Leeuwarder Seniorenkrant 27 by Devea

Al 600 jaar betrokken bij stad en land!

We vieren ons jubileum met een programma van gratis events en activiteiten voor jong en oud. Voel je welkom!

Fancy Fair

za 17 mei

11.00 uur tot 16.00 uur

Feestelijke Fancy Fair in en rond de tuin van het Sint Anthony gasthuis: zolderverkoop, gezellige kramen, muziek en food!

Tuin Sint Anthony Gasthuis

Openluchtconcert Marinierskapel za 21 juni

vanaf 19.30 uur

Een avond vol spektakel met een concert van de wereldberoemde Marinierskapel der Koninklijke Marine. Support acts van trompe ist Eric Vloeimans en latin zangeres Denise Rivera

Prinsentuin

Expositie 600 jaar

Sint Anthoon t/m 1 juni

‘De ouden tot nut, de zwakken tot stut’ Expositie over zes eeuwen Sint Anthony Gasthuis en haar rijke historie

Historisch Centrum Leeuwarden

Sint Anthoon in beweging! vr 19 september

De Nationale Sportweek beginnen we op een bijzondere manier! Met een work-out van Olga Commandeur en de hele dag vitaliteitsworkshops geven we aandacht aan het thema ‘gezond ouder worden’.

Schoenmakersperk 1

Meer informatie over alle jubileumactiviteiten op sag600.nl

VREEMD OF VERDACHT?

Zie jij wel eens iets vreemds in je buurt of op je werk?

Bijvoorbeeld een huis dat al maanden leeg staat, maar waar ‘s nachts licht brandt. Of een garagebox waar ’s nachts mensen komen. Misschien vind je deze situaties vreemd. Maar wist je dat dit signalen kunnen zijn van criminele activiteiten?

EIGENAARDIG | Klaas Kasma over restaurant Piet Paaltjens

Levenskunstenaar Klaas Kasma (71) opende in december 1985 samen met zijn toenmalige partner Feikje Zijlstra aan de Uniabuurt 12 het restaurant Piet Paaltjens. Het culinaire duo stopte eenentwintig jaar later met hun eigenzinnige onderneming. Wat als een professionele hobby begon, werd een moeten en daar had Klaas geen zin in.

ACHTER DE MUZIEK AAN

12 TACHTIG JAAR BEVRIJDING @ DE HARMONIE

80 jaar geleden werd Nederland bevrijd. Ook in het theater is de Tweede Wereldoorlog een actueel thema. In De Harmonie zie je de komende maanden: De Aanslag, KAMP, Trompettist in Auschwitz, Waarom Truus? en Theater na de Dam: Stuk Stoppelman.

WAT

TE

DOEN

05

Muziek heeft altijd een grote rol in mijn leven gespeeld. Zelf bespeelde ik geen instrument, daar was ik niet voor in de wieg gelegd. Als ik op mijn blokfluit ging oefenen, stuurde mijn vader mij naar buiten en verstopte vervolgens snel het stuk hout met gaatjes. Toen bleek dat zingen in een band ook geen succes was, ben ik diskjockey geworden. Want muziek is mijn alles. Ik start de dag met een dansje als ik in de keuken mijn Brinta klaarmaak. En als ik een draaiorgel hoor, begin ik van plezier te huppelen.

NA JE PENSIOEN? “ELKE DAG IS EEN FEESTJE!”

Tijdens hun werkende leven kwam het er weinig van: reizen. Dertien jaar geleden veranderde dat. Wilfred en Janny kochten een camper. Sindsdien genieten ze van andere landen en andere culturen. Onderweg beleven ze van alles.

UVV: Vrijheid, vrouwen en vrijwilligerswerk

Marijke Geertsma en Jan Arendz: Feilloos op elkaar ingespeeld

Oproep: verhalen uit de Tweede Wereldoorlog voor reportage door studenten

Muziektheater:

Beste lezers,

Zoals jullie ongetwijfeld weten is 2025 een speciaal jaar. Het is immers 80 jaar geleden dat Friesland werd bevrijd. In de Leeuwarder Seniorenkrant besteden we hier uitgebreid aandacht aan. Er worden in Friesland veel evenementen georganiseerd die in het teken staan van 80 jaar bevrijding. Een overzicht van alle evenementen is te vinden op www.friesland.nl/vrijheid.

In dit nummer hebben we een mooi interview met Marijke Geertsma en Jan Arendz, al 50 jaar een stel, en vanaf 10 april voeren ze hun eigen voorstelling It Spoar Werom op. Een ander groot project waar we aandacht aan besteden is Evenhuis, de Friese bankier van het verzet: het waargebeurde verhaal van de Friese verzetsman Jan Evenhuis. Ook Stadsschouwburg De Harmonie laat zich niet onbetuigd met een zestal voorstellingen in het kader van 80 jaar bevrijding.

Uiteraard brengen we de Leeuwarder Seniorenkrant niet uit zonder onze vaste en veel gelezen rubrieken van Ritsko van Vliet. Hij interviewde levenskunstenaar Klaas Kasma en in een ander artikel neemt hij ons mee naar zijn herinneringen aan de jaren zeventig en tachtig.

Riemie interviewde Wilfred en Janny die sinds de aanschaf van hun camper iedere dag als een feestje ervaren. Jeltsje blikt terug op 80 jaar UVV in Grou. In de wereld van Koesma vertelt Koesma waarom ze soms boodschappen voor andere mensen betaalt of bijschiet.

Verder besteden we aandacht aan zes eeuwen Sint Anthony Gasthuis: hoe gaan ze dit vieren? En in de rubriek Verborgen beroep staat de voddenboer centraal.

Veel leesplezier!

Doede Vellema

Coverfoto Simon van der Woude

Druk Mediahuis Noord Grafisch Bedrijf

Advertenties Doede Vellema | 06 15 37 22 55 | info@seniorenkrant.nl

Website www.seniorenkrant.nl

E-mailadres info@seniorenkrant.nl

Facebook www.facebook.com/LeeuwarderSeniorenkrant

Jeltsje de Boer

Zet zich in voor het welzijn van ouderen, voorzitter van UVV Grou.

Riemie van Dijk

Altijd op zoek naar verhalen die raken, blijven hangen en doorverteld worden.

Ritsko van Vliet Plaatst het Leeuwarden van de jaren 70 en 80 in een persoonlijk perspectief.

Annette Bons Verzot op lezen; schrijft blogs en recensies over boeken.

Koesma Basdew Sociaal bewogen en maatschappelijk geëngageerd, schrijft daarover op prikkelende wijze.

Boukje Wiersma Schrijft herkenbare, inspirerende verhalen met een mix van positiviteit en ontroering, eindredacteur.

COLOFON

Zelfstandig, beschut wonen voor ouderen met lichte tot matige zorg die eigen regie behouden Dat kan bij Fidesta Vliethuus in Leeuwarden

Samen, veilig en vertrouwd Een vertrouwd thuis, dat is wonen bij Fidesta Vliethuus U woont bij ons zelfstandig in een eigen appartement, met vrijheid en regie over uw eigen leven

Bij ons wonen is je thuis voelen met de gezelligheid van samen mogen zijn, veel aandacht voor welzijn en je veilig voelen U bent bij ons nooit alleen, er is altijd iemand nabij Dat geeft een vertrouwd gevoel

“Warm en huiselijk”

Zorg, welzijn en gezelligheid Wij verlenen lichte tot matige zorg met veel aandacht voor persoonlijk welzijn, wekelijkse activiteiten, warmte en huiselijke gezelligheid

In onze centrale ruimte schuiven bewoners aan voor een kopje koffie of thee, voor een spelletje of voor een praatje Iedere dag wordt er gekookt met verse groenten, vlees of vis en vegetarisch

Heeft u een zorgindicatie en heeft u interesse om bij ons te komen wonen?

Neem dan contact met ons op voor een rondleiding

U bent van harte welkom!

Meer informatie: 06 48560584 info@fidesta-vliethuus nl

Noordvliet 443 8921 HH Leeuwarden

In de zeventiger jaren werd ik omringd door muzikanten. Het was een heel andere tijd dan de jaren zestig: de diskjockey had het werk van veel orkesten nog niet overgenomen. In die tijd had de Leeuwarder Courant onder de naam “Waar gaan we dansen” een pagina vol aankondigingen voor dansavonden met stemmingsorkesten en combo’s. In Leeuwarden speelden muzikanten in cafés en bars, zoals café-restaurant Oude Tolhuis en Dianabar, café De Boer (de Sico’s) en café Sambrinco’s. Met de opkomst van de bardancings zoals Vat ’69, La Bella, Passage en Ús Mem nam de interesse voor die ouderwetse uitgaansgelegen-heden snel af. De discotheken zorgden voor een circuit waar dansorkesten elkaar wekelijks afwisselden. Ik werkte als dj regelmatig samen met The Millonaires, Telephone en Liberty. Avonden waarbij je strikte afspraken maakte met de band over wie welke nummers speelden of draaiden.

De bekende Leeuwarder band Road zat, naast hun optredens bij tentfeesten en personeelsavonden, ook in dit circuit. Zij waren regelmatig in La Bella. Een speciale avond in deze discotheek was de bruiloft van diskjockey Andre de Groot (o.a. Vat ’69 en Scotch Inn) met Gepke van der Wal. Road was de band en ik verzorgde als goochelaar samen met een fakir en een sterke man de acts op de dansvloer. Sierk Goedemoed, wiens Gouden Microfoon onlangs is toegevoegd aan de vaste tentoonstelling van het Historisch Centrum Leeuwarden, was de dj-presentator. Onlangs verscheen een boek van Road, waarin dit tijdsbeeld van de jaren zeventig door Harry Vellinga beschreven wordt.

Naast dj was ik vanaf 1973 ook artiest. In Zalen Schaaf en Zaal Tivoli had ik mijn eerste echte podiumoptredens. Dat was spannender dan de tussenacts die ik weleens op mijn dj-avonden op de dansvloer deed. Bij iedere klus was er meestal een duo of trio aanwezig voor de begeleiding van de artiesten en het verzorgen van de dansmuziek na afloop. Mijn vader had Van Vliet’s Variété opgericht en The Happy Tuners waren het vaste begeleidingsorkest van dit gezelschap. Ik herinner

Tekst en foto's: Ritsko van Vliet

HERINNERINGEN VAN EEN ZEVENTIGER AAN DE JAREN ZEVENTIG

ACHTER DE MUZIEK AAN

mij nog de muzikale leider Herman Zwaagman als toetsenist, gitarist Willem Hulst en drummer Nico Jonkman. Vermakelijk was het als Nico helemaal losging met Twisting by the Pool van The Dire Straits. Zijn rustige voorkomen veranderde dan in een swingende drummer die alles uit de kast haalde. Aandoenlijk was zijn Liwwadder Engels. Vol overgave zong hij een hit van Brotherhood of Man: “Seuf jor kissus feur mi, baai baai hannie baai baai”.

Dat begeleiden van artiesten vergde veel concentratie. De drummer moest weten wanneer hij ging aantikken of roffelen om een act het juiste accent te geven. Bertus Klazema, ooit muzikaal leider van het grote Variété Faveur, maar in zijn nadagen werkend in de cafés op de Weaze, begeleidde in Zalen Schaaf met zijn hammondorgel The Como Brothers. Aan het eind moest hij om de spanning op te bouwen het tempo versnellen. Terwijl de ene acrobaat op de kop bij de ander op zijn hoofd stond, riep de andere met geknepen stem “sneller, sneller”. Maar Klazema was doof en die hoorde het niet. Die speelde rustig in een langzaam tempo door. De onderste acrobaat

wankelde al behoorlijk, terwijl hij wachtte op de versnelling. Mijn vader bracht uitkomst door in de coulissen als een dolle met zijn armen te zwaaien. Het was de laatste keer dat Klazema mee mocht.

In Van Vliet’s Variété deed ik een illusie-act met mijn eerste vrouw Truus Wink. Wij noemden ons Ritsko & Thérèse. Truus was niet echt een shownaam en betekende in het Frans struisvogel. Ik had bij de illusies muziek van Quincy Jones en The Crusaders. Uren zat ik bij Van den Akker in het luisterhok om de juiste nummers te selecteren. Deze muziek was mijn vader een doorn in het oog. Veel te Amerikaans, maar ik wilde met de act naar clubs in Duitsland en die zaten niet te wachten op muziek van Bach. Alle bewegingen en trucs waren exact afgestemd op zo’n nummer. Naast het toneel stond een bandrecorder mijn tape af te draaien. Het werd spannend als er bijna iets misging met bij-voorbeeld de zwaardenact. Na enig oponthoud gingen wij enorm versnellen om precies op het eind van de muziek het applaus in ontvangst te nemen. Dan toch maar Nico Jonkman met zijn Liwwadder Engels? Die kon rustig een refreintje doorzingen als we nog niet klaar waren. ■

F. van Vliet’s Variété met rechtsvoor muzikant Herman Zwaagman.

De camper op de oprit maakt duidelijk dat we op het goede adres zijn. Voorzichtig opent Wilfred de deur: anders gaat de uit Spanje meegenomen kat er vandoor. Onder het genot van koffie en een stuk Spaanse cake doen Wilfred (39 jaar lang eigenaar van een groothandel in vleeswaren, salades en kaas) en Janny (40 jaar leerkracht in het basisonderwijs) hun verhaal.

ALS EERSTE IN NEDERLAND

“Veertig jaar geleden had ik als een van de weinigen in Nederland een tot camper omgebouwde bibliotheekbus”, kijkt Wilfred terug. “Die hebben we na een paar jaar weggedaan omdat we er te weinig mee reisden en te weinig tijd hadden.

Tekst: Riemie van Dijk, foto's: Eigen foto's

Dit is het derde artikel in een serie waarin Riemie van Dijk senioren vraagt naar het leven na hun pensioen. Hoe hebben zij dat ingevuld? Wat zijn tips waar anderen misschien iets aan kunnen hebben? Al ben je niet meer piep, er ligt nog een wereld voor je open.

WAT TE DOEN NA JE PENSIOEN? “ELKE DAG IS EEN FEESTJE!”

Wel heb ik toen gezegd: als ik tijd heb, koop ik weer een camper.” Acht jaar geleden kochten ze hun huidige camper. “Toen Wilfred gestopt was met werken, konden we ineens weg”, vertelt Janny. “Ik was altijd jaloers op vriendinnen die vier of vijf weken weg konden. We genieten er nu zeker van, zijn net terug van een reis naar Marokko.”

EZELS, KAMELEN, HONDEN EN KATTEN

“We hebben altijd eten bij ons voor dieren”, vertelt Wilfred, terwijl hij herinneringen ophaalt aan Marokko. “Daar zie je wilde ezels en kamelen rondlopen. Op een gegeven moment zag ik een ezel bij een verkeersbord staan. Ik ben toen gestopt, teruggegaan met een stuk brood en heb een foto gemaakt van die ezel. Vervolgens liep die ezel achter me aan. Toen ik in de camper zat, kwam ie met kop en al door de deuropening.” Waar Wilfred en Janny hun camper ook neerzetten, binnen vijf minuten staat er een hond of kat voor de deur. “Alsof ze het voelen. Meestal komen we met souvenirs thuis. Deze keer zijn we met een kat thuisgekomen”, grapt Janny. Ze geniet zichtbaar van de inmiddels ingeburgerde kat die nauwlettend de eenden buiten observeert.

OP DE THEE

Nadat Wilfred en Janny elders snoep, drinken en T-shirts hadden gegeven aan kinderen die om lege statiegeldflessen kwamen vragen, werden ze door hun moeder uitgenodigd in de Nomadentent. Wilfred: “Die tent bestond uit niet meer dan een aantal doeken die over een boom heen waren gespannen. De vader, een herder, was met de geitjes op stap. Het was de vraag of ik als man wel naar binnen mocht. Ze zette direct thee voor ons en er was brood dat we konden dippen in amlou, een soort amandelpasta.” Lachend: “We zaten op kussens, dus ik kwam nooit meer overeind: zo stijf als een plank.”

Een andere keer werden ze door een kamelendrijver uitgenodigd bij hem thuis thee te drinken. Lopen was geen goed idee, vertelde hij via de vertaalapp. “Met de camper reden we vervolgens vier kilometer de bergen in. De wegen werden steeds smaller. Op een gegeven moment moest ik zelfs de spiegels van de camper naar binnen halen”, blikt Wilfred terug.

“Hoe kom ik ooit weer terug? De achteruitrijcamera was stuk, dus ik kon niet achteruitrijden. Gelukkig was er een steegje waarin ik na tien keer draaien kon omkeren.”

NIET DE HELE DAG NAAST DE CAMPER ZITTEN

Janny en Wilfred houden ervan andere culturen te ontdekken. Ze houden van veel dingen: de stad, een museum, het bos, de bergen en het strand. Mensen die de hele dag naast de camper zitten, die begrijpen ze niet. “We zijn in Spanje bij een Ikeavestiging geweest, waar je gratis mag overnachten”, vertelt Wilfred terwijl hij een foto van een afgeladen parkeerterrein laat zien. “Sommige mensen staan er maandenlang. De vrouwen doen niets anders dan in een ligstoel in de blakende zon liggen, terwijl de mannen de camper poetsen of binnen televisie kijken.” Dat is niets voor Wilfred en Janny. Binnenkort vertrekt het stel voor een cruise van Kaapstad naar Lissabon. Volgend jaar gaan ze met een nieuwe camper naar de Baltische Staten. ■

Wilfred en Janny zijn altijd net op tijd terug voor de volgende reis

Samen op weg naar onvergetelijke herinneringen...

Seniorenreis Vitaal Valkenburg- 5 dagen Vertrek: 1 september 2025

Beleef een ontspannen seniorenreis in het prachtige Zuid-Limburg. Uw uitvalsbasis is het sfeervolle Valkenburg, bekend om zijn gastvrijheid en historische charme. Tijdens deze reis ontdekt u bijzondere plekken, zoals de indrukwekkende Amerikaanse Begraafplaats in Margraten en ontdekt u het gezellige Maastricht vanaf de Maas.

INCLUSIEF o.a.

Reis per comfort class touringcar, Rondleiding en lunch

Kasteeltuinen Arcen, 4 Overnachtingen o.b.v. halfpension, Rondleiding Pelgrimsoord Klooster Wittem inclusief lunch en koffie/thee met vlaai, Bezoek 3-landenpunt Vaals,Bezoek Amerikaanse Begraafplaats Margraten, Huifkartocht incl. bourgondische lunch, Rondvaart Rederij Stiphout incl. kapiteinslunch, Rondrit zonnetrein Maastricht Afscheidslunch, Reisleiding gedurende de gehele reis

769,-

Beleef het charmante Rügen met zijn iconische krijtrotsen, pittoreske stadjes en rijke historie. Geniet van een nostalgische stoomtreinrit, een rondvaart langs de kust en een huifkartocht op het rustieke Hiddensee. Een perfecte mix van natuur, cultuur en ontspanning!

Seniorenreis Moezel - 5 dagen

Vertrek: 11 mei & 17 juli 2025

INCLUSIEF

Reis per comfort class touringcar, 4 Overnachtingen in Moselhotel Peifer o.b.v. halfpension, Bezoek Maria Laach ,Boottocht Moezel, Wijnproeverij, Toeristentreintje Bernkastel-Kues, Rit met Drachenfelsbahn Königswinter, Warme afscheidslunch, Reisleiding gedurende de gehele reis

IN LEEUWARDEN ZIT JE GOED!

Samen met de ondernemers van Leeuwarden gaan we voor een gastvrije binnenstad, met toegankelijke toiletten voor iedereen. Bekijk het actuele aanbod van alle ‘Iepen Húskes’ op onze interactieve plattegrond: www.visitleeuwarden.nl/ citymap of kijk uit naar de groene stickers op de gevels.

Iepen Húske is een vervolg op het project uit 2018, het jaar dat Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa was. Op onze website zie je welke toiletten openbaar toegankelijk zijn, maar ook of ze toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers.

Meer informatie of zelf een toilet aanmelden?

Ga naar visitleeuwarden.nl/iepenhuske

Amaryllis!

Toen Muhamed zijn vrouw overleed, werd zijn huis snel slechter. Er kwam schimmel en hij kon er niet langer wonen. Hij nam contact op met het sociaal wijkteam van Amaryllis bij hem in de buurt. Marrit en Tineke hielpen hem aan een nieuwe woning én zorgden ervoor dat hij leuke activiteiten in de buurt kan doen.

“Nu doe ik twee keer in de week gezellig spelletjes en lunch met leeftijdsgenoten. We praten en doen een bakje koffie. Ik word zelfs opgehaald en thuisgebracht”, lacht Muhamed. “Amaryllis heeft mij zo goed geholpen. Ik had veel eerder contact op moeten nemen.”

BENIEUWD WAT WIJ VOOR JOU KUNNEN BETEKENEN? Neem contact op met jouw sociaal wijk- of dorpenteam van Amaryllis.

www.amaryllisleeuwarden.nl

Tekst en foto's: Jeltsje de Boer

VRIJHEID, VROUWEN EN VRIJWILLIGERSWERK

Wat in Amsterdam begon als een manier om de actieve maatschappelijke betrokkenheid van vrouwen vorm te geven, groeide uit tot een grote, landelijke beweging: de Unie van Vrijwilligers. In 1938 werd het Korps Vrouwelijke Vrijwilligers (KVV) opgericht toen de arbeidsrechten van werkende vrouwen werden bedreigd. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog waren er al 200 afdelingen. Later werd de naam veranderd in Unie van Vrijwilligers. Jeltsje de Boer is voorzitter van de UVV afdeling Grou, die in 1945 in het leven werd geroepen, en vertelt, in het kader van 80 jaar vrijheid, over haar ervaringen.

Ik was ‘in between jobs’ en ging vrijwilligerswerk doen voor de UVV. Zo kwam ik bij een meneer thuis die heel erg creatief was geweest, maar dat niet meer kon zijn. Hij had schilderijen gemaakt en een eigen boot gebouwd. Hij was gek op het water en de natuur. We gingen altijd wandelen en bij het kanaal zitten. Hij wist de naam van het schip dat door de vaargeul kwam voordat ik het hoorde. Ik vond dat geweldig. Hij herkende ook de geluiden van vogels en wist de namen van planten. Ik heb veel van hem geleerd en denk met liefde aan hem terug. Als ik nu een vogel hoor en de naam niet weet, denk ik: ‘Was hij nog maar even hier.’

VOORZITTER

In 2019 werd ik gevraagd als voorzitter. Ik had geen ambitie om in een bestuur te zitten, laat staan voor een functie met een eindverantwoording. Na veertig dienstjaren bij verschillende bedrijven, waarin ik meestal ondersteunende taken verrichte, was dat een onverwachte vraag. Ik werd gerustgesteld: besluiten waren een teamverantwoordelijkheid. En de voorzitter hoefde - in principe - één keer per maand de bestuursvergadering te leiden, zo werd mij uitgelegd. Ik ging akkoord. Dat het voorzitterschap mij zoveel voldoening zou geven, had ik niet verwacht. Toegegeven, ik ben blij dat ik geen cijfers hoef te verwerken en geen verslaglegging hoef te doen, maar een vervoersdienst opzetten, een kerstmiddag organiseren, procedures (her)schrijven of met de gemeente worstelen over een Doarpskeamer

vind ik helemaal prima. Mijn tweede termijn is bijna verstreken, dus vervanging is welkom omdat ik denk dat dat goed is voor de stichting.

HART VOOR DE ZAAK

In de 80 jaar van ons bestaan is er veel veranderd. Tegenwoordig trekken we gezamenlijk op met plaatselijke organisaties. Dat brengt meer slagkracht en een verdeling van taken. Neem bijvoorbeeld de kerstmiddag, die een vaste waarde is geworden en waar meer dan honderd bezoekers op afkomen. Ik heb dan de regie en er gebeurt altijd wel iets waar je geen rekening mee houdt. Zo was er die keer dat er te weinig licht op het podium was en het orkest de bladmuziek niet goed kon lezen. Ik seinde een medewerker van de kerk in. Ondertussen begon de dominee te vertellen. Ze had een kistje bij zich met een waxinelichtje. Op een gegeven moment scharrelde Klaas achter op het podium en vertelde de dominee dat je met een klein lichtje een grote ruimte kunt vullen. En toen floepte de kerstboom aan. Mooier kon het niet. Wat niet is veranderd is, is dat onze bestuursleden mensen zijn met hart voor de zaak.

PARELKETTING

Het is bijzonder dat onze organisatie na 80 jaar nog steeds bestaat én dat we nog steeds gemiddeld honderd vrijwilligers hebben. Het tijdsbeeld is erg veranderd: vrouwen zijn gaan werken, senioren zijn gaan reizen na hun pensioen en kinderen doen vaker een beroep op ouders om op

kleinkinderen te passen. In 1995 organiseerde de UVV Grou een jubileum, waarbij een revue werd opgevoerd door de vrijwilligers over de activiteiten en belevenissen van de UVV. “Wat hie ik in moaie rollen in dy revue”, herinnert mevrouw Tjepkema zich. In de beginjaren droegen de dames een uniform, later een parelketting en ik verschijn ‘casual’. Er is altijd serieus aan de organisatie gewerkt. Onder de vlag van de UVV Nederland, maar autonoom in eigen plaats.

TRAKTATIE

Dit jaar trakteren we Grousters die 80 jaar worden op een taart of oranjekoek. Een idee dat zeer wordt gewaardeerd. Vrijheid van handelen is een groot goed. Ook in het vrijwilligerswerk. We kijken en denken mee over de beschikbaarheid van de nieuwe vrijwilliger. Wat een verschil met de jaren van de wederopbouw, waar eisen werden gesteld aan vrijwilligsters in 13 geboden. Ik geef een indruk, maar zal je rest besparen: Absolute discipline, kunnen gehoorzamen, niet mopperen of protesteren. Geen snibbig woord of driftbui, geen domme kritiek. Verknoei niet te veel tijd met overpeinzen. Werk snel, maar goed (het vrijwilligerswerk bestond in eerste instantie uit het schoonmaken van huizen en ondersteunen van vrouwen, het was de voorloper van de gezinszorg). Gelukkig gaan we tegenwoordig niet meer zo met elkaar om. We doen ons uiterste best om elkaar de ruimte te geven en de vrede te bewaren. We weten allemaal dat vrede een kostbaar goed is. ■

HISTORIE UVV

1938: Oprichting Korps Vrouwelijke Vrijwilligers door feministe dr. Jane de Iong, om vrouwen het bewustzijn bij te brengen dat ze in de maatschappij een verantwoording hebben.

1945: KVV werd Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers.

1977: Naam veranderd in Unie van Vrijwilligers. Een vrijwilligersorganisatie voor mannen en vrouwen. 2024: 17 afdelingen met 3200 vrijwilligers.

Marijke Geertsma en Jan Arendz (allebei 73) zijn al vijftig jaar een stel. Niet alleen hun liefde voor elkaar bindt hen, maar ook hun liefde voor het toneel. Acteren bracht de twee samen en loopt nog altijd als een rode draad door hun levens. Pensioen komt in hun woordenboek niet voor. Ze staan nog steeds allebei op de planken. Binnenkort staan ze weer samen op toneel in hun nieuwe voorstelling It spoar werom.

MARIJKE GEERTSMA EN JAN ARENDZ:

FEILLOOS OP ELKAAR INGESPEELD

De vonk sprong niet meteen over tussen Marijke en Jan, die elkaar leerden kennen bij het theatergezelschap Tryater. Jan had nog een relatie. Pas toen die uitging, kreeg hij belangstelling voor Marijke. ‘We waren op een feestje en ik zag Marijke wel zitten, maar zij mij niet,’ vertelt hij. Dat veranderde al snel en het duurde niet lang voordat Jan bij Marijke introk, die een flat in Sneek had. Wat trok Jan aan in Marijke? ‘Ze was een heel mooie vrouw. En ze had een eigen mening, dat vond ik aantrekkelijk.’ En andersom? ‘Hij was grappig en fleurig, altijd op de voorgrond, voorop in de polonaise. Dat sprak mij wel aan.’

KINDERSCHOENEN

Tryater stond op dat moment nog in de kinderschoenen. In de jaren dat Marijke en Jan bij Tryater werkten, hebben ze het uit zien groeien tot het professionele gezelschap dat het nu is. ‘Toen we net begonnen, repeteerden we in de avonden en speelden we ook alleen in de avonden,’ herinnert Jan zich.

Overdag waren ze aan het werk, Marijke als kleuterjuf in Sneek en Jan als röntgenlaborant in het Diakonnessenhuis in Leeuwarden.

TUTTIFRUTTI

Marijkes liefde voor theater begon al op jonge leeftijd. ‘Mijn broer, die twee jaar ouder is dan ik, deed mee aan een toneelvoorstelling in Jubbega, waar ik ben geboren en getogen. Mijn moeder repeteerde met hem. Hij moest zeggen: “Lekker beppe, súker skeppe”. Het leek me geweldig, al die aandacht. Het werd een soort droombeeld voor me.’

‘WE HEBBEN ALLEBEI

GEEN LAST VAN

JALOEZIE NAAR DE ANDER TOE, DAT DE ANDER BIJVOORBEELD

MEER WERK HEEFT.

DAT ZIE JE WEL EENS ANDERS IN ONS VAK.’

Op de kleuterkweekschool ontmoette ze Frouk Oostra, die bij Tryater zat. Toen er een cursus bij Tryater werd gegeven, schreef ze zich in.

‘Bij mij ging het anders,’ vertelt Jan. ‘Ik ben opgegroeid in een boerengezin. Mijn moeder zei vaak tegen me: “Jan, doe maar gewoon, doe maar rustig”. Buiten het gezin gedroeg ik me een beetje als een binkie, er werd om me gelachen. Ik kon goed moppen tappen, dat heb ik van mijn vader, die aan amateurtoneel deed. Op de hbs kreeg ik een leraar die heel mooi kon vertellen over de Grieken en over Tsjechov. Hij regisseerde ook de eindvoorstelling op school en ik vroeg hem of ik mee mocht doen, eigenlijk vooral omdat ik bij hem in de buurt wilde zijn. Hij had nog wel een rolletje voor me, zei hij. Ik moest zeggen: “Wilt u nog tuttifrutti, meneer?” Tijdens de uitvoering sprak ik tuttifrutti uit met een enorm vet Italiaans accent. Het publiek lachte en ik vond dat fantastisch. Ze lachten om mij!’ Jan had de smaak te pakken en

ging verder met acteren. Enkele jaren later zag Tryater hem spelen en vroeg hem vervolgens voor een toneelstuk, waar ze nog een jonge vent voor zochten.

Toen Tryater subsidie van de Provincie Fryslân kreeg om zich te ontwikkelen tot een professioneel gezelschap volgden Marijke en Jan een interne opleiding van twee jaar. Het waren drukke tijden en met veel kunst-en-vliegwerk hielden ze het vol: Jan volgde ondertussen ook nog een opleiding aan de Pedagogische Academie omdat hij zijn buik vol had van het ‘gedoe met rangen en standen in het ziekenhuis’, ze kregen twee kinderen én verbouwden een boerderij in Wytgaard. ‘Ik kan me herinneren dat Marijke altijd een Iglopakket voor me meenam, dat ik dan op kon warmen en snel op at. En we hadden maar één auto, hè.’ Hun harde werken loonde: ze kregen allebei een baan voor vijftig procent bij Tryater. ‘Het was een fantastische tijd,’ vertelt Marijke. ‘We waren een hechte groep,

Foto's: Simon van der Woude

Lytje minsken

droegen bij aan de ontwikkeling van Tryater. Niks was ons te gek.’ Dat Marijke deeltijd wilde werken, was nog een heel gedoe. Er moest officieel toestemming komen van de gemeente. ‘Nu is dat heel normaal, maar toen niet.’ Jan kreeg een duobaan samen met Jacques Tichelaar (Tichelaar werd later politicus, red.

Behalve zelf op de planken staan, bezochten ze ook graag voorstellingen. Jan: ‘We gingen naar De Harmonie, naar de Lawei, maar we reden net zo goed op en neer naar Maastricht. We waren hongerig . Gretig. Op vakantie lazen we toneelstukken en boeken over mythologie.’ Hun eerste vakantie ging naar Griekenland, waar ze de oude theaters bezochten. Onlangs nog gingen ze met z’n tweeën acht dagen met de camper naar Duitsland, waar ze concentratiekampen bezochten. Dat deden ze in het kader van hun nieuwe voorstelling.

We schreven eerder in deze krant over de Miniature People van Michel Tilma, die overal in Leeuwarden te vinden zijn. Geïnspireerd op het idee van Michel heeft Schiermonnikoog nu ook een route met miniatuurpoppetjes. Ze heten de Lytje Minsken. Verspreid over het eiland staan zo’n vijftig tafereeltjes. In de haven bevindt zich een scène waarin mensen worden uitgezwaaid en welkom geheten. En natuurlijk zijn er minimonniken. Je kunt de lytje minsken zoeken aan de hand van een plattegrond. Die is te koop bij de VVV in informatiecentrum Het Baken voor drie euro. In het Baken kun je ook excursies boeken en heel veel andere informatie vinden over Schiermonnikoog.

gaat naar het lot van zijn ouders

Sally en Liesje tijdens de Tweede Wereldoorlog. De voorstelling vindt plaats in het kader van 80 jaar vrijheid en wordt gespeeld in Easterein. Die plek is niet toevallig gekozen: tijdens de oorlog vielen daar drie slachtoffers, die zo herdacht worden. Bij de productie zijn ook koorleden, Dorpsbelang, de Oranjevereniging, het korps, de toneelvereniging en de basisschool van het dorp betrokken.

Begraafplaats Vredenhof

‘Wat een verhaal, dacht ik,’ vertelt Marijke. ‘Ik verbaas me er soms over dat je sommige verhalen niet kent.’ Met It spoar werom komt daar verandering in. De voorstellingen vinden plaats van 10 april tot en met 11 mei, twee keer per dag.

IT SPOAR WEROM

Marijke kwam op het idee voor It spoar werom toen ze het boek Had het anders gekund van Abel de Jong las. Het gaat over Sally de Jong, de tweelingbroer van Lou de Jong, de schrijver van de kroniek HetKoninkrijkderNederlandenin de Tweede Wereldoorlog werom

Op een vredig plekje op Schiermonnikoog, verscholen in het bos, ligt de begraafplaats Vredenhof. Daar zijn de lichamen begraven van mensen die aangespoeld zijn op het eiland. Het zijn vooral soldaten uit de Tweede Wereldoorlog en in mindere mate uit de Eerste Wereldoorlog, maar ook zeelui hebben er hun laatste rustplaats gevonden. Heel vroeger werden aangespoelde lichamen in de duinen begraven. Dat was echter vanaf de negentiende eeuw verboden. In 1863 kregen zeven bemanningsleden van een Zweeds schip een graf in de buurt van het latere Vredenhof, dat in 1917 in gebruik werd genomen. Bij de ingang van de begraafplaats ligt een steen met het gedicht Fredenhaf van Lammert Wiersma. Het gedicht maakt onderdeel uit van de taalroute op het eiland. En ken je de jeugdserie uit 1983, HetgeheimvanVredenhof , nog? Het verhaal speelde zich af op en rond Schiermonnikoog.

Abel die als kind ondergedoken zat en op oudere leeftijd op zoek

Na vijftig jaar samen zijn Jan en Marijke feilloos op elkaar ingespeeld. Wat ook bijzonder is, is dat ze elkaar podiumtijd gunnen. Marijke: ‘We hebben allebei geen last van jaloezie naar de ander toe, dat de ander bijvoorbeeld meer werk heeft. Dat zie je wel eens anders in ons vak.’ Bovendien kunnen ze goed samenwerken. ‘Natuurlijk zijn we het wel eens niet met elkaar eens als we samenwerken, maar het gaat altijd over het product,’ besluit Jan. ■

It spoar en kaartjes zijn te vinden

Ruiterskwartier 47 leeuwarden (t.o. de harmonie) Tel.: 058-2132001

www.rhodo www.rhodospalace.nl

Wij gaan binnenkort verhuizen naar de Wylpstrjitte 2 in Stiens.

80 jaar geleden werd Nederland bevrijd, met de onbaatzuchtige steun van Canadezen, Amerikanen, Polen, Britten en andere geallieerden. Terugkijkend op de Tweede Wereldoorlog namen we ons voor: Dat nooit weer. Sindsdien leven we in democratie en vrijheid. In de huidige situatie in de wereld leeft des te meer het besef hoe bijzonder de democratie en vrijheid waarin we leven zijn, en hoe ze te koesteren. Ook in het theater is de Tweede Wereldoorlog een actueel thema. In De Harmonie zie je de komende maanden: DeAanslag, KAMP, TrompettistinAuschwitz en Waarom Truus? De reeks sluiten we af op 4 mei na de Nationale Herdenking met TheaternadeDam:StukStoppelman. Deze verhalen tonen aan hoe belangrijk het is dat we het verhaal over de oorlog en wat dat met mensen doet blijven vertellen. Dat we blijven herdenken. Dat we nooit vergeten.

TACHTIG JAAR BEVRIJDING @ DE HARMONIE

SONJA

VRIJDAG 11 APRIL 20.15 UUR

“In mijn ogen kan mijn vader geen kwaad doen. Ik heb hem bij elkaar gefantaseerd bij het eindeloos kijken naar die ene foto op mijn werktafel.” Door te zwijgen proberen mensen het leed te vergeten. Het is helaas juist door dat zwijgen meer dan aanwezig. Zo ook bij Sonja Barend. Haar Joodse vader werd al in het begin van de Tweede Wereldoorlog opgepakt en later vermoord in concentratiekamp Auschwitz. Sonja werd onder-

gebracht bij familieleden en toen zij terugkwam was er een stiefvader in het gezin. Waar Sonja als presentatrice en interviewster alles kon vragen en bespreken, bleef juist het verhaal van haar vader omringd met vragen. Zijn lot en de oorzaak bespreken met haar moeder kon Sonja Barend niet. Met Sonja duikt Toneelgroep Maastricht in het verhaal van de presentatrice. Angela Schijf (Flikken Maastricht) in de hoofdrol.

25 APRIL 20.30 UUR

Acteur Soy Kroon speelde eerder in Oorlogswinter , Thomas Cammaert is bekend van Soldaat van Oranje. Samen touren zij nu nog een keer met Tompettist in Auschwitz door het land. Een verhaal van overleven, van je vastklampen aan het kleinste sprankje schoonheid in een verder compleet duistere wereld.

NUMMER 16848

Lex van Weren groeit op in Amsterdam en leert zichzelf trompet spelen. Als tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn hele gezin op transport wordt gezet naar concentratiekamp Auschwitz, redt het instrument zijn leven. In Auschwitz leeft hij onder nummer gevangene 16848 en krijgt hij een plek in het kamporkest. Lex is hierdoor de enige van het gezin die de oorlog overleeft. Ter gelegenheid van tachtig jaar herdenking en bevrijding is dit waargebeurde verhaal nog één keer te zien in De Harmonie.

KAMP

VRIJDAG 2 MEI 20.30 UUR

Een enorme maquette van het concentratiekamp Auschwitz vult het podium. Overvolle barakken, een spoorlijn, de poort met de woorden ‘Arbeit macht frei’. De miniatuurversie van het onverbiddelijke en onmenselijke concentratiekamp komt met duizenden geknutselde poppetjes tot leven. De spelers dwalen als reusachtige oorlogsverslaggevers met minicamera’s door de maquette en maken jou ooggetuige. Hotel Modern keert terug naar De Harmonie met deze indrukwekkende voorstelling, gemaakt door de kleindochter van Joseph Emanuel Kalker, die in Auschwitz is vermoord.

WAAROM TRUUS?

OPROEP: VERHALEN UIT DE TWEEDE WERELDOORLOG VOOR KORTE REPORTAGE DOOR STUDENTEN

WOENSDAG 16 APRIL 20.30 UUR

De rol van vrouwen in het verzet is decennialang door historici onderbelicht. Tijdens de oorlog wisten vrouwen traditionele ideeën over genderrollen tegen de bezetter te gebruiken. Veel vrouwen namen actief deel aan het verzet. Geertruida (Truus) Wijsmuller-Meijer was zo’n vrouw. Zij hielp duizenden Joodse kinderen aan een veilig heenkomen. Margje Wittermans gaat in op haar verhaal. En stelt zich al spelend ook de vraag af die iedereen zich van binnen wel stelt rondom dit thema: “Wat zou jij doen?”

OVER TRUUS

De kinderloze Truus Wijsmuller is altijd al begaan met het sociale lot van anderen, handelt als de nood het hoogst is. Ze ontpopt zich na 1932 tot helper en begeleider van duizenden Joodse kindvluchtelingen. Nadat zij in Londen is ontboden, wordt ze op een missie gestuurd naar Wenen om met Adolf Eichmann te onderhandelen over de ‘gedwongen emigratie van de Weense Joden.’ Na spannende besprekingen mag Truus een konvooi kinderen meenemen. Zij organiseert, regelt en coördineert een treintransport waarbij zij uiteindelijk op 10 december 1938 met 600 Joodse kinderen van Wenen naar Hoek van Holland vertrekt.

THEATER NA DE DAM

STUK STOPPELMAN

ZONDAG 4 MEI 21.00 UUR

Op de avond van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei om 21.00 uur zetten theatermakers en artiesten in heel Nederland zich in om deze dag van extra betekenis te voorzien. De Harmonie en Tryater brengen dan StukStoppelman

OVER MARIE

Een paar dagen voor Marie Stoppelmans 30ste verjaardag in 1944 werd ze opgepakt. Als arts ontkwam Marie aan de gaskamers in vernietigingskamp

Birkenau. Ze werd noodgedwongen Kapo en assistent van Mengele bij zijn gruwelijke experimenten. Bij de bevrijding werd er gezegd dat ze het niet zou overleven, maar deze woorden gaven haar juist levensdrift. De kleine, pittige dame was niet stuk te krijgen en gaf als kinderarts alles om kinderlevens te redden. Pas tijdens Maries pensioen namen verdrongen herinneringen bezit van haar geheugen. Hoe overleef je deze ervaringen? Hoe ga je een ‘gewoon’ leven aan?

Na tachtig vrijheid jaar raakt de jongere generatie steeds verder van deze verhalen uit de Tweede Wereldoorlog verwijderd. Omdat het belangrijk is om het verhaal te blijven vertellen maken de filmstudenten van Firda korte documentaires van mensen die de oorlog meegemaakt hebben. Daarvoor zijn ze op zoek naar diegenen die over de oorlogstijd willen vertellen op camera.

De studenten van Firda hebben het Fries Verzetsmuseum bezocht en zijn bij het Fries Film en Audio Archief geweest. Daar hebben ze beeldmateriaal van Friesland tijdens de oorlog gezien, dat maakt heel veel indruk op ze. Eén van de studenten: “De Tweede Wereldoorlog is gelukkig steeds verder van ons verwijderd maar de verhalen moeten dicht bij ons blijven. Om ons er aan te blijven herinneren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maar ook dat we met elkaar moeten blijven werken aan een vrije, tolerante en democratische wereld waarin je mag zijn wie je bent. In de video’s willen we dat verhaal naar voren laten komen, in een dialoog tussen de generaties.”

Wiebe Olijnsma uit Leeuwarden deelde al zijn verhaal voor een korte reportage. “Ik ben heel blij dat mijn ervaringen uit die tijd gedeeld worden en bewaard blijven.” Hij vertelde het volgende aan de studenten over zijn ervaringen in de oorlog: “Toen de oorlog begon, ging het leven in Leeuwarden aanvankelijk gewoon door. Ik ging naar school en vorderde van klas naar klas. Eén van de leerlingen was op een bepaald moment van school verdwenen. Zij was een joodse meisje en aangezien de Duitsers alle Joden begonnen te deporteren naar de vele tientallen concentratiekampen namen veel Joden een andere identiteit aan en doken onder. Al naar gelang de oorlog langer duurde, werd alles schaarser. Steeds meer voedingsmiddelen kwamen ‘op de bon’ en ook kleding, schoeisel en brandstof werden gedistribueerd. Jonge mannen vanaf 17 jaar moesten zich melden voor tewerkstelling in Duitsland,

omdat alle Duitsers in het leger moesten om te vechten. Mijn twee broers moesten op een bepaald moment ‘onderduiken’ omdat ze niet voor de Duitsers in Duitsland wilden werken. Bovendien was en werd het daar erg gevaarlijk door de bombardementen op allerlei steden en fabrieken door de geallieerde luchtmacht. Mijn oudste broer werd bij ons thuis door de Landwacht aangehouden en meegenomen. Door een gelukkige samenloop van omstandigheden bij de Noorderbrug kon hij ontsnappen. De brugwachter liet hem nog net de brug over, en de Landwacht niet. Daarna deed hij de brug open. Zo wist hij de tewerkstelling te voorkomen.”

Wie mee wil merken aan een videoreportage kan zich aanmelden door een e-mail te sturen naar projecten@ bevrijdingsfestivalfryslan.nl . Alle verhalen over ervaringen tijdens de oorlog welkom, ook de alledaagse dingen, dingen die voor de studenten zo vanzelfsprekend zijn maar in de oorlog absoluut niet. De reportages zijn op 5 mei terug te zien op Bevrijdingsfestival Fryslân. ■

© Leo van Velzen

Foto: Historisch Centrum Leeuwarden

Wiebe Olijnsma in zijn jongere jaren.

IN DE TWEEDE WERELDOORLOG

Wat zou jij doen als je kind in handen valt van de vijand, als het liefste je dreigt te worden ontnomen? Die universele en fundamentele vraag resoneert voortdurend in de muziektheatervoorstelling Evenhuis | De Friese bankier van het verzet. Het stuk vertelt het waargebeurde verhaal van de Friese verzetsman Jan Evenhuis, die in de Tweede Wereldoorlog de grootschalige onderduikhulp in Fryslân financierde. Als zijn dochter Jeanne wordt opgepakt, neemt hij een besluit met dramatische gevolgen.

Evenhuis | De Friese bankier van het verzet is een productie van Stichting De Verhalen. “Het is bijna onvoorstelbaar wat hij in de Tweede Wereldoorlog voor het Friese verzet heeft gedaan. Maar bijna niemand kent hem”, aldus producent Gerard van der Veer. “Het wordt tijd om daar verandering in te brengen.” Het theaterstuk wordt in april en mei twintig keer opgevoerd tijdens de herdenking en viering van tachtig jaar vrijheid in Fryslân.

Jan Evenhuis was in de oorlog belastinginspecteur in Leeuwarden. Begin 1943 begon hij op grote schaal te frauderen met

IT SPOAR WEROM

Een theatrale beleving met als basis het boek ‘Had het anders gekund’ geschreven door Abel de Jong.

Abel is de zoon van Sally de Jong, arts en tweelingbroer van Loe de Jong, geschiedschrijver van de boeken ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog.’

Sally is getrouwd met Liesje en ze hebben 2 kinderen. Sally komt als arts via de Joodse Raad in Westerbork aan het werk. Liesje blijft met 2 kleine kinderen achter. Alleen als er verlof is komt Sally thuis. In Westerbork gebeurt iets, dat hun huwelijk niet ten goede komt en ze besluiten met nog een echtpaar te vluchten naar neutraal Zwitserland.

Daarom worden in maart 1943 de broertjes naar verschillende onderduikadressen gebracht. Abel is dan 2 jaar en Daan is 7 maanden oud. Zijn moeder belooft hem dat zij hem later weer zal ophalen. Als de oorlog voorbij is, wordt duidelijk dat zijn ouders nooit meer terug zullen keren

De vlucht naar Zwitserland loopt mis en dan proberen zij om via Frankrijk en Spanje naar Engeland te komen, waar zijn tweelingbroer Loe met zijn vrouw in alle vrijheid vertoeft. Onderweg worden zij verraden en vallen in handen van de Duitsers en worden op transport gezet naar Auschwitz-Birkenau. Daar sterft Liesje aan vlektyfus. Sally werkt als arts voor dokter Mengele.

Aan het eind van de oorlog maakt hij bij de ontruiming van Auschwitz-Birkenau de ‘dodenmars’ mee. Van de vrienden waarmee ze vluchten overleeft alleen de man.

Loe, de tweelingbroer van Sally vlucht al op 16 mei 1940 naar Engeland met zijn vrouw. Hij overleeft als één van de weinigen van de Joodse familie de Jong de oorlog.

Omdat Abel weinig tot geen informatie krijgt over het lot van zijn ouders via zijn oom Loe of de ‘gevluchte’ vriend, gaat hij zelf op onderzoek uit, hij volgt het leven en de route van zijn ouders: It spoar werom…

Tijdens deze voorstelling worden ook de oorlogsslachtoffers van Easterein herdacht.

belastingaangiftes van Friese burgers. Samen met personeel van de belastingkantoren in Leeuwarden en Drachten wist hij zo’n zes miljoen gulden aan belastinggeld achterover te drukken. Omgerekend naar nu is dat veertig miljoen euro. Met dat geld werd de steeds grootschaliger onderduikhulp in Fryslân gefinancierd. En zo speelde Evenhuis een cruciale rol in de redding van duizenden Joden, piloten en dwangarbeiders.

Als zijn dochter Jeanne in 1944 in Amsterdam wordt gearresteerd, verliest de slimme Evenhuis zijn gezonde verstand. Hij wil haar koste wat het kost vrij krijgen en gaat met een grote som losgeld naar het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst. Maar de nazi’s vertrouwen het niet. “Hoe geniaal de verzetsman Evenhuis ook was, als vader bleek hij kwetsbaar”, aldus Van der Veer. “Dat maakt hem interessant en bereikbaar voor ons allemaal. Niet een held op een voetstuk, maar een mens van vlees en bloed die het moeilijk krijgt als zijn kind in verkeerde handen valt.” ■

Meer informatie: www.vrijheidsstrijders.frl

IT SPOAR WEROM wordt gespeeld door Jan Arendz, Marijke Geertsma en Thijs Meester. Met muziek van Tseard Nauta en koorzang onder leiding van Sjoukje Heins-Scheltema. Dit alles in de regie van Bruun Kuijt ■

Tekst en foto's: Ritsko van Vliet

Een rubriek die terugkijkt op zaken die ooit in Leeuwarden een begrip waren.

EIGENAAR DIG

“IK KOOKTE WAT IN MIJ OPKWAM”

KLAAS KASMA OVER RESTAURANT PIET PAALTJENS

In 1985 werkte Klaas op Terschelling als kok in Hotel Oepkes. “Maar dat had ik op een bepaald moment wel gehad. Ik werd onrustig en zocht samen met Feikje een nieuwe uitdaging. Door het horeca-duo Roel en Marijke Houbein kwamen wij in Leeuwarden terecht. Zij vroegen mij voor in de keuken van hun restaurant Mata Hari in de Weerd. Een prachtig aanbod, maar het bleef kriebelen en zo ontstond het idee om iets voor onszelf te beginnen.” Klaas hoorde dat het voormalige pand van restaurant Agadir te koop stond. “Heel geschikt voor ons. Niet te groot, ik heb er zelfs nog een tafel uitgegooid. Met zeven tafels konden wij het wel runnen.”

De avond voorafgaand aan de inschrijving bij de Kamer van Koophandel was er nog geen naam voor de zaak. “Onze buurman in de Cronjeestraat, dominee Altena, hoorde ons brainstormen over een naam. Hij zag een bundel van Piet Paaltjens op de bank liggen. Piet Paaltjens was het pseudoniem en alter ego van de Leeuwarder dominee François Haverschmidt. Altena vond het een mooi idee om een restaurant naar een dominee te vernoemen.” Na een kleine verbouwing was het tijd voor de opening. “Op vrijdag bekenden, op zaterdag bekenden. Dat was kat in een bakkie.

Niets dan lof over ons kleine restaurant, waar het fornuis stijf tegen tafel 11 aan stond. Op zondagmiddag zag ik kaakchirurg Karel van der Wal met zijn gezin voor de deur staan. Ik hoopte dat ze door zouden lopen, zo nerveus was ik. Echt koudwatervrees.” Het was ook niet een gangbaar menu dat Klaas zijn gasten voorschotelde. “Ik had niet echt een plan. Ik kookte wat in mij opkwam. Ik wilde culinair experimenteren, maar had niet het geld om overdag eerst maar wat uit te proberen. Mijn gasten waren mijn proefkonijnen.”

Het werd een groot succes. Je hoorde er echt bij als je eens bij Piet Paaltjens had gegeten. “En dat ondanks het soms lange wachten op de volgende gang. Ik had tijd nodig om er iets speciaals van te maken. Ik wilde dat het een avond lang een eetbeleving was. Ik kreeg mijn exclusieve ingrediënten van een firma uit Bonn. Zoals papegaaienvis die een paar dagen eerder in Hawaï gevangen was.” Niet alleen culinaire, maar ook literaire liefhebbers reserveerden een tafel. “Jan Wolkers had een keer een lezing in Leeuwarden en kwam met een groot gezelschap. Ik maakte een vijfgangenmenu waarbij ieder gerecht de naam had van een van zijn boeken. Toen hij de zaak binnenkwam declameerde hij gelijk het gedicht De Melkboer van Piet Paaltjens.

“IK HEB NOOIT SPIJT GEHAD VAN HET SLUITEN VAN PIET PAALTJENS. HET KOKEN WAS TOEN EEN FIJNE MANIER VAN LEVEN. ALS DAT PLEZIER AFNEEMT, MOET JE STOPPEN. IK DOE ALLEEN DINGEN DIE IK LEUK VIND. TOEN EN NU, DAT IS NIET VERANDERD.

Onze gasten keken met open mond toe. Na afloop signeerde hij de menukaart.”

Het was hard werken met z’n tweeën. Alleen in het weekend sprong er een studente van de hotelschool bij. “Rond tien uur verliet de laatste gast Piet Paaltjens. Terwijl anderen nog opruimden en schoonmaakten, stond ik opnieuw in de keuken, want om middernacht gingen wij nog eens eten. Als iemand dat hoorde, werd gezegd dat je niet met een volle maag kon slapen. Maar dat deed ik ook niet, want een uur later zat ik in Bruintje Beer of Happy Days. Het nachtleven was mijn ontspanning.”

Na eenentwintig jaar was de rek eruit. “De lange dagen, de ondernemersstress, het begon mij tegen te staan. Feikje brak haar pols. Het was mooi geweest. Eind december 2006 trokken we de deur voor de laatste keer achter ons dicht. Feikje stopte met werken, ik ging bij mijn nieuwe vriendin Marijke van Essen in Kookatelier De Kleyne Sint Jacob aan de slag. Ik had vaste kookclubjes waar ik mijn culinaire kunsten mee deelde. Inmiddels had ik ook een column in de Leeuwarder Courant en het Nieuwsblad van het Noorden. Ik bleef dus voor het vak behouden.”

Tegenwoordig is hij beginnend boekverkoper (zoals hij dat zelf noemt) bij De Rode Loper, columnist bij het stadsblad Liwwadders en zanger/gitarist bij Het Orkest voor Zieken en Zeevarenden. “Ik heb nooit spijt gehad van het sluiten van Piet Paaltjens. Het koken was toen een fijne manier van leven. Als dat plezier afneemt, moet je stoppen. Ik doe alleen dingen die ik leuk vind. Toen en nu, dat is niet veranderd.” ■

Even terug bij het pand Uniabuurt 12, waar nu restaurant Unia 12 in zit.

Klaas Kasma achter het fornuis in Piet Paaltjens.

Sint Jacobsstraat

Maandag t/m woensdag van 07.30 - 19.00 uur

Do t/m zondagochtend van 07.30 - 01.30 uur

Zaailand

Maandag van 07.30 - 19.00 uur

Dinsdag en woensdag van 07.30 - 24.00 uur

Donderdag t/m zaterdag van 07.30 - 03.30 uur

Zondag van 11.30 uur - 18.00 uur fietsenstallingleeuwarden.nl Iedereen die gezond en lekker wil eten, kan bij ons terecht. Dus niet alleen ouderen,

Maaltijdservice aan Huis is onderdeel van de Interzorg Groep: voor al uw Thuiszorg, Woonzorg, Maatschappelijke Zorg en Maaltijdservice Foswerterstrjitte 71 | 9172 PS | Ferwert | 088 - 5180200 | www.interzorggroep.nl

Vul de antwoordkaart in en ontvang geheel vrijblijvend

2 maaltijden voor slechts � 10,-. Normaliter kost een maaltijd � 9,95. U kunt voor slechts � 1,30 een voorgerecht (soep) bijbestellen en voor slechts � 1,20 een nagerecht.

* Na het ontvangen van de antwoordkaart nemen wij zo snel mogelijk contact met u op over het leveren van de twee maaltijden.

✔ Ik maak gebruik van de proefactie en ontvang graag eenmalig 2 maaltijden voor slechts€€ 10,-

Naam:

Adres:

Woonplaats:

Maaltijdservice aan Huis

Antwoordnummer 6700 9172 ZX Ferwert

• één tarief voor afscheidsceremonies: kosteloos extra reserveren

• zeven dagen per week geopend, ook in de avonduren

• voor alle gezelschappen: klein of groot

• uw wensen, onze met cake,een borrel met speciaalbier en bitterballen, met tapas of een compleet lunchbuffet: het is allemaal

Rondweg-West 158, 9101 BG Dokkum | 0519 235 002 info@crematoriumnoordoostfryslan.frl www.crematoriumnoordoostfryslan.frl

Postzegel niet nodig

SINT ANTHONY GASTHUIS VIERT 600-JARIG JUBILEUM: ‘EEN FEESTJAAR VOOR IEDEREEN’

Dit jaar viert het Sint Anthony Gasthuis in Leeuwarden een bijzondere mijlpaal: het 600-jarig bestaan. Het hele jaar door zijn er feestelijke activiteiten, waarbij jong en oud worden uitgenodigd om kennis te maken met de rijke geschiedenis en betekenis van het Gasthuis.

‘We grijpen dit jubileumjaar aan om het verhaal van Sint Anthoon te vertellen,’ zegt gasthuismanager Annemarie Heule. ‘Niet alleen kijken we terug op zes eeuwen zorg en onderdak, maar we laten ook zien welke rol het Gasthuis vandaag de dag speelt in de stad. We zijn instelling met een rijke historie en vele tradities, waarvan er vandaag de dag nog steeds veel bestaan.’

EXPOSITIE: 600 JAAR SINT ANTHOON Een van de hoogtepunten van het jubileumprogramma is de expositie ‘De ouden tot nut, de zwakken tot stut’, die gratis te bezoeken

is in het Historisch Centrum Leeuwarden. ‘Aan de hand van zes themavensters nemen we bezoekers mee door de geschiedenis,’ vertelt Annemarie. ‘Van de zorg voor ouderen en zieken in vroeger tijden tot de meer recente geschiedenis’. De expositie loopt tot 1 juni.

FANCY FAIR EN OPENLUCHTCONCERT MARINIERSKAPEL

In de lente en zomer verplaatst het feest zich naar buiten. Op zaterdag 17 mei openen de Gasthuistuinen bij het Perkswaltje hun poorten voor een sfeervolle Fancy Fair. ‘Bezoekers kunnen snuffelen tussen oude spullen van het Gasthuis, genieten van livemuziek en lekker eten bij de foodtrucks,’ aldus Annemarie.

Later in het jaar, op zaterdag 21 juni, vindt in de Prinsentuin een gratis openluchtconcert plaats van de Marinierskapel der Koninklijke Marine. Dit wereldberoemde orkest brengt een veelzijdig repertoire, met gastoptredens van trompettist Eric Vloeimans en latin-zangeres Denise Rivera.

GEZOND IN BEWEGING

Het jubileumjaar sluit af met een sportieve noot op 19 september, de start van de

Tekst: Boukje Wiersma en foto: Nationaal Archief

Nationale Sportweek. ‘Met een work-out van Olga Commandeur, bekend van het omroep Max programma ‘Nederland in beweging’ en vitaliteitsworkshops laten we zien hoe belangrijk gezond ouder worden is,’ zegt Annemarie. ■

Het volledige programma is te vinden op www.SAG600.nl.

DE VODDENMAN

Tegenwoordig brengen we kleding die we niet meer dragen naar de kringloopwinkel, we doen het in de textielcontainer van het Leger des Heils of we verkopen het op Marktplaats. Maar tot in de jaren zestig van de vorige eeuw was de voddenman een bekend gezicht in het straatbeeld. Deze koopman (ook wel lorrenboer genoemd) ging langs de deuren om oude kleding en ander textiel op te kopen.

waren immers een stuk

goedkoper dan een paard. De vodden die de huisvrouwen aanboden, werden gewogen in een jutezak aan een weeghaak. Daarna werd de prijs bepaald; meestal een paar stuivers. De voddenman stalde de nog goed uitziende kleding op straat uit voor de verkoop. Wat niet meer bruikbaar was, verkocht hij door voor de productie van poetsdoeken en papier. Werd papier dan gemaakt van vodden, zul je je misschien afvragen. Ja, dat was inderdaad zo. Papier werd daarom destijds ook wel lompenperkament genoemd. Tegenwoordig gebruiken papierfabrikanten zelden meer vodden; veel kleding wordt gemaakt van kunststof en dat is niet geschikt. Maar voor de echte liefhebber is handgeschept lompenperkament nog wel verkrijgbaar.

STIEFBEEN EN ZOON

De voddenman maakte dus lange tijd onderdeel uit van het dagelijkse leven. Er was zelfs een tv-serie met een handelaar in lompen en oude metalen in de hoofdrol. Herinner jij je Stiefbeen en Zoon (1962-1974) nog? Deze komedie ging over een vader en een zoon, gespeeld door Rien van Nunen en Piet Römer. Leuk weetje: de serie kreeg in 1964 de allereerste Gouden Televizier Ring.

IN EEN MODERN JASJE

Toen de welvaart in ons land toenam, verdween de voddenman. Er kwamen andere manieren van recyclen. Eigenlijk was de voddenman zijn tijd ver vooruit door textiel een tweede leven te geven. En wat zo leuk is: er zijn twee moderne en

duurzame initiatieven, geïnspireerd op dit vergeten beroep, die zelfs een naam hebben die de voddenman eer aan doet: Voddenmannen en Vodde. Die laatste is een sokkenfabrikant uit Tilburg, die sokken maakt van oud textiel. Voddenmannen is een collectie van modeontwerper Rens de Waal. Hij maakt van afgedankte kleding van het Leger des Heils nieuwe kledingstukken. Rens selecteert de items persoonlijk en maakt er ie ts hedendaags van. Geweldig toch! ■

“Vodden, wie heeft er nog vodden? Ik geef de hoogste waarde voor uw vodden. Geloof me ’t is nou het seizoen, om al uw vodden weg te doen. Wat heeft u aan die todden? Geef mij uw oude vodden!”

- Wim Sonneveld

voddenman had vaak een bakfiets of handkar bij zich en heel soms een paard en wagen of een hondenkar. Honden

STAP OP DE FIETS OP WOENSDAG 16 APRIL

Leeuwarden - De lente brengt niet alleen zonnestralen en bloeiende natuur, maar ook de aftrap van het Doortrapseizoen! Op woensdagochtend 16 april start het programma Doortrappen in Fryslân met een gezellige fietstocht door de gemeente Leeuwarden. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden en gratis deelnemen aan de route van ongeveer 25 kilometer, die langs veilige wegen slingert.

Het programma Doortrappen in Fryslân heeft als doel ouderen tot hun 100ste veiliger te laten fietsen, omdat fietsen een heerlijke manier is om fit en zelfstandig te blijven. Tijdens het hele seizoen organiseert Doortrappen verschillende activiteiten om senioren te ondersteunen in actief en veilig fietsen.

FIETS OOK MEE

De aftrap van dit seizoen is een fietstocht van ongeveer 25 kilometer, waar je in een rustig tempo kunt fietsen. Peter Post, coördinator Doortrappen van de gemeente Leeuwarden: “Maar het is veel meer dan alleen een fietstocht. Het is een kans om nieuwe mensen te ontmoeten en samen te genieten van mooie tussenstops met koffie, thee en wat lekkers. Het doel is dat iedereen zich op zijn gemak voelt en geniet van de rit.”

DE FIETSROUTE

De fietstocht begint op het Ruiterskwartier in Leeuwarden met een leuke warming-up. Daarna volgen de deelnemers een route door stadsstraten en mooie natuurgebieden. De eerste stop is bij het nieuwe Cambuurstadion. Volgens Peter een hoogtepunt op zich: “Ze doen ook een State aan en nemen het pontje bij Wyns over de Dokkumer Ee. De route is goed te doen voor iedereen, of je nu een ervaren fietser bent of liever een rustige rit maakt.”

AANMELDEN VOOR DE FIETSTOCHT

Aanmelden voor de aftrap van het Doortrapseizoen kan via bvsport.nl/doortrappen. Deze dag valt samen met de Dag van de Fietshelm, een mooi moment om veilig de weg op te gaan. Tijdens de fietstocht kun je gratis een fietshelm uitproberen en deze voor een lager tarief aanschaffen.

Kunt u er deze dag niet bij zijn? Er zijn 30 doortraproutes door heel Fryslân die u zelf kunt fietsen. Bezoek de website www.doortrappen.frl en ontdek de routes bij u in de buurt.

OVER DOORTRAPPEN

Het programma Doortrappen is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, uitgevoerd door provincies en gemeenten. Deze aftrap van het Doortrappenseizoen wordt georganiseerd door het Regionaal Orgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF), Provincie Fryslân, Fietsersbond, BV Sport en gemeente Leeuwarden. Dit jaar is ook de ANWB als ambassadeur aangesloten. ■

‘Een persoonlijk en bijzonder afscheid voor iedereen.’

Margriet Zwart | uitvaartverzorger bij DELA

Met mijn betrokken collega’s in de regio Leeuwarden help ik u om samen de uitvaart geheel naar wens vorm te geven. Er is vaak nog veel meer mogelijk dan u denkt. Met aandacht en zorg ondersteunen wij u voor, tijdens en na de uitvaart. Iedereen kan bij ons terecht voor een persoonlijk en bijzonder afscheid. Ook als er geen uitvaartverzekering is.

Wilt u meer informatie of een persoonlijk gesprek? Kijk op dela.nl/leeuwarden of bel 058 200 41 14

Het leven wordt alsmaar duurder en voor veel mensen is dat prima te doen. Ze kunnen goed rondkomen en alles kopen waar ze trek in hebben, buiten de deur eten, op vakantie gaan, een nieuwe auto kopen of hun garderobe een upgrade geven. Maar voor veel andere mensen liggen dit soort dingen ver buiten hun bereik.

Het stelen van voedsel in supermarkten gebeurt zoveel dat de politie het niet meer kan bijbenen. Als je geen voedsel kunt betalen, kun je ook zeker geen boete van bijna €200 betalen.

Diefstal is een stevig signaal vanuit de samenleving. Ik heb het niet over het regelmatig stelen van een stuk vlees van €16, als een soort sport, maar over mensen die een pak melk of brood stelen om hun kind te voeden. Steeds meer mensen gaan naar de voedselbanken omdat ze structureel tekortkomen. Steeds meer

Tekst: Boukje Wiersma

“De maaitiid is te rûken oan ’t gers en krûd en blomt.” Het is de eerste zin uit een Fries liedje dat we vroeger thuis zongen. Als je de woorden leest, kun je de lente bijna voelen. Het vers gemaaide gras, de ontluikende bloemen, de vogels die terugkomen vanuit het zuiden. Terwijl de winter voor donker, kou, vertraging en rust staat, vertegenwoordigt het voorjaar licht, warmte en groei. Voor ontwaken uit je

De wereld van Koesma

GESTOLEN GOED GEDIJT NIET

kinderen hebben geen lunch mee naar school. En steeds meer mensen gaan met een lege maag naar bed.

Soms zie ik jongeren bij de kassa die hun geld tellen voor de lunch en een product terug moeten leggen omdat ze niet genoeg hebben. Het doet wat met mij als ik in die rij sta en zie dat mensen spullen moeten terug leggen: ja, dan spring ik bij, hoor. Ik vraag wel altijd netjes of die persoon het oké vindt dat ik betaal. Ik wil niemand beledigen en ik kan me voorstellen dat sommige mensen zich bezwaard voelen of denken: “het gaat je niks aan”. Hoewel dat niet is voorgekomen, hoor. Het is sneu dat een jongere niet voldoende kan eten of dat een moeder haar kinderen geen voedzame maaltijd kan geven.

Een keer was er een man met twee kratten bier. Hij kwam tien cent te kort en ik stond achter hem. Hij wenkte me, vroeg of ik bij wilde leggen.

HET LEVEN IS NU!

winterslaap en opnieuw tot bloei komen. Een nieuwe cyclus, een frisse start. Het is niet voor niets dat er zoiets bestaat als de voorjaarsschoonmaak. Vroeger was dat noodzaak, omdat er veel stof in huis was door het stoken van hout en kolen. Maar veel mensen doen het nog steeds. Het staat symbool voor loslaten wat niet meer dient en je energie richten op waar je blij van wordt. Een schoon huis zorgt voor een opgeruimd hoofd. Kom maar op met het mooie weer, lekkere wandelingen in de natuur en een kopje thee buiten in het zonnetje!

Hoewel ik in december ben geboren, houd ik niet zo van de winter. Ik ben het type beer dat zich het liefst terugtrekt in haar hol en pas tevoorschijn komt als de dagen weer langer worden. Ik geniet echt wel van de gezelligheid van kaarsjes en onder een dekentje met een boek, maar stiekem hoop ik altijd dat het snel weer maart is. Dit keer was dat verlangen nog

Haha, nou, dat is nog eens brutaliteit! Dit is dan een grappig voorbeeld, maar de strekking van mijn boodschap is ernstig. Als maatschappij kun je niet wegkijken! Voor sommige mensen gedijt gestolen goed wél. Voor hen is gestolen goed heel wat waard, want het vult hun lege maag. ■

COLUMN

sterker dan andere jaren. Eind vorig jaar moest ik chemobehandelingen ondergaan die ervoor zorgden dat mijn wereld klein bleef. Ik was veel thuis en de bank was mijn veilige haven. Nu alles achter de rug is en de energie langzaam terugkomt, merk ik dat ik me extra verheug op de lente. Ik ben toe aan een nieuw begin na een moeilijke periode. Ik ontleen hoop aan de plant waar geen leven meer in lijkt te zitten, maar die toch weer uitloopt.

Als ik buiten loop, geniet ik enorm van de krokussen die voorzichtig hun kopjes boven het gras uitsteken en van de vogeltjes die nesteldrang beginnen te krijgen. Op tafel staan weer tulpen en de eerste wasjes hebben alweer buiten gehangen. Het zijn kleine dingen, maar dat is precies waar het om draait in het leven. Als ik iets geleerd heb de afgelopen periode, dan is het dat je moet genieten van ieder moment. Want het leven is nu! ■

Tekst: Koesma Basdew

Ouder worden doe je samen

Wilt u zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, met maximale regie over uw leven? Dan is Nijlânstate een perfecte plek om samen te genieten van het leven, met vele voorzieningen en sociale activiteiten.

Zaterdag 29 maart van 10.30 tot 15.00 uur houden we open huis. U bent van harte welkom om sfeer te proeven en diverse appartementen te bezichtigen. Geniet van het ouder worden en uw vrije tijd!

8 februari t/m 1 juni

DE OUDEN

Zes eeuwen Sint Anthony Gasthuis

Dinsdag 13.30 tot 17.00 Donderdag 13.30 tot 17.00 Zaterdag 10.00 tot 13.00

DE LICHTPUNTLOODS IS WEER

Onze kringloopwinkel, groot 4300 m2, is ruimschoots voorzien van veel mooie en gebruikte artikelen. Kom langs en help ons met de aankoop van spullen uit een breed aanbod. Met de opbrengst ondersteunen we mensen in nood en diverse goede doelen.

De Lichtpuntloods is na drie maanden gesloten te zijn geweest weer open. De staf van de Lichtpuntloods vond het i.v.m. corona niet verantwoord om eerder open te gaan. Nu de maatregelen zijn versoepeld is besloten om weer open te gaan. Uiteraard met gepaste maatregelen, want veiligheid voorop! Zo zijn er handschoenen, mondkapjes en ontsmettingsmiddelen aanwezig. Ook zijn er looproutes voor de bezoekers. Om bij te houden hoeveel bezoekers binnen komen zijn er winkelmandjes aangeschaft. Buiten staat een partytent met een koffiehoek en een paar tafeltjes. TOT ZIENS IN DE LICHTPUNTLOODS!

In de Lichtpuntloods vindt u een grote collectie (antieke) kasten, tafels en stoelen, bankstellen, kleingoed, gereedschap, elektronica, kleding, schoenen, bedden, boeken enz. De opbrengsten komen geheel ten goede aan de Opvangboerderij van Lichtpunt. Hier worden mensen opgevangen die tussen wal en schip zijn geraakt, vaak als gevolg van psychosociale problemen.

Ooit omhoog gekeken naar de sterren en planeten en je afgevraagd waar het nu echt om draait?

Het oudste nog werkende planetarium ter wereld Alleen toegang met een vooraf gereserveerd ticket via onze website

Bewonder nu UNESCO’s Werelderfgoed Koninklijk Eise Eisinga Planetarium. In voormalige universiteitsstad Franeker ontdek je ons universum met het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Bij je bezoek kom je alles te weten over ons zonnestelsel in de Planetariumkamer.

Eise Eisingastraat 3 Franeker 0517-393070

Tekst: Annette Bons

OVER DE SCHRIJVER

Anne-Goaitske Breteler (1996) is een Friese schrijfster en antropologe. Na een studie in Amsterdam besloot ze weer terug te gaan naar Friesland. Ze voelt een sterke verbinding met de geschiedenis van het Friese platteland. Naast boeken, zoals Traanjagers en In nuvere nacht (Fries kinderboek), schrijft ze columns en maakt ze tentoonstellingen en podcasts. Tijdens het lezen van het boek werd bekendgemaakt dat zij het Friese cadeauboek van 2025 gaat schrijven.

HET BOEK

De laatste dagen van de dorpsgek gaat over de geestelijke gezondheidszorg op het platteland door de eeuwen heen. Hoe kan het dat er

BOEKBESPREKING

DE LAATSTE DAGEN

VAN DE DORPSGEK

ANNE-GOAITSKE BRETELER

veel zelfdoding plaatsvindt op het platteland, waar is de dorpsgek gebleven en wanneer is iemand ‘krankzinnig’ of ‘anders’? Vanuit verschillende invalshoeken en middels archieven, patiëntendossiers en verhalen van familie en deskundigen worden die vragen behandeld. Het onderwerp is actueel, in de media wordt er meer en meer bericht over verwarde mensen die voor overlast zorgen. Het schrijven van Delaatstedagenvandedorpsgek duurde zes jaar.

RECENSIE

Het boek begint met het relaas over het leven Reinder Brolsma, de betovergrootvader van de schrijfster. Hij kampte met psychische problemen die hij goed wist te ver-

bergen, maar hij maakte uiteindelijk een einde aan zijn leven. Breteler beschrijft de psychiatrische zorg door de eeuwen heen. De achtergronden en omstandigheden, waaronder armoede en de rol van de kerk, blijken van grote invloed op psychische problemen van mensen te zijn. Ze werden buitengesloten of juist min of meer door de gemeenschap beschermd. In de vorige eeuw kwamen mensen die afwijkend gedrag vertoonden al snel in een armenhuis of soms in de kolonie in Veenhuizen terecht. Het boek maakt duidelijk dat de psychiatrische zorg door de eeuwen heen erg is veranderd. Mensen met afwijkend gedrag werden in het verleden al snel ‘krankzinnig’ genoemd. Over de oorzaak van dat gedrag

SAMEN WERKEN AAN DE BESTE ZORG IN FRYSLÂN

Noorderbreedte en Thuiszorg Het Friese Land zijn bekende namen in Fryslân. Maar dat de twee organisaties sinds een paar jaar nauw samenwerken en zelfs een gezamenlijke Raad van Bestuur hebben, is minder bekend. Bestuurders Martin Kirchner en Peter Visch vertellen hoe de twee organisaties zich samen sterk maken voor de beste zorg in Fryslân.

Samenwerken in de zorg is cruciaal. “Met de krappe arbeidsmarkt en de toenemende vraag naar zorg, is het efficiënt inrichten van zorg een noodzaak”, stelt Martin.

Die noodzaak om samen te werken, vormde de basis voor het samengaan. Allereerst was er de bestuurlijke fusie tussen Noorderbreedte en Thuiszorg Het Friese Land. En sinds 2024 werken zij ook nauw samen met Revalidatie Friesland.

BEKENDE NAMEN, BEVLOGEN IN DE ZORG Martin is trots op de samenwerking. “Noorder-

breedte, Thuiszorg Het Friese Land en Revalidatie Friesland zijn bekende Friese zorgorganisaties. Mensen kennen ons als ervaren en bevlogen professionals, met het zorghart op de juiste plaats. We zijn goed in wat we doen: ouderenzorg, thuiszorg en revalidatiezorg. Die zorg blijven we als zelfstandige organisaties bieden. Maar we zullen steeds intensiever samenwerken. Onze medewerkers vullen elkaar mooi aan met hun kennis en expertise.”

DE BESTE ZORG IN FRIESLAND

De twee bestuurders hebben de ambities voor de toekomst helder voor ogen. “We willen samen

werd niet gesproken. Tegenwoordig is dat heel anders: er is nu hulp en psychiatrische zorg. Toch zijn er nog veel mensen die voor overlast zorgen in hun verwarde toestand. Alleen worden die mensen nu niet meer ‘dorpsgek’ genoemd. Wat van groot belang is, is dat ieder mens het verdient om gezien te worden, schrijft Breteler. Een lezenswaardig boek! Je krijgt een goede indruk van hoe er in de psychiatrie met mensen werd omgegaan en hoe daar verandering in is gekomen. ■

werken aan de beste zorg in Fryslân”, vertelt Martin.“Deze samenwerking zorgt voor véél kortere lijnen tussen onze organisaties”, vult Peter enthousiast aan. “Zo willen we cliënten straks zorg bieden met één helder zorg- of behandelplan, en met één zorgteam. Dat lijkt toekomstmuziek, maar we hopen dit binnen vijf jaar te realiseren. We willen de zorg, óók de revalidatiezorg, zoveel mogelijk thuis bieden. Samen willen én kunnen we de Friese ouderenzorg verbeteren. Daar kijken wij echt naar uit.”

OVER ONS

Noorderbreedte biedt persoonsgerichte zorg aan (voornamelijk) ouderen in Fryslân in vijftien woonzorglocaties en een revalidatiecentrum. Ook biedt Noorderbreedte dagbesteding, dagbehandeling en specialistische zorg en behandeling op het gebied van o.a. dementie (op jonge leeftijd), Gerontopsychiatrie+, Huntington, Korsakov, MS+ en Parkinson.

Thuiszorg Het Friese Land biedt zorg aan huis, óók zorg die voorheen alleen in het ziekenhuis mogelijk was. Ouderen kunnen hierdoor zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Maar ook kunnen patiënten, na een opname in het ziekenhuis, eerder naar huis om thuis te herstellen. En kan iemand niet langer zelfstandig thuis wonen, dan is er een soepele doorstroom van thuis naar een van de woonzorgcentra van Noorderbreedte. ■

Uitgeverij Prometheus / ISBN:

laminaat laminaat

Zie jij wel eens iets vreemds in je buurt of op je werk? Bijvoorbeeld een huis dat al maanden leeg staat, maar waar ‘s nachts licht brandt. Of een garagebox waar ’s nachts mensen komen. Misschien vind je deze situaties vreemd. Maar wist je dat dit signalen kunnen zijn van criminele activiteiten?

Soms kunnen kleine signalen wijzen op iets verdachts. Het is belangrijk om alert te zijn en verdachte situaties te melden. Voorbeelden van enkele signalen waar je op kunt letten zijn:

- Ongebruikelijke activiteit: Zie je mensen die op vreemde tijden rondhangen of zich verdacht gedragen? Dit kan een teken zijn dat er iets niet pluis is.

- Verlaten gebouwen: Gebouwen die normaal gesproken bewoond zijn, maar plotseling verlaten lijken, kunnen een indicatie zijn van illegale activiteiten.

- Sterke geuren: Onverklaarbare chemische geuren kunnen wijzen op de productie van drugs of andere gevaarlijke stoffen.

- Onverwachte leveringen: Regelmatige leveringen op ongebruikelijke tijden, vooral ‘s nachts, kunnen verdacht zijn.

- Afgedekte ramen: Ramen die constant bedekt zijn, kunnen een teken zijn dat iemand iets probeert te verbergen. Als je één van deze signalen opmerkt, aarzel dan niet om dit te melden.

Voor meer informatie en om te leren hoe om te gaan met signalen, ga naar de website: www.vreemdofverdacht.nl.