Bevrijdingskrant 80 jaar Vrijheid Fryslân by Devea

Fryslân deelt

80 jaar vrijheid

Bewaarexemplaar

Herdenken en vieren overal in Fryslân

Fryslân is 80 jaar bevrijd. Hoe die bevrijding tot stand kwam, hoe de oorlog herdacht wordt en de vrijheid gevierd, is te lezen in deze speciale Bevrijdingskrant.

Met activiteiten van nu tot en met september, inclusief het bevrijdingsfestival op 5 mei in Leeuwarden. Deze en meer activiteiten rondom herdenken en vieren zijn te vinden op friesland.nl/vrijheid

Betekenis van 80 jaar vrijheid

MAARTEN

Denk na over de betekenis van ‘vrijheid’

Het is bijna tachtig jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog werd beëindigd. De woorden ‘bevrijding’ en ‘vrijheid’ zijn voor veel mensen verbonden aan die oorlog: het zijn begrippen waarvoor destijds hard is gevochten en waarvoor heel veel mensen zijn gestorven.

Maar er zijn inmiddels ook generaties opgegroeid die de oorlog alleen maar kennen uit de verhalen van hun ouders en grootouders, uit de geschiedenislessen op school en uit boeken en films. Elk jaar, in de aanloop naar 4 en 5 mei, brengt de Leeuwarder Courant daarom verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Verhalen van mensen die deze periode nog hebben meegemaakt worden schaars, maar de inmiddels honderd jaar oude Harry van Dijk vertelt dit jaar in de LC over de oorlogsjaren zoals hij die in Akkrum meemaakte.

‘Zonder het vrije woord kan de LC niet bestaan’

‘Waar ik ook ben, ik laat mijn boodschap horen’

de staan.

De Leeuwarder Courant geeft dit jaar ook op een andere manier invulling aan het begrip ‘vrijheidsstrijders’: in een serie portretteren we tien mensen die ná de oorlog opstonden tegen onrecht of aandacht vroegen en vragen voor

kwesties die je ook kunt scharen onder de noemer vrijheid. Zo strijdt Jaleesa Schiphorst (26) uit Leeuwarden tegen racisme en discriminatie. Er ligt natuurlijk wel een link met de strijd tegen het nazisme, een ideologie die gebouwd was op uitsluiting van bevolkingsgroepen, onderdrukking (en nog veel erger) van minderheden. De redactie van de LC vindt het belangrijk om in zulke series aandacht te vragen voor deze onderwerpen, juist in een tijd waarin de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid om te zijn wie je bent en de vrijheid om te demonstreren (voor of tegen) onder druk komen te Zonder het vrije woord kan de LC niet bestaan en kunt uniet zeggen wat u ervan vindt. Over die vrijheid hoefden we ons lang niet druk te maken, maar nu is het weer van groot belang. In 2025, tachtig jaar na ‘de bevrijding’.

MAARTEN PENNENWAARD

Serie over vrijheidsstrijders van nu

Het verhaal van Jaleesa maakt onderdeel uit van een serie verhalen over tien naoorlogse vrijheidsstrijders met een link met Friesland die we niet mogen vergeten, of met wie we nodig kennis moeten maken, die na de Tweede Wereldoorlog streden of strijden voor vrijheid in de breedste zin van het woord. De verhalen zijn te lezen in Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad.

Niets missen?

Volg de LC via

Jaleesa Schiphorst (26) strijdt tegen racisme en discriminatie. Waar ze eerst vooral de straat op ging, voert ze tegenwoordig actie via kunst en cultuur. ‘We zijn meer dan de identiteit die we aannemen’.

JOSE HULSING

Een korte stilte en daarna ontlading. Geklap, gejuich, gesnik. Het moment dat koning Willem-Alexander excuses aanbood voor het Nederlandse slavernijverleden staat in het geheugen van Jaleesa Schiphorst (26) gegrift. Ze stond die zaterdagmiddag 1 juli 2023 tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden schuin achter de koning in het Amsterdamse Oosterpark, dus ze kon hem heel duidelijk zien en horen. De regen die onophoudelijk op de paraplus van de genodigden tikte, zorgde voor een extra plechtige sfeer.

„Het was gewoon kippenvel’’, zegt Schiphorst op de bank in haar appartement in Leeuwarden. Ze draagt voor dit interview de blauwwitte speld ontworpen ter ere van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. In 2023 was het 150 jaar geleden dat slavernij bij wet werd afgeschaft in Suriname en op de

Caraïbische eilanden. Het herdenkingssieraad in de stijl van Delfts blauw aardewerk verwijst naar de Afro-Surinaamse winti cultuur, waar blauw en wit symbool staan voor de Kabra, de voorouders. De koning droeg de speld ook tijdens zijn historische speech. Dat Schiphorst zo dichtbij hem stond, kwam omdat ze voor de organisatie van de herdenking aan het werk was. Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) had haar ingehuurd. Als freelance productie- en projectondersteuner in de culturele sector doet ze graag dit soort klussen, waarbij ze haar creatieve kant kan inzetten voor meer diversiteit en inclusie in de samenleving. Willem-Alexander sloot z’n betoog af in het Sranan Tongo, een in Suriname gesproken Creoolse taal: Ten kon drai. ‘Tijden zijn veranderd.’ „Het voelde echt als een moment van verandering, als een moment ook waarop veel

Ontdek meer in de LC-app

Meer van dit soort verhalen lezen? Ontdek de mooiste verhalen over 80 jaar vrijheid en nog veel meer bij LC.

Scan de QR-code en download de app. Je leest 7 dagen gratis.

Wij zijn allemaal meer dan de identiteit die we aannemen

mensen konden beginnen met hun helingsproces. Soms moet je eerst erkenning krijgen voordat je verder kunt. Daarom was ik ook heel blij voor de oudere generatie. Dat die mensen dit nog konden meemaken. En ik voelde ook gewoon trots. Al ben ik maar een heel klein onderdeeltje van die beweging, dat er toch met dat kleine beetje wat ik heb bijgedragen zoiets groots teweeg is gebracht.”

Dit interview verschijnt in de serie ‘Vrijheidsstrijders’, waarin we tien mensen portretteren die strijden voor vrijheid in de breedste zin van het woord. Lees het complete verhaal online of in de app via lc.nl/bevrijding-jaleesa.

Sinds 2018 zet Jaleesa Schiphorst zich actief in tegen racisme en discriminatie, zowel in Fryslân als daarbuiten.

80 years of freedom - Andrew Parks

“We will remember them”

Since I was a child, World War II has been a topic of conversation among our family. Not until I was in my teenaged years did I have a true understanding of how significant the War was in re-establishing freedom in Europe and the rest of the world. My Grandfather, Jim Parks, his brothers and friends sacrificed their normal lives to travel across the ocean to fight for freedom – something I couldn’t even imagine doing at 19 years of age.

I first accompanied my grandfather to Fryslân for commemorations and celebrations when I was 30 years old. The gratitude we received as Canadians and as family members of a liberator was emotional and something I’ll never forget as it was my first time seeing the impact the War had on local Frisian people. From adults to young children, the emotions were rich, and I could feel the gratitude everyone had for the Canadian soldiers for helping end the oppression in Europe. It is amazing how evident this remains, even 80 years later.

My grandfather has always been open and has shared a lot about what he experienced in the war; he can still vividly recall the roads his regiment traveled, the battles he fought and the friends and comrades he lost. One thing he has always

told me is that he needs to continue to tell the stories and speak the names of those that were lost, as this is the only way that “we will remember them”. I am grateful for his willingness to tell these stories despite the challenges of reliving the memories of this terrible time.

Last year, we traveled to Normandy, France to visit Juno beach – the beach where my grandfather landed 80-years ago on June 6, 1944. I cannot put into words the feeling of being in the exact location of where such a critical event in history took place and to be there with my grandfather. This year, it is only fitting that my grandfather Jim Parks, my family and I are travelling to Fryslan to commemorate the 80-year anniversary of the Liberation of the Netherlands. My grandfather Jim is 100-years old, but he is excited to reunite with the wonderful people of Fryslan one more time.

Andrew (33) is the grandson of Jim Parks, one of the last surviving liberators of northern Netherlands. Jim, Andrew and family live in Ontario, Canada and they will travel to Fryslân in the first week of May, together with relatives of other veterans, to attend commemorations and celebrations.

Deze bevrijdingskrant is een uitgave van de Kerngroep ‘Fryslân Betinkt & Fiert’ in het kader van 80 Jaar Vrijheid in Fryslân in samenwerking met Merk Fryslân en stichting Erfgoed & Publiek. Aan deze krant werkten mee: Gert Jan Jacobs, Thea van der Schaaf, Chantal van Wieren en Joyce van Welie.

Aan Bevrijdingsfestival Fryslân 2025 werken mee: Johan Koster, Thijs ten Berge, Nanda Tuinstra, Sanne Terpstra, Thea van der Schaaf, Chantal van Wieren, Tim Kuiper, Janneke Vonk, Anne Willem Penninga, Bas Rozeman, Jeroen Toussaint, Olaf Hansson, Frank de Vries, Marre Sloots, Judith Zijlstra en David Schalwijk.

‘‘We zullen hen blijven herinneren’’

Sinds mijn kindertijd is de Tweede Wereldoorlog een veelbesproken onderwerp in onze familie. Pas in mijn tienerjaren begon ik echt te begrijpen hoe belangrijk de oorlog was voor het herstellen van de vrijheid in Europa en de rest van de wereld. Mijn grootvader Jim Parks offerde, samen met zijn broers en vrienden, zijn normale leven op om de oceaan over te steken en te vechten voor vrijheid – iets wat ik me op 19-jarige leeftijd niet eens zou kunnen voorstellen.

Toen ik dertig was, vergezelde ik mijn grootvader voor het eerst naar Fryslân voor herdenkingen en vieringen. De dankbaarheid die we ontvingen als Canadezen en als familieleden van een bevrijder was enorm ontroerend en onvergetelijk. Het was de eerste keer dat ik met eigen ogen zag wat voor impact de oorlog had op de Friese bevolking. Van volwassenen tot jonge kinderen, de emoties waren diep en ik voelde de dankbaarheid die iedereen had voor de Canadese soldaten die hielpen een einde te maken aan de onderdrukking in Europa. Het is bijzonder om te zien hoe sterk dit gevoel, zelfs 80 jaar later, nog steeds leeft.

Mijn grootvader is altijd open geweest over zijn ervaringen in de oorlog. Hij kan zich nog levendig de wegen herinneren die zijn regiment aflegde, de gevechten die hij voerde en de vrienden en kameraden

Uitgever en advertenties: Devea

Doede Vellema (06 15 37 22 55)

Oplage en verspreiding: 285.000 exemplaren, huis aan huis in Fryslân April 2025

die hij verloor. Eén ding dat hij altijd tegen mij heeft gezegd, is dat hij de verhalen moet blijven vertellen en de namen van de gevallenen moet blijven noemen, omdat dit de enige manier is waarop “we hen zullen blijven herinneren”. Ik ben dankbaar voor zijn bereidheid om deze verhalen te delen, ondanks de pijnlijke herinneringen aan deze verschrikkelijke periode.

Vorig jaar reisden we naar Normandië, Frankrijk, om Juno Beach te bezoeken – het strand waar mijn grootvader 80 jaar geleden op 6 juni 1944 landde. Ik kan niet in woorden uitdrukken wat het betekende om precies op die plek te staan, waar zo’n cruciale gebeurtenis in de geschiedenis plaatsvond, en dat samen met mijn grootvader. Dit jaar is het dan ook passend dat mijn grootvader Jim Parks, mijn familie en ik naar Fryslân reizen om de 80-jarige herdenking van de Bevrijding van Nederland bij te wonen. Mijn grootvader Jim is 100 jaar oud, maar hij kijkt ernaar uit om nog één keer de geweldige mensen van Fryslân te ontmoeten.

Andrew (33) is de kleinzoon van Jim Parks, een van de laatste nog levende bevrijders van Noord-Nederland. Jim, Andrew en hun familie wonen in Ontario, Canada, en zullen in de eerste week van mei samen met familieleden van andere veteranen naar Fryslân reizen om de herdenkingen en vieringen bij te wonen.

Foto’s voorpagina: 1945 - Harmen Rast / Collectie Historisch Centrum Franeker 2025 - Lucas Kemper / Bevrijdingsfestival Fryslân

Volg ons: friesland.nl/vrijheid

Jan Sjoerd Geertsma

Colofon

Stichting Friesland 1940-1945, Stichting Sneek

1940-1945, Stichting Old Burger Weeshuis, Lof Viegbasis Leeuwarden, Gemeente Leeuwarden

“Er liggen hier stenen die spreken. Overal waar u kijkt of staat in deze buurt, vertellen ze hun verhaal. De klinkers in de straat, de bakstenen in de muur. Getuigen van een geschiedenis die voordat het zwart werd, overal licht was. Juist hier in het hart van de Joodse wijk, Bij de Put, was het licht.

De speelse voetstappen van dartelende kinderen, de karren van de marskamers die ratelen over de keien. De muren weerkaatsen de stemmen van druk gebarende handelaren. Schoenmakers, kruideniers, fietsenverkopers. Het is een drukte van belang, een kakofonie van gemoedelijkheid.

Slager Gerson de Wilde opent met veel kabaal zijn winkel, duwt zijn dikke buik naar voren en lokt de passanten naar binnen, ‘drie runderlappen voor een gulden!’ ‘Krijs niet zo’, roept bakker Beerenborg, alsof hij recht van spreken heeft met zijn reclameleus ‘Beerenborg bakt beslist beter brood’ een alliteratie waar de broodbakker zo trots op is en dat mogen ze weten ook in de wijk.

Ach, mag de geschiedenis daar alsjeblieft halt houden. Dan verstommen tenminste de geluiden van onbezorgdheid niet en worden ze niet verstoord door het dreigende gedreun van stampende laarzen. Plotseling spreken de stenen een andere taal, weerkaatsen de muren kreten van haat en vervolging. In de Breedstraat hoort men een onheilspellende, langzame tred van Joden met koffers. Regendruppels veranderen in tranen die nooit zullen drogen.

Vandaag de dag is de oorverdovende stilte in de Joodse wijk een aanklacht, die een beroep op ons geweten doet. De komende jaren zullen bij bijna tweehonderd Joodse huizen in Leeuwarden ruim zevenhonderd herdenkingsstenen worden gelegd om daar bij stil te staan. Stenen die spreken, nee stenen die luid schreeuwen vanuit de spelonken van een diepdonker verleden: ‘vergeet mij niet!’”

Stilstaan in het voorbijgaan, de start van 80 jaar vrijheid

Deze woorden werden op 26 januari

2025 uitgesproken door Auke Zeldenrust namens stichting Behoud Joods Erfgoed Friesland bij de Holocaust-herdenking in Leeuwarden. 27 januari geldt als internationale dag voor de Holocaustherdenking, exact 80 jaar na de bevrijding van concentratiekamp Auschwitz. Dit jaar werden op die dag in Leeuwarden 36 Stolpersteine gelegd. Kinderen van de Wilhelminaschool hielpen bij het leggen van de stenen en lazen er eigen geschreven gedichten bij voor. Het leggen van de stenen was de start van 80 jaar herdenken en vieren in Fryslân, met een programma dat loopt tot en met september.

Stolpersteine

Stolpersteine, ook wel struikelstenen of stroffelstiennen genoemd, zijn stenen met een messing plaatje die bij Joodse woningen worden gelegd, waarop de namen van de voormalige bewoners staan. In 2024 werden op 15 april, de bevrijdingsdag van Leeuwarden, de eerste zes stenen gelegd bij het geboortehuis van de heer Benno Troostwijk en zijn familie. Tijdens de tweede legging in januari dit jaar werden nog eens 36 stenen in het hart van de Joodse wijk gelegd, te weten

Educatief programma:

Oarloch yn ‘e Klasse

Wat gebeurde er allemaal in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog? En hoe hebben de kinderen van toen die tijd beleefd? Leerlingen van groep 7 en 8 kunnen het ontdekken met het educatieve programma ‘Oarloch yn ‘e Klasse’. Deze vijfdelige serie is onderdeel van het bredere educatieprogramma van het Fries Verzetsmuseum en behandelt thema’s uit de Friese oorlogsgeschiedenis, zoals de Duitse inval, de bezetting en luchtoorlog, de Jodenvervolging, het verzet en de bevrijding. Iedere week verschijnt er een nieuwe aflevering met tweetalig lesmateriaal, waarmee leerlingen op een interactieve manier kennismaken met de oorlogsgeschiedenis van Fryslân.

Door middel van video’s en opdrachten beleven leerlingen de historische gebeurtenissen, waarbij ze zich onder andere verplaatsen in de belevingswereld van leeftijdsgenoten uit die tijd. Ze krijgen daarnaast een actieve rol in het verhaal, door bijvoorbeeld codes te ontcijferen, het lot van een Joods gezin te achterhalen of online een geallieerd oorlogsgraf op te sporen. Op deze manier biedt het programma niet alleen historische kennis, maar laat het de leerlingen ook stilstaan bij de betekenis van vrijheid. Het project ‘Oarloch yn ’e klasse’ is een samenwerking tussen het Fries Verzetsmuseum, Omrop Fryslân, Afûk en Cedin.

bij de voormalige Joodse huizen van de families Broekhuijsen, De Wilde, Cohen, Adelberg, Mendels en Beerenborg. De stichting Behoud Joods Erfgoed Friesland wil de komende jaren voor de huizen van alle Joodse slachtoffers en hun overlevende familieleden in Leeuwarden deze Stolpersteine plaatsen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er 665 Joden uit Leeuwarden gedeporteerd richting concentratiekampen. De oudste inwoner die uit Leeuwarden gedeporteerd werd, was 87 jaar, de jongste nog maar 9 maanden. Slechts enkelen van de honderden keerden terug. Ze troffen een stad aan waar het Joodse hart niet meer klopte en ook nooit meer echt kloppen zou. Bij ieder van hun huizen worden de komende jaren stenen gelegd. Het gaat om ongeveer 680 stenen voor bijna 200 woningen.

100.000 stenen

Over heel Europa liggen meer dan 100.000 stenen in 31 landen. Tsjechië en Nederland zijn landen met bijzonder veel Stolpersteine, omdat daar oorspronkelijk veel Joden woonden. In talloze Nederlandse steden en dorpen liggen er in totaal nu zo’n tienduizend stenen. Wat Nederland betreft werden de eerste stenen in Amsterdam gelegd, in 2009. In Friesland liggen ze naast Leeuwarden in Beetgum, Beetgumermolen, Berlikum, Burgum, Drachten, Dokkum, Echtenerbrug, Gorredijk, Gytsjerk, Harlingen, Heerenveen, Holwerd, Lemmer, Marssum, Menaldum, Sneek, Waskemeer, Wolvega en op Schiermonnikoog en Terschelling. Nog ieder jaar worden er nieuwe stenen gelegd. Op vrijdag 16 mei worden in Drachten op de plek van het voormalige woonwagenkamp aan het fietspad langs de Drachtstervaart Stroffelstiennen gelegd voor de zeven leden van het zigeunergezin Mirosch. De stenen worden gezien als de grootste decentrale gedenkplaats ter wereld. Het is een project van kunstenaar Gunter Demnig. Zie je een struikelsteen? Sta er dan even bij stil en spreek de naam uit. Want met een naam is er weer een mens, in plaats van een nummer.

Brêgebouwers socht.

By fragen of ôfstimmen info@erfgoedpubliek.nl

Vlietsterbrug, uiterst links de hoek van de Tuinen met naar links toe de Nieuwerkade, naar rechts toe loopt over de brug de Oosterkade (Tresoar)

De bevrijding van het Friese vasteland in zeven dagen

Gesteund door het Friese verzet rukten de geallieerden op 12 april 1945 in hoog tempo op om Friesland binnen een week te bevrijden. Historicus Edwin Meinsma, die een boek schreef over de Canadese bevrijding van Friesland, zegt hierover: “In vergelijking met andere provincies werd Friesland relatief snel bevrijd, maar dat betekende niet dat het overal ook gemakkelijk verliep.”

De Royal Canadian Dragoons waren de eerste Canadese grondeenheden die Friesland binnenkwamen via Noordwolde. Ze troffen een Duitse verdediging aan die op instorten stond. ”Ze hadden weinig manschappen, wapens en, misschien nog belangrijker, geen enkele wil meer om zich te verzetten. Hun prioriteit was vooral om zo snel mogelijk alle Duitse militairen naar Noord-Holland te evacueren. De Duitse soldaten wilden de Canadezen vooral vertragen, maar niet tegenhouden”, legt Meinsma uit.

De Canadezen maakten hier slim gebruik van en trokken razendsnel op. Hun doel was om Leeuwarden zo snel mogelijk te bereiken, de Duitse troepen in het noorden te isoleren en de verbindingen tussen Friesland en Groningen af te snijden.

De rol van het verzet

De Canadezen stonden er tijdens de bevrijding van Friesland niet alleen voor: “Het Friese verzet hielp met informatievoorziening, repareerde bruggen en viel op sommige plaatsen zelfs Duitse troepen aan”, vertelt de historicus. Een goed voorbeeld is de brug bij Oude Schouw, die de Duitse soldaten opbliezen om de Canadese opmars te vertragen. Meinsma zegt: “Het verzet had dit voorzien en had vooraf hout verzameld uit omliggende dorpen. Meteen na de vernietiging bouwden ze een noodbrug, die de Canadezen ook daadwerkelijk gebruikten.”

Ook op 14 april was er een vorm van samenwerking tussen het verzet en de Royal Canadian Dragoons. Verzetsleider

Pieter Oberman verstrekte waardevolle informatie over routes, intacte bruggen en Duitse posities. “Met zijn autoritaire persoonlijkheid gaf hij de Canadese commandant letterlijk instructies over de opmars - en die volgden ze ook op”, vertelt Meinsma.

Luitenant-kolonel Landell, commandant van de Royal Canadian Dragoons, zei later: “Friesland liberated herself”, “Friesland bevrijdde zichzelf”. Volgens de commandant had het verzet de touwtjes al in handen toen de Canadezen arriveerden. “Dat klopt deels”, reageert Meinsma, “de vraag is alleen of dat kwam door de kracht van het verzet of doordat de Duitsers simpelweg geen intentie meer hadden om overal nog voor te vechten.” Toch erkent Meinsma de cruciale rol van het verzet: “Dankzij het Friese verzet konden de Canadezen sneller oprukken, wat het aantal slachtoffers onder zowel militairen als burgers verminderde.”

Strijd en slachtoffers

De hele provincie Friesland wordt uiteindelijk, op de Waddeneilanden na, bevrijd op 18 april. “Ik dacht altijd dat de bevrijding relatief eenvoudig was verlopen, met weinig gevechten en slachtoffers, maar er bleek toch meer strijd te zijn geweest dan ik aanvankelijk dacht,” zegt Meinsma. Hoewel Friesland minder zwaar werd getroffen dan andere provincies, werd er lokaal soms hard gevochten.

Zo verdedigden de Duitse soldaten Scharsterbrug fel, omdat dit dorp op de toegangsweg naar Lemmer lag - een belangrijke evacuatiehaven. Maar ook in

Harlingen, de enige stad in Friesland waar nog een echte serieuze verdediging werd opgezet, werd flink gevochten. Tijdens dit soort gevechten kwamen zeker 31 verzetsmensen, evenals twaalf Canadese soldaten, één Franse parachutist en tientallen burgers om het leven. Het aantal Duitse slachtoffers is onduidelijk, maar wordt geschat op enkele honderden. De materiële schade in Friesland bleef daarentegen relatief beperkt. Met 320 verwoeste en 4000 beschadigde woningen en 80 vernielde bruggen was Friesland de minst beschadigde provincie van Nederland.

TV-programma: Bevrijding van Noord- en Oost-Nederland

Op 16 april om 20.30 uur zendt de NOS een bijzondere documentaire uit over de bevrijding van Noorden Oost-Nederland. Mis deze indrukwekkende terugblik niet!

Hang de vlag uit voor 80 Jaar Vrijheid in Fryslân Eer de bevrijders en hang de vlag uit! Fryslân werd in 1945 niet alleen bevrijd door de Canadezen, maar ook door Franse en Britse troepen. Hang als eerbetoon op de dag van de bevrijding in uw dorp of stad de vlag van de juiste bevrijders uit! Wie geen vlag in huis heeft, kan een Canadese, Franse, Britse of een officiële vlag van 80 jaar Vrijheid in Fryslân voor een klein bedrag bestellen via:

EDWIN MEINSMA

CANADEZEN IN FRIESLAND

De week van de bevrijding 12-18 april 1945

Op 20 maart verscheen het nieuwe boek van historicus Edwin Meinsma over de Canadese opmars in Friesland. Zijn onderzoek begon toevallig, na het vinden van brieven van zijn grootvader aan Canadese bevrijders. “Ik wilde meer te weten komen over de achtergrond van die militairen, maar ook wie mijn dorp Wergea had bevrijd.” Hierdoor ontdekte Meinsma dat er relatief weinig is geschreven over de Canadese opmars in Friesland. In het boek belicht hij het strategisch plan van de Canadezen, de rol van het verzet en het aantal verliezen dat geleden is. “De bevrijding verliep niet zonder slag of stoot. Met dit boek wil ik het Canadese perspectief op de bevrijding van Friesland laten zien.”

Friesland viert feest, maar de Friese Waddeneilanden wachten nog op bevrijding

Op het Friese vasteland juichen mensen in de straten. Geallieerde soldaten worden feestelijk onthaald, sigaretten en chocola gaan gretig rond en de Friese vlag wappert weer in de lucht. De bevrijding is eindelijk daar. Maar terwijl Friesland volop feest viert, blijft het op de Waddeneilanden vooralsnog stil. Voor hen is de oorlog nog niet voorbij.

Na de officiële capitulatie op 5 mei 1945 bleven de Friese Waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog onder Duitse bezetting. Het bevrijden van de eilanden heeft voor de geallieerden vooralsnog geen prioriteit, waardoor het ontwapenen en het afvoeren van Duitse soldaten wordt uitgesteld. Tegelijkertijd waren de eilanden door hun geïsoleerde ligging in zee goed verdedigbaar en liepen er nog een aanzienlijk aantal Duitse soldaten rond, omdat de Waddeneilanden belangrijk waren voor de Duitse kust-en luchtverdediging. Op Schiermonnikoog bijvoorbeeld was de verhouding bijna één Duitse soldaat per eilandbewoner. Pas na de bevrijding van Texel op 21 mei kreeg een tijdelijke eenheid van circa 70 Britse soldaten, bekend als ‘Jaffa Force’, de opdracht om de Duitse garnizoenen op Vlieland, Terschelling en Ameland te ontwapenen.

Het einde in zicht voor Vlieland, Terschelling en Ameland Terwijl de militaire eenheid ‘Jaffa-Force’ zich gereedmaakte, liep de spanning op Terschelling steeds hoger op. Op 17 april 1945, werden twaalf eilandbewoners vastgezet op verdenking van deelname aan het verzet. Daarbij kregen de Duitse soldaten in mei verhalen te horen over wraakacties van verzetslieden op het vasteland. Hierdoor bleven ze gewapend rondlopen. Als op 27 mei de eerste Britse en Canadese officieren op het eiland arriveren, is er hoop voor de eilandbewoners van Terschelling. Op 29 mei werd de Jaffa-Force overgebracht en nam Kapitein J.D. Johnston de leiding over de drie eilanden op zich. De eilandbewoners konden feestvieren: Terschelling was bevrijd. De 1.200 aanwezige Duitse soldaten werden ontwapend en verlieten op 5 juni het eiland.

Vanaf Terschelling staken de Britse militairen op de ochtend van 31 mei over naar Vlieland. De Britse Luitenant Frederic Squire kreeg samen met vijf soldaten de opdracht om de Duitse troepen te ontwapenen en de macht over te nemen. Op 3 juni 1945 vond de officiële overdracht plaats en was Vlieland verlost van de bezetter.

Terwijl de geallieerden Terschelling en Vlieland bevrijdden, was de sfeer op Ameland het minst gespannen van alle Waddeneilanden. In het laatste oorlogsjaar waren de aanwezige Duitse militairen grotendeels vervangen door steeds oudere soldaten en fanatisme

was er nauwelijks meer. “De moffen lieten ons onze gang gaan, en wij hen. Maar het waren natuurlijk wel moffen”, vertelt eilandbewoner Wim de Boer in 2020 aan de Volkskrant. Hoewel het eiland formeel nog bezet was, begonnen de bewoners al voorzichtig met het vieren van de vrijheid. Uiteindelijk arriveerden op 3 juni de Canadese bevrijders om Ameland te bevrijden.

Bevrijding van het allerlaatste stukje Nederland

Het eiland Schiermonnikoog moest het langste wachten op de bevrijding. Hoewel de bezetting van het eiland in de oorlogsjaren relatief rustig verliep, veranderde dit in april 1945. Tijdens de gevechten om Groningen ontsnapten 125 Duitse en Nederlandse leden van de SS en SD uit het Scholtenhuis. Uit angst voor de geallieerde overwinning vluchtten ze gewapend naar Schiermonnikoog, in de hoop later Duitsland te bereiken. De groep werd door de Duitse kapitein-luitenant Wittko weggestuurd naar afgelegen boerderijen en een eendenkooi, waar hij kanonnen op hen richtte voor het geval ze problemen zouden veroorzaken. Hun aanwezigheid leidde tot grote spanning op het eiland.

“Overal zaten ze. In de kooi, in de duinen. Wij hadden niet in de gaten wie het waren. Dat wist niemand eigenlijk”

Vertelt boer Teun Talsma in 2019 aan de KRO-NCRV.

De Canadezen stuurden op 17 april een onderhandelaar, maar de groep weigerde zich over te geven. De onderhandelaar keerde terug en op 25 mei arriveerden de eerste Canadezen soldaten op het eiland. Vooralsnog geen reden tot vreugde voor de eilandbewoners. Pas op 31 mei gaf de groep toe en werden de 125 leden afgevoerd naar Groningen waar ze werden vastgezet. Hoewel de Duitse bezettingstroepen nog aanwezig waren, besloten de eilandbewoners op 1 juni de bevrijding al te vieren. De onzekerheid duurde echter voort, totdat op 11 juni de laatste 600 Duitse militairen per schip vertrokken. Daarmee werd Schiermonnikoog als laatste Nederlandse gemeente bevrijd en kon eindelijk ook hier de vlag uit.

Sinds voorjaar 2020 is Bunkermuseum Wn 12H op Vlieland voor bezoekers geopend

Bunkerstelling H12, één van de drie stellingen die het Duitse leger als onderdeel van de Atlantikwall op Vlieland bouwden

Het Loodswezen aan de Willem Barentszkade te West-Terschelling

Henk Stouten op begraafplaats met Canadese militairen te Schiermonnikoog

Canadese militairen aan de maaltijd in Hotel v.d. Werf op Schiermonnikoog

Gratis bijeenkomsten over actuele maatschappelijke onderwerpen

www.sgleeuwarden.nl

Vrijheid is ook: wonen waar jij je thuis voelt.

VRIJ om te zijn én te worden wie je bent.

Om je eigen pad te kiezen, voorbij hokjes, kaders en conventies.

Zo vieren wij onze vrijheid, iedere dag.

BEVRIJDINGSFESTIVAL FRYSLÂN

ONZE AMBASSADEURS

RONDÉ en Bildtstar zijn dit jaar de landelijke en Friese Ambassadeur van de Vrijheid voor Bevrijdingsfestival Fryslân! RONDÉ vliegt op 5 mei 2025 als Ambassadeur van de Vrijheid door Nederland om op te treden op verschillende Bevrijdingsfestivals, waaronder die in Fryslân. Bildtstar levert naast een show op mainstage in Leeuwarden ook een muzikale bijdrage aan de Provinciale Dodenherdenking op 4 mei in de Prinsentuin, en laat zich de komende weken zien als ambassadeur in de provincie bij meerdere gelegenheden ter ere van 80 jaar vrijheid.

VRIJHEIDSCOLLEGES

De Vrijheidscolleges zijn gratis toegankelijk, een plek reserveren is wel noodzakelijk. Bezoekers van de Vrijheidscolleges krijgen ook gratis toegang tot het Fries Verzetsmuseum.

RONDÉ

De bandleden van RONDÉ hebben met elkaar besproken wat vrijheid voor hen betekent. Het antwoord was eensgezind: “Vrijheid is voor ons veiligheid, rust en ruimte. Het is jezelf kunnen zijn, je vrij kunnen uiten, en gaan en staan waar je wilt. Zonder de constante dreiging voor jezelf of je dierbaren. In die veiligheid voelen wij de ruimte om muziek te maken, onze dromen na te jagen, en die te delen met anderen. Zonder angst voor consequenties.” Voor frontvrouw Rikki Borgelt voelt dit als het juiste moment om iets te doen en zich uit te spreken. “We praten er binnen de band veel over en gaan echt de diepte in. Dat vind ik mooi, juist in een tijd waarin sociale media alleen maar de perfecte levens van mensen laten zien. Terwijl er ondertussen miljoenen mensen op de vlucht zijn die vrezen voor hun leven.”

ZONDAG 4 MEI

Bildtstar

De mannen van Bildtstar noemen het nummer ‘on the run’ unaniem als hét nummer dat voor hen betekenis aan vrijheid geeft. Frontman Simon Wiegersma: “Het nummer gaat over hoe iemand tegen wordt gehouden en toch steeds weet te ontkomen. Dat jagen, en je door niets of niemand tegen laten houden, dat is echt vrijheid.” Gitarist Martin Postuma was vier toen hij zijn eerste gitaar kreeg. “Sindsdien kan ik de muziek maken die ik wil, en kan wie dat wil daar op meebewegen. Dat is echt vrijheid voor mij.” Gitarist Jesse Pander is het met hem eens, “ik ben me er heel bewust van dat we in een land leven waar we kunnen zeggen wat we willen. In andere landen zou een lied als ‘on the run’ misschien wel niet eens gespeeld mogen worden, met de woorden die erin voorkomen.”

PROVINCIALE DODENHERDENKING

Op zondag 4 mei om 20:00 uur ’s avonds worden nationaal, regionaal en op vele plekken lokaal de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesmissies daarna herdacht. Op deze dag mag vanaf 18:00 uur de vlag halfstok worden gehangen, tot zonsondergang.

Voor Fryslân vindt de provinciale herdenking plaats in de Prinsentuin vanaf 19:30 uur. Er is een toespraak van burgemeester Van Haersma Buma van Leeuwarden en muzikale

medewerking van ambassadeur van de vrijheid Bildtstar. De omfloerste trom wordt bespeeld door Auke de Haan en Taptoe uitgevoerd door Sanne Vrendenbarg. Nadat de Erewacht zich betrekt bij het Verzetsmonument, volgen twee minuten stilte en de klanken van het Wilhelmus. Daarna volgen de kransleggingen.

Na afloop van de ceremonie vertrekken leden van Loopgroep Leeuwarden en A.V. Lionitas naar Wageningen om het bevrijdingsvuur op te halen. In estafettevorm brengen de lopers het vuur vervolgens naar Leeuwarden, waar ze het vuur ontsteken bij de opening van Bevrijdingsfestival Fryslân.

Jong en oud is welkom in de Prinsentuin op zondagavond 4 mei. De plechtigheid in Leeuwarden is ook te volgen via Omrop Fryslân radio, televisie, internet en de Omrop-app.

Tineke Ceelen

Tineke Ceelen (1963) is al meer dan twintig jaar directeur van Stichting Vluchteling. Sinds 1993 zet zij zich in voor humanitaire hulp. In 2020 werd zij daarvoor beloond met een lintje en de benoeming tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Door in de media regelmatig te vertellen over individuele vluchtelingen geeft ze deze groep een stem. Om met eigen ogen te zien hoe de situatie is in landen die niet rijk en stabiel zijn, reist Ceelen regelmatig naar de crisisgebieden waar Stichting Vluchteling hulp biedt. In haar Vrijheidscollege gaat Ceelen in op de vrijheid die vluchtende mensen verliezen, het geweld dat ze treffen en wat het betekent dat niemand ze wil hebben.

Zaterdag 19 april 12:30 uur Locatie: Fries Museum

Over Stichting Vrijheidscolleges Stichting Vrijheidscolleges maakt sinds 2013 programma’s over leven in oorlog en conflict, democratie en rechtsstaat. Zij koppelt dit met bekende sprekers aan actuele thema’s die een jong en divers publiek aanspreken.

Stichting Vrijheidscolleges strijkt jaarlijks neer op locaties in het hele land, zoals theaters, bibliotheken en festivals. Jaarlijks organiseert Stichting Vrijheidscolleges meer dan 50 programma’s, waarmee gemiddeld 10.000 mensen worden bereikt.

Astrid Sy

Astrid Sy (1987) is tv presentator, schrijver van jeugdromans en historicus. Ze is presentatrice van Andere Tijden en maakt jeugdprogramma’s voor onder andere Schooltv. Ze is gespecialiseerd in de Holocaust en Tweede Wereldoorlog, onder meer als onderzoeker voor het Nationaal Holocaust Museum. In twee van haar jeugdboeken heeft ze oorlog en vervolging invoelbaar willen maken voor de jonge lezer en een brug geslagen tussen vroeger en nu. Dit is ook het thema van haar Vrijheidscollege. Aan de hand van sprekende voorbeelden laat ze zien hoe je de waarde van vrijheid soms pas kunt voelen wanneer die op het spel komt te staan.

Zondag 27 april 12:30 uur

Locatie: Fries Museum

Raoul Heertje

Raoul Heertje (1963) is comedian, schrijver en programmamaker. Hij was jarenlang teamcaptain van Dit was het nieuws en presenteerde de televisieprogramma’s Wintergasten en Heerlijk Eerlijk Heertje. Ook schreef hij voor NRC en publiceerde hij verschillende boeken, waaronder Mark Rutte is Lesbisch. In dit Vrijheidscollege gaat hij in op de vraag hoe we op deze planeet goed met elkaar kunnen samenleven zonder blind of doof te zijn voor de pijn van een ander en contact juist als een manier te gebruiken om elkaar te begrijpen.

Dinsdag 29 april 19:30 uur

Locatie: dbieb Leeuwarden

Roeltje van de Sande Bahuis

Lucas Kemper

BLOKKENSCHEMA

BEVRIJDINGSFESTIVAL FRYSLÂN

VRIJHEIDSSOEP 2025: SAMEN AAN TAFEL

VOOR 80 JAAR VRIJHEID

Wat oliebollen zijn voor Oud & Nieuw, is de Vrijheidssoep inmiddels voor Bevrijdingsdag! Dit jaar vieren we 80 jaar vrijheid met een extra bijzondere editie van de Vrijheidsmaaltijden. Overal in Nederland – en zelfs in het Caribisch gebied – schuiven mensen op 5 mei samen aan tafel om verhalen over vrijheid en verbinding te delen.

En het mooiste? Jij kunt thuis of bij een van de vele Vrijheidsmaaltijden meedoen met een heerlijke kom Vrijheidssoep!

Vier 80 jaar vrijheid, proef de Vrijheidssoep en deel jouw verhaal aan tafel!

Elk jaar staat een bekende chef aan het roer om het recept voor de Vrijheidssoep te bedenken. Dit keer is dat Jet van Nieuwkerk, die haar inspiratie dicht bij huis zocht.

Samen met haar 90-jarige oma Jeanne van Munster – van wie ze als kind leerde koken – ontwikkelde ze een minestronesoep.

Ontdek hier de receptuur en kijk waar je aan kunt schuiven bij een maaltijd of hoe je zelf een vrijheidsmaaltijd organiseert.

“Mijn oma en ik maakten vroeger ‘soep van niks’,” vertelt Jet. “Restjes groenten gingen in de pan, en met een ouderwetse roerzeef maakten we er een soep van. De smaak was altijd geweldig.”

PLEIN VAN DE VRIJHEID

Portretje Vrijheid daagt de Firda studenten Mediavormgeving uit om hun eigen perspectief op vrijheid op een creatieve manier te uiten. Na een bezoek aan Verzetsmuseum Fryslân gaan ze aan de slag en maken ze een foto of schilderij over het thema vrijheid. Dit kan gaan over een verhaal dat ze willen vertellen, een eigen perspectief op vrijheid of een boodschap over het thema dat ze de bezoekers mee willen geven. De portretten worden voorafgaand aan het festival bij de bibliotheek tentoongesteld en verhuizen daarna naar het Plein van de Vrijheid tijdens Bevrijdingsfestival Fryslân.

Leerbedrijf en projectbureau O3 maken een expositie in samenwerking met Historisch Centrum Leeuwarden en het Fries Film en Audio Archief, die van 29 april tot en met 5 mei in de Prinsentuin te zien is. Een tijdlijn schetst met foto’s en materialen de gebeurtenissen in Leeuwarden tijdens de oorlog. Op 5 mei zijn in een zeecontainer archiefbeelden van het Fries Film en Audio Archief te zien.

Foto Expositie Kind in de Oorlog is een expositie van het Historisch Centrum Leeuwarden en het Fries Film en Audio Archief. Foto’s en video’s van oorlogskinderen uit de Tweede Wereldoorlog met daarbij de ingrijpende verhalen worden geëxposeerd. Het verhaal van toen in de stad van nu.

Studenten van Firda Film gaan met mensen die de oorlog meegemaakt hebben in gesprek om zo de verhalen op te halen en door te vertellen. Van ieder gesprek wordt een documentaire van maximaal 5 minuten gemaakt, die zowel op het festival zelf, als op diverse online kanalen te zien zal zijn. Mede mogelijk gemaakt door Firda, Fries Verzetsmuseum, Fries Film en Audio Archief en Landelijk Steunpunt WOIIHeden.

Van Ravesteijn Theater ontwikkelt een interactieve theaterbeleving over vrijheid op 5 mei. Wie spreekt de waarheid, wat is echt, wie van de drie?

De kleurrijkste lapjesrok van Nederland blijft groter worden op Bevrijdingsfestival Fryslân. Iedereen van jong tot oud wordt opgeroepen om lapjes stof te versieren. Dit project is geïnspireerd op de bevrijdingsrok van Mies Boissevain-Van Lennep.

Amnesty is weer aanwezig op Bevrijdingsfestival Fryslân om met de bezoekers in actie te komen voor mensen die niet in vrijheid leven. In landen als Rusland, Angola, Egypte of Saudi-Arabië is het extreem gevaarlijk om kritiek te uiten op de autoriteiten. Ondanks de risico’s zijn er mensen die zich daar blijven uitspreken. Voor die dappere mensen komt Amnesty International in actie.

TUIN VAN DE VREDE

In de Tuin van de Vrede schenken we op 5 mei niet alleen de vrijheidssoep, maar ook aandacht en is de plek voor verhalen. Ga in gesprek met een ‘levend boek’, een persoon die regelmatig te maken heeft met bepaalde vooroordelen, en kijk door het open gesprek voorbij het stigma of luister naar de diverse vertellers met persoonlijke verhalen. De activiteiten in de Tuin van de Vrede komen tot stand in samenwerking met het Fries Museum, het Fries Verzetsmuseum en Keramiekmuseum Princessehof.

KINDERFESTIVAL

Kunstkade heeft voor de jongste bezoekers drie creatieve activiteiten georganiseerd. Ga aan de slag met kunst en hun vrijheid op een unieke manier! Maak bijvoorbeeld je eigen vrijheidspoppetje met diverse materialen, werk mee aan een groots mozaïekkunstwerk dat een kleurrijk en verbindend geheel gaat vormen of ga buitenspelen: bouw met natuurlijke materialen en verzin je eigen creatieve spel.

Ook op het Kinderfestival: Jeugdcircus Saranti met de leukste shows en workshops | Springkussens, schminken & glitterdames | Scouting Burmania Kabelbaan en marshmallows roosteren

Workshop: De Kunst van Vrijheid Kom langs en doe mee!

Wat betekent vrijheid voor jou?

Wat? Kinderen delen ideeën en gevoelens over vrijheid via kunst

Hoe? Driehoekige vlaggen als canvas voor hun kunst en materialen als met vlaggenpapier, stiften, verf, potloden, knip- en plakmateriaal. Aan het einde van de dag vormen de vlaggen een groot gezamenlijk kunstwerk. Om 18.00 uur worden de kunstwerken onthuld op alle 14 Bevrijdingsfestivals in Nederland. Kinderen die nog aanwezig zijn, worden uitgenodigd om het kunstwerk gezamenlijk te onthullen.

Lucas

Kemper

Herdenk en vier met DVC

Ontdek het op DVC.nl

Op 4 en 5 mei herdenken en vieren we 80 jaar vrijheid. Vlaggen en visuele uitingen spelen daarbij een belangrijke rol. Ontdek onze collectie herdenkingsmaterialen, allemaal voorzien van het officiële fakkellogo. Veel van deze producten worden gemaakt van duurzaam Petflag doek, waarmee je zowel de herinnering als de toekomst respecteert.

Organiseer je een herdenking of evenement? Onze klantenservice staat klaar om je te helpen en er een betekenisvolle gelegenheid van te maken!

Beachflags Vlaggenlijnen

Baniervlaggen

Bouwhekdoeken

Gemaaktvanduurzaam Petflagdoek!

Mastvlaggen Spandoeken

Herdenken en vieren in Fryslân

Kijk voor alle activiteiten op friesland.nl/vrijheid

Brêge nei Frijheid

Bruggen speelden op veel plekken een cruciale rol tijdens de bevrijding van Fryslân. In het kader van 80 jaar vrijheid wordt op veel van die plekken symbolisch stilgestaan bij de brug, onder de

overkoepelende naam ‘Brêge nei Frijheid’. Zo wordt in Gorredijk een herdenking gehouden bij de Gerke Numanbrug, in Burgum een noodbrug nagebouwd en is er in Dokkumer Nieuwe Zijlen een voorstelling die Brêge nei Frijheid heet. Wie een activiteit heeft die aansluit bij

Keep Them Rolling en kampement 3-5 mei

De bevrijding van Fryslân wordt 80 jaar na dato groots gevierd vanuit Aldtsjerk. Op 3, 4 en 5 mei is er van alles te beleven voor publiek. Landgoed de Klinze in Aldtsjerk wordt het hoofdkwartier van de festiviteiten. Op zaterdag 3 mei start er een grote rondrit van legervoertuigen door Noordoost Fryslân. In Birdaard en Dokkumer Nieuwe Zijlen zijn er kransleggingen, in Kollum is er een static show op de Voorstraat. De route wordt vervolgd naar Dokkum waar de voertuigen zich rond 16:00 uur verzamelen voor een grootse binnenkomst rondom de Zijl. De route eindigt in Aldtsjerk. In de avond is er een nachtelijke rondrit, over onverharde paden en door bossen. Zondag 4 mei is er een dienst ter velde, zijn er static shows, demonstraties, re-enactments en is er veel avontuur op landgoed De Klinze. Op

het terrein kan door legervoertuigen op een tankbaan worden gereden. ’s Avonds is er een herdenking, in het bijzijn van Oekraïense vluchtelingen die op De Klinze verblijven. Op maandag 5 mei worden er drie verschillende routes door Fryslân gereden met legervoertuigen. Er zijn stops in Sexbierum, Franeker, Burgum, Sneek, Bolsward, Drachten, Heerenveen en Akkrum. In de middag passeren alledrie de routes de Groeneweg in Leeuwarden tijdens Bevrijdingsfestival Fryslân. Aan het begin van de avond komt de colonne legervoertuigen aan op De Klinze. Publiek is vanaf 17:30 uur welkom een erehaag te vormen langs de 500 meter lange oprijlaan. Er is een slotfeest voor publiek en deelnemers tot 21.00 uur, met live muziek van Bigband Leeuwarden en de Andrew Sisters.

5 mei rede door Thom de Graaf

De jaarlijkse 5 mei rede in de dorpskerk van Huizum wordt dit jaar uitgesproken door Thom de Graaf, vicepresident van

de Raad van State.Het begint om 16:00 uur. Reserveren op dorpskerkhuizum.nl

het project ‘Brêge nei Frijheid’ kan deze aanmelden op friesland.nl/vrijheid. Het kan gaan om een activiteit rond een brug, of een activiteit die symbool staat voor de brug naar vrijheid in dorp of stad. Brêge nei Frijheid is een initiatief van Stichting Erfgoed & Publiek en onderdeel van de werkgroep ’80 jier frijheid yn Fryslân’.

Marcel Smit maakte in Burgum een speciaal lied waarin de brêge symbool staat voor vrijheid én de weg vooruit. Het lied gaat op 11 april in première tijdens de kinderherdenking in de Kruiskerk. Burgum krijgt een bijzondere herbouw van de noodbrug uit 1945 over het Prinses Margrietkanaal. Leerlingen van het Singelland bouwen samen met vakmensen aan een reconstructie van de brug vlak achter het gemeentehuis, bij de fierljepschans. Op 2 mei wordt de brug symbolisch overgestoken door de Royal

Canadezen in Fryslân

De 100-jarige Canadese veteraan Jim Parks komt dit jaar als enige nog in levende bevrijder naar Friesland. Samen met zijn familie en familieleden van inmiddels overleden veteranen

80 jaar vrijheid in Waadhoeke

Tussen 15 april en 5 mei vinden in de hele gemeente gratis activiteiten plaats om de bevrijding te vieren en te herdenken. Tijdens de Dodenherdenking op 4 mei spreekt journalist Frénk van

Canadian Dragoons. Ook Keep Them Rolling doet de noodbrug aan, op 5 mei. dorpsbelangenburgum.nl

Bij de brug en sluizen in Dokkumer Nije Silen heeft in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog nogal een strijd plaatsgevonden tussen het verzet en de bezetter. De brug was van strategisch belang voor de bevrijding. Masquerade Theater maakte er een voorstelling over op basis van waargebeurde verhalen uit de omgeving. In het stuk worden twee jonge meiden gevolgd in de vijfjarige oorlog, waarin ze veel spannende avonturen beleven. Het hoogtepunt hierin is de bevrijding en dat de meiden weer naar huis kunnen. Het gaat om een openlucht theaterproductie met spel en zang van, voor en door jeugd. De voorstellingen zijn te zien van 20 t/m 29 juni. masqueradetheater.nl

woont hij verschillende herdenkingen en vieringen bij en is hij aanwezig op 5 mei in Leeuwarden bij Bevrijdingsfestival Fryslân. Parks’ kleinzoon Andrew schreef het voorwoord in deze krant, over de binding die zij als met familie hebben met Fryslân en hoe belangrijk het is de banden aan te blijven halen. Dankzij de inzet van de stichting Canadian Liberators, die de contacten met de Canadese bevrijders en hun families al jaren onderhoudt, komt ook een groep van 30 afgevaardigden van de huidige Royal Canadian Dragoons naar Friesland. Hun voorgangers waren verantwoordelijk voor de bevrijding van een groot deel van het hele noorden. Onder het gezelschap is ook Gary Serviss, burgemeester van Petawawa, waar de legerbasis van de Dragoons is gevestigd. Hij is samen met burgemeester Buma van Leeuwarden op 5 mei aanwezig bij de veteranendag op het Wilhelminaplein en op de opening van het bevrijdingsfestival op het Oldehoofsterkerkhof.

der Linden in de Martinikerk in Franeker. Maandag 5 mei staat de hele dag in het teken van feestvieren. Die dag trekt een stoet van meer dan 40 historische militaire voertuigen door NoordwestFriesland. De voertuigen worden onthaald in de feestelijk ingerichte binnenstad van Franeker. Op 15 april en 5 mei kun je in Franeker en interessante stadswandelingen volgen, gegeven door de Franeker Stadsgidsen. Daarnaast zijn er op 5 mei filmvertoningen, is er een foto-expositie en een vrijheidsmaaltijd vanuit een militaire veldkeuken. De dag eindigt met een muzikaal festijn, van 13:30 uur tot 20.00 uur treden vele artiesten op. Meer informatie over de activiteiten die in Waadhoeke georganiseerd worden is te vinden op www.waadhoeke.nl/80-jaar

Marcel van Kammen

Jan Sjoerd Geertsma

Marco Kalmijn

* Waan je terug in de tijd van de ‘Koude Oorlog’ in de grootste bunker (1100M2) van de civiele verdediging in Nederland.

* Maar liefst 150 personen konden 14 dagen lang in de bunker verblijven zonder naar buiten te hoeven.

* Het bunkercomplex is nog voor 90% intact.

* Ook is er een segment van de Berlijnse muur te bewonderen alsmede een aantal voertuigen.

DE OUDEN TOT NUT, DE ZWAKKEN TOT STUT

Zes eeuwen Sint Anthony Gasthuis

OPENINGSTIJDEN

Iedere eerste zondag van de maand van 11.00 tot 16.00 uur Daarnaast iedere woensdagmiddag van 13.30 tot 16.00 uur behalve in de maanden december en januari.

In de zomermaanden extra geopend tijdens een aantal weken op woensdag, donderdag en vrijdag van 13.00 - 16.00 uur. Voor de juiste weken zie website van het museum.

Burstumerdyk 1 - 9001 ZC GROU www.museumbeschermingbevolking.nl

Herdenken en vieren in Fryslân

Kijk voor alle activiteiten op friesland.nl/vrijheid

Expositie 80 gezichten

Wat betekent het om de Tweede Wereldoorlog écht te hebben meegemaakt? Fotograaf Jason van Bruggen brengt met zijn project 80 Gezichten de laatste generatie ooggetuigen in beeld. In indringende

IMPACT

In het Fries Verzetsmuseum is de tentoonstelling ‘IMPACT – De Luchtoorlog in Friesland, 1940-1945’ tot en met 27 juli te zien. Bezoekers krijgen een indringende blik op de gevolgen van de luchtoorlog in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met een focus op intieme verhalen en persoonlijke voorwerpen neemt de tentoonstelling je mee in de ervaringen van zowel piloten, burgers,

SC Cambuur - Vitesse

Op 15 april is het precies 80 jaar geleden dat Leeuwarden werd bevrijd van de Duitse bezetter en dat is voor betaald

portretten en persoonlijke getuigenissen vertellen mensen, geboren tussen 1921 en 1939, over de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding door Canadese troepen. Deze bijzondere portretten en persoonlijke verhalen vormen een eerbetoon aan de laatste groep mensen die deze gebeurtenissen uit eigen ervaring kunnen navertellen. De tentoonstelling is vanaf 12 april op meerdere locaties te bezoeken, waaronder Museum Opsterlân, het Kazemattenmuseum en in De Tiid in Bolsward van 15 april t/m 15 augustus. Museum Joure en bezoekerscentrum Mar & Klif doen ook mee en bieden de expositie in de buitenlucht aan. Op elke locatie zijn andere gezichten en verhalen te ontdekken, wat een bezoek aan meerdere exposities de moeite waard maakt. Rond het project wordt verder een uitgebreid programma georganiseerd met sprekers en activiteiten. museumopsterlan.nl/80-gezichten

bergers en nabestaanden. De contacten met geallieerde vliegers hebben op veel Friezen een blijvende indruk gemaakt. Zorgvuldig bewaarde voorwerpen en generaties lang doorvertelde verhalen zijn daar getuige van. In de tentoonstelling komen verhalen aan bod over Amerikanen op Friese klompen, over mislukte ontsnappingen, en over levenslange vriendschappen. Een bijzonder aspect van de tentoonstelling is het verhaal van de geallieerde vliegers die neerstortten in Friesland. Circa tachtig van deze piloten en bemanningsleden werden door het Friese verzet naar onderduikadressen begeleid en op de ‘pilotenlijn’ naar Engeland gezet. Een riskant proces voor zowel de vliegers als de Friese verzetsleden die hen hielpen. Slechts in één geval lukte dit, de meesten werden onderweg opgepakt en een handjevol bleef in Friesland ondergedoken tot de bevrijding. IMPACT geeft een unieke inkijk in de moed en het doorzettingsvermogen van deze verzetsmensen, maar ook in het leven van de ondergedoken geallieerden in Friesland. friesverzetsmuseum.nl/impact

Oorlogstranen op Ameland

De voorstelling ‘Oorlogstranen op Ameland’ neemt het publiek mee naar een wereld vol onderdrukte emoties, verborgen verhalen, en een dagelijkse routine die als schuilplaats dient voor diepe, persoonlijke tragedies. Het leven van drie vrouwen wordt gevolgd die, elk met hun eigen verdriet, in vakantiehuis De Terrorist op Ameland verblijven. Daar, in de relatieve rust van het huis, bouwen ze hun leven na de oorlog weer op, terwijl de littekens van hun verleden nooit helemaal verdwijnen. Vakantiehuis De Terrorist biedt tussen 1946 en 1953 honderden getraumatiseerden, vooral vrouwen en

voetbalclub SC Cambuur aanleiding genoeg om de thuiswedstrijd tegen Vitesse op 25 april helemaal in het teken te stellen van deze historische gebeurtenis.

Rondom de wedstrijd zullen de helden die voor deze vrijheid hebben gevochten worden geëerd en zal de belangrijke boodschap dat vrijheid niet vanzelfsprekend is worden uitgedragen. Daarnaast zal SC Cambuur aantreden in een speciaal wedstrijdtenue. cambuur.nl

In de Tweede Wereldoorlog vonden tienduizenden evacués in Friesland tijdelijk een tweede thuis. Talloze gastgezinnen openden hun deuren - en soms hun harten - voor deze ontheemde gezinnen. Families uit onder meer Roermond, Arnhem en IJmuiden moesten

WWII Tour Leeuwarden

In april en mei kun je elke zaterdag om 14:00 uur meelopen op de openbare Tweede Wereldoorlog Tour in Leeuwarden. Tijdens deze

kinderen, verlichting. De vrouwen in de voorstelling proberen op Ameland hun oorlogstranen te bedwingen en sterk te zijn voor hun kinderen. Ze willen de nieuwe generatie niet belasten met hun eigen verlies, maar vergeten dat het geheim nog tientallen jaren lang zal doorwerken in hun eigen leven en dat van hun familie. Ze hebben de bevrijding gevierd maar de oorlog is nog niet voorbij. De vrouwen voelen het elke dag. ‘Oorlogstranen op Ameland is van 3-7 juni op Ameland. Op bevrijdingsdag voor Ameland, 3 juni, is de première. stichtingwolf.nl

halsoverkop hun huis verlaten, omdat de Duitse bezetter ze daartoe dwong. Na een zware reis kwamen ze in een vreemde omgeving terecht. Hoe verliep het contact tussen de veelal protestantse plattelandsgezinnen met de stadse kinderen uit het Westen en de roomse families uit het Zuiden? Wonderwel, blijkt uit vele ontroerende reacties. Veel ging goed, niet alles. Vaak bleef het contact jarenlang bestaan.

Dat de bijzondere periode nog altijd een rol in families van beide kanten speelt, laten de foto’s van ontmoetingen zien en de verhalen die overgeleverd zijn aan volgende generaties. In de tentoonstelling Twadde Thús staan verhalen van enkele evacués centraal. Waarom moesten ze vertrekken, hoe verliep hun reis, hoe ervoeren ze hun verblijf? Wat troffen ze aan bij thuiskomst en hielden gast en gastgezin na de oorlog contact? Ontdek het aan de hand van verhalen, foto’s en persoonlijke eigendommen. Te zien in Tresoar tot en met 30 september. tresoar.nl

stadswandeling hoor je bijzondere verhalen over de bezetter, de joodse inwoners en het verzet. aguidetoleeuwarden.nl

Twadde Thús

Marcel van Kammen

04&05 MEI

Na de Nationale Dodenherdenking zĳn er op verschillende locaties in Nederland bĳzondere theatervoorstellingen te zien.Theatermaker Sander Juno gaat dit jaar de voorstelling maken voor De Lawei op 4 en 5 mei. kaarten bestellen via www.lawei.nl/tndd

BEZOEK

DE EXPOSITIE “40 - 45” nog te zien t/m 15 mei 2025

Museum Blokhuispoort herdenkt met de expositie “40-45” de WOII en allen die in hun strijd voor vrijheid in het Huis van Bewaring te Leeuwarden en gevangenis Crackstate te Heerenveen terecht kwamen. De goed georganiseerde bevrijding op 8 december 1944, van 51 mensen die banden hadden met het Friese verzet, hee een ereplaats gekregen in onze collectie. Kijk op onze website voor meer informatie.

Blokhuisplein 40 | 8911 LJ Leeuwarden | Stichting Blokhuispoort | 06 299 750 22 Bezoektijden complex dagelijks van 08.00 - 23.00 uur | WWW.BLOKHUISPOORT.NL

29 MEI t/m 6 JULI, NIJ BEETS

GRENZELOOS MUZIEKTHEATER IN HET FRIESE VEEN

Kaarten: www.revolutievanderinsemas.nl

Herdenken en vieren in Fryslân

Kijk voor alle activiteiten op friesland.nl/vrijheid

Frjemd yn Abbegea

In de Tweede Wereldoorlog telde het dorpje Abbega ruim 100 inwoners. Tijdens de oorlog verdubbelde dat aantal bijna, want door de geïsoleerde ligging was het een bijzonder geschikte plek voor onderduikers, die er liefdevol onderdak vonden. Dat was niet zonder gevaar, want verraad en onmenselijk machtsvertoon van de bezetter lagen altijd op de loer. Ook toen in 1942, als start van de inmiddels rijke Bolswarder traditie, de Matthäus Passion werd opgevoerd door inwoners en vreemdelingen in een bomvolle kerk.

It spoar werom

It Spoar Werom is een theatraal stuk over liefde, verlies en een wanhopige vlucht die fataal afloopt. Het stuk is

Stroffelstiennen en expositie

Drachtster

Roma

Op vrijdagmiddag 16 mei worden in Drachten op de plek van het voormalige woonwagenkamp aan het fietspad langs de Drachtstervaart Stroffelstiennen gelegd voor de zeven leden van het gezin Mirosch: de ouders Pierre Stangus en Catharina Caja Mirosch, hun vier dochters en kleindochter. Zij zijn allen vermoord

De Abbegaasters hebben door hun hart en huis open te stellen zichzelf en de vluchtelingen kunnen beschermen tijdens de oorlog. Maar hoe gaat dat tegenwoordig? Herhaalt de geschiedenis zich? Zijn vreemdelingen nog even welkom als toen? Wat gebeurt er in Abbegea en omgeving als er een plan lijkt te zijn om vluchtelingen op te vangen in tijdelijke woningen nabij het dorp? Het Friestalige iepenloftspul ‘Frjemd yn Abbegea’ probeert met de historie als basis een brug te slaan naar de huidige tijd. Van 4 t/m 13 september te zien in Abbegea. iepenloftspulabbegea.nl

Frjemd?

Frjemd dat frjemd yn in frjemde tiid frjemd behannele wurdt. En yn in oare frjemde tiid frjemd net mear frjemd wie, mar derby hearde - Tineke Broers

gebaseerd op het boek ‘Had het anders gekund’ van Abel de Jong. Dit Friestalige theaterstuk, met muziek en koorzang, vertelt het verhaal van Sally en Liesje de Jong, de ouders van Abel. In een poging de oorlog te overleven, vluchten zij naar Zwitserland. Hun kinderen - de tweejarige Abel en zijn zeven maanden oude broertje Daan - worden ondergebracht op onderduikadressen. Maar de vlucht loopt mis. Sally en Liesje worden verraden. Hun oudste zoon Abel groeit op met vragen. Wat is er gebeurd? Hoe zag de route van zijn ouders eruit? Zijn zoektocht leidt hem terug naar het verleden, naar hun laatste spoor…

De voorstelling wordt van 10 april t/m 11 mei opgevoerd in Easterein en herdenkt de oorlogsslachtoffers uit het dorp. www.jmteaterwurk.nl

Vrijheidsstrijders

Wat zou jij doen als je kind in handen valt van de vijand, als het liefste je dreigt te worden ontnomen?

Die universele en fundamentele vraag resoneert voortdurend in de muziektheatervoorstelling Evenhuis | De Friese bankier van het verzet. Het stuk vertelt het waargebeurde verhaal van de Friese verzetsman Jan Evenhuis, die de grootschalige Friese onderduikhulp

financierde. Als zijn dochter Jeanne wordt opgepakt, neemt hij een besluit met hele grote gevolgen. Evenhuis | De Friese bankier van het verzet is een productie van Stichting De Verhalen, die drie jaar geleden tekende voor het succesvolle Smokkelbern over het Joodse onderduikmeisje Lea Tropp. Ook organiseren ze gastlessen op veertig basisscholen, stadswandelingen en een podcast met inwoners van de Leeuwarder Vrijheidswijk. Daarnaast is er een lezingenserie over vrijheid in deze tijd, onder andere met schrijver, columnist en programmamaker Sander Schimmelpenninck en de schrijfster Lale Gül. De theatervoorstelling Evenhuis | De Friese bankier van het verzet wordt vanaf 2 april tot en met 3 mei op bijzondere locaties gespeeld in Leeuwarden, Sneek en Drachten.

vrijheidsstrijders.frl

Tentoonstelling over Heine Koonstra

Museum De Sûkerei in Damwâld toont het verhaal van de talentvolle (reclame) tekenaar en het oorlogsslachtoffer Heine Koonstra. Tijdens de razzia van 1944 werd hij opgepakt en via Kamp Amersfoort naar Buchenwald gedeporteerd, waar hij in het subkamp Halle op 25 april 1945 overleed. Zijn indrukwekkende werk - zo’n 180 bewaard gebleven tekeningen - geeft een indruk van zijn talent en leven. De tentoonstelling is gratis te zien van 3 april t/m 18 mei. Meer informatie via desukerei.nl

door het Naziregime. De historische vereniging Smelne’s Erfskip organiseert de plaatsing van de stenen. Enkele leden van de familie Mirosch zullen samen met leerlingen van twee basisscholen de Stroffelstiennen leggen.

Na de plaatsing wordt er in de Sluisfabriek een expositie geopend van schilderijen van de kunstenaar Ron Glasbeek en beeldjes van Heleen Levano. De schilderijen hebben betrekking op de Roma en Sinticultuur en laten zowel de romantiek als de rauwe werkelijkheid zien, van de periode vlak vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog. De beeldjes van beeldhouwer Heleen Levano gaan over het leven van zigeuners. Deze expositie is in de Sluisfabriek te bekijken van 16 mei t/m 1 juni, op vrijdag, zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur. sluisfabriek.nl/agenda

Expositie Ademtocht

Ter ere van 80 jaar vrijheid presenteert de Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden de tentoonstelling ‘Ademtocht’ van Jip Wijngaarden. De kunstenares, bekend van haar rol als Anne Frank in het theaterstuk en de film over Het Achterhuis, toont in haar werk gezichten die verhalen lijken te vertellen.

Met schilderijen, bronzen beelden en objecten neemt de expositie bezoekers mee naar een wereld van herinnering en emotie. De expositie opent op 17 april, precies 80 jaar na de bevrijding van Leeuwarden, en is tot 20 september gratis te bezoeken. Voor meer informatie over openingstijden bezoek grotekerkleeuwarden.nl

Rein Th. Baarsma

Herdenken en vieren in Fryslân

Kijk voor alle activiteiten op friesland.nl/vrijheid

Bevrijdingsvuurestafette: van Normandië naar Kornwerderzand

Op 1 mei start er een bijzondere estafetteloop van Arromanchesles-Bains in Normandië naar het Kazemattenmuseum in Kornwerderzand. Veertig lopers, waaronder Nederlandse en Canadese militairen, dragen het bevrijdingsvuur over een afstand van 900 kilometer. Ze volgen voor een

Theatervoorstelling

‘Door het Donker’

Het Fries Scheepvaart Museum in Sneek brengt van 25 april t/m 4 mei de theatervoorstelling ‘Door het Donker’ opnieuw op de planken. Deze voorstelling,

groot deel de historische route die 80 jaar geleden door de geallieerden werd afgelegd. Langs deze route wordt daarom ook op diverse plaatsen stilgestaan bij verschillende WOII-monumenten. Na een excursie naar de invasiestranden van Normandië ontvangen de lopers op 2 mei het vuur uit handen van de burgemeester van Arromanches-lesBains. Vervolgens begint de lange tocht richting Friesland, met overnachtingen in tenten en een speciale stop op 4 mei bij de Johannes Postkazerne in Havelte voor de Dodenherdenking. Op 5 mei wordt in Wons een krans gelegd bij het monument voor het Regiment Queen’s Own Rifles of Canada. Diezelfde dag arriveren de lopers in Kornwerderzand, waar burgemeester Jannewietske de Vries het Bevrijdingsvuur zal ontsteken. Dit markeert het begin van een feestelijke viering bij het Kazemattenmuseum, met muziek van DJ Robin Roy en activiteiten voor jong en oud. De toegang is gratis. kazemattenmuseum.nl

Vlieland viert de vrijheid in mei

De maand mei staat centraal op Vlieland om het verleden te herdenken en de vrijheid te vieren, die 80 jaar geleden pas op de laatste dag die maand tot stand kwam. Een aantal activiteiten vindt plaats in de Nicolaaskerk: 30 april een voorstelling over Frieda Belinfante (1904-1995). Zij was de eerste vrouwelijke dirigent van Nederland, celliste en actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 5 mei is er een Vrijheidslezing, de voordrachtgever is J.P. Deen. Op 28 mei is er een avond vol verhalen met het thema Vrijheid in afwisseling met mooie liederen van het Vlielands Zeemanskoor. vlieland.net

Groots bevrijdingsfeest in Drachten

Het Kiryat Onoplein in Drachten is op 5 mei het terrein voor een uitgebreid bevrijdingsfeest met optredens van o.a. de Big Band Drachten, Piter Wilkens en het bekende duo Tangarine als hoofdact om 16.00 uur. Er zijn meerdere activiteiten

zoals een doorlopende graffiti-workshop van MarcArt. De wereldwijd bekende Bicycle showband Crescendo rijdt vanaf 9.00 uur een muzikale route door Drachten en geeft bij de opening door burgemeester Fred Veenstra om 10.00 uur een show op het Kiryat Onoplein. Om 11.00 uur wordt de binnenkomst van het bevrijdingsvuur verwacht. Lopers van de atletiekvereniging brengen het vanuit Wageningen naar Drachten om het daarna te verspreiden over alle dorpen in de gemeente Smallingerland, die ieder ook hun eigen programma organiseren. Rond 14.00 uur landen 15 parachutisten op het voetbalveld van vv Drachten aan de Gauke Boelensstraat. Het uitgebreide feestprogramma duurt tot 17.00 uur. De toegang is gratis. www.smallingerland.nl

In het spoor van de oorlog

Trek erop uit en duik in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Dat kan in heel Fryslân op verschillende manieren:

Te voet in het spoor van de bevrijders over de Canadian Trail van de Liberation Route Europe; liberationroute.com

Langs de Friese kust en op de Waddeneilanden beleef je al fietsend

geschreven door Peter Sijbenga en geregisseerd door Lucienne van der Meulen, was eerder in 2022 al een groot succes met elf uitverkochte avonden. Het stuk vertelt het waargebeurde verhaal van de verzetsfamilie Lever en hun onderduikers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog schuilden in een pand waar nu het museum is gevestigd. Het publiek volgt de familie in hun jaren van verzet en hun dramatische vlucht voor de Sicherheitsdienst. De acht gedreven amateuracteurs zullen de personages opnieuw tot leven brengen en het publiek wordt tijdens de voorstelling vooral aan het denken gezet over de vraag: waar ligt de waarheid? Voor meer informatie en tickets ga naar www.friesscheepvaartmuseum.nl/ doorhetdonker

of wandelend de indrukwekkende verhalen achter de bunkers en ander oorlogserfgoed van de Atlantikwall. atlantikwall-wadden.nl

Visit Friesland heeft een zevendaagse camperroute in het teken van 80 jaar vrijheid ontwikkeld;

Muzikale uitvoering Dagboek Anne Frank

Aangrijpend en ontroerend: de muzikale uitvoering van ‘Annelies’, het oratorium gebaseerd op het dagboek van Anne Frank, wordt uitgevoerd door het Duitse Städtischer Konzertchor Winfridia Fulda. Het koor is vrijdag 30 mei om 20.00 uur in de Grote Kerk Leeuwarden en zaterdag 31 mei om 19.30 uur in de Grote Kerk Dokkum te aanschouwen. De entree is €16 in de online voorverkoop en €20 aan de deur. Voor tickets en aanvullende informatie, bezoek www.vriendschapscomitedokkum.nl

Heidie mulder

Fotocollectie Anne Frank Stichting

Christa Boer

Het einde van de Tweede Wereldoorlog: de start van herinnering en herdenking

De Nederlandse vlag op Schiermonnikoog wappert op 11 juni 1945 in de zeewind. Het laatste stukje bevrijd Nederland viert eindelijk feest, maar voor veel mensen werd de vreugde van de bevrijding al snel vermengd met de herinneringen aan een zware tijd.

Met de capitulatie van het Duitse leger op 8 mei 1945 was de Tweede Wereldoorlog voorbij, althans in Europa. Aan de andere kant van de wereld bleef Nederlands-Indië nog bezet door Japan. Pas op 15 augustus 1945, na de Japanse capitulatie, kwam er een definitief einde aan de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden. Diezelfde datum is sindsdien een dag van herdenking, een moment om de slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van NederlandsIndië te herdenken.

Herdenkingen

Veel van deze slachtoffers kwamen om in de Japanse interneringskampen, waar militairen en burgers onder erbarmelijke omstandigheden werden vastgehouden. In deze kampen, zoals Kampong Makassar in Batavia (het huidige Jakarta), waren voedseltekorten, ziekte en mishandeling aan de orde van de dag. Ter nagedachtenis aan hen en alle andere slachtoffers van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië, vindt op 15 augustus in Heerenveen een herdenking plaats bij het Indië monument.

Slechts twee dagen na de Japanse capitulatie brak er in Nederlands-Indië opnieuw een gewapende strijd uit: de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949). In eerste instantie was er strijd tussen de Indonesische nationalisten en de geallieerden, maar in maart 1946 raakte Nederland direct betrokken in een poging het koloniale gezag te herwinnen.

De gevolgen van deze strijd worden herdacht in Leeuwarden. Op woensdag 27 augustus vindt daar de 33e herdenking plaats bij het monument De Deadenwacht in het Rengerspark. De herdenking start om 19.00 uur en wordt ingeleid door voormalig burgemeester van Heerenveen, de heer Tj. van der Zwan, die zelf Indische roots heeft en wiens moeder de Japanse interneringskampen overleefde. Tijdens de ceremonie worden kransen gelegd ter nagedachtenis aan de Friese gevallenen in voormalig Nederlands-Indië en NieuwGuinea tussen 1945 en 1962.

In de weken na deze herdenkingen zijn er nog meer mogelijkheden om stil te staan bij oorlogsslachtoffers. In Molkwerum op de zeedijk bij het Nationaal Monument Missing Airmen verzamelen nabestaanden en belangstellenden zich op 30 augustus rond 14.00 uur. Op deze datum is het de Internationale Dag van de Vermiste Personen. Tijdens de herdenking wordt daarom stilgestaan bij de bemanningsleden die ooit zijn opgestegen voor een missie, maar in de golven verdwenen en nooit meer terugkeerden.

Het doorgeven van verhalen Na de overgave van Japan op 2 september 1945 kwam er officieel een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Het herdenken van deze oorlog betekent niet alleen terugkijken, maar ook verhalen doorgeven. In de eerste twee weekenden van september wordt daarom het Friestalige

iepenloftspul ‘Frjemd yn Abbegea’ opgevoerd in Abbega. Het stuk vertelt het verhaal van onderduikers tijdens de oorlog en legt de link naar vandaag. Hoe verwelkomen we mensen die huis en haard achterlieten? Hoe anders kijken we nu naar vreemden in ons midden? Op donderdagavond 4 september gaat het iepenloftspul in première.

Hoewel Nederland dit jaar 80 jaar in vrijheid mag leven, zijn de sporen van de Tweede Wereldoorlog nog altijd zichtbaar in monumenten, verhalen en herinneringen.

Wilt u dit jaar activiteiten in Friesland bijwonen ter gelegenheid van de 80-jarige bevrijding? Op de pagina’s 17, 19, 21 en 23 vindt u een overzicht van de verschillende mogelijkheden om de bevrijding te vieren en te herdenken. Voor het volledige en meest actuele overzicht van activiteiten in de periode april tot en met september, bezoek www.friesland.nl/vrijheid

VRIENDEN VAN BEVRIJDINGSFESTIVAL FRYSLÂN & 80 JAAR VRIJHEID - FRYSLÂN BETINKT & FIERT

Deze bevrijdingskrant is een co-productie van het Bevrijdingsfestival Fryslân en de Kerngroep ’80 Jaar Vrijheid – Fryslân Betinkt & Fiert’, die is samengesteld uit vertegenwoordigers van: Museumfederatie Fryslân, Stichting Erfgoed & Publiek, Kazemattenmuseum, Fries Verzetsmuseum, Pier21, Merk Fryslân, Comité Provinciale Herdenking 4 mei Prinsentuin, Bevrijdingsfestival Fryslân, LRE Foundation, Stichting Behoud Joods Erfgoed Friesland, Stichting Friesland 1940-1945, FB Cultuur Oranjewoud.

De collectieve communicatie om de activiteiten Fryslân breed onder aandacht van het publiek te brengen wordt mede ondersteund door de gemeenten Leeuwarden, Súdwest-

Fryslân, Smallingerland, Waadhoeke, Ameland, Vlieland en Schiermonnikoog. En door de Friese fondsen: FB Cultuur Oranjewoud, Stichting Friesland 19401945, Meindersma-Sybenga Stichting, Het Nieuwe Stads Weeshuis (Leeuwarden), Je Maintiendrai Fonds, Klaarkampster Weeshuis (Franeker), MediaplusNoord, Stichting Old Burger Weeshuis Leeuwarden, Stichting Sneek 1940-1945, Boelstra Olivier Stichting, ir. Abe Bonnema Stichting, Coöperatiefonds Rabobank, Devea, POIESZ supermarkten, FERS - bibliotheken Fryslân, Visit FrieslandVVV’s, Vlaggen Unie.

Het vfonds het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg zet zich in voor de erkenning en waardering van geüniformeerden die in dienst zijn van de Nederlandse overheid waar ook ter wereld. Het vfonds wil met voorlichting, educatie en publiciteit respect en waardering van de maatschappij winnen voor alle personen die betrokken zijn bij internationale vredesoperaties.

BEVRIJDINGSFESTIVAL?

Wat is er mooier dan in vrede en vrijheid leven? Juist! Vrede en vrijheid in een mooie en schone wereld! Samen doen we dat. Hoe? Omrin helpt het Bevrijdingsfestival circulair en duurzaam te maken. Door minder afval, meer recycling en beter hergebruik.

www.omrin.nl samen halen we alles eruit