Extra
ho
OPLA ge GE!
VOORJAAR 2021 | EDITIE 11
64.00
0
GELUK
ZORG
LEEUWARDEN
FAMILIE
VEILIGHEID
02
SENIORENkrant
Zo lang mogelijk veilig thuiswonen. Wij helpen u graag hierbij met handige tips en services.
Het is nergens zo fijn en vertrouwd als thuis. Toch kan er een moment komen dat u iets meer hulp nodig heeft. Op die momenten willen we er graag voor u zijn. Daarom hebben we het Vitaal Collectief ontwikkeld. Naast korting op uw zorgverzekering krijgt u veel handige tips en
services om langer zelfstandig en veilig thuis te wonen. Bent u bij ons verzekerd? Dan kunt u elk moment instappen. Interesse? Kijk op defriesland.nl/vitaal of bel met ons via 058 291 31 31. We helpen u graag verder.
03
SENIORENkrant
19
GEZELLIGHEID TROEF IN DE TROMPSTRAAT In mijn pubertijd zat ik in een pleeggezin aan de Tesselschadestraat. Op een dag kreeg mijn vader onenigheid met mijn pleegmoeder. Ze had de bloemen die ik aan mijn jarige tante gaf bij de maandelijkse afrekening gezet, terwijl ik in mijn onschuld tegen pa had gezegd dat haar man die bloemen op zijn werk had gekregen. En dus ging ik in de zomer van 1966, veertien jaar oud, naar een nieuw gezin aan de Trompstraat 48.
Beste lezers,
Hulp voor ouderen die mishandeld worden
05
Naar schatting werden vorig jaar 62.000 ouderen mishandeld en door de vergrijzing zal dit aantal alleen maar toenemen. Dat hoeft niet. Er is hulp om de mishandeling te doen stoppen.
Een portret van opa Auke en kleinzoon Martijn Rauwerda
06
Het karakteristieke pand waar de winkel van Auke Rauwerda gevestigd was staat al een paar jaar leeg. Er is een nieuw, modern onderkomen. Maar de nostalgie van die oude volgepakte sluip-door-kruip-door winkel zal altijd een begrip blijven in onze stad. “Als Auke Rauwerda het niet heeft, dan bestaat het niet”.
Leven weer 09 op de rit Iedereen die vragen heeft over onderwerpen als zorg, wonen, welzijn en inkomen kan daarbij kosteloos de hulp inroepen van een onafhankelijke cliëntondersteuner. Weinig mensen weten dat en dat is jammer. Want door omstandigheden kun je ineens de grip op je leven kwijt zijn. Een cliëntondersteuner kan dan helpen bij het vinden van oplossingen.
POËZIEALBUM MET EEN OORLOGSVERHAAL
Binnen de redactie is het nodige veranderd. Sara en Martin wonen tegenwoordig in Franeker. Ze hebben na de verhuizing besloten om hun tijd aan andere dingen te besteden. Vanaf deze plaats wil ik hen allebei enorm bedanken voor alle mooie bijdrages aan deze krant. Waar mensen weggaan, verschijnen weer nieuwe gezichten. In deze editie treffen jullie artikelen aan van Jeltsje de Boer en Riemie van Dijk. En er zijn meer veranderingen, zoals de nieuwe rubriek Vergeten beroepen. We trappen af met de porder. Je leest alles over dit ouderwetse beroep op pagina 15. Ken jij nog andere vergeten beroepen? Stuur de redactie een tip via info@seniorenkrant.nl. Verder hebben we een groot interview met Auke (77) en Martijn (26) Rauwerda. Zelf ben ik geen opa, maar wat is het leuk om over de band te lezen tussen deze opa en zijn kleinzoon. Boukje Wiersma tekende het verhaal op van de twee mannen uit de Rauwerda familie, die regelmatig samen achter de toonbank staan. Een ander bijzonder verhaal gaat over een poëziealbum waar een triest oorlogsverhaal achter schuilgaat, dat dat zich afspeelde in de wijk Huizum. Ritsko van Vliet ging erover in gesprek met historische speurder Johan Dalstra. Dit was nog maar een kleine greep uit deze krant, die weer rijk gevuld is. Ik wens jullie veel leesplezier!
De oud-Leeuwarder Johan Dalstra, nu woonachtig in Dronryp, is een historische speurder die onder andere boeken schreef over de Schrans en de Verlengde Schrans. Laatst werd Dalstra getipt over een poëziealbum met een triest oorlogsverhaal, dat zich afspeelde in Huizum. Reden voor de Seniorenkrant om hem op te zoeken.
EN VERDER.... Ook voor hulp op de computer naar dbieb
Jullie moesten even geduld hebben, want normaalgesproken verschijnen we altijd in maart. Het voordeel van dit latere moment is dat er over twee maanden alweer een nieuwe krant is.
Doede Vellema
12
PS: Vergeet niet regelmatig te kijken op onze website www.seniorenkrant.nl of volg ons op Facebook. Dan mis je niks!
DE REDACTIE 04
Woningnood
11
'Laten we even bellen'
14
De wereld van Koesma - De lente in mijn bol
15
Vergeten beroep: de porder
15
Wat is Thuiszorg Patyna?
16
Happy stones brengen geluksmomentjes
17
Puzzels
18
'De Medido maakt het leven makkelijker'
21
Joop Zandberg Fietsen Grou
21
Colofon
22
Oplossingen puzzels
23
Koesma Basdew Sociaal bewogen en maatschappelijk geëngageerd,schrijft daarover op prikkelende wijze.
Peter Teeuwen Schrijft over maatschappelijke ouderenvraagstukken, puzzelkoning.
Jeltsje de Boer Zet zich in voor het welzijn van ouderen, voorzitter van UVV Grou.
Ritsko van Vliet Plaatst het Leeuwarden van de jaren 50 en 60 in een persoonlijk perspectief.
Riemie van Dijk Altijd op zoek naar verhalen die raken, blijven hangen en doorverteld worden.
Boukje Wiersma Schrijft herkenbare, inspirerende verhalen met een mix van positiviteit en ontroering, eindredacteur.
04
KUNST & CULTUUR| SENIORENkrant
Ook voor hulp op de computer naar dbieb Bankzaken via de computer regelen, een afspraak maken bij de gemeente of een zorgnota declareren. Tegenwoordig regel je steeds meer online. Als je niet bent opgegroeid met de computer kan dat een flinke uitdaging zijn.Voor iedereen die een digitaal steuntje in de rug kan gebruiken organiseert
Klazien van der Harst (80) Leeuwarden
dbieb gratis cursussen en handige inloopspreekuren.
De cijfers van mensen die moeite
OEFENGROEPEN
de digi-dinsdag in dbieb voor hulp.
vaak niet meer interesseert en dat
hebben met de computer, tablet of
De échte kneepjes van het compute-
Het is fijn om te weten dat ik op
ze het te moeilijk vinden. Kinderen
smartphone liegen er niet om.
ren leerde ze bij dbieb. “Met mijn
dbieb kan terugvallen. De mensen
of
Maar liefst 11% in de leeftijd van
notebook ben ik gestart bij oefen-
van dbieb nemen de tijd en hebben
helpen, maar leggen het vaak
16 tot 65 jaar is niet digitaal vaar-
groep Bilgaard. We oefenden op de
geduld; dat is belangrijk.”
zo snel uit dat het niet begrepen
dig. In de groep boven de 55 jaar
computer, wisselden ervaringen uit
wordt. Hierdoor haken veel men-
is dit aantal zelfs 20%. Deel-
en dronken samen koffie. Deze
sen af. Jammer, want als je het
nemers aan de cursus hoeven zich
manier van leren voorziet écht in
dan ook beslist niet te schamen.
een behoefte. Vooral de sociale
Klazien van der Harst kan erover
functie is belangrijk.” Inmiddels
meepraten. Door de jaren heen
heeft mevrouw naast haar notebook
doorliep zij het ‘complete aanbod’
ook een iPad en een smartphone.
van dbieb en is nu digitaal zo
Appen, bellen en mailen… ze draait
Het mag duidelijk zijn: mevrouw
handig als wat…
haar hand er niet meer voor om.
Van der Harst is er trots op dat ze
“ALS JE HET EENMAAL WEET, GAAT ER EEN WERELD OPEN”
kleinkinderen
willen
gerust
één keer weet dan gaat er een wereld voor je open, ik vind het fantastisch. Ik heb het afgelopen jaar zelfs leren beeldbellen. Wat een ervaring en wat fijn dat het is gelukt!” ■
de stap heeft gezet en raadt iederVAN TYPEMACHINE TOT IPAD
BLIJVEN LEREN
een aan om hetzelfde te doen.“
In het begin van haar werkzame
Nog steeds is mevrouw Van der
De techniek gaat zo snel, de maat-
leven was ze vaardig op de typema-
Harst een trouwe cursist bij dbieb.
schappij is zo in beweging. Ik
chine. Een log apparaat in een kof-
Na de oefengroepen volgde ze cur-
merk
fer. De backspace was een flesje of
sussen Word, Excel, Windows10 en
een velletje type-ex waarmee je de
bestandsbeheer. Ook bij de inloop-
zwarte letter deed verdwijnen. Al
spreekuren en digi-special is ze een
snel werd de typemachine vervangen
graag geziene bezoeker. Inmiddels
door de eerste computer. “Collega’s
is ze 80 jaar en ervaart ze dagelijks
leerden ons de basisbeginselen,
de voordelen van haar digitale vaar-
typen konden we immers al. Het
digheden. “Maar ik heb veel fouten
of bel 058 - 234 77 77
was een verademing dat als je een
gemaakt hoor! Dat is helemaal niet
foutje
erg, ik kan me nu redden. Als ik het
• ONLINE CURSUS WERKEN MET DIGI - 30 APRIL, 7, 21 & 28 MEI.
maakte,
je
opnieuw kon doen.”
het
gewoon
dat
leeftijdsgenoten
het
HULP BIJ DIGITALE VRAGEN Een computercursus, een inloopspreekuur, telefonische hulp. dbieb heeft een breed aanbod. Kijk maar eens op dbieb.nl/digihulp
Opgave via dbieb.nl/werkenmetdigid.nl
even niet weet, ga ik gewoon naar
Haal ook eens een boek uit een minibieb! Er zijn in de gemeente Leeuwarden heel veel minibiebjes. Een deel daarvan staat vermeld op www.minibieb.nl zoals Aafs perkament in Grou, minibieb Akasiahôf in Stiens en Huize Cronje in Leeuwarden. Maar er zijn ook veel niet geregistreerde boekenkastjes. Op de foto zie je het ‘Kiekeboekastje’ in Idaerd. Het is ontzettend leuk om in deze kleine biebjes rond te neuzen. Vaak zitten er verrassende pareltjes in. Neem mee wat je aanspreekt of breng boeken die je weg wilt doen er naartoe, zodat iemand anders er nog van kan genieten! ■
SENIORENkrant | FAMILIE De moeder van Ritsko van Vliet overleed toen hij twee jaar was. Door het artiestenleven van zijn vader verbleef hij tijdens zijn jeugd bij meer
05 In mijn pubertijd zat ik in een pleeggezin aan de Tesselschadestraat. Op een dag kreeg mijn vader onenigheid met mijn pleegmoeder. Ze had
dan tien pleeggezinnen in Leeuwarden. In
de bloemen die ik aan mijn jarige tante gaf bij de maandelijkse afrekening
persoonlijke verhalen vertelt Ritsko over zijn
gezet, terwijl ik in mijn onschuld tegen pa had gezegd dat haar man die
jeugdervaringen en de buurten waar hij toen woonde. Dit keer deel drie. De eerste twee delen kun je teruglezen op www.seniorenkrant.nl
bloemen op zijn werk had gekregen. En dus ging ik in de zomer van 1966, veertien jaar oud, naar een nieuw gezin aan de Trompstraat 48.
Tekst: Ritsko van Vliet, Van Vliet Beleving.
Gezelligheid troef IN DE TROMPSTRAAT GEPOEDERD MET EEN LAAGJE MEEL
THE SUMMER OF LOVE
De familie Sprietsma was een echt arbeidersgezin.
Iedere maand kocht ik een Muziek Express, want
Sprietsma werkte op het Noordvliet bij Koopmans
ik ambieerde een carrière als popster. Wel wat
Meelfabriek. Als hij moe van het sjouwen thuis-
hoog gegrepen voor iemand die tijdens de muziek-
kwam, klopte zijn vrouw hem af in de achtertuin.
les alleen mocht trommelen op een prullenbak. Ik
Ik zie nog de rozen voor me, gepoederd met een
kwam dan ook niet verder dan wat playbacken
laagje meel. Het was een hele verandering: van de
met een mattenklopper als gitaar. Dankzij het
gegoede stijve familie van de Tesselschadestraat
voetballen verwierf ik mij snel een plek tussen de
naar dit eenvoudige, maar warme gezin. Ze had-
buurtjeugd. Iedere dag op het schoolplein van de
den één thuiswonende zoon en twee andere kwa-
Karel Doormanschool of op het aflopende grasveld
men geregeld met hun pronte vrouwen langs.
in het Vijverparkje. Bij het poten werd ik als ‘dat
Zondagen met een overvolle etenstafel, gezellige
snelle swartsje’ snel gekozen. Toch ging ik niet
thing Stupid. De agenda verhaalt van alle verliefd-
verjaardagen met een flesje bier en Sinterklaas die
mijn idool George Best achterna, maar tourheld
heden. Jetta, de droom van de Bleeklaan. Corrie uit
een tobbe vol pakjes achterom bracht. Tussen de
Jacques Anquetil. Ik haalde regelmatig een ijsje bij
Zwolle, die in Friesland een heropvoeding kreeg.
stoere kerels zag ik op een kleine zwart-wit teevee
salon Halbesma in de Ossekop. De eigenaar, voor-
Mijn oudere buurmeid Sjammie, die al wist hoe ze
Ajax in de mist winnen van Liverpool.
zitter van wielerclub De Friesche Leeuw, maakte
jongens moest inpalmen. Debbie, de knappe zuster
mij enthousiast. Ik wilde net als Anquetil een
van mijn Indische klasgenoot. Het hockeymeisje
STRENG VERHOOR
Gitane-fiets. In the summer of love poetste ik zeven
Catrien viel uiteindelijk voor mijn avances. Ik
Op een dag stond de kinderbescherming op de
weken lang kaarsenstandaards, maakte mosterd-
leerde haar kennen tijdens een schooluitwisseling
stoep. In mijn nieuwe kamertje onderwierp een
potjes schoon en dekte tafels in het Eurohotel. Met
in Assen. Met haar heb ik twee maanden, zoals dat
strenge mevrouw mij aan een verhoor. Of ik mij
de verdiende 350 gulden kocht ik bij het Renners-
toen heette, gecorrespondeerd. Eerst hunkerend,
hier wel thuis voelde en wat diepere vragen waar
huis mijn eerste racefiets.
met complimenten in superlatieven, op het laatst
een puber alleen maar oppervlakkige antwoorden
Ritsko trots als een tourwinnaar op zijn racefiets.
moeizaam zoekend naar een strelend woord.
op wil geven. Onlangs vond ik een agenda uit 1968,
ULTRAKORT WOLLEN ROKJE
die ik als dagboekje gebruikte. Daaruit blijkt wel
Ik was een jongen die op weg was om een man te
RIVAAL IN DE LIEFDE
dat ik echt happy was. Voor mij was eindelijk aan-
worden. Er was maar weinig nodig om alle bijbe-
Grote vriend Jopie Terwijn uit de Jacob Binckes-
dacht, mijn flauwe mopjes werden met gelach ont-
horende gevoelens aan te wakkeren. Nancy Sina-
straat was mijn rivaal in de liefde. Volgens mijn
vangen. Ik ontpopte mij tot een sfeermaker, soms
tra, in een ultrakort wollen rokje bij mij aan de
dagboek schaatste hij geniaal (ik harkte maar wat)
tot vervelens toe.
wand, maakte al het nodige los. Inderdaad Some-
en wilde hij Jetta ook hebben. Onlangs zocht ik Joop via Facebook op en hadden we na ruim vijftig jaar weer contact. Jetta? Hij kon zich er niets meer van herinneren. Wat hij wel wist waren de vele damavonden. Het dagboek vermeldt een tussenstand van 74-80 in zijn voordeel. THOSE WERE THE DAYS Maar ik moest ook weer weg uit de Trompstraat. Mevrouw Sprietsma had last van reuma en iemand extra in huis werd haar teveel. Op vier maart staat een grote streep door mijn agenda. Die dag laat ik een zeldzaam mooie anderhalf jaar achter mij. Ik heb nooit meer iets in die agenda geschreven. Het was voorbij met de verslagjes van een doodgewone dag, de verliefde zinnetjes, de pubergedachten gevangen in woorden. Gelukkig heb ik met Joop afgesproken om die tijd eens terug te halen. Het zal wel een potje dammen worden. Met weinig woor-
De Trompstraat in de jaren zestig. Links nog net een stukje venster van nummer 48 en daarboven een glimp van de kajuit waarachter Ritsko sliep. (Foto H.W. Kuipers, collectie HCL)
den, maar met blikken die elkaar begrijpen. En op de achtergrond Radio 192 met de hit uit 1968. Those were the days. ■
06
INTERVIEW | SENIORENkrant
Tekst: Boukje Wiersma - Meraki Tekst & Zo Foto's Simon van der Woude en Historisch Centrum Leeuwarden
EEN PORTRET VAN OPA AUKE EN KLEINZOON MARTIJN RAUWERDA Bootjes in de Prinsentuin. De aanblik van de Achmeatoren. Een ijsje eten bij La Venetia. Dansen in Zalen Schaaf. Zomaar wat beelden van de stad Leeuwarden die iedereen zal herkennen. Een bezoek aan de bijzondere winkel van Auke Rauwerda aan de Westerplantage past naadloos in dit rijtje. Het karakteristieke pand staat al een paar jaar leeg. Er is een nieuw, modern onderkomen. Maar de nostalgie van die oude volgepakte sluip-door-kruip-door winkel zal altijd een begrip blijven in onze stad. “Als Auke Rauwerda het niet heeft, dan bestaat het niet”.
D
e bijzondere sfeer van
achter in de zaak, natuurlijk tussen
een paar jaar geleden over. Een logi-
die iedereen prachtig vond. Dat had
de 85 jaar oude ijzer-
allerlei spullen. De winkel is eigenlijk
sche stap, vindt Auke. “Het is mooi
te maken met de indeling van de
warenhandel die acht
een uurtje dicht, maar de telefoon
dat we het konden overnemen. De
gebouwen en het zoeken naar de
panden besloeg en drie
rinkelt
collega
sfeer van de Westerplantage leeft
spullen. Als klanten iets moesten
verdiepingen telde, leeft in het klein
Willem Poelstra heeft zijn handen
hier nog een beetje voort. De vraag
hebben zei ik: loopt u maar even
voort aan de Verlengde Schrans.
vol aan alle klanten en telefoontjes.
was alleen: wie moest er naartoe? En
mee. Dat we precies wisten waar
voortdurend
en
Daar vind je namelijk Hoyte van der
toen zei mijn kleinzoon Martijn dat
alles lag vond men geweldig. Tijdens
Wal. Niet iedereen weet dat Rau-
DE SFEER VAN DE
hij wel interesse had.” Martijn wilde
Simmer 2000 kwamen hier veel
werda-telg Martijn (26) het gezicht is
WESTERPLANTAGE LEEFT
wel wat meer verantwoordelijkheid.
mensen uit het buitenland. Die
van deze zaak. En zijn opa Auke (77)
HIER EEN BEETJE VOORT
Op dat moment stond hij niet eens
waren vijftig jaar weg geweest. Voor
is er ook regelmatig te vinden. De
Auke Rauwerda was lange tijd een
echt stil bij de charme en gemoede-
hen leek het alsof bij ons de tijd had
twee hebben een bijzondere band. Ik
van de leveranciers van Hoyte van
lijkheid van deze winkel, maar die
stil gestaan.”
spreek beide mannen in een hoekje
der Wal en de familie nam de zaak
past hem als een jas. De winkel heet nog steeds Hoyte van der Wal. “Hoyte
SPIJKERS ZOEKEN
is een begrip, net als Auke Rauwerda.
Martijn was als kind iedere zater-
Dus dat blijft zo.”
dagmiddag in de winkel te vinden. “Mijn vader Ronald nam me mee en
IK HEB DAAR MIJN
had maar één boodschap: ik heb het
HELE LEVEN RONDGELOPEN
wel druk, dus je moet jezelf verma-
De sluiting van de oude winkel heeft
ken. Maar die middagen vlogen
veel impact op Auke gehad, al zag hij
voorbij. Ik zocht vaak spijkers die op
wel in dat het niet meer kon. “Er
de grond lagen. Die moesten natuur-
waren
lijk mee naar huis. Meestal kreeg ik
problemen
bereikbaarheid
en
met
aanvoer,
parkeren.
De
een paar gulden van mijn vader en
opslag was enorm bewerkelijk, alles
daarmee kocht ik snoep in het
moest met de hand”, legt hij uit.
snoepwinkeltje op de hoek.”
“Maar het heeft me wel verschrikkelijk zeer gedaan. Ik ben daar geboren
Na zijn middelbareschooltijd werkte
en heb er mijn hele leven rondgelo-
Martijn iedere donderdagmiddag in
pen. De oude winkel had een sfeer
de winkel. Hij sloeg bezems in elkaar
SENIORENkrant | INTERVIEW en veegde de pakhuizen aan. “Heel
Opa begint te lachen, want die heeft
soms hielp ik ook wel eens een klant.
een vergelijkbaar verhaal. Auke: “Ik
Dan zei ik: ik help u graag, maar ik
ben als jongetje van vijftien na de
moet wel even zoeken. Het was ook
ambachtsschool in de winkel gaan
voor mij een doolhof.”
werken. Na een paar jaar wilde ik
07
naar de HTS, maar dat was van korte ALS JE IN DE ZAAK WILT WERKEN,
duur. Ik had vijf jaar gewerkt hè? Als
MOET JE HET GEWOON ZEGGEN
je dan weer in de schoolbanken
Het was niet vanzelfsprekend dat
moet, dat is een drama. Ik viel altijd
Martijn in het familiebedrijf ging
in slaap”, zegt hij met een olijke blik.
werken. “Dwingen is nooit goed. Je
“Ik kwam ook alleen maar als er
moet er geschikt voor zijn en je moet
repetities waren. Mijn cijfers waren
het leuk vinden”, zegt Auke. “Mijn
prima, maar de school eiste dat ik
ouders hadden tien kinderen en er
altijd aanwezig was. Toen ben ik
zaten maar vier broers in de zaak. De
ermee gestopt. Daar heb ik geen spijt
rest maakte een andere keuze en dat
van gehad, al is leren nooit verkeerd.
was prima.” Martijn is de enige van
Maar ja, toen ik stopte met school
de jongere generatie die in het bedrijf
moest ik in dienst, eenentwintig
werkt en heeft nooit druk gevoeld. “Ik
lange maanden. Verschrikkelijk. Ik
ben er heel vrij in gelaten”, vertelt hij.
was de vierde zoon in het gezin,
“Mijn vader vroeg me op een dag hoe
maar de broer boven mij werd afge-
ik de toekomst zag. Ik durfde niet te
keurd. En dus moest ik. Ik heb mijn
zeggen dat ik graag in de zaak wilde.
tijd uitgezeten, ben daarna terugge-
Misschien was het te vroeg of kon ik
gaan naar de zaak en nooit meer
beter nog even verder leren. Maar
weggegaan.”
mijn vader zei toen: als je in het bedrijf wilt werken moet je het
EEN KLANT HEEFT
gewoon zeggen. Dat was voor mij
ALTIJD EEN VERHAAL
een belangrijk moment.”
Het is mooi om de raakvlakken te
“Een klant heeft altijd een verhaal. Die is ergens mee bezig en heeft iets nodig. Dat maakt het interessant, want vaak los je echt een probleem op.”
zien tussen opa en kleinzoon, al ALLEEN MET
benadrukken ze beide dat ze erg ver-
REPETITIES OP SCHOOL
schillend zijn. “Mijn opa bekijkt alles
De moeder van Martijn wilde graag
op een hele kalme manier”, zegt
heeft gezet. “Als Martijn iets opzoekt
Ik rijd motor en voetbal nog steeds
dat hij nog een paar jaar naar school
Martijn. “Ik ben iets minder gedul-
in het systeem, dan heb ik het erin
bij MKV. Nou ja, ik ben erbij,” zegt hij
ging. Het werd een compromis: wer-
dig.” Ze hebben wel dezelfde kijk op
gezet. Ik vind het leuk om te doen en
grinnikend. Hij heeft altijd veel aan
ken en leren. “Ik ging alleen nooit
klanten. Een klant is een klant, of hij
je blijft geestelijk fit als je nieuwe
sport gedaan. Zijn eerste marathon
naar school, alleen met repetities”.
nu iets voor een dubbeltje of hon-
dingen leert.”
liep hij op zijn 47e in New York.
derd euro koopt. Hij komt weer terug
“Dwingen is nooit goed. Je moet er geschikt voor zijn en je moet het leuk vinden”
Later
volgden
nog
Berlijn
en
en daar gaat het om. Martijn: “Een
NOG 50 TOT 60 UUR PER WEEK
London. “Omdat ik weinig tijd had,
klant heeft altijd een verhaal. Die is
Martijn heeft nog volop plannen
liep ik ’s nachts om twaalf uur op en
ergens mee bezig en heeft iets nodig.
voor zijn winkel aan de Verlengde
neer naar Hurdegaryp om voor die
Dat maakt het interessant, want
Schrans, maar voor hem geen snelle
marathons te trainen.” Auke is in
vaak los je echt een probleem op.”
verkoop via een webshop. “Geef mij
het bezit van drie Elfstedenkruisjes.
“Bij ons krijgen ze uitleg en oprechte
maar ouderwetse persoonlijke aan-
De afgelopen korte winterperiode
aandacht”, vult Auke aan. “Als men-
dacht en advies. De bonnetjes schrijf
kwam precies op het verkeerde
sen voor iets komen, dan vraag ik
ik ook nog steeds met de hand. Dat
moment. “Toen zat ik met mijn knie.
waar ze het voor nodig hebben. En
hoort gewoon bij deze winkel.” Hij
Ik wilde heel graag het ijs op, maar
dan zeg ik regelmatig: maar dan kun
kiest
lokale
mijn vrouw heeft me tegengehou-
je toch veel beter dat en dat nemen?”
samenwerking. Zoals bij de actie
den. Het was ook niet verantwoord
Auke vindt dat zijn kleinzoon het
van de houten regentonnen, die via
hoor!”
heel goed doet. “Maar ik leer nog
wijkverenigingen met korting aan-
iedere dag van hoe opa de dingen
geboden worden. Driehonderd per
Voor Martijn is de manier waarop
aanpakt”, zegt Martijn.
jaar zijn het er en opa maakt ze alle-
zijn opa nog in het leven staat heel
maal. “Ik werk nog zeker 50 tot 60
inspirerend. “Ja prachtig toch? Ik heb
ALLE 40.000 PRODUCTEN
uur in de week. Met zestig jaar ben
zelfs een keer samen met opa in het-
Klanten die bij Hoyte komen bedient
ik uit de zaak gestapt. Mijn vrouw
zelfde team gevoetbald. Wie maakt
Auke precies zo als vroeger. Ze zijn
en ik hebben toen een wereldreis
dat nou mee?”
wel mondiger geworden, maar dat
gemaakt. Ik was van plan om daarna
vind hij niet erg. “Dat geldt ook voor
twee dagen in de week te werken,
Opa en kleinzoon brengen veel tijd
mezelf. Vroeger durfde je niets aan
maar dat is niet erg gelukt”, zegt hij
met elkaar door. Martijn: “Als ik
een dokter te vragen. Tegenwoordig
met een lach.
vakantie heb, dan ga ik het liefst
heel
bewust
voor
heb ik een weerwoord. Daar prakki-
naar opa en oma in Noorwegen. Ze
seerde je vroeger niet over. De wereld
’S NACHTS OP EN
hebben daar een huis en er zijn altijd
is veranderd en je moet meebewe-
NEER NAAR HURDEGARYP
familieleden te vinden.” Zestienhon-
gen.” Dat Auke met zijn tijd meegaat
Afgelopen december kreeg Auke
derd kilometer is het naar Noorwe-
blijkt uit het feit dat hij degene is die
een nieuwe knie. “De dokter zei bij
gen. Auke doet het tegenwoordig in
de afgelopen jaren alle 40.000 pro-
de controle dat ik alles mag doen.
twee etappes, maar hij rijdt nog
ducten uit de boeken van de oude
Dat was een gevaarlijke uitspraak,
gewoon zelf. Ik had eerlijk gezegd
winkel in het computersysteem
want ik ben nog heel veel van plan.
ook niet anders verwacht. ■
08
SENIORENkrant
Bevrijdingsdag vieren we in het hele land met de Vrijheidsmaaltijd. Chef Yvette van Boven bedacht deze Vrijheidsmaaltijdsoep speciaal voor 5 mei 2021. We nodigen u uit de soep ook zélf te bereiden. Geniet van de soep, sta stil bij vrijheid en deel uw moment met #vrijheidsmaaltijd. Zo zijn we toch een beetje samen. In samenwerking met de Seniorenbond en maaltijdservice Van Smaak bezorgt Bevrijdingsfestival
Fryslân op 5 mei bij 10.000 senioren en zorgmedewerkers in Fryslân de Vrijheidsmaaltijdsoep. Dit wordt grotendeels gedaan met historische én moderne voertuigen van Keep Them Rolling en Defensie die separaat van elkaar de soep bezorgen in de provincie. U kunt zich niet meer aanmelden voor het ontvangen van de soep. De verspreiding van de soep is wel de hele dag live te volgen bij Omrop Fryslân.
www.bevrijdingsfestivalfryslan.nl
INGREDIËNTEN VOOR 4 PERSONEN c c c c c c c c c c c c c
60 ml (of 4 eetlepels) olijfolie 150 gram (ongeveer 1 stuk) prei, in ringen 2 knoflookteentjes, fijngehakt 1 eetlepel kerriepoeder 300 gram bloemkoolrijst 200 gram vastkokende aardappel, geschild en in blokjes 1 blik (400 ml) kokosmelk 750 ml groentebouillon 150 gram doperwten 300 gram bladspinazie 150 gram kleine broccoliroosjes 3 bosui fijngesneden in ringetjes (Zee)zout Versgemalen zwarte peper
BEREIDINGSWIJZE 1.
2. 3.
4.
5.
Verhit de olie in een grote pan en fruit daarin op middelhoog vuur de preiringen, knof-look en kerriepoeder, tot de prei glazig is en felgroen. Roer de bloemkoolrijst en aardappelblokjes erdoor en zet ze even aan. Blus af met de kokosmelk, breng aan de kook en giet de bouillon erbij. Laat de soep nu, zonder deksel, 20 minuten zacht koken tot de aardappel met een houten lepel langs de rand van de pan makkelijk te breken is. De soep moet nu wat zijn ingedikt door de bloemkoolrijst en aardappelblokjes. Is hij nog te dun, kook hem dan nog een minuut langer op hoog vuur in. Is hij naar uw smaak juist te dik, giet er dan nog een plensje water bij Voeg dan de doperwten, bladspinazie en de broccoli toe en gaar die nog 6 minuten mee. Roer de bosui erdoor en breng de soep op smaak met zout en peper.
SENIORENkrant | LEEUWARDEN
09
Tekst: Ritsko van Vliet Van Vliet Beleving.
Poëziealbum met een oorlogsverhaal “ONZE KLEINKINDEREN ZULLEN AAN DE HAND VAN PERSOONLIJKE VERHALEN DE GESCHIEDENIS BETER MEEKRIJGEN” De oud-Leeuwarder Johan Dalstra, nu woonachtig in Dronryp, is een historische speurder die onder andere boeken schreef over de Schrans en de Verlengde Schrans. Hij was vijf jaar voorzitter van de Leeuwarder historische vereniging Aed Levwerd en tegenwoordig lid van Wurkgroep Histoarysk Dronryp. Laatst werd Dalstra getipt over een poëziealbum met een triest oorlogsverhaal, dat zich afspeelt in Huizum. Reden voor de Seniorenkrant om hem op te zoeken.
“Mijn interesse voor geschiedenis heb ik te
Marianne woonde met Herman Wallege en
de twee vrouwen zich ook melden en ze werden
danken aan mijn meester Van der Noord uit de
hun twee kinderen in de Bosboomstraat in
met hun kinderen op transport gezet naar
zesde klas”, zegt Johan. “Hij kon prachtig vertellen
Huizum. Toen nog behorend bij de gemeente
Westerbork. Onderduiken vonden zij geen optie,
over vroeger en gaf ons werkstukopdrachten
Leeuwarderadeel. Het was de tijd dat Joden niet
omdat de ‘Joodsche Raad’ had verteld dat ze naar
waar ik mij volledig op stortte. Ik schreef over de
meer gewoon boodschappen mochten doen.
Polen gingen en hun mannen weer zouden
Beurs, de Waag, de Kanselarij, noem maar op.
“Als ze wat wilden kopen dan leverden ze
terugzien. De waarheid bleek schrijnend anders.”
Vanaf dat moment liet het mij niet los. Ik werd
’s ochtends voor acht uur een briefje in bij de
zelf ook onderwijzer met geschiedenis als
winkel en konden ze de boodschappen tussen
Herman en Samuel waren al in de zomer van 1942
specialiteit.”
drie en vijf in de middag ophalen. Herman had
in Auschwitz/Birkenau omgekomen. Een lot dat
samen met zijn vriend Samuel de Winter op de
de anderen ook te wachten stond. Marianne en
“Onze historie is onze identiteit, iets waar wij uit
Schrans in ‘verboden tijd’ groente gekocht.
Magdalena
voortkomen. Ik wil dan ook weten hoe het gewone
Ze werden verlinkt, opgepakt en afgevoerd
23 november 1942 direct bij aankomst in Auschwitz
volk leefde. De geschiedenisboekjes staan vol
zonder hun vrouw en kinderen nog te zien.”
vergast. “Binnen een half jaar twee jonge gezinnen
kleren met een pruik op. Maar over het dagelijks leven in de straat staat weinig geschreven. Wist je bijvoorbeeld dat op de Weaze, nu een rosse buurt, vroeger de elite woonde? Hoe dat zo verloederd is,
met
hun
kinderen
op
niet meer in leven. Ook de rest van hun families
verhalen over hoe het de adel verging. De koningen en keizers, allemaal in de mooiste
werden
'WANT NIEMAND IS ER DIE VERLANGT NAAR RAMP OF TEGENSPOED'
overleefde de kampen niet. Het poëziealbum van Marianne Wallege-Reindorp is het enige tastbare bewijs van hun dagelijkse bestaan.” De regel in het album “Want niemand is er die verlangt naar ramp of tegenspoed” geeft een
dat is interessant.” Al snel na de arrestatie van haar man moest
wrang gevoel als je weet hoe het met Marianne
“Daarom zit ik in de Wurkgroep Histoarysk Dronryp.
Marianne het huis in de Bosboomstraat verlaten.
afliep. “Maar een verhaal als dit, hoe triest ook,
Inmiddels hebben we ook monumentendagen
Het werd opgeëist door de Duitsers, die er
moet verteld worden. Om te voorkomen dat het
en historische wandelingen. Ik zoek het tegen-
soldaten huisvestten. “Zij trok in bij de vrouw van
ooit weer gebeurt. Onze kleinkinderen zullen aan
woordig meer in de fysieke dingen. Bijvoorbeeld
Samuel de Winter, Magdalena, die met vier
de hand van dit soort persoonlijke verhalen de
het graf van Eise Eisinga, zowat bij mij voor de
kinderen om de hoek in de Ruysdaelstraat woonde.
geschiedenis beter meekrijgen. Daaraan bijdragen
deur. Dat hebben we opgeknapt en er een glasplaat
Het duurde maar een paar maanden, toen moesten
is een nuttige taak op mijn oude dag.” ■
overheen gezet.” HET POËZIEALBUM VAN MARIANNE In
zijn
boek
De
Schrans
‘een
historische
beschrijving’ beschrijft Dalstra hoe twee jonge Joodse gezinnen uit Huizum zijn weggevoerd naar het vernietigingskamp Auschwitz/Birkenau. Pas sinds een jaar weet hij de gruwelijke details. “Via mijn website kreeg ik een bericht van Tjits Puijker, die op zoek was naar informatie over Marianne Reindorp. Zij had bij het opruimen van haar
ouderlijk
huis
een
poëziealbum
van
Marianne gevonden. In de familie ging het verhaal dat haar oma dit album voor iemand moest bewaren. Dan komt mijn speurzin meteen naar boven. Ik kwam erachter dat de oma van Puijker het album in 1942 kreeg van haar overbuurvrouw, ene Marianne Wallege.”
10
SENIORENkrant
Wonen als een vorst zonder zorgen in een XXL PLUS appartement
Bouw gestart oplever ! ing januari 2022 Al ruim 8
5%
verkocht .
De ruwe grondwerkzaamheden zijn klaar, het fundament wordt gelegd. Op de grote bouwplaats in de Leeuwarder wijk Nylân wordt op dit moment gewerkt aan de bouw van een bijzonder appartementencomplex. Een buitengewone plek; letterlijk en figuurlijk. Want in het middelpunt wordt een overdekte mediterraanse binnentuin van circa 2.000 m2 gerealiseerd. De tuin zorgt voor veel leuke contactmomenten en het groen is bovendien goed voor ieders welzijn. Het is een plek om rustig een boek te lezen of om de (klein)kinderen te ontvangen. Vandaar de naam ‘Mipatio’, ofwel: mijn binnentuin. Genieten van ruimte en vrijheid Alles draait in Mipatio om maximale levenskwaliteit en het ultieme gevoel van vrijheid. De appartementen zijn dan ook uiterst ruim van indeling met een oppervlakte van 100 - 120 m2. De Mediterrane binnentuin De overdekte tuin is een unicum in Nederland. Door middel van een uitgekiend eco-systeem is het er elke dag genieten in een aangename sfeer. Groen is immers goed voor een mens. De tuin is naast een plezierige ontmoetingsplaats ook een plek waar je alleen van kan genieten. In de tuin bevinden zich tevens een grand café en speelvoorzieningen voor (klein)kinderen. Professionele sportruimte Naast de tropische binnentuin wordt er ook een moderne en professionele sportruimte ingericht voor individueel sporten of sporten onder begeleiding.
Gastenverblijven Familie of vrienden over de vloer? Of de (klein)kinderen een weekendje te logeren? Speciaal voor hen zijn er in Mipatio hotelsuites. Luxe en comfortabele kamers met alle privacy voor gasten. Eten, drinken en meer Een cappuccino in de ochtend? Gezellig lunchen met vrienden? Zelfs dat kan in Mipatio. Het sfeervolle café-restaurant heeft een uitstekende keuken. Een aangename plek waar je ook uitgebreid kunt dineren. Nog meer woonkwaliteiten In een Mipatio appartement is het veilig wonen. Daarnaast is het gebouw niet vrij toegankelijk, wel zo’n prettig gevoel. Mipatio heeft een zeer gunstige ligging ten opzichte van diverse uitvalswegen en het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) ligt op slechts enkele
Ook de dichte nabijheid van het stadscentrum spreekt tot haar verbeelding. “Maar vijf minuten van de stad en toch in een mooie groene omgeving. Verder zie ik als voordeel dat er om de hoek allerlei winkeltjes zijn.” Meneer en mevrouw de Boer hebben een van de Mipatio appartementen in Leeuwarden gekocht.
“Ik kan straks gewoon de deur achter mij dichttrekken en hoef me dan nergens meer zorgen over te maken”, aldus mevrouw Tiny de Boer over het besluit om een Mipatio appartement te kopen.
“Als we weg willen, trekken we zonder zorg de deur achter ons dicht” Haar man, de heer Roel de Boer sluit zich hierbij aan. “Wij wonen nu landelijk in Elsloo met veel grond om ons heen. Wij zijn nog steeds fit als begin zestigers, maar we
minuten afstand. Zelfs ‘Green mobility’ is aanwezig. Hier kan zorgeloos en energiebewust een elektrisch vervoermiddel gehuurd worden. Energiezuinig en duurzaam Een Mipatio appartement wordt vanzelfsprekend energiezuinig, duurzaam en verantwoord gebouwd. Naast vloerverwarming is er ook vloerkoeling. Door de opbrengst van eigen zonnepanelen is het geschatte energieverbruik slechts € 35,00 per maand. Dus weg met die hoge energielasten. Vereniging van Eigenaren Mipatio is eigenaar van de aanwezige voorzieningen en
begonnen enige tijd geleden wel te kijken naar een wat kleinere comfortabele woning, want ouder worden is een kwestie van tijd. Leeuwarden heeft zich ontwikkeld als een fijne stad en is prettig om in te verkeren. Daar ben ik ooit nog op school geweest.” Op de vraag waarom nu juist Mipatio en geen ander appartementencomplex antwoordt de Boer: “Wij gaan helemaal voor het concept van Mipatio. Al die extra faciliteiten maakt het allemaal erg ideaal!”
“We waren opgelucht... ...toen mijn ouders vertelden dat ze overwegen om een Mipatio appartement te kopen. De vrijstaande woning die ze nu hebben is te groot en de tuin begint van een lust tot een last te worden. Volgens mijn ouders is het fijn om alles gelijkvloers te hebben. Daarnaast is het veilig wonen, omdat het gebouw niet voor iedereen toegankelijk is. De binnentuin met grand café en speelvoorzieningen, maakt het voor onszelf ook extra leuk om met onze kinderen bij opa en oma op bezoek te gaan.”
verantwoordelijk voor de kwaliteit en het onderhoud van de aangeboden faciliteiten. De V.V.E bijdrage van € 211,00 per maand (100m2) is all inclusive. Er is zelfs al een reserve van € 250.000,00 voor toekomstig groot onderhoud.
Nog slechts enkele appartementen te koop! Meer informatie en verkoop Bent u geïnteresseerd in dit unieke project en wilt u meer informatie? Bel ons dan gerust op: (085) 773 41 51 Neem ook eens een kijkje op: www.mipatio.nl
SENIORENkrant | OPINIE
11 Tekst: Peter Teeuwen
WONINGNOOD Net als in de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen ik in de kraakbeweging zat, is de woningnood ook nu betrekkelijk. In die tijd stonden er veel grote panden leeg die eigendom waren van vastgoedondernemers. Echte plannen hadden ze vaak niet. Het was wachten op betere tijden. Hoewel er veel overeenkomsten zijn, zijn er ook verschillen. Laten we eens kijken wat de oorzaken van de huidige woningnood zijn.
Oorzaken
meer geïnvesteerd werd door woningbouw-
Prins Bernhard-belasting, als je meer dan vijf hui-
verenigingen. Voor veel mensen werd hiermee
zen hebt moet je daar extra voor betalen, zet geen
zelfs de sociale woningbouw te duur.
zoden aan de dijk. Dat wordt gewoon doorbelast
SPECULATIE EN BELEGGING
en dan worden de huren nog hoger. Misschien
Nu de banken geen rente meer geven, zoeken
IMMIGRATIE
kunnen gemeenten wat regelen met hun bestem-
mensen andere bestemmingen om hun vermo-
Ik moet het toch noemen: de woningnood wordt
mingsplan, waardoor het onmogelijk wordt om
gen te laten renderen. Het kopen van huizen is
ook veroorzaakt door de nieuwkomers. Vaak
huizen op te kopen. Nog mooier zou het zijn als
een goed alternatief. Zeker als de bank construc-
reist een vader of zoon vooruit en later komt de
die huizen massaal te koop zouden moeten wor-
ties ondersteunt die het makkelijk maken om je
hele familie er achteraan. Deze mensen worden
den aangeboden, domweg omdat het verboden
huis vervolgens te kunnen verhuren. Er schijnt
veelal gehuisvest in te kleine huizen. Dat, en het
wordt ze nog langer te verhuren. Dat geeft natuur-
een regeling te bestaan waarbij je, wanneer jij
feit dat ze uit een andere cultuur komen, wil nog
lijk wel complicaties voor de huidige huurders.
een huis koopt maar er zelf niet in gaat wonen
wel eens overlast geven. Deze stroom van asiel-
Die moeten zo’n pand dan bijvoorbeeld kunnen
en het onderverhuurt, een hogere hypotheek
zoekers doet een enorm beroep op het huidige
kopen. Maar laten we eerst maar eens beginnen
kunt krijgen. Laatst zag ik in een reportage dat
woningbestand, en dan met name de sociale
met de trend te doorbreken door te verbieden dat
een man van begin dertig op deze manier miljo-
huurwoningen. Als er meer mensen in een land
je met huizen mag speculeren.
nair was geworden. De eigenlijke potentiële
wonen, heb je meer woningen nodig. BOUWEN VOOR SENIOREN
kopers worden op deze manier van de markt gedrukt. Ze kunnen diezelfde huizen dan vervol-
Dit zijn grofweg de belangrijkste oorzaken en
In plaats van bouwen voor starters en het mid-
gens (duur) gaan huren.
andere dan die ons worden voorgehouden.
densegment, zou er juist voor senioren gebouwd
Natuurlijk hebben we een stikstofprobleem en
moeten worden. Denk daarbij aan hofjes met
ECHTSCHEIDINGEN
natuurlijk is er een tekort aan geschikte betaal-
gemeenschappelijke voorzieningen, een soort
Vroeger bleven mensen bij elkaar vanwege de
bare woningen. De oplossingen die voorgesteld
‘centraal wonen’. Je slaat dan twee vliegen in één
kinderen en omdat het voor vrouwen financieel
worden, namelijk bouwen voor starters en het
klap: de senioren stromen door en de zorg wordt
onaantrekkelijk was om te scheiden. Tegen-
middensegment, zijn echter onhaalbaar en
aanzienlijk ontlast doordat de senioren groten-
woordig, mede dankzij meer financiële onafhan-
onnodig. Hoe kan het dat er veel leegstand is als
deels voor elkaar kunnen zorgen. En passant los
kelijkheid van vrouwen, gaan stellen sneller uit
er woningnood is?
je nog een derde probleem op: mensen zullen niet
elkaar. Het aantal eenpersoonshuishoudens
meer zo eenzaam zijn.
ben allemaal woonruimte nodig. In het geval van
Oplossingen
een scheiding ook nog vaak met voldoende plek
AANPAKKEN SPECULATIE
kunnen de stroom asielzoekers niet aan. Eerst
voor de kinderen. In plaats van één woning heb
Waarom mogen mensen een huis kopen als
komt er één en vervolgens komt er een (groot)
je er dan dus twee nodig. Dat dit een aanslag op
beleggingsobject terwijl er woningnood is? Als we
gezin achteraan. Ik gun deze mensen een plekje,
het woningaanbod is lijkt me duidelijk.
nu gewoon stellen dat je alleen een huis mag
maar de realiteit is dat andere gegadigden daar-
kopen als je er zelf in gaat wonen (ik kan me nog
door niet aan de beurt komen en nog langer moe-
SCHEEFWONING
herinneren dat er vroeger in Groningen zo’n regel
ten wachten. Vaak worden deze gezinnen
Veel senioren wonen eigenlijk in te grote huizen.
was. Waarom is die eigenlijk afgeschaft? ). Een
gehuisvest in veel te kleine huizen en dat gecom-
blijft maar stijgen. Onze maatschappij is heel individualistisch geworden. Deze mensen heb-
BEPERKEN VAN NIEUWKOMERS Ik vind het hard dit te moeten zeggen, maar we
Ze zouden wel willen verhuizen, maar niet naar
bineerd met het verschil in cultuur geeft regelma-
het huidige aanbod. Bij ons in de wijk staat een
tig spanningen in de wijken.
verzorgingsflat waar meer dan veertig apparte-
doorstroom. De huizen zijn er dus wel, maar ze
Conclusie
worden bewoond door de verkeerde mensen.
Oké, er is woningnood, maar die zit anders in
Jonge gezinnen komen daardoor knel te zitten.
elkaar dan ons nu wordt voorgehouden. De mis-
menten leeg staan. Doordat ouderen massaal in veel te grote huizen blijven wonen, is er geen
match tussen vraag en aanbod wordt grotendeels VERHUURDERSHEFFING
veroorzaakt door speculatie. Het gebrek aan door-
Enige tijd geleden waren er grote speculatie-
stroming zorgt ervoor dat veel mensen, met name
schandalen van enkele grote woningbouwcoö-
senioren, te groot behuisd zijn. We moeten
peraties, waaronder Vestia. Het verlies was
de bevolkingsgroei stoppen. Het hebben van
gigantisch en deze schuld werd vereffend door
grote gezinnen is niet meer iets van deze tijd.
de woningbouwverenigingen een soort belasting
Tot slot: misschien zorgt corona ervoor dat we
te laten betalen, de verhuurdersheffing. Die
weer meer oog hebben gekregen voor wat echt
belasting heeft er vervolgens voor gezorgd dat de
belangrijk is. Wellicht zorgt dat ervoor dat we
huren fors omhoog gingen en dat er nauwelijks
andere keuzes maken. ■
12
ZORG | SENIORENkrant
Leven weer op de rit Iedereen die vragen heeft over onderwerpen als zorg, wonen, welzijn en inkomen kan daarbij kosteloos de hulp inroepen van een onafhankelijke cliëntondersteuner. Weinig mensen weten dat en dat is jammer. Want door omstandigheden kun je ineens de grip op je leven kwijt zijn. Een cliëntondersteuner kan dan helpen bij het vinden van oplossingen.
UIT DE PRAKTIJK
waar ik naderhand natuurlijk altijd spijt van heb.
afhankelijk van mijn vrouw en kan ik mijn vrienden
Tekst: Riemie van Dijk | Foto: Zorgbelang Fryslân
Het onderhoud van onze tuin vol prachtige plan-
van het koor blijven ontmoeten. Hij vroeg me wat ik
ten en het autorijden komen nu ook helemaal voor
van het idee vond om één dag per week naar dag-
rekening van mijn vrouw. Sinds kort is bij haar staar
besteding te gaan. Dan houdt mijn vrouw tijd voor
Ineens de grip op het leven kwijt
op beide ogen geconstateerd. Ze zal twee opera-
zichzelf over en kan ze haar vrijwilligerswerk blijven
Het echtpaar Schipper is gepensioneerd en
ties moeten ondergaan. Dat roept vragen op. Hoe
doen. Ik ga nu samen met mijn zoon kijken welke
heeft het fijn samen. De kinderen zijn de deur uit.
regelen we dat? Ze mag dan een tijdje niet buk-
dagbesteding uit de omgeving mij aanspreekt.”
De zoon woont om de hoek en de kleinkinderen
ken, zwaar tillen of autorijden.”
komen regelmatig even aanwaaien. Hun doch-
“De cliëntondersteuner adviseerde ons ook om bij
ter heeft een verstandelijke beperking en woont
De zoon helpt zoveel als hij kan, maar hij maakt
de gemeente huishoudelijke hulp aan te vragen”,
in een complex voor beschermd wonen in een
zich ook zorgen. Hoe moet het na moeders ope-
zegt mevrouw Schipper. “Dat ontlast mij, ook nadat
nabijgelegen stad. Ze genieten van hun hobby’s
raties? Hoe verloopt de ziekte van zijn vader? Kun-
ik hersteld ben van de staaroperaties. Hij wist ons
en trokken er tot voor kort regelmatig op uit met
nen zijn ouders blijven wonen in het dorp waar ze
bovendien te vertellen dat we samen met de ge-
de camper. Tot voor kort, want begin vorig jaar
het zo naar de zin hebben? Moeten er alvast zaken
meente kunnen onderzoeken welke woningaan-
kreeg de heer Schipper moeite met traplopen en
geregeld worden voor zijn zus?
passingen mogelijk zijn om zo lang mogelijk in dit
autorijden. “We schreven dat eerst toe aan het ouder
huis te kunnen blijven wonen. Binnenkort komt er
worden”, vertelt zijn vrouw. “Maar na een traject vol
Blij verrast
iemand bij ons langs om daar samen met ons naar
onderzoeken bleek het Parkinson te zijn.”
Een goede vriend van het echtpaar geeft de tip
te kijken. Een week na zijn bezoek belde de cliën-
om te bellen met een onafhankelijke cliëntonder-
tondersteuner nog een keertje met de suggestie
Haar man krijgt nu medicijnen van de neuroloog,
steuner. “We waren blij verrast, want er waren geen
om onze zoon te vragen wettelijk vertegenwoor-
waar hij gelukkig goed op reageer. “Elke week ga
kosten aan verbonden. De cliëntondersteuner
diger van zijn zus te worden. Dat wil hij wel, daar-
ik naar een fysiotherapeut om te sporten”, zegt hij.
kwam bij ons thuis, om zo een goed beeld van de
om gaat hij mentorschap en bewindvoering bij
“Muziek maken, wandelen en fietsen gaat jammer
situatie te krijgen. Hij stelde voor om te onderzoe-
de rechter aanvragen. We zijn inmiddels een paar
genoeg niet zo goed meer. Daar word ik chagrijnig
ken welke mogelijkheden er zijn om onze situatie
maanden verder en langzaam maar zeker krijgen
van en dat reageer ik soms af op mijn vrouw. Iets
te verlichten. Met een Wmo-taxipas ben ik minder
we ons leven weer op de rit.”
“ALS CLIËNTONDERSTEUNER KUN JE IETS BIJDRAGEN, WAARDOOR MENSEN WEER ZELF VERDER KUNNEN. NIET UIT HANDEN NEMEN, MAAR SAMEN NAAR OPLOSSINGEN ZOEKEN” Marjon Boersma – cliëntondersteuner MEE Fryslân
der bieden MEE Friesland en Zorgbelang Fryslân gratis en onafhankelijke cliëntondersteuning aan. Het is helemaal aan jou of je met je zorgvraag naar een wijk- of dorpsteam gaat, of dat je liever de hulp inroept De gemeente Leeuwarden heeft
Als je hulp nodig hebt en je kunt die
De sociale wijkteams en dorpen-
het nodige geregeld om haar in-
hulp niet vinden in je omgeving,
teams hebben buurt- en dorpska-
woners,
dan kun je gebruik maken van deze
mers ingericht waar je terecht kunt
De meeste cliëntondersteuners heb-
ondersteuning.
voor hulp en een luisterend oor. Ver-
ben een achtergrond als maatschap-
ongeacht
de
leeftijd,
te ondersteunen bij zorgvragen.
van een cliëntondersteuner.
13
Foto: rawpixel.com - www.freepik.com
SENIORENkrant | ZORG
“ALS CLIËNTONDERSTEUNER KAN IK MENSEN EEN ZETJE GEVEN OM HEN VERDER TE HELPEN OF BEVESTIGEN DAT ZE OP DE JUISTE WEG ZIJN. DAT LAATSTE KAN OOK AL ENORM HELPEN” Tannie Peters – cliëntondersteuner Zorgbelang Fryslân
pelijk werker. Ze beschikken over
met je in gesprek over de zorgvraag
kennis van het aanbod in zorg en
die er ligt. Dat kan van alles zijn:
ondersteuning en ze weten de weg. Ze luisteren naar je wensen, zien mogelijkheden en bespreken waar en bij wie je hulp kunt krijgen. De meerwaarde van cliëntondersteuning is dat het onafhankelijk is; cliëntondersteuners zijn niet in dienst van de gemeente. Cliëntondersteuning is er ook voor mensen die onder de WLZ vallen. Als het om ouderen gaat, zijn het vaak familieleden of mantelzorgers die contact opnemen met een cliëntondersteuner. Het eerste telefonische contact vindt altijd binnen twee tot vijf werkdagen plaats. Soms kan een hulpvraag al tijdens het eerste telefoontje opgelost worden. In andere gevallen volgt er een huisbezoek, een afspraak op kantoor of er is contact via (beeld)bellen. Dit is
- “ Ik wil een Pgb aanvragen voor mijn vader, maar het lukt me niet om de formulieren daarvoor in te vullen.” - “ De dagbesteding van mijn partner is door corona weggevallen en ik wil graag weten of er alternatieven zijn.” - “ We hebben binnenkort een keukentafelgesprek met de gemeente over de inzet van huishoudelijke hulp vanuit de WMO. Is er iemand die dat gesprek met ons kan voorbereiden en erbij aanwezig kan zijn?” - “ Ik kom er niet uit met het wijkteam. Wie kan ik vragen als onafhankelijke bemiddelaar? - “ Ik ben mantelzorger van mijn ouders en het lukt me allemaal niet meer. Welke steun is er voor mantelzorgers?”
afhankelijk van de situatie. De inzet is in principe kortdurend.
De ondersteuning is dus heel breed, maar altijd adviserend. Iedereen
De cliëntondersteuner is geen hulp-
moet zelf de regie over zijn eigen
verlener, maar staat naast je en gaat
leven kunnen houden. ■
MEER WETEN? Op onderstaande website vind je veel informatie over cliëntondersteuning: www.informatielangdurigezorg.nl/clientondersteuning/ Voor een afspraak bij een buurt- ofdorpskamer:
Gespecialiseerd in familie- en erfrecht, mediation en estateplanning
Amaryllis 058-303 0401 of het Buurtservicepunt 06-348 43 569 Voor cliëntondersteuning: MEE Friesland - 058 - 2 844 944 of Zorgbelang Fryslân - 085-4 832 432 (lokaal tarief)
Stationsweg 1 | 9001 ED Grou 0566 - 60 14 04 | www.notarismirjam.nl
14
REDACTIE | SENIORENkrant
Ik zit er klaar voor met een kop thee. Namens de Leeuwarder Seniorenkrant mag ik bij twee gesprekken van ‘In je uppie aan de lijn’ aanschuiven, om een indruk te krijgen van dit bijzondere project. Per mail ontvang ik een telefoonnummer en een inlogcode om deel te nemen. Het eerste gespreksthema is ‘zwijgen’. Ik maak er in mezelf een grapje over: zou er überhaupt wat worden gezegd? Het is ook wel een beetje spannend. Wie zitten er in het gesprek en hoe verloopt het?
Tekst: Jeltsje de Boer | Foto: Marije Kuiper
'LATEN WE EVEN BELLEN'
AAN GESPREKSSTOF GEEN GEBREK Iedereen heeft nagedacht over het thema dankbaarheid. Zelf heb ik een klein gedichtje gemaakt, waar aandachtig naar wordt geluisterd. Ik vertaal het nog even in het Nederlands, omdat niet iedereen het helemaal kan volgen. Gespreksleidster Annemarie maakt mooie overgangen naar een volgende deelnemer en bewaakt of iedereen voldoende aan het woord komt. De een is dankbaar omdat hij hulp krijgt van de buurman voor het tuinwerk, een ander omdat er in ons land voor-
Een week voor het eerste telefoongesprek spreek
herinneringen oproepen. Ik neig dan ook naar
zieningen zijn waar we gebruik van kunnen
ik projectleider Annewiep Bloem over ‘In je Uppie
afdwalen, maar blijf bij de les om het verhaal van
maken als dat nodig is. Aan gesprekstof geen
aan de lijn’. UP! Een nieuwe kijk op ouder worden is
de anderen te volgen.
gebrek. Zo gaat de tijd alweer snel voorbij en we
een initiatief van Alet Klarenbeek. Vanuit UP!
kiezen het thema voor de volgende sessie.
worden toegankelijke kleinschalige themage-
Het gesprek is een uitwisseling van gedachten en
‘Opnieuw beginnen’ wordt het. Ik krijg meteen
sprekken voor ouderen georganiseerd. Door deze
meningen. De vijfenveertig minuten zijn zo voor-
een binnenpretje. Iedere dag begin ik opnieuw
gesprekken hoef je niet in je uppie te peinzen over
bij. Een van de deelnemers verlaat het gesprek
mijn strijd tegen overtollige kilo’s. Maar of ik dat
levensvragen en kun je met anderen van gedach-
voortijdig omdat de batterij van de telefoon leeg is.
zal inbrengen? Een leuk gedichtje misschien.
ten wisselen. Helaas heeft Covid-19 een streep
Tja, dat kan ook gebeuren. In de afronding plannen
Ik heb er alweer zin in. ■
gehaald door de fysieke bijeenkomsten, maar voor
we een nieuwe datum en kiezen als volgend thema
alles is een oplossing. Er is gekozen voor een
dankbaarheid.
telefonische variant: ‘In je Uppie aan de lijn’.
* UP! is een landelijke organisatie die zich als
“De telefoongesprekken hebben het voordeel van
HET TWEEDE GESPREK: WE LEREN ELKAAR AL
partner aansloot bij de coalitie ‘Een tegen
anonimiteit,
EEN BEETJE KENNEN
eenzaamheid’ van het ministerie van VWS
gemakkelijker hun verhaal vertellen”, zegt Anne-
Na drie weken zit ik er opnieuw klaar voor. In het
(Volksgezondheid,
wiep. “Maar elkaar ontmoeten is voor de meeste
voorstelrondje herken ik iedereen van het vorige
coalitie heeft tot doel om zoveel mogelijk
mensen toch fijner. We hopen dan ook dat er snel
gesprek en dat is prettig. We leren elkaar al een
partners aan zich te binden om eenzaamheid
weer livegesprekken plaats kunnen vinden.”
beetje kennen. Ik durf nu ook te vragen of we mis-
te bestrijden. In Leeuwarden is het Generatie-
schien wat meer Fries kunnen spreken. De andere
huis een partner van UP. ‘In je uppie aan de lijn’
Meestal komen de deelnemers uit dezelfde regio en
deelnemers zijn ook Friestalig en ik druk me het
wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting de
spreken ze dezelfde taal. “Hoewel, onlangs was er
liefst uit in mijn memmetaal. Dat vindt iedereen
Friesland.
een gesprek met een Fries, een Liwadder, een Bil-
prima. De oudste deelnemer vertelt dat hij 89 jaar
ker en een ouwe seun út Harlingen”, aldus Bloem.
is en sinds vijf jaar weduwnaar. Hij is hikke en tein
“Dat was erg leuk!” Voor de toekomst wordt nage-
(geboren en getogen) in Stiens. De huisarts gaf het
dacht over de vraag hoe ouderen met een migratie-
advies om mee te doen aan ‘In je uppie aan de lijn’,
achtergrond bereikt kunnen worden. Het mooiste
omdat er zo weinig sociale contacten zijn in de
MEEDOEN?
is toch dat je je kunt uiten in je moedertaal.
coronatijd. Dat speelt sowieso bij het ouder wor-
De deelnemers worden vaak door partners
den, een stukje eenzaamheid. De deelnemers vin-
van Up! benaderd om mee te doen aan
HET EERSTE GESPREK: IK BEN ER KLAAR VOOR
den het prettig om met anderen van gedachten te
dit initiatief, maar als je belangstelling hebt
En dan is het zover. Gespreksleidster Annemarie
wisselen. Het wordt als bijzonder ervaren dat je
kun je je ook aanmelden via 06 - 17 17 62 82
heet ons welkom en vraagt of we een kopje thee bij
veel kunt delen zonder elkaar te zien.
waardoor
sommige
deelnemers
de hand hebben. Ah, dat had ik goed ingeschat. De voorwaarden voor het gesprek zijn duidelijk: iedereen vertelt uit eigen ervaring, er wordt niet geoordeeld en er kan in vertrouwen worden gesproken. We doen eerst een voorstelrondje. “Vertel daarbij eens wat je uitzicht is”. Dat breekt het ijs, weet Annemarie uit ervaring. Er zijn dit keer vier deelnemers, uit Stiens, Leeuwarden en Grou. De leeftijden variëren. Annemarie opent het thema met het spreekwoord 'Spreken is zilver, zwijgen is goud' en een gedicht van Toon Hermans. Dat is een goede insteek, want het gesprek komt meteen op gang. “Er zijn mensen
die kakelen als een kip zonder kop, niet nadenken en allerlei onzin uitkramen”. “Hoeveel ruimte geef je aan mensen die niet zo gemakkelijk uit hun woorden komen” Opmerkingen die meteen eigen
Welzijn
en
Sport).
Deze
SENIORENkrant | COLUMN
15
COLUMN COLUMN
De wereld van Koesma Op 28 maart vierde ik voor de derde keer dit jaar een nieuwjaarsfeest. Het westerse Nieuwjaar in januari, het Chinese in februari en in maart begint het nieuwe jaar voor Hindoestanen. Ik vier ze allemaal, met een fles bubbels. Nu er niet zoveel bewegingsvrijheid is, word ik thuis dronken. Dat gebeurt in een mum van tijd, want na twee glazen zie ik al sterretjes. Het Hindoestaanse nieuwjaarsfeest staat bekend als Holi Phagwa en het is ook meteen het begin van de lente. Deze dag wordt normaliter groots en uitbundig gevierd. Jong en oud, groot en klein: we smeren elkaar in met gekleurd poeder en vloeistoffen en besprenkelen elkaar met reukwater. We dragen zoveel mogelijk witte kleding, zodat de kleurenexplosie effectief en zicht-
DE LENTE IN MIJN BOL baar is. We dansen uit de maat en kleuren buiten de lijntjes, de muziek staat luid, we zijn in een topstemming en nemen het ervan. Het is een solidariteitsfeest én een oogstfeest. We hopen op een goede oogst in alle opzichten. Alsof we uit onze winterslaap ontwaken. Kon het maar altijd lente zijn!
moeite waard na zoveel gezelligheid. Gelet op het jaargetijde, het kleurenpalet en de vrolijkheid is het feest vergelijkbaar met Carnaval of Koningsdag. Het is heerlijk om af en toe kinderlijk dwaas te doen. Ik moet al zo serieus zijn op het werk. Mijn moeder zegt altijd: “Zodra jij in de buurt
komt van kinderen dan worden ze wild”. Ik provoceer en ik daag uit, altijd op zoek naar een leuk gesprek, een mooie glimlach en wat geplaag. We moeten nooit ophouden met speels, nieuwsgierig en geïnteresseerd zijn in de ander. Het leven gaat niet op zoek naar jou. Het is aan jou om het leven te ontdekken! Subh Holi! ■
Er zijn van die feesten waarbij je ongegeneerd gekkigheid kunt uithalen zonder dat iemand er van opkijkt. Hoe doller, hoe beter. Ongeacht of je koning, president, directrice of boer bent; jouw status en afkomst doen er niet toe. Alle verschillen vallen weg, we zijn gelijk en klaar voor een nieuwe start. Dát is Holi Pagwa! Het feest laat een flinke puinhoop achter en jezelf oppoetsen en schoonboenen is een hele klus, maar zeker de
Foto: Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Jan de Jong
Vergeten beroep DE PORDER Tegenwoordig hebben we een wekker om te zorgen dat we op tijd op het werk verschijnen. De een heeft de mobiele telefoon naast het bed liggen, een ander wordt graag gewekt met fluitende vogeltjes of muziek en weer een ander heeft een ouderwetse harde ratelwekker nodig om wakker te worden. Maar er was natuurlijk een tijd dat de wekker nog niet was uitgevonden. Hoe deden ze dat toen? Heel vroeger leefde men met de natuur. Als de zon opkwam was het tijd om op te staan en als de zon onderging was de dag ten einde. Later gaf de kerkklok houvast. Toen er in de achttiende eeuw steeds meer fabrieken kwamen, was het van belang dat arbeiders op tijd op het werk verschenen. Ze hadden het geld nodig om te overleven en verslapen
De machinist van de trein, die tegen halfzeven des morgens uit Hastings naar Ashford vertrekt, ontving de volgende brief van een huismoeder: “Zoudt u zo goed willen zijn een stoot op de stoomfluit te geven wanneer ge over de ijzeren brug rijdt achter het station Rye, want mijn man rekent op uw trein voor het opstaan, daar wij geen wekker kunnen krijgen”.
was geen optie. Zo ontstond het beroep van porder.
Foto: Nishant Das voor www.pexels.com
Tekst: Koesma Basdew.
Kort na de Tweede Wereldoorlog verdween het beroep van porder. Wekkers werden toen betaalbaar. Voor 75 cent kocht je er één en die kosten had je er binnen een maand uit. Leeuwarden had in 1947 nog een porder, zoals op de foto te zien is. ■
DE ZON SCHIJNT VOOR IEDEREEN - Johnny Jordaan M’n vader was porder, ik zie hem nog gaan Wanneer hij des morgens moest porren Al was het geen vetpot, dat pordersbestaan Toch deed-ie ‘t zonder te morren Want ondanks zijn armoe leefde-ie blij En dikwijls dan zei-ie tot mij Refr.: De een is gesjochten, de ander weer rijk We zijn op de wereld niet allen gelijk De een wordt geboren in een villa of slot De ander roept ‘mamma’ in een vochtige krot Maar iets blijft ‘t zelfde, of je arm bent of rijk
Sommige porders werden door de werkgever
Dat is voor ons allen gelijk
Een porder deed ’s ochtends heel vroeg een rondje
betaald, maar meestal huurde een familie zelf een
Want kijk naar de hemel, dan zie je ‘t meteen
langs tientallen arbeiders om hen wakker te maken
porder in. Kosten: ongeveer 7 cent per week. Later
De zon schijnt voor iedereen
door met een stok op de deur of het raam te tikken.
werd dat rond de 20 cent.
Of er werden steentjes of erwten tegen de ramen
Ik denk aan die jaren nog dikwijls terug
geschoten, met behulp van een blaaspijp. Heel af en
Vaak had een porder er nog een andere baan naast.
‘t Lijkt me zo kort nog geleden
toe had de porder zelfs de huissleutels om iemand
Het beroep was ook gewild onder vrouwen, met
Geen porder bestaat meer, de tijd gaat zo vlug
letterlijk uit bed te porren.
name weduwes. De grote vraag was natuurlijk hoe
Verleden wordt nimmer meer heden
de porders zelf op tijd uit hun bed kwamen. En het
Zie ik de Zeedijk, hoor ik vader z’n stem
In de Leeuwarder Courant van 21-1-1948 stond een erg
grappige is dat er porders waren die iemand inhuur-
Dan klinken de woorden van hem
leuk stukje over een alternatieve porder in Engeland:
den om hen wakker te maken.
16
ZORG | SENIORENkrant
WAT IS THUISZORG PATYNA? Patyna is een gespecialiseerde organisatie voor zorg in Friesland. We bieden een breed scala aan zorg- en dienstverlening. Van thuiszorg tot en met intensieve verpleeghuiszorg en revalidatie.
Thuiszorg Patyna is een thuis-
gen, zorg levert aan huis. Het gaat
Mocht
zorgorganisatie
naar
aanleiding
van
met
kleine
hierbij om alle soorten thuiszorg.
bovenstaand verhaal nog vragen
uit
(wijk)-
Wij verstaan hieronder verzorging,
hebben
verpleegkundigen en zorgkundi-
verpleging, nachtzorg, vakantie-
geworden dan kunt u vrijblijvend
zorg, hulp in de huishouding en
contact
individuele begeleiding. We heb-
zorg Patyna Team Leeuwarden
ben een kantoor in Techum, maar
tel. 0515 - 72 97 60.
teams,
die
u
bestaande
of
nieuwsgierig
opnemen
met
zijn Thuis-
leveren zorg in heel leeuwarden, Grou, Wergea, Wytgaard, Wirdum,
PS de foto's zijn gemaakt voor coronatijd.
Deinum. Wij zijn 24 uur, 7 dagen in de week bereikbaar. Wij hebben een nauwe samenwerking met huisartsen en andere disciplines en streven naar de beste zorg voor de cliënt.
Ik hoor graag wat van je!
www.patyna.nl
“Door mijn scootmobiel heb ik mijn bewegingsvrijheid terug”
Al 35 jaar is Vegro dé expert in hulpmiddelen Het Vegro-team van de zorgwinkel in het Medisch Centrum Leeuwarden staat voor jou klaar. Hoe doen wij dat?
Audiometrisch onderzoek Hoortoestellen Hoorhulpmiddelen Gehoorbescherming Second Opinion
Vegro is jouw zorgwinkel voor het lenen, huren en kopen van hulpmiddelen.
•
Wij adviseren jou over producten om langer veilig thuis te kunnen wonen.
•
Vegro werkt samen met alle zorgverzekeraars in Nederland waardoor jij veel hulpmiddelen gratis kunt lenen.
•
Vegro biedt een uitgebreid assortiment aan onder meer lichtgewicht rollators
•
Bij Vegro kan iedereen óók terecht voor service en onderhoud.
Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden Tel. 058-727 11 11
Waar kun je ons vinden?
www.jerrehoorzorg.nl
Openingstijden
Jerre betekent horen
Vegro zorgwinkel Leeuwarden Winkelstraat Medisch Centrum Leeuwarden Henri Dunantweg 2, 8934 AD
Ma t/m vrij: 09:00- 17:30 Zaterdag: 14:00- 17:00 Telefoonnummer: 0900 - 288 77 66 (24/7)
Kom in de Vegro zorgwinkel langs zonder afspraak
2104-04-a
Thialfweg 17 8441 PV Heerenveen Tel. 0513-72 72 72
•
SENIORENkrant | GELUK
17 Het is niet helemaal je dag en je besluit een wandelingetje te maken om de zinnen wat te verzetten. Ineens valt je oog op een voorwerp. Het lijkt wel een steentje, maar het heeft ook iets kleurrijks dat je niet thuis kunt brengen. Je loopt er naartoe en bekijkt het van dichtbij. Voor je ligt een beschilderde steen. Het leuke tafereeltje en het idee dat iemand moeite heeft gedaan om dat te maken, zorgen voor een welkome glimlach. Het blijkt om een ‘happy stone’ te gaan, bedoeld om iemand een geluksmomentje te bezorgen en daarmee de wereld een beetje mooier te maken. Je mag de steen laten
Tekst: Boukje Wiersma Meraki Tekst & Zo Foto boven: Erasmus Noorderbreedte Foto links: Ankie Winkel
liggen, meenemen of ergens anders weer neerleggen.
HAPPY STONES BRENGEN
geluksmomentjes
Het maken en zoeken van happy
leven veel wedstrijden van het
een happy stone kan oproepen,
bewoners.
stones is sinds de uitbraak van
skûtsjesilen.
bedacht ze een leuke activiteit
stenen bewonderen. Een mevrouw
voor op haar werk. Ze deed een
van mijn afdeling liep dagen met
corona ook in Leeuwarden een
Ze
bleven
elkaars
echte rage geworden. Het idee
TIJD VOOR MOOIE MOMENTEN
oproep op Facebook en vroeg wie
een hartjessteen rond, gemaakt
is jaren geleden al ontstaan en
En dan is er nog het verhaal van ver-
bereid was stenen te beschilderen
door een klein kindje. Een andere
overgewaaid uit het buitenland.
pleegkundige Sharli. Ze beschildert,
voor Erasmus. Die stenen wilde ze
bewoner vond de stenen met Friese
Tijdens de eerste lockdown gingen
verstopt en zoekt met haar kinde-
verstoppen door het hele gebouw,
spreuken geweldig en probeerde
kinderen massaal op berenjacht,
ren regelmatig stenen. Haar dochter
zodat de honderdzestig bewoners
die te krijgen door met anderen
nu kijkt iedereen om zich heen
was helemaal verrukt van de Peppa
ze konden gaan zoeken. Op dat
te ruilen. Zo heerlijk om te zien.
of er nog een mooie steen te vinden
Big die ze vond tijdens een wande-
moment mocht niemand nog naar
Dit was precies wat ik voor ogen
is. De ideale manier om creatief
ling. De blijheid die de steen teweeg
buiten en het zou zorgen voor
had toen ik eraan begon: positieve
bezig te zijn én een leuk doel voor
bracht bij haar kinderen raakte haar
plezier én beweging. De reacties op
momenten creëren.”
een wandeling. Maar ook een
en ze moest aan de bewoners van
haar oproep waren overweldigend.
middel om in te zetten in de zorg
Erasmus Noorderbreedte denken.
“Er reageerden bijna vijftig mensen,
Inmiddels zijn de bewoners van
voor ouderen, zo blijkt.
Sharli is daar werkzaam op een wo-
uit alle wijken van Leeuwarden.
Erasmus ook begonnen met het
ning waar mensen verblijven met
Ook was er een dagbesteding voor
versieren van stenen. “Nu we uit
HAPPY STONES LEEUWARDEN
een psychogeriatrische aandoening
gehandicapten die happy stones
quarantaine zijn, verstoppen we die
Er zijn verschillende Facebook-
zoals dementie.
aanbood. Ik ben de hele stad
tijdens het wandelen. Om daarmee
doorgereden om alle stenen op te
weer een glimlach op het gezicht
groepen
waar
gemaakte
en
gevonden stenen gedeeld worden.
Door alle hectiek van het afgelopen
halen: het waren er honderden. Die
van iemand anders te toveren.
Een daarvan is Happy Stones
jaar was er minder tijd voor
saamhorigheid, dat is echt prachtig!
Zo simpel kan het zijn.”
Leeuwarden. Er komen niet alleen
activiteiten. Maar de medewerkers
veel mooie stenen voorbij, maar
van Noorderbreedte doen er alles
STENEN RUILEN
Het mag duidelijk zijn, iedereen
ook hele leuke verhalen.
aan om het welzijn van de bewoners
De stenen werden grondig gedes-
wordt vrolijk van happy stones.
te verhogen en mooie momenten
infecteerd
Sommige rages waaien snel over,
Een oma vertelde dat er bij de
te creëren. “Dat moet simpel en
door het hele gebouw. Er waren
maar
voordeur een prachtige steen lag,
creatief, nu we geen uitstapjes
zoveel stenen dat ze de activiteit
nog een hele tijd kunnen genieten
neergelegd door haar kleinzoon.
kunnen maken naar bijvoorbeeld
zelfs drie keer konden doen. En
van dat blije gevoel dat het vinden
Wat een verrassing! De 88-jarige
de Aquazoo of de Orchideeënhoeve”,
het zoeken was een groot succes.
van een met liefde beschilderde
moeder van Corrie maakte happy
zegt Sharli. “Maar simpel is prima.
“We
steen geeft! ■
stones op de dagbesteding, die
We hebben moestuinbakken op
haar achterkleinkinderen vervol-
het dakterras gezet en zaadjes
gens verstopten. Een steen op
geplant. Het is prachtig om te zien
een begraafplaats bood een nabe-
hoe de mensen daarvan genieten.
staande een beetje troost. Iemand
Terwijl we buiten lopen plukken
maakte stenen met vergeet-mij-
we tomaten en halen we een verse
nietjes voor een zorgcentrum waar
krop sla uit de moestuinbak. Ook
mensen
Alzheimer
zijn we begonnen met het maken
hebben. En in het MCL legde Ankie
van herinneringsboekjes voor de
stenen
familie. Dat doen we samen met de
wonen met
die
afbeeldingen
van
dokters en verpleegkundigen neer.
bewoners en dat is erg leuk.”
Op een daarvan stond ‘You rock doc’. Een mevrouw uit Grou vond
OVERWELDIGENDE REACTIES
een steen met het Grouster Skûtsje.
Toen Sharli bij haar eigen kinderen
Prachtig, want ze bezocht in haar
zag hoeveel positieve gevoelens
en
hadden
daarna
echt
verstopt
hele
blije
waarschijnlijk
zullen
we
18
PUZZELS | SENIORENkrant
Win een mooie prijs!
Puzzels: Peter Teeuwen
Onder de goede inzendingen wordt weer een prijs verloot. Deze keer kun je het nieuwe boek van Lucinda Riley 'De zevende zus' winnen. puzzel@leeuwarderseniorenkrant.nl
of
Stuur de oplossing in voor 21 mei 2021 naar
Leeuwarder
Seniorenkrant,
t.a.v.
de
puzzelkoning,
Gouverneursplein 6, 8911 HH Leeuwarden. Vermeld naast de oplossing je naam, adres en woonplaats, en eventueel telefoonnummer. Vanaf 24 mei 2021 is de oplossing te vinden op www.seniorenkrant.nl. De winnaar wordt bekend gemaakt in de volgende editie en op Facebook.
5-letterwoorden
Ruitpuzzel
Zet de volgende 5-letterwoorden in het raster, zodat alle woorden geplaatst kunnen
Vul het schema hieronder in. Tot aan het woord van
worden. De laatste letter van het eerste woord is de beginletter van het tweede woord.
10 letters komt er per regel een letter bij. Daarna
CEDER, CLOWN, GEVAT, LINKS, NACHT, NAGEL, NEVEN, NIETS, RAMEN, ROZIG,
gaat er iedere keer weer een letter af. De volgorde
STOEL, TABEL
van de letters kan veranderen.
N
L
Prijspuzzel - Een nieuw geluid We snakken allemaal naar wat positiviteit. Daarom bestaat deze puzzel alleen maar uit positieve woorden. Maak van de volgende lettercombinaties steeds een woord dat daarmee te maken heeft en vul dat in het diagram in. Begin met de eerste en zet die op plek 1 enzovoort. Houd dus dezelfde volgorde aan. Als je alles goed invult, verschijnt er op de gele balk een ander woord dat hiermee te maken heeft. Dat is de oplossing. 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 E E C E E E K C A
2 E K E E E E L E A
3 E L I G H G O E D
4 F U L G L K R F E
5 K
6 L
7 S
8 T
9 IJ
10
M I K O V P I
M L R P IJ R L
N L IJ T
O Z
P
T
T
W
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
LENGTEMAAT OUDER PERSOON SLOTWOORD BERGWEIDES OUDERWETS WOORD VOOR DOORZEUREN VAZAL TREKPOP OPMETEN VAN PERCELEN MAART, APRIL, MEI ZITTEN IN JE KEEL PERSONEN DIE IN DE WAR ZIJN ADELLIJK PERSOON DOORGEVEN KRUIDACHTIGE PLANT MAAK JE BROOD VAN HONINGDRANK VOORNAAMWOORD WISKUNDIG GETAL
SENIORENkrant | VEILIGHEID
19
HULP VOOR OUDEREN DIE MISHANDELD WORDEN Je dochter die je een klap geeft omdat je te langzaam bent met aankleden. Je buurman die geld uit je portemonnee steelt als hij boodschappen voor je doet. Naar schatting werden vorig jaar 62.000 ouderen mishandeld en door de
Foto: Cristian Newman / unsplash
vergrijzing zal dit aantal alleen maar toenemen. Dat hoeft niet. Er is hulp om de mishandeling te doen stoppen.
Er wordt van oudermishandeling gesproken als het mensen van 65 jaar en ouder betreft. Er zijn verschillende
soorten:
lichamelijke
mishandeling, geestelijke mishandeling, financiële uitbuiting, seksueel
geweld
en
verwaarlozing.
Daders kunnen professionals zijn (denk aan de thuishulp of de verpleegkundige), maar ook een mantelzorger, zoals je echtgenoot of echtgenote, zoon, dochter of buurvrouw. “Het is erg moeilijk voor ouderen die mishandeld worden om erover te praten omdat ze afhankelijk zijn van degene die voor ze zorgt. Je bent bang dat je bijvoorbeeld geen boodschappen meer krijgt, dat je huis niet wordt schoon-
SCHAAMTE
zorg je man of dochter te zwaar
zorger, dan kun je de huisarts bel-
gemaakt of dat je niet uit bed wordt
Ook schaamte speelt een grote rol
geworden. Ontspoorde mantelzorg
len. Bij iemand die dementie heeft,
gehaald als je er iets van zegt.
in het zwijgen over ouderen-
noemen we dat. De mantelzorger
is ook vaak een casemanager
Dus zwijg je en pas je je aan,”
mishandeling. “Je denkt dat het
is zelf op leeftijd of heeft ook nog
betrokken met wie je de mishan-
vertelt Gerda de Groot, werkzaam
aan jou ligt, omdat je door je ziekte
een baan en een gezin, dus kan
deling kunt bespreken en waar
bij Fier en coördinator Centrum
zo traag bent geworden, je voelt je
overbelast zijn. Hij of zij is moe,
ook de mantelzorger die de zorg
Seksueel Geweld Friesland. Fier
stom en onhandig. Of als het om
heeft een korter lontje en kan
niet meer goed kan bieden, terecht
is
en
geld gaat, weet je niet meer zo
dan soms een duw of tik geven,
kan. Dat geldt ook voor de mensen
behandelcentrum op het terrein
goed hoe het zit en begint je aan
knijpen
en
van wijkteams. Of je kunt bellen
van geweld in afhankelijkheids-
jezelf te twijfelen: heb je wel goed
schreeuwen. Er was bijvoorbeeld
met Veilig Thuis, Fier of het Cen-
relaties.
geteld?”
een man die zijn dementerende
trum Seksueel Geweld. Gerda: “Het
vrouw aan de verwarming vast-
is heel belangrijk dat je erover
Bij seksueel misbruik komt er nog
bond
boodschappen
praat. Om het te stoppen, om het
iets anders om de hoek kijken,
kon halen. Het was goedbedoeld,
patroon van mishandeling te door-
'HET IS HEEL
geeft Gerda aan. “Veel ouderen
hij wilde ervoor zorgen dat ze
breken, zodat jij je weer veilig voelt
vinden het moeilijk om over sek-
warm bleef en niet weg kon lopen.”
en de ander hulp krijgt.” ■
BELANGRIJK DAT JE
sualiteit te praten, dat was vroeger
EROVER PRAAT.
geen onderwerp waar vrijelijk over
Als het om een professional gaat
werd gesproken. Als iemand je
die zich schuldig maakt aan mis-
www.fier.nl
OM HET TE STOPPEN,
helpt met douchen en je aanraakt
handeling, dan kun je bijvoorbeeld
088-20 80 000
OM HET PATROON VAN
op een manier die je niet prettig
een klacht indienen bij de werkge-
vindt, dan begin je daar niet
ver. Gaat het om iemand uit je
Centrum Seksueel Geweld
zomaar over.”
eigen omgeving, zoals een mantel-
0800-0188
het
landelijk
expertise-
MISHANDELING TE DOORBREKEN, ZODAT JIJ JE WEER VEILIG VOELT EN DE ANDER HULP KRIJGT'
of
zodat
boos
hij
worden
HULP Het is goed om hulp te zoeken
GELDZAKEN REGELEN
als je, op welke manier dan ook,
Je kunt ervoor zorgen dat meer mensen je geld beheren, zo valt het
mishandeld
benadrukt
sneller op als er iets misgaat op het gebied van je financiën. Je kunt
Gerda. “Het is belangrijk voor jezelf,
overwegen om naar een Regiobank te gaan, die hun klanten goed
maar ook voor degene die je mis-
kennen. De Rabobank heeft seniorenadviseurs die er voor zijn opgeleid
handelt. Hij of zij moet ook hulp
om geldzaken van ouderen goed te regelen.
wordt,
krijgen. Misschien is de mantel-
20
SENIORENkrant
Proefactie
Loss maalt e ijd € 7
incl. b ,30 ezorg ing/ BTW
3 maaltijden voor slechts € 10,-
Iedereen die gezond en lekker wil eten, kan bij ons terecht. Dus niet alleen ouderen, maar ook jonge mensen. Elke dag koken wij een gezonde, lekkere en gevarieerde maaltijd voor u. Traditionele Fryske stamppotten, gerechten met rijst en pasta... er is teveel om op te noemen. Ook vegetarische gerechten en dieetmaaltijden bereiden wij graag, zonder meerprijs.
Maaltijdservice aan Huis is onderdeel van de Interzorg Groep: voor al uw Thuiszorg, Woonzorg, Maatschappelijke Zorg en Maaltijdservice Foswerterstrjitte 71 | 9172 PS | Ferwert | 088 - 5180200 | www.interzorggroep.nl
✃ www.maaltijdserviceaanhuis.nl Vul de antwoordkaart in en ontvang geheel vrijblijvend 3 maaltijden voor slechts € 10,- . Normaliter kost een maaltijd € 7,30. Een maaltijd incl. nagerecht en 1x per week een voorgerecht kost € 7,90.
Postzegel niet nodig
* Na het ontvangen van de antwoordkaart nemen wij zo snel mogelijk contact met u op over het leveren van de drie maaltijden.
✔ Ik maak gebruik van de proefactie en ontvang graag eenmalig 3 maaltijden voor slechts € 10,-
Naam: Adres:
Maaltijdservice aan Huis Antwoordnummer 6700 9172 ZX Ferwert
installatiemateriaal
Woonplaats: Telefoon: E-mail:
Tuinmeubelen Loungesets Kamperen Voortenten en luifels Barbecues Buitenkeukens Laat je inspireren in onze tuinmeubelen kampeerwinkel.
Bel 058 2882120 voor een winkelafspraak. ULTIEM BUITENLEVEN Planetenlaan 2 - Leeuwarden www.ultiembuitenleven.com
SENIORENkrant
21 advertorials
'De Medido maakt het leven makkelijker' Medicijnen voor het hart, cholesterol, diabetes. Het is soms een hele klus om te onthouden wanneer je welk medicijn moet nemen. Vooral als je ook wat vergeetachtig bent. Daarom gebruikt meneer Postma sinds eind 2020 de Medido. Dankzij dit slimme
moest er voortdurend om denken. Maar nu heeft mijn vader de touw-
apparaat neemt hij voortaan altijd op het juiste moment, de juiste medicijnen in.
tjes weer in handen, ik heb veel meer tijd voor mezelf. De Medido maakt
Meneer Postma heeft diabetes. En
de Medido, vertelt Elske. “Het appa-
“Als ik zo’n seintje krijg, rijd ik direct
hij vergeet veel, sinds hij een jaar
raat piept wanneer mijn vader
langs. Mijn vader kan zijn medicij-
geleden geopereerd werd. Ook zijn
medicijnen moet nemen. Hij drukt
nen dan alsnog kan innemen.”
medicijnen vergat hij regelmatig
dan op de rode knop op het apparaat
in te nemen, vertelt zijn dochter,
en vervolgens komt er een zakje uit
EIGEN LEVEN
Elske Postma. “Ik belde hem voort-
met de juiste medicijnen, in de juiste
Meneer Postma en zijn dochter vin-
durend om te checken of hij zijn
dosering. In het begin kwam de
den de Medido echt een uitkomst.
medicijnen
ingenomen.
thuiszorg nog langs om mijn vader
“Voordat ik ‘m
Tot de wijkverpleegkundige van
te helpen, maar hij begreep het al na
dochter me steeds helpen herinne-
Thuiszorg Het Friese Land advi-
één of twee keer.”
ren aan mijn medicijnen”, vertelt
al
had
seerde een medicijndispenser te gebruiken, de Medido.”
ons leven een stuk makkelijker.” Met oog op privacy, zijn de gebruikte namen in dit verhaal fictief. ■
had, moest mijn
meneer Postma. Elske knikt. “Ik SIGNAAL GEMIST Een heel enkele keer mist meneer
EENVOUDIG IN GEBRUIK
Postma het signaal van de Medido.
MEER INFORMATIE
De Medido is eenvoudig in het
“Soms valt hij in slaap en hoort hij
Kent u iemand voor wie de Medido ook een uitkomst zou zijn?
gebruik. De apotheek levert de medi-
niets. Als er niet gereageerd wordt,
Informeer naar de mogelijkheden, bijvoorbeeld bij de wijk-
cijnen in de juiste dosering aan, in
gaat er automatisch een seintje naar
verpleegkundige van Thuiszorg Het Friese Land in uw wijk of dorp.
zakjes op een rol. Eens in de twee
bijvoorbeeld een mantelzorger of
Bel voor meer informatie naar 0900-8864 of kijk op www.thfl.nl
weken vult de wijkverpleegkundige
een zorgprofessional”, legt Elske uit.
Joop Zandberg Fietsen Grou
kan van deze service gebruik maken. Binnen een straal van 25 kilometer van Grou is dat zelfs gratis.
Nederland is hét fietsland bij uitstek
gegroeid tot een familiebedrijf met een prachtige
Wie een fiets wil kopen kan aan huis een proefrit
en de populariteit van fietsen is het
grote winkel in Grou. Zoon Sierd is sinds 1 januari
maken. “Daarvoor doen we een telefonische
2020 eigenaar en zijn broer Paul stuurt de werk-
intake, zodat de wensen en het budget duidelijk
plaats aan. Samen met hun enthousiaste collega’s
zijn. Vervolgens komen we langs met een selectie
staan de broers garant voor deskundig advies en
van een stuk of vier fietsen, die je in alle rust in je
een goede service.
eigen omgeving uit kunt proberen.”
“Persoonlijke aandacht vinden we enorm belang-
Op dit moment wordt de winkel aan de Oedsma-
rijk”, zegt Sierd. “Bij ons heerst een gemoedelijke
wei compleet verbouwd. Het aanbod wordt daar-
sfeer, klanten moeten zich thuis voelen. Dat past
mee ook groter, zodat nog meer fietsen uit voorraad
bij een familiebedrijf. We luisteren naar de wen-
geleverd kunnen worden. Je kunt bij Joop Zand-
sen, geven eerlijk advies en doen er alles aan om
berg terecht voor iedere denkbare fiets. Van stads-
iedereen zo goed mogelijk te helpen ”.
fiets tot mountainbike en van bakfiets tot
afgelopen jaar alleen maar toegenomen. Nergens ben je zo vrij als op de fiets, zonder mondkapje en met de wind door je haren. Broodje en thermoskan mee en genieten van de omgeving. Vooral elektrische fietsen zijn enorm geliefd. Logisch, want wie vanwege gezondheidsproblemen niet meer op een gewone fiets kan of durft, kan met er met een elektrische fiets toch lekker
aangepaste fiets. “We hebben hele mooie aangeDat extra stukje service is heel gewoon voor de
paste modellen die fantastisch fietsen. Veel oude-
familie Zandberg. Zo is er een haal- en brengser-
ren hebben problemen met het evenwicht en dat
vice. “We kunnen een fiets voor een onderhouds-
maakt hen onzeker. Een elektrische driewieler of
Joop Zandberg in Grou is dé fietsspecialist van
beurt of reparatie ophalen en brengen die natuurlijk
een duofiets kan dan een hele mooie oplossing
Mid-Fryslân. Deze zaak, die vader Joop 25 jaar
ook weer netjes terug. Dat vinden vooral oudere
zijn. Klanten mogen gerust een weekend uitpro-
geleden vanuit zijn huis in Akkrum startte, is uit-
klanten vaak erg prettig”. Iedereen in Friesland
beren of dat iets voor hen is.” ■
op uit trekken.
“WIJ HEBBEN HELE GOEDE ERVARINGEN MET JOOP ZANDBERG. ER HANGT EEN PERSOONLIJKE, GEZELLIGE SFEER EN DE MEDEWERKERS STAAN ALTIJD VOOR JE KLAAR. DE SERVICE IS ECHT GEWELDIG!”
22
COLOFON | SENIORENkrant
Colofon Uitgever
Devea - www.devea.nl
Eindredactie
Boukje Wiersma, Meraki Tekst & Zo
Foto's
Simon van der Woude (coverfoto)
Oplage
64.000
Druk
NDC Print
Verspreiding
Ingestoken in de huis aan huis plus 3.000 exemplaren op meer dan
Proef nu 3 maaltijden voor 15,-
50 distributiepunten in de gemeente Leeuwarden Advertenties
Doede Vellema | 06 15 37 22 55 | info@seniorenkrant.nl
E-mailadres
info@leeuwarderseniorenkrant.nl
www.facebook.com/Leeuwarder-Seniorenkrant
Disclaimer
Ondanks alle zorg die aan deze uitgave is besteed blijven vergissingen mogelijk. Wij kunnen daar echter geen aansprakelijkheid voor aanvaarden. Auteursrecht voorbehouden. ©2021
Prijswinnaar puzzel vorige editie Harm Wesseling uit de Tike mocht een mooi pakket ophalen bij de Jumbo Snekertrekweg in Leeuwarden. Hij won de prijs door de juiste oplossing (cadeautje) in te sturen. NOGMAALS GEFELICITEERD HARM!
Bestellen? Bel: 0513-20 10 08 of kijk op www.etenmetgemakfriesland.nl
Wij bezorgen nu ook thuis
Download de app en bestel
Jumbo, Leeuwarden, Vanaf 5 mei naast het WTC EXPO
SENIORENkrant | OPLOSSING PUZZELS
23
Oplossingen puzzels Stuur de oplossing van de prijspuzzel naar puzzel@leeuwarderseniorenkrant.nl of per post naar: Leeuwarder Seniorenkrant, t.a.v. De Puzzelkoning, Gouverneursplein 6, 8911 HH Leeuwarden.
E M M M M M E M
G
E
V
A
T
I
A
E
B
T
E
E
G
H
Z
A A
M
E
T
N
E
I
E
D O
W
L
M E
L
A N
A L
E L A
E
A
L
A
L
M M
E
N
A
E
N
E
A
E
A
A
M
L
N E
T
M
M
A
I
N
E
E
A
N
N
L
E
N
M
D
M
E
N A
E
M
D
E
N
E
E
M
D
D
E
D
E
T
L D
L
N
N
E
L
L
N
E L
S K
V
E C
O
A
E
L
E
OP VOORRAAD
R
E
C
O
L
E
E
A
E
E
D
E D N N N N N N N
M M A
400
SOORTEN
OOK GESCHIKT VOOR VLOERVERWARMING
N E T A A LAMIN N E R E O L V PVC 99 GRATIS LAMINAAT v.a. 6. 95 99 N T E PLIN 14. 29. PVC v.a. R E O NDERVL m2
m2 m2
OND Tijnjedijk 81 Leeuwarden 058-2896800
DIVERSE VLOERKLEDEN
VAN 69,95 NU VOOR
1,70 x 2,30 mtr
WWW.LAMINAATOUTLETFRIESLAND.NL WWW.LAMINAATOUTLETFRIESLAND.NL
Turfschip 7 Heerenveen 0513-785347
ADVIES--SERVICE SERVICE--GARANTIE GARANTIE -- LEGSERVICE LEGSERVICE & BEZORGEN IN ADVIES IN HEEL HEEL NEDERLAND NEDERLANDMOGELIJK MOGELIJK
24
SENIORENkrant
Balans Technologie
n e p p h s k a a r p s f a p o
1
2
Bel of mail ons
geef uw wensen door: Maat / kleur / Breedte
3
U blij, wij blij!
Bel of mail ons!
to t zi en s in
in onze winkel!
of Shop online
op Kamsmaschoenen.nl
xsensible.com
Xsensible is meer dan een schoen. De unieke balansz balanszool zorgt voor een gezonde en na atuurlijk tuurlijke e lichaam lichaamsh sho ouding uding. Meebewegend op jouw energie.
www.kamsmaschoenen.nl Nieuwe Oosterstraat 24 • 8911 KN Leeuwarden Tel: 058-2162496 • Whatsapp 06-53 31 39 45 www.kamsmaschoenen.nl/leeuwarden leeuwarden@kamsmaschoenen.nl