letsel in de longen te onderzoeken. Wener: ‘Dat is vooral nuttig als we twijfe len over een vlekje dat te zien is op de CT-scan: is het kwaadaardig of niet? Als je er niet bij kunt met de gewone bronchoscoop, waren er tot nog toe twee opties: afwachten of meteen behandelen, zonder dat je weet wat het letsel is. Met het risico dat je te lang wacht of dat je onnodig behandelt. Met de nieuwe techniek vermijd je die risico’s. En de patiënt heeft snel zekerheid.’
De longarts kan tijdens het onderzoek ook een stukje weefsel afnemen. ‘Dat is klein, maar
Het navigatiesysteem leidt ons feilloos naar de plaats van de afwijking.
3D reconstructie bronchus
meestal genoeg voor meerdere moleculaire DNA-tests. Vandaag is dat erg belangrijk, omdat het DNA van de tumor de sleutel kan vormen tot de juiste therapie.’ Met de nieuwe bronchoscopie techniek hopen artsen longkanker ook vroeger te kunnen opsporen. ‘Dat zou heel waarschijnlijk ook de levensverwachting ten goede komen’, aldus nog Wener.
Chemotherapie rechtstreeks in de lever
Ook bij de behandeling van leveruitzaaiingen en lever tumoren speelt de interventie radiologie een almaar grotere rol. ‘Een mogelijke behandeling is chemo-embolisatie, waarbij we plaatselijk chemotherapie toedie nen’, zegt interventieradioloog dr. Maarten Niekel. ‘Die therapie is recent verder ontwikkeld, waardoor we nu diverse soorten
met die therapie beduidend langer kan leven’, aldus Niekel.
De patiënt krijgt een plaatselijke verdoving in de lies en pijnstilling achteraf. Om de lever tussentijds te laten herstellen, spreidt de arts de behandeling over vier sessies. Niekel: ‘De lever krijgt een relatief hoge dosis chemotherapie, maar dan met veel minder bijwerkingen. Sommige patiënten krijgen last van buikpijn of misselijkheid. Vaak betert dat echter snel na een dag.’ Mogelijke complicaties zijn galwegproblemen en een tijde lijk verminderde leverfunctie.
‘Nu gebruiken we bolletjes die in de lever blijven zitten, maar op termijn worden dat moge lijk oplosbare bolletjes: dat zou de kans op last en complicaties verminderen’, zegt Niekel. De interventionele radiologie vormt samen met de oncologie en de overige betrokken disciplines één team. ‘We besluiten gezamenlijk welke aanpak geschikt is voor de patiënt. Deze nieuwe therapie is immers een onderdeel van een heel spectrum aan behandelingen. Die samenwerking verloopt in het UZA heel vlot.’
De lever krijgt een hoge dosis chemotherapie, met veel minder bijwerkingen.
chemotherapie kunnen toedie nen en we meer gericht kunnen behandelen.’ Concreet brengt de arts microbolletjes die geladen zijn met chemotherapie, via een katheter in de lever. Voordien werd daarbij onder meer gebruik gemaakt van het geneesmiddel doxorubicine (DEB-TACE). Maar nu kan de arts ook plaatselijk het chemotherapiemiddel irinotecan (DEBIRI) toedienen, wat vooral nuttig is bij galwegtumoren en uitzaaiingen van darmkanker. ‘Recent onderzoek toont aan dat een geselecteerde patiëntengroep
Ook dit is nieuw binnen de interventionele radiologie en longziekten:
• Sommige COPD-patiënten met longemfyseem, een chronische longziekte die de longblaasjes kapotmaakt, komen in aanmerking voor de plaatsing van klepjes die de zieke longkwab afsluiten. Het UZA start opnieuw met deze ingreep, die de levenskwaliteit sterk verhoogt.
• Patiënten die niet langs de gewone weg kunnen eten, krijgen soms voeding door een sonde die via de huid rechtstreeks de maag in gaat. De interventieradioloog kan zo’n sonde, in dat geval een PRG-sonde (Percutane Radiologische Gastrostomiesonde), rechtstreeks in de maag plaatsen. Voordien kon dat enkel via de slokdarm, wat bij een heel nauwe passage niet altijd lukte.
• Bij patiënten die vocht in de buik hebben, bijvoorbeeld door een leverziekte, kan de interventieradioloog onder lokale verdoving een slangetje aanbrengen waarmee ze dat vocht zelf kunnen afvoeren. Tot voor kort kon de plaatsing alleen met een operatie.
Einstein was een briljant uitvinder die als geen ander wist hoe krachtig de combinatie is van creativiteit en wetenschap. Equilli verbindt beide kwaliteiten in haar matrassen. Het resultaat? Een volledig gepersonaliseerde matras met unieke slaapgarantie. Je hoeft geen Einstein te zijn om te bedenken wat de voordelen voor u zijn. Want een goede nachtrust begint bij de juiste matras. Dat is een wetenschap!
ontwikkeld door wetenschappers individueel ingesteld obv Sleep Scan eenvoudig aanpasbaar na aankoop voorzien van unieke slaapgarantie
Ontdek Equilli bij de verdeler in je buurt of op onze website
Rumst
Mechelsesteenweg 8 2840 Rumst T: 015 32 08 55 ma - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u do gesloten
Wommelgem Herentalsebaan 417A 2160 Wommelgem T: 03 259 09 08 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten
Belsele
Lokersebaan 52 9111 Belsele T: 03 772 65 57 ma - za: 10u - 18u zo: 13u - 18u di gesloten
Dendermonde
Mechelsesteenweg 138 9200 Dendermonde T: 052 21 45 51 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten
In bepaalde geloofsgemeen schappen heerst tot op vandaag een taboe rond orgaandonatie – dat stellen zowel patiënten als transplantatieteams vast. Net daarom is iedereen goed informeren over hoe orgaan donatie werkt zo belangrijk.
Wettelijk gezien is iedereen bij zijn dood een moge lijke orgaan donor, tenzij je tijdens je leven laat registreren dat je dat niet wil zijn. In de praktijk houden artsen rekening met de wensen van de nabestaanden. ‘Als een potentiële orgaandonor overlijdt, staan de naasten maar zelden negatief ten opzichte van donatie,’ zegt prof. dr. Dirk Ysebaert. ‘Maar als ze weigeren, is dat bijna altijd om geloofsredenen. Nochtans hebben alle grote godsdiensten zich uitge sproken voor orgaandonatie.’
van patiënten die een orgaan nodig hebben, blijven te lang.
Wat kan een orgaandonor bij overlijden doneren?
• organen: hart, nieren, lever, pancreas, dunne darm, longen
• weefsels: hoornvlies, huid, hartklep, bloedvaten, bot, pees
Wat kan je tijdens je leven doneren?
• organen: nier, lever
• bloed, plasma, beenmerg, stamcellen
www.uza.be/orgaandonatie
Defensieve reflex ‘Eigenlijk gaat het niet zozeer om geloof, maar wel om onwetend heid,’ vult prof. dr. Sevilay Altintas aan. ‘Mensen weten niet altijd hoe orgaandonatie werkt. Als ik vertel dat één donor acht levens kan redden, is de verbazing vaak groot.’
‘Lokale geloofsleiders zijn vaak zelf ook niet vertrouwd met orgaan donatie en het standpunt van hun godsdienst daarin,’ gaat Ysebaert verder. ‘Daardoor twijfelen de nabestaanden en vanuit een defen sieve reflex zeggen ze dan nee.’ En dat is jammer, want de wachtlijsten
Een leven redden Om het probleem aan te kaarten, werd vorig jaar in het UZA een sym posium georganiseerd met sprekers van verschillende gemeenschap pen, waaronder Ahmed Azzouz, inspecteur-adviseur Islam. ‘Bij gebrek aan goede informatie grijpen moslims terug naar een uitspraak van de profeet Mohammed die zegt dat een been breken van een dode gelijkstaat aan een been breken van een levende. Het idee daarachter is dat men geen lijken mag vermin ken. Maar men trekt dat te ver door en stelt dat het een religieuze plicht is om een dode volledig intact te begraven. Dat is een voorbij gestreefde interpretatie. Al vanaf midden 20e eeuw zeggen moslim theologen dat orgaandonatie niet alleen toegelaten is, maar zelfs moet worden aangemoedigd. De Koran
Orgaandonatie zou een gespreksonderwerp moeten zijn in alle geloofsgemeenschappen
zegt namelijk dat wie een mensen leven redt, de hele mensheid heeft gered. Maar niet alle imams en islamleerkrachten weten dat.’
In de joodse gemeenschap leeft hetzelfde idee, dat een lichaam intact moet worden begraven. Henri Rosenberg is advocaat en professor joods recht: ‘In de joodse wet is het inderdaad verboden om het lichaam van een overledene te verminken of er voordeel uit te halen. Maar die bezwaren wijken wanneer daar een mensenleven van afhangt. Het behoud van een leven heeft een allesoverheersende waarde in de joodse wet. Zo gaf het Israëlische opperrabbinaat al in 1987 zijn toestemming voor harttransplantaties.’
Naast het religieuze aspect is het erg belangrijk dat iedereen goed geïnformeerd is over orgaandona tie zelf. Ysebaert: ‘Dat moet vooraf gebeuren. Op het moment zelf is het te laat. Het zou een gesprek sonderwerp moeten zijn in alle geloofsgemeenschappen. Wij pro beren contacten te leggen, maar het is een werk van lange adem.’ Azzouz gaat helemaal akkoord: ‘Het vertrouwen kan alleen groeien door te sensibiliseren en
correct te informeren. Vanuit de medische wereld, maar ook via de unie van moskeeën, via de imams, via de islamleerkrachten …’
Elke gemeenschap heeft er belang bij dat zoveel mogelijk mensen donor zijn, en minderheden zelfs nog meer. Bij stamcellen is het in elk geval zo dat de kans om een geschikte donor te vinden groter is binnen de eigen etni citeit. Ysebaert: ‘Er zijn sterke aanwijzingen dat dat ook geldt voor organen. Hier bij ons ligt onderzoek daarnaar gevoelig, maar in de Verenigde Staten is alvast gebleken dat de kans op afstoting kleiner is als donor en ontvanger dezelfde etnische achtergrond hebben.’
Wie ervan overtuigd is dat hij na zijn dood orgaandonor wil zijn, laat zich het best registreren bij de gemeente. ‘Ik heb dat intussen gedaan,’ zegt Azzouz. ‘Ik wilde de daad bij het woord voegen.’ Voor prof. Altintas geldt hetzelfde: ‘Zowel ik als mijn kinderen zijn geregistreerd als donor. Een neefje van ons is overleden aan hartfalen. We hebben het van dichtbij mee gemaakt: iedereen kan op een dag op de wachtlijst terechtkomen.’
Mohammed (52) stond jarenlang op de wachtlijst voor een nieuwe nier. In 2000 en 2005 kreeg hij een donornier, die telkens na een jaar door zijn lichaam werd afgestoten. ‘In 2008 was ik er zo slecht aan toe dat de dokters mij maar een paar maanden meer gaven, of ik moest op zoek naar een donor in mijn familie. Het is een groot taboe bij de moslims, maar uitein delijk wilde mijn broer wel donor zijn, omdat mijn kinderen anders hun vader zouden verliezen. Mijn lichaam heeft zijn nier niet afgestoten. Alles is nu goed met mij. Ik vind het enorm belangrijk dat ook moslims beginnen beseffen dat orgaan donatie noodzakelijk is. Ze denken dat het niet mag in de islam, maar het mag wel: wie een leven redt, redt het leven van alle mensen, zo staat het in de Koran. Ikzelf, mijn zoon en mijn dochter, wij zijn allemaal orgaandonor, en of onze organen naar een moslim gaan of niet, dat maakt niet uit. Een mens is een mens voor Allah, en daarom vind ik dat we allemaal ons steen tje moeten bijdragen in onze samenleving. Ik ben ook vrijwilliger bij het Rode Kruis en wil zoveel mogelijk mensen sensibiliseren. Als het van mij afhangt, hoeft er niemand op de wachtlijst meer te sterven.
‘Het team van de loopwaak zorgt ervoor dat ook ‘s nachts in het ziekenhuis alles goed verloopt. We gaan elke nacht langs alle afdelingen en springen bij waar versterking nodig is. De unit verantwoordelijke behoudt het over zicht en neemt het voortouw bij onver wachte situaties.’
Noot
Deze reportage werd gemaakt in januari 2020.
Tom: ‘Wij werken telkens van 22 tot 7 uur, tot acht nachten op rij. Elke nacht is een van de vier unitverantwoordelijken samen met minstens één nachtverpleeg kundige op post. We beginnen met een briefing. De verpleegkundige van het Rapid Response Team, dat overdag toezicht houdt op de meest zieke patiënten op de gewone afdelingen, vertelt ons dan aan welke patiënten we die nacht extra aandacht moeten besteden.’
Tom: ‘Op elke afdeling gaan we even horen of alles onder controle is. ‘s Nachts zijn daar immers maar een of twee verpleeg kundigen verantwoordelijk voor alle patiënten.’
Valerie: ‘Soms is er hulp nodig bij verpleegkundige taken, zoals bloednames of een maagsonde steken. Maar we vullen bijvoor beeld ook materiaal of medicatie aan en vervoeren patiënten naar een andere afdeling.’
Tom: ‘Wij treden ook naar voren bij crisissituaties: een zwaar trauma, een reanimatie op een gewone afdeling, een agressiegeval, een onrustwekkende verdwijning … Onze kritische blik en jaren erva ring komen dan goed van pas. Op die momenten vertegenwoordigen we de directie patiëntenzorg. Ook de functie van het Rapid Response Team vangen wij ‘s nachts zo goed mogelijk op. En er zijn nog taken, zoals de bedplanning ‘s nachts.’
06
Tom: ‘Omdat we heel wat afstanden moeten overbruggen, verplaatsen we ons per step door de gangen.’
Valerie: ‘Ik werkte tot voor kort als nachtverpleegkundige. De werkdruk is pittig, maar ik hou van de rust die in de gangen heerst. Als ik zie hoe hectisch het overdag is, zou ik niet meer willen ruilen.’
Tom: ‘Het fijne aan onze job is dat elke nacht anders verloopt. Dat maakt het ook avontuurlijk.’
Valerie: ‘Elke nacht leer je wel iets bij. Soms moet je je grenzen verleggen. Zo helpen we sinds een drietal jaar regelmatig in de reanimatiekamer op de spoed. Dat voelde in het begin echt als een sprong in het diepe.’
Valerie: ‘Eenzelfde patiënt komen wij soms achtereenvolgens tegen op de spoed, op intensieve zorg en op een gewone afdeling. Dat patiëntcontact is fijn. Het is ook een heel dankbare job. We komen immers altijd een probleem oplossen. Vooral begin nende verpleegkundigen druk ik op het hart dat ze ons altijd mogen bellen. Geen vraag is te gek.’
De winnaars zijn:
Karen Henderickx (Wilrijk)
Marc Michels (Hulshout)
Diane Van Geel (Olen)
Flor Van Hoeck (Willebroek)
An Vermeulen (Edegem) Doe mee en win!
Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 1 oktober 2020 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Drie Eikenstraat 655, 2650 Edegem en maak kans op een van de vijf boekenbonnen van Standaard boekhandel.
1. middenste van de hersenvliezen 2. deugniet – ijshut – sec 3. deel – brochette – eenzaam 4. Egyptische godheid – Griekse letter –in memoriam 5. een zekere – Europeaan – kachelschuif – op die wijze 6. mastbalk – Italiaanse rivier – groep cellen in het hart
7. roofvogel – boven – loot – struisvogel 8. tijdperk – getij – klein ventje –loofboom – meisjesnaam 9. keurslijf – dienstbode – te huur 10. vedette – overdreven – tenen mand –zomerlekkernij 11. aandoening van een ademhalingsorgaan – meel 12. argentum – droogoven – Europeaan 13. valschermspringer – knaagdier – kansbiljet –kloof (Eng.)
14. Aziatische vrouw – teken van dierenriem – bruto 15. telwoord – ijzergrond – vlekkenwater –Spaanse rivier 16. lichaamsstijfheid (Lat.) – bloederige diarree
1. ontspannend medicijn 2. groente – akelig – ambtsgewaad – kiem 3. lichaamsopeningetje – beddengoed – sieraad 4. een beetje – paardenkracht – raadscollege 5. nota bene – kunsttaal – daar – rund – schraal 6. landtong – verloskunde 7. jaartelling – loofboom – gelofte – karakter 8. landbouwer (Ind.) – grondtoon – delfstof 9. rad – lichaamsdeel – slaapmeubel – gravure 10. kluitenbreker – bosgod – houtworm – muzieknoot 11. fysaliet – Moorse vrouw 12. gevuld – laatste kwartier – muzieknoot –Griekse letter 13. slingerplant – Vlaamse rivier – honingwijn 14. hetzelfde – grootouder – lied – breedte 15. lof – mannelijke baby – bushokje 16. flauwte – ophoesten van bloed
Het UZA zoekt vrijwilligers met een warm hart en een luisterend oor voor patiënten. Leg je graag nieuwe contacten en heb je tijd om je in te zetten voor de medemens? Wil je helpen met transport van patiënten in rolstoel of bedlegerige patiënten van en naar onderzoeken/behandelingen?
Wil je deze patiënten tijdens het vervoer bijstaan met een babbel en ondersteuning? En kan je je minimum 4 tot 8 u per week vrij maken in de voormiddag (van 9-13u)?
Stel je dan kandidaat als vrijwilliger bij het UZA!
Neem contact op met vrijwilligerscoördinator
Nora Lens, tel. 03 821 40 11 of nora.lens@uza.be.
UZA / Drie Eikenstraat 655 / 2650 Edegem Tel 03 821 30 00 / Fax 03 829 05 20 www.uza.be
• algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00
• onthaal en opname: T 03 821 31 01
• patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levensbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal)
• ombudsdienst: T 03 821 31 60
• inlichtingen facturen: T 03 821 31 28
• school in het UZA: T 03 821 58 86
Herstellen in zorghotel Drie Eiken
Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11
Wil je in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kan je terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Let wel op: Ter Weyde is al zeker tot eind 2020 gesloten voor familie van patiënten. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk).
Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18.
Winkelgalerij
In de inkomhal vind je:
• de cafetaria, op weekdagen open van 8.30 tot 20 uur; in het week end en op feestdagen van 12 tot 20 uur
• een broodjesbar, in de week open van 8 tot 15 uur
• Delhaize: open op weekdagen van 8:30 tot 20:00 uur, in het weekend van 12:00 tot 18:00 uur
• Giftshop: weekdagen van 09:00 tot 16:00, weekend gesloten.
• een bankautomaat
Het restaurant vind je op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke werkdag open van 11.30 uur tot 14 uur.
Meer info: www.uza.be
Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.
COLOFON MAGUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaar gang 32, april 2020 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Drie Eikenstraat 655 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Sevilay Altintas, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Nathalie Cools, Annick Deckers, Margot Hagendorens, Ivan Huyghe, Philippe Jorens, Eva Lion, Lotte Marnef, Hans Prenen, Ingrid Roosen, Kaat Siebens, Elke Smits, Caitlin Stabel, Axelle Staes, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Stijn Verhulst, Joris Verlooy, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Toussaint · Illustratie: p. 22: Klaas Verplancke Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.
Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adres wijziging doorgeven of wil je het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Drie Eikenstraat 655, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.
Richard (75) woont net over de taal grens, in het eerste Waalse dorpje onder Leuven. Hoewel hij blind is, komt hij om de twee maanden hele maal zelfstandig naar het UZA. Ook al is hij daarvoor elke keer acht uur op de baan.
Ik sta om vijf uur op, neem de bus naar Leuven, neem daar de trein naar Antwerpen-Centraal, en dan bus 17 naar het UZA. Met de werken rond Antwerpen-Centraal is dat de laatste tijd extra lastig. Maar ik heb het er allemaal voor over. Ik heb al 54 jaar oogproblemen, met name de hoornvliesaandoening keratoconus. In 1999 stuurde mijn Brusselse dokter mij door naar dr. Carina Koppen – intussen professor Koppen –in het UZA. Ik moest contactlenzen dragen voor mijn aandoening, maar ik kreeg er altijd proble men mee. Dr. Koppen is alle fabrikanten langs gegaan tot ze voor mij gepaste contactlenzen had gevonden. Ik durfde in die periode met moeite nog naar de winkel gaan 500 meter verder, maar nadat ik naar het UZA was geweest, ben ik zelfs nog een keer naar Spanje kunnen rijden! Prof. Koppen heeft mij ook van de pijn afgeholpen die werd veroorzaakt door de blaasjes op mijn hoornvlies. Met die pijn liep ik al 24 jaar rond.
Uiteindelijk ben ik ongeveer acht jaar geleden blind geworden. Door een bacteriële infectie ben ik eerst één oog verloren en op mijn andere oog heb ik cataract en nadien glaucoom gekregen. Uitein delijk was mijn oogzenuw heel zwaar aangetast. Mijn hoornvlies blijft af en toe voor pijn zorgen en daarvoor moet ik om de twee maanden naar het UZA. Mijn oogproblemen zijn complex, dus ik heb specialisten nodig die hun tijd nemen en die zoeken tot ze een oplossing vinden. Dat heb ik in de andere ziekenhuizen nooit gehad. Prof. Koppen doet oprecht graag haar werk, is gemotiveerd om op de hoogte te blijven van nieuwigheden en ook op technologisch vlak gaat het UZA altijd mee met zijn tijd. Ik ben de oogartsen van het UZA zeer dankbaar, ze doen wat ze kunnen voor mij. Het enige dat mij nu nog kan helpen, is een blinden geleidehond. Ik sta al drie jaar op de wachtlijst. Het zou mijn leven een stuk makkelijker maken.’
‘Ik heb echte specialisten nodig, en die vond ik in het UZA’