Facto Magazine 1, januari 2020

FACTO MAGAZINE

ONAFHANKELIJK VAKBLAD VOOR FACILITY EN INKOOP

WWW.FACTO.NL

DE ESPRESSOBAR ALS SECUNDAIRE ARBEIDSVOORWAARDE

NUMMER 1 FEBRUARI 2020

ZO ZORG JE VOOR MEER BEZOEK AAN HET BEDRIJFSRESTAURANT

HOE JE VAN DE WERKOMG GEVIN NG EEN STRESS-O OASE MAAKT

THEMA:

CATERING

HAL WORDT ONTMOETINGSPLEK ACHMEA FOCUST OP GEZOND EN LEKKER ETEN EN DRINKEN

Een must read voor iedereen die inkoop professioneel in zijn of haar organisatie wil verankeren!

geheel el herziene ne e 7 druk uk

Dit boek bouwt voort op Inkoop in strategisch perspectief, het leerboek dat jarenlang leidend is geweest in het hbo en het academisch onderwijs. Deze nieuwe editie bespreekt de inkoopfunctie op eigentijdse wijze. De focus ligt op inkopen voor organisaties.

Dit boek beoogt inkoop als bedrijfsfunctie krachtig te positioneren binnen organisaties – of het nu gaat om industrie, handel, zorg of overheid.

Het biedt houvast aan eenieder die voor het eerst met inkoop te maken heeft. Voor diegenen die met inkoop bekend zijn, geeft het een update over belangrijke ontwikkelingen en concepten.

OVER HET BOEK:

INCLUSIEF 3 ONLINE KATERNEN: - Onderhandelen - Public procurement - Supply chain management

D Geheel herziene, 7e druk D Inclusief online omgeving met exclusieve content D Focus op inkopen voor organisaties

Bestel eenvoudig online:

WWW.INKOOPINSTRATEGISCHPERSPECTIEF.NL

COLUMN

CHANGING FM

W

e leven in een boeiende tijd. Een nieuw decennium is aangebroken. Een decennium waarin de wereld razendsnel verandert, veranderingen die ook van invloed zijn op kantoren en de manieren waarop we in die kantoren samenwerken. De invloed van hightech wordt groter, gebouwen worden slim-

mer, klantwensen veranderen, de arbeidsmarkt wordt krapper, de energietransitie

vraagt om andere oplossingen en steeds meer mensen willen werken in een omgeving waar duurzaamheid, gezondheid en ‘purpose’ centraal staan.

Al die ontwikkelingen brengen voor facility managers enorme uitdagingen met zich mee. Hoe ga je met die veranderingen om? En hoe kan FM - samen met haar dienstverleners - innovatieve dienstverlening ontwikkelen die écht bijdraagt aan het succes van de organisatie? Het is een vraag die centraal staat tijdens het Facto Congres op 23 juni a.s., waarvan onlangs het grootste deel van het programma bekend werd gemaakt. Op het programma, dat de komende weken verder wordt ingevuld, staan net als voorgaande jaren weer aansprekende cases, gepresenteerd door ervaren FM’ers van toonaangevende organisaties zoals ING, Royal Flora Holland, Upfield, NS en Triodos Bank.

Het congres zelf kent ook twee veranderingen. Ten eerste de locatie. Vond het congres de laatste jaren in Veenendaal plaats, in juni is Inn Style in Maarssen de plek waar het gaat gebeuren. Een evenementenlocatie, makkelijk te bereiken vanuit Utrecht en Amsterdam, gelegen in een een prachtig water- en natuurgebied.

De tweede verandering betreft de toevoeging van een nieuw programmaonderdeel waar ik trots op ben, namelijk: de uitreiking van de JLL Winning Workplace Award 2020. Een prestigieuze award voor kantoorgebruikers die op een vooruitstrevende en innovatieve manier invulling geven aan hun werkomgeving. Sinds eind januari is de inschrijving voor de verkiezing geopend. Organisaties die een werkomgeving hebben gecreëerd die effectiviteit stimuleert, de beleving bevordert en positief bijdraagt aan gezondheid en duurzaamheid kunnen zich aanmelden via de website van het Facto Congres 2020 (congres.facto.nl).

Graag nodig ik hiermee organisaties uit om aan de verkiezing deel te nemen. Misschien rolt uw organisatie na een zorgvuldig beoordelingtraject door een dekundige

DE INSCHRIJVING VOOR DE JLL WINNING WORKPLACE AWARD 2020 IS GEOPEND

jury wel als winnaar van de award uit de bus. En levert het uw organisatie een – om met de woorden van Richard Helmus van VGZ, de winnaar van de vorige verkiezing, te spreken – belangrijke reputatieboost op!

GERARD DESSING, HOOFDREDACTEUR (GERARDDESSING@VAKMEDIANET.NL)

3

8 7

12 Masterclass FM in strategisch perspectief

12

Op 16 april start de ‘Masterclass FM in

8

Goede koffie is op kantoor onmisbaar.

Strategisch Perspectief ’, een samenwer-

Mensen drinken het om wakker te wor-

king met Nyenrode en Hospitality

den, om even aan het gewone werk te

Group. De masterclass verbindt inzich-

ontsnappen, om bij te praten met een

ten in actuele bedrijfsvoeringsthema’s

collega of gewoon omdat ze het lekker

met concrete praktijkcases. In 6 bijeen-

vinden. Wat zijn de trends op het gebied

komsten behandelen diverse sprekers op

van koffie op kantoor? Facto in gesprek

verschillende locaties thema’s waar iede-

met koffiekenner Pieke Abelman van

re FM-professional in zijn werk mee te

het Barista College. “Vraag je eerst af

maken heeft.

welke kwaliteit koffie je wilt schenken.”

Achmea gaat voor gezond en lekker Achmea werkt aan een nieuwe visie op cateringdienstverlening. Vooruitlopend daarop werd een nieuw cateringconcept ontwikkeld voor een van de outlets in Apeldoorn. Daarbij stonden twee kernwoorden centraal: gezond en lekker.

16

‘Soms worden er middelen aangeschaft zonder een doel voor ogen te hebben’

en Rob Hagenaars van Achmea over de totstandkoming van het concept, van visievorming tot en met uitvoering.

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Meer bezoekers in het bedrijfsrestaurant Het is vandaag de dag niet gemakkelijk om het aantal bezoekers in het bedrijfsrestaurant stabiel te houden of zelfs te laten toenemen. Gevolg: steeds meer financiële druk op de exploitatie. Daar is iets aan te doen. Het klinkt tegenstrijdig, maar wie op een doordachte manier

Een gesprek met Renate van den Bosch

4 |

De espressobar als arbeidsvoorwaarde

Rising Star Linda de Bruijn zie pag. 37

investeert in de cateringdienstverlening maakt zeker goede kans om meer bezoekers naar het restaurant te trekken.

20

28

24 20

De cateringtrends van 2020 De wereld van eten en drinken verandert snel en bedrijfscatering verandert net zo snel mee. Pieter van de Graaf en Joost Homminga van The Food Office

‘Inkopers kunnen de monopolies van softwarehuizen doorbreken’

geven een overzicht van zes actuele trends die de komende periode op het gebied van eten en drinken in de werk-

28

Haags symposium voor inkoop over data Begin januari vond op de Haagse Hogeschool de achtste editie van het Haags symposium voor Inkoop & verkoop plaats. Data loont, was de boodschap.

Maar hoe zorg je daar precies voor? Een

Maarten Erasmus zie pag. 23

verslag van de dag.

omgeving spelen. Een ervan is ‘doe maar gewoon’: “Bezoekers willen eten zoals thuis, gewoon goed.”

24

De werkomgeving als stress-oase

Verder...

03

Column Gerard Dessing

Voor organisaties is het belangrijk om

06

Nieuws

stress te verminderen: stress heeft een

23

Over inkoop

negatieve invloed op werkgeluk, produc-

27

Recht

tiviteit en uitval van mensen. Ook een

32

Boeken

facilitair manager kan hier een rol spe-

32

Agenda

len, door omgevingsstressoren te ver-

33

Winning Workplace

minderen en andere aanpassingen door

34

Contacten en contracten

te voeren die medewerkers beter be-

37

Rising star

stand maken tegen stress. Deel 2 in een

38

Colofon

drieluik over omgevingspsychologie.

5

NIEUWS

10 experts over catering Hoe kun je catering inzetten om je bedrijfsdoelstellingen te realiseren? Wat zijn de 3 belangrijkste onderdelen van een succesvol cateringconcept? Wat zijn de belangrijkste elementen van gezonde catering? Hoe ziet de bedrijfscatering eruit in 2025?

In een recent verschenen whitepaper van Facto geven 10 specialisten (werkzaam als opdrachtgever, als cateraar of als adviseur) hun visie op catering, nu en in de nabije toekomst.

We vroegen het aan Violette Krouwel (VFM Facility Experts), Sanne van Meegdenburg (gemeente Utrecht), Maarten Schenkelaars (Haagse Hogeschool), Jan-Willem de Bruijn (We Canteen/D&B The Facility Group), Susan Verheijen (Sodexo) , John Van De Bunt (Appèl), Wim van der Meer (SenseFM), Michel du Crocq (ISS Facility Services), Berend van der Sloot (NIBC Bank), Marielle Hintzen en Anna Casemier (beide van HTC Advies).

Het document (19 pagina’s) is gratis te downloaden via https://form.facto.nl/facto-visie-op-catering.

Ziekenhuiskeuken Nij Smellinghe vermindert verbruik plastic De keuken en restaurants van ziekenhuis Nij Smellinghe gebruiken sinds de zomer van 2019 waar mogelijk geen plastic verpakkingen meer. Daarmee bespaart het Drachtster ziekenhuis dagelijks zo een 1.000 plastic verpakkingen.

Om de besparing mogelijk te maken werkt Nij Smellinghe volgens een nieuw voedingsconcept. “Binnen het nieuwe concept bereiden we de broodmaaltijden vers en naar wens van de individuele patiënt. Een win-winsituatie. We bieden de patiënt maatwerk en nog versere voeding en we dragen een steentje bij aan een beter milieu”, aldus Lex Moerke, hoofd Horeca & Services in Nij Smellinghe.

Het doel is om tot en met 2020 in totaal zelfs 500.000 plastic verpakkingen te besparen. Het is één van de manieren waarop Nij Smellinghe bouwt aan een duurzame toekomst.

6 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Masterclass ‘Strategisch FM’ in april weer van start Op 16 april a.s. gaat de ‘Masterclass FM in Strategisch Perspectief’ (6 bijeenkomsten) weer start.

De masterclass, opgezet in samenwerking met Nyenrode en Hospitality Group, verbindt inzichten in actuele bedrijfsvoeringsthema’s met concrete praktijkcases.

model, integrated FM, samenwerking in de facilitaire keten, gastvrijheid en vastgoedmanagement & duurzaamheid.

De (gast)sprekers die aan de bijeenkomsten meewerken zijn zeer ervaren en werken bij diverse organisaties. Het zijn onder andere George Maas (Hospitality Group), prof. dr. Bob de Wit, hoogleraar

In 6 bijeenkomsten – van 13.00 tot 19.00

Strategisch Leiderschap aan Nyenrode

uur – komen op verschillende locaties the-

Business Universiteit, Desiree Dongel-

ma’s aan de orde waar iedere FM-professi-

mans (Eneco) Rogier Verbeek (Facilicom

onal in zijn werk mee te maken heeft, zoals

Solutions), Feike Bergsma (Hospitality

facilitaire strategie, regie als besturings-

Business School van Saxion), Ernst-Willem van Drumpt (Alliander), Esther Bors-

1. FM-Strategie (16 april 2020, Nyenrode Breukelen) 2. Beleving & gastvrijheid (14 mei 2020, Eneco Rotterdam) 3. Supply chain (18 juni 2020, Nyenrode Breukelen) 4. Facilitaire Regie (24 september 2020, Alliander Duiven) 5. Strategic Sourcing (8 oktober 2020, Unilever Rotterdam)

boom (Unilever), Wim Pullen (CfPB) en

6. Vastgoedmanagement & duurzaam-

Frans Slingerland (Royal FloraHolland).

heid (5 november 2020, Nyenrode)

De volgende onderwerpen staan tijdens

Kijk voor het complete programma op

de masterclass op het programma.

https://masterclassfm.facto.nl/

DUURZAAM UNILEVER FOODS INNOVATION CENTRE GEOPEND circulaire inrichting. Hierdoor

Foods Innovation Centre op Wa-

ontving het ontwerp de maxima-

geningen Campus geopend. Ruim

le duurzaamheidscertificering,

500 Unilever-medewerkers wer-

BREEAM-NL Outstanding.

ken hier samen aan gezonde en

Het centrum is een energieneu-

duurzame voedingsinnovaties.

traal gebouw. Op het dak zijn

Het gaat om een energieneutraal

1.550 zonnepanelen geplaatst en

gebouw, met daarin naast kanto-

ook het glazen dak is voorzien

ren ook laboratoria, testkeukens

van zonnecellen. Die wekken

en een mini-fabriek waarin nieu-

energie op en beschermen tege-

Hoge isolatiewaarden in zowel

we producten op kleine schaal

lijkertijd tegen de zonnewarmte.

het glas, de dichte gevels als de

worden ontwikkeld en getest. De

Een compacte bouwvorm zorgt

vloer zorgen voor een laag ener-

nieuwe onderzoeksfaciliteit vol-

ervoor dat energieverliezen wor-

giegebruik en hoog comfort. Met

doet aan de hoogste duurzaam-

den beperkt. Daarnaast zijn di-

aandacht voor (dag)licht, uitzicht

heidseisen, dankzij een samen-

verse technieken toegepast, zo-

op groen, luchtkwaliteit, akoes-

werking met experts op het

als aanwezigheidsdetectie, om

tiek en ergonomie draagt het ge-

gebied van innovatieve architec-

het gebouw zo energie-efficiënt

bouw bij aan de gezondheid en

tuur, bouw en ontwikkeling en

mogelijk te laten functioneren.

het welzijn van de gebruikers.

FOTO: OSSIP VAN DUIVENBODE

In december is het Unilever

7

THEMA: CATERING

Hal Achmea Apeldoorn wordt dynamische ontmoetingsplek

NIEUW CONCEPT LEGT FOCUS OP GEZOND EN LEKKER Achmea werkt aan de vernieuwing van haar visie op cateringdienstverlening. Vooruitlopend daarop werd in 2019 een nieuw cateringconcept ontwikkeld voor een van de outlets in Apeldoorn. Daarbij stonden twee kernwoorden centraal: gezond en lekker. Een gesprek met Renate van den Bosch en Rob Hagenaars van Achmea over de totstandkoming van het concept, van visievorming tot en met uitvoering.

DOOR GERARD DESSING FOTOGRAFIE KOOS GROENEWOLD

H

et gesprek

nieuw leven in te blazen. Een vraag die direct

met Renate

aansloot bij de visie van het facilitair bedrijf om

van den Bosch

algemene ruimtes om te bouwen naar een plek

en Rob Hage-

waar medewerkers kunnen werken, ontmoeten en

naars vindt

waar ze tevens lekker én gezond kunnen eten en

plaats in de

drinken.

halfopen, circulair ingerichte brainstormruimte in het levendige atriumgebouw van het Achmea-kan-

GEZONDHEID EN VITALITEIT

toor in Apeldoorn. Een ruimte die een maand of

Die focus op gezondheid, en daaraan gekoppeld

vier geleden niet meer dan een normale hal was

vitaliteit, speelt voor Achmea een belangrijke rol,

waar mensen doorheen liepen, maar waar nu veel

legt Renate van den Bosch uit. “Bij Achmea willen

meer reuring, sfeer en dynamiek heerst.

we bijdragen aan een gezonde, veilige en toekomstbestendige samenleving. Tegelijk verbindt

Renate van den Bosch is adviseur businessontwikkeling en innovatie bij het facilitair bedrijf van Achmea. Rob Hagenaars is ketenmanager Services bij Achmea en verantwoordelijk voor een aantal

KERNGEGEVENS

facilitaire producten en diensten, waaronder eten en drinken. Samen met een aantal collega’s waren

Organisatie

: Achmea

ze in 2019 nauw betrokken bij de omvorming van

Medewerkers

: ca. 14.000

de hal tot een dynamische ontmoetingsplek.

Locaties

: 7 (Leeuwarden, Apeldoorn, Zeist, Amsterdam, Tilburg,

MEER LEVEN IN HET ATRIUM Het verhaal begon ruim een jaar geleden, toen vanuit de business de vraag kwam om het atrium

8 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Leiden, Leusden) Facilitair bedrijf : ca. 300 medew. (incl. externe leveranciers)

de organisatie ook drie Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties aan de strategie: Gezondheid en Welzijn, Duurzame steden en Gemeenschappen en Klimaatactie. Als je als organisatie deze thema’s als uitgangspunt neemt voor je kernproces, dan is het logisch dat de ondersteunende diensten in hun activiteiten daar ook rekening mee houden. Practice what you preach dus.

Dat geldt dus ook voor het facilitair bedrijf.”

Rob Hagenaars vult zijn collega aan: “Als je gezondheid en het belang van een gezonde manier van leven als boodschap aan je klant brengt, betekent dat ook dat je diezelfde boodschap aan je interne klanten meegeeft, bijvoorbeeld door het aanbieden van gezond eten en drinken.”

Een projectteam werd geformeerd, met daarin diverse stakeholders zoals de klant, HR, FM en cateraar Sodexo. In een aantal sessies bedacht het team een nieuwe opzet, indeling en inrichting van de ruimte. Aansluitend bij het activiteitgericht werken werd gekozen voor een variëteit aan werkplekken, zoals aanlandplekken, zitjes en hoekjes om met twee personen overleg te voeren, een brainstormhoekje waar je staand met elkaar ideeen uitwerkt en gebruik kunt maken van een van de beschrijfbare wanden, een presentatieruimte en als trekker een moderne horeca-outlet met een uitnodigend terras.

CONCEPT ‘BIJ DE BOOM’

Renate van den Bosch en Rob Hagenaars van Achmea: “We bevinden ons mo-

Voor die outlet werd in nauwe samenwerking met

menteel in een fase waarin we nadenken over vernieuwing van de totale cate-

de cateraar en met collega’s van Achmea Zilveren

ringdienstverlening, alles op basis van de strategische thema’s van Achmea”.

Kruis en de afdeling HR ‘Gezond werken’ een nieuw concept bedacht met als naam ‘Bij de

beeld minder koolhydraten, minder rood vlees,

boom’, verwijzend naar de boom die zich in de hal

minder suikers, meer noten, meer vezels, gebruik

bevindt. In het concept staan twee woorden cen-

van gezonde vetten, veel meer groente em uitslui-

traal: gezond en lekker, iets wat concreet vertaald

tend volkorengraanproducten. De focus is vooral

is naar het aangeboden assortiment.

AANPASSING ASSORTIMENT Voor de samenstelling van het assortiment is niet de Schijf van Vijf gevolgd, maar een meer progressieve voedingsrichtlijn, legt Renate van den

‘De focus ligt op het aanbieden van langzame koolhydraten’

gericht op het aanbieden van langzame koolhydraten. Daarmee houd je je energie langer vast en ben je minder geneigd om te gaan snacken.”

In de outlet zijn producten als candybars, croissants, gevulde koeken, frisdranken als cola en si-

Bosch uit. “We hebben onder meer gekeken naar

nas en andere producten met snelle suikers dan

de Harvard Healthy Eating Pyramid. Die gaat ten

ook verbannen. In plaats daarvan worden onder

opzichte van de Schijf van Vijf uit van bijvoor-

meer waters met natuurlijke aroma’s, groenten-

>>

9

THEMA: CATERING

sappen, verse kruidenthee en maatschappelijk

en heb je een ‘energyboost’ nodig, dan kies je een

verantwoorde koffie aangeboden. Ook zijn er pro-

salade met het label Energie.”

ducten als noten, gedroogd fruit, zelfgebakken

De uitlegkaartjes worden onder meer aangevuld

bananenbrood en yoghurts met gezonde toppings

met gekleurde A6-kaartjes met meer algemene

te verkrijgen. “Broodjes die je in de regel aanbiedt

informatie over gebruikte ingrediënten. Zo wordt

bevatten 80 procent beleg en 20 procent groente.

bijvoorbeeld op een kaartje over dadels uitgelegd

Hier is het precies andersom, dus 80 procent

dat deze net als snoep een zoete smaak hebben,

groente en 20 procent beleg. Of neem de kof-

maar dat ze de eigenschap hebben om suikers

fiespecials die we aanbieden, die zijn nu ook te

traag vrij te maken, zodat iemand zonder suiker-

verkrijgen met melkvervangers zoals sojamelk,

dip geconcentreerd aan de slag kan.

havermelk en amandelmelk.”

COMMUNICATIE IS BELANGRIJK Om de gedachte achter het nieuwe concept aan de Achmea-medewerkers uit te leggen is veel aandacht besteed aan communicatie. Neem bijvoor-

‘Je kunt het product kiezen dat aansluit op het werk dat je gaat doen’

GEZOND WERKEN Ook op Achmeanet, het intranet, wordt uitgelegd wat de achtergrond is van het Bij de boom-concept, wat de progressieve voedingsrichtlijn inhoudt, welke keuzes zijn gemaakt enzovoort.

beeld de uitlegkaartjes bij de vers bereide produc-

Daarbij ligt de focus vooral op het vergroten van

ten. Deze gekleurde kaartjes op A6-formaat

het bewustzijn, zonder belerend te zijn, zegt Rob

bevatten compacte informatie over de productsa-

Hagenaars. “Je wilt mensen informeren via ver-

menstelling. Ze zijn tevens voorzien van een sym-

schillende kanalen en ze bewust maken van het ef-

bool: energie, delen, focus of relax. “Je kunt je

fect van voeding op hun welzijn en energieniveau.”

keuze dus niet alleen baseren op wat je ziet en

In de communicatie is het overigens ook belang-

waar je trek in hebt, maar ook op welk product op

rijk dat de cateringmedewerkers in de outlet ken-

dat moment aansluit bij het werk dat je wilt gaan

nis van zaken hebben over de producten en ingre-

doen. Wil je geconcentreerd werken, dan kun je

diënten. Hagenaars: “Als er vragen zijn, moeten

een product kiezen met het label Focus. Maar ben

zij het verhaal kunnen vertellen, wederom zonder

je wat weggezakt in je concentratie en activiteit

mensen iets op te dringen. Dat is belangrijk.”

EXPLOITATIE DOOR DE CATERAAR Een ander belangrijk aandachtspunt bij de totstandkoming van het nieuwe outletconcept betreft de exploitatie van de outlet door de cateraar en de overeenkomst die daaraan ten grondslag ligt. Rob Hagenaars: “Bij Achmea werkt de cateraar op basis van een commercieel contract, hij wil graag producten aanbieden met een aantrekkelijke marge. Maar als wij dan aangeven dat we iets anders willen, moet je daar wel samen het gesprek over voeren. Je wilt immers een mooi, gezond assortiment aanbieden zonder dat het subsidie gaat kosten. De cateraar moet dus daar over meedenken, in meebewegen en er ook in geloven.”

EERSTE GELUIDEN

Het nieuwe concept ‘Bij de boom’ in beeld. In het concept staan twee woorden

Nu de outlet een paar maanden in gebruik is, kan

centraal: gezond en lekker, iets wat concreet vertaald is naar het aangeboden

de eerste balans worden opgemaakt. De reacties

assortiment.

van collega’s zijn zeker positief, zegt Hagenaars.

10 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

“Er zijn mensen die niet meer naar het bedrijfsrestaurant in het hoofdgebouw gaan, maar alleen nog maar hier in het atriumgebouw komen. Al die positieve reacties hebben ons eerlijk gezegd wel verrast. Wij kunnen wel denken dat we iets moois hebben neergezet, maar als mensen naar het tankstation lopen voor een broodje heb je toch iets niet goed gedaan. Maar dat is niet gebeurd.

Het vraagt al met al een forse investering, waar in dit geval ook de cateraar aan heeft bijgedragen.

Het is een hele uitdaging, maar we hadden er veel vertrouwen in en het heeft goed uitgepakt.”

NEXT STEP? Wat de next step is als het gaat om de catering-

Naast de uitlegkaartjes bij de vers bereide producten wordt onder meer

dienstverlening bij Achmea? “We bevinden ons

gewerkt met gekleurde A6-kaartjes met algemene informatie over gebruikte

momenteel in een fase waarin we nadenken over

ingrediënten.

vernieuwing van de totale cateringdienstverlening, alles op basis van de strategische thema’s

VERANDERING, OOK VOOR DE

van Achmea”, licht Renate van den Bosch toe.

CATERAAR

“Gezondheid is een pijler, maar ook duurzaam-

Als de visie op catering inderdaad volgens deze

heid. De progressieve voedingsrichtlijn sluit hier

lijnen wordt doorontwikkeld betekent dat voor de

heel mooi op aan: producten die een lage impact

cateraar de nodige verandering, legt Hagenaars

hebben op duurzaamheid, zijn vaak heel gezond

uit. “Die moet zijn proces gaan herinrichten, het

zoals groenten en fruit. Producten met een hoge

rendement op peil houden, de medewerkerstevre-

impact zijn op basis van de progressieve voe-

denheid hoog houden. Dat vergt inspanning,

dingsrichtlijn niet zo gezond en eet je beperkt, zoals rood vlees. Dat vinden we een logisch verhaal dat bij Achmea past en spreekt ons daarom erg aan als denkrichting.”

CIRCULAIR, DUURZAAM, GEZOND,

‘Er zijn mensen die niet meer naar het bedrijfsrestaurant gaan’

maar aan de andere kant biedt het ook kansen.

Immers, alles wat hier wordt ontwikkeld kun je weer gebruiken bij andere opdrachtgevers. Gezond, duurzaam, vitaal, het is een maatschappelijke ontwikkeling waar je niet omheen kunt en wilt en die in steeds meer organisaties gaat spe-

INCLUSIEF

len. Het is dan fijn en noodzakelijk om een cate-

Daarnaast is het voor Achmea belangrijk dat als

raar te hebben die bereid en in staat is om met

medewerkers samen eten, ze dat doen in een om-

die veranderingen mee te bewegen.”

geving waar ze zich prettig voelen, waar ze sociale contacten hebben, waar ze kunnen werken en

DRIE JAAR

kunnen ontspannen en waar in het aanbod reke-

Waar Achmea over drie jaar staat als het gaat om

ning wordt gehouden met de culturele achter-

de cateringdienstverlening? Renate van den

grond van medewerkers. “Al die zaken nemen we

Bosch: “Ik hoop dat zowel op het gebied van voe-

mee in ons denkproces. Zoals we er nu tegenaan

ding als ten aanzien van de andere diensten de

kijken moet ons concept aan al die facetten vol-

omgeving en het aanbod dusdanig met elkaar in

doen, dus circulair, duurzaam, gezond, inclusief.

balans zijn, dat we echt kunnen zeggen: practice

Dat is best een opgave, want het vraagt keuzes,

what you preach, dus dat alles wat we doen naad-

zoals bijvoorbeeld de mate van regie op het assor-

loos aansluit bij dat wat Achmea wil zijn voor de

timent. De denkrichting gaan we samen met So-

klant. Als we dat kunnen realiseren zijn we tevre-

dexo verder uitwerken.”

den.” <<

11

THEMA: CATERING

ESPRESSOBAR ALS SECUNDAIRE ARBEIDSVOORWAARDE Goede koffie is op kantoor onmisbaar. Mensen drinken het om wakker te worden, om even aan het gewone werk te ontsnappen, om bij te praten met een collega of gewoon omdat ze het lekker vinden. Wat zijn de trends op het gebied van koffie op kantoor? Facto in gesprek met koffiekenner Pieke Abelman van het Barista College.

DOOR GERARD DESSING

D

e ontvangst in

koffietrainingen en -opleidingen. In 2016 startte

Hoogland/

hij met het Barista College, en begon hij barista’s

Amersfoort in

te trainen. In januari 2018 rolde de certificering

het Barista Col-

als Authorized Specialty Coffee Association Trai-

lege, een oefen-

ner bij hem in de bus. Sinds dat moment is het

en lesruimte

Barista College een officieel SCA-gecertificeerd

waar barista’s worden opgeleid, is hartelijk. “Wat

leslokaal. Voordeel: wie bij Abelman een training

wil je drinken?”, vraagt Pieke Abelman op een

volgt, sluit deze af met een officieel internationaal

middag in januari. “Zullen we een filterkoffie ne-

SCA-certificaat en behaalt punten voor het SCA

men?” Even later weegt hij op een digitale weeg-

Coffee Diploma.

schaal 30 gram bonen af, stopt ze in een handmatige koffiemolen en begint zachtjes met malen.

Een van de activiteiten van Abelman is advisering

Een kleine minuut later giet hij vol aandacht ge-

van facilitaire organisaties en cateraars over de

kookt water op de gemalen koffie, die zich in een

koffievoorziening op kantoren. Hij schetst vijf ac-

klein filter bovenop een glazen koffiepotje be-

tuele ontwikkelingen die in 2020 gaan spelen.

vindt. Een paar tellen later staan er twee heerlijke, geurige koppen koffie op tafel.

TREND 1. TRACEERBARE KOFFIE De eerste trend heeft te maken met de traceer-

12 |

FA C TO MA G A Z INE

KOFFIEKENNER BIJ UITSTEK

baarheid van koffie, legt Abelman uit. “Eindge-

Pieke Abelman is een koffiekenner bij uitstek.

bruikers willen steeds vaker van de hoed en de

Koffie loopt als een rode draad door Abelmans

rand weten. Dus welke bonensoort wordt ge-

professionele carrière. Na de havo en de Middel-

bruikt, is er sprake van een subvariëteit, waar

bare Hotelschool ging hij aan de slag in de horeca

komt de koffie vandaan, uit welk land, uit welke

en werkte hij als barista, horecamanager en on-

streek, van welke boer? Eindgebruikers willen

dernemer. In 2014 besloot hij om zijn liefde voor

weten: hoe zit het met die koffie? Hoe eerlijk is de

koffie, ooit ontstaan tijdens een vakantie in Italië,

handel? Dat geldt ook voor de inkopers of in-

verder te verdiepen en volgde hij verschillende

koopteams, die willen ook over deze informatie

| 01 2020

TREND 3. CIRCULAIR Hoewel trend 3 dicht tegen trend 2 aan zit, wil Abelman hem toch apart benoemen: circulariteit.

Dat kan in van alles zitten, zegt hij. “Je kunt denken aan korting als je je eigen koffiebeker meeneemt, take-awaybekers die je laat recyclen en terugkomen als wc-papier of als keepcup, koffieprut niet weggooien maar hergebruiken bij de productie van zeep, het kweken van oesterzwammen of bij het fabriceren van producten op kunstharsbasis zoals dienbladen.”

Hij ziet ook in toenemende mate dat cascara, de gedroogde schilletjes en het vruchtvlees van de koffiebes, wordt gebruikt. “Je kunt er heerlijke thee van de zetten of frisdrank van maken. De smaak zit ergens tussen rozijnen en rooibos in.”

Circulariteit is verder terug te vinden als het product koffie in de keuken wordt gebruikt. “De bes, cascara, bloesem of andere koffiereststromen, het is allemaal te gebruiken in de keuken. Laatst zag Pieke Abelman, Barista College: “Eindgebruikers willen steeds vaker van de

ik stoofpeertjes met geflambeerde koffiebloesem

hoed en de rand weten. Dus welke bonensoort wordt gebruikt, is er sprake van

op een menu staan, echt heel mooi.”

een subvariëteiten, waar komt de koffie vandaan, uit welk land, uit welke

TREND 4. MELKVERVANGERS

streek, van welke boer?”

Trend 4 is het toenemend gebruik van melkverbeschikken om de keuze voor een leverancier

vangers. “Daar komen er steeds meer van”, zegt

mede op te baseren.”

Abelman. “Je ziet het aantal mensen dat liever geen melk in de koffie gebruikt toenemen, bijvoorbeeld in verband met een allergie of met het oog

TREND 2. DUURZAAMHEID De tweede trend heeft te maken met duurzaamheid en de rol van keurmerken. Abelman: “Mensen beseffen steeds vaker dat duurzaam veel meer is dan biologisch. Voorheen werd gezegd: deze koffie is biologisch, kijk maar naar het keurmerk. Maar

‘Eindgebruikers willen van de hoed en de rand weten’

op dierenwelzijn. Het gevolg is dat producten als soja-, haver-, amandel-, cashew-, macadamia-, rijst- en kokosmelk steeds vaker hun intrede doen in de espressobar. In de volksmond wordt trouwens vaak het woord ‘melk’ gebruikt, maar eigen-

ook koffies zonder zo’n keurmerk kunnen op tal

lijk klopt dat niet, het is geen zuivel. Op de ver-

van aspecten heel goed scoren op duurzaamheid.

pakking zie je dan ook altijd de term ‘drink’ staan.”

Dat zit dan niet alleen in het niet gebruiken van bestrijdingsmiddelen, maar bijvoorbeeld ook in

Abelman staat positief tegenover deze trend en

het niet omkappen van bomen op de koffieplanta-

snapt het gebruik. Maar het zal naar zijn mening

ges zodat vogels niet worden verjaagd.”

nooit een vervanger zijn van het basisproduct.

Duurzaamheid gaat ook over werkverhoudingen,

“Een cappuccino is bedacht met een bepaald idee.

over de verpakking, over de transportkilometers en

Je hebt een espresso als basis, die is relatief bitter

de manier waarop de koffie wordt vervoerd, ver-

en geconcentreerd. Doe je daar melk bij, dan

volgt hij. “Duurzaam is niet meer te vangen onder

wordt ie zoeter, romiger en voller van smaak. Met

één keurmerk, er wordt veel kritischer gekeken

een melkvervanger kun je nooit diezelfde smaak

naar andere aspecten, men wil van de leverancier

bereiken. Gebruik van melkvervangers leidt dus

echt weten hoe de koffieketen in elkaar steekt.”

wel tot een ander soort product.”

>>

13

THEMA: CATERING

mijn of fruitige citrustonen. Als we koffie met een espressomachine zetten, dan maakten we meestal een lang doorgetrokken lungo, dat is een grover gemalen espressobranding met meer water gezet. Hierdoor krijg je meer extractie en een grotere drank. Dit leidt wel tot veel meer bitters en gaat ten koste van het smaakprofiel, eigenlijk zonde dus. Jarenlang hebben we dat als koffie geaccepteerd, maar met een echte Americano kom je qua smaakbeleving en concentratie veel meer in de buurt van filterkoffie, dat zie je steeds meer terugkomen.”

WANNEER EEN BARISTA? Wanneer gaan organisaties nadenken over een espressobar met een barista? Daar kunnen verschillende redenen voor zijn, zegt Abelman. Soms willen organisaties een rustige plek in kantoor tot leven brengen of willen ze hun medewerkers iets extra’s bieden. Maar Abelman ziet ook dat de espressobar wordt ingezet als secundaire arbeidsvoorwaarde. “Mensen worden tijdens een solliciDe opkomst van melkvervangers is trouwens een

tatie verleid om bij de organisatie te komen

voordeel van de bemande espressobar, zegt Abel-

werken met het beeld dat ze ’s ochtends op kan-

man. Waarom? “In volautomaten zijn deze melkvarianten nog niet beschikbaar. Dus als je op kantoor koffie met een melkvervanger wilt drinken, dan moet je echt bij de barista koffie bestellen.”

Het aanbieden van melkvervangers vraagt overigens van de barista wel extra aandacht als het

toor binnenkomen en de dag beginnen met een

‘Wil je een melkvervanger, dan heb je een barista nodig’

vers afgebakken broodje, ‘overnight’-oats en een heerlijke cappuccino. Het kan net het verschil maken met een vergelijkbare organisatie die dat niet in huis heeft.”

Wat ook bij meer organisaties gebeurt, is dat de

gaat om mensen met een allergie, denk aan een

traditionele ontvangstbalie met een host of hos-

noten-, soja- en glutenallergie. “Je moet heel goed

tess uit het kantoor verdwijnt en plaatsmaakt

opletten dat je voor elke melkvervanger een ander

voor een espressobar die tevens dienst doet als

doekje gebruikt voor het schoonmaken. Daar zit-

ontvangstbalie voor gasten. De receptiedesk ver-

ten dus wel bepaalde risico’s aan.”

andert daarmee dus in een receptiedesk met espressobar.

TREND 5. AMERICANO MEER IN TREK De laatste trend die Abelman benoemt, betreft de

INGEBRUIKNAME ESPRESSOBAR

opmars van de Americano, een koffie bestaande

Voor organisaties die met een espressobar in het

uit 150 ml heet water met daarop een espresso

pand willen beginnen heeft Abelman nog een aan-

van ongeveer 30 ml. “Mensen vinden een Ameri-

tal tips. Ten eerste de plek in het gebouw. Zorg

cano lekker, omdat een espresso vaak als te sterk

voor een centraal gelegen plek waar je bij voorkeur

wordt ervaren. Met een Americano krijgt je meer

ook kunt zitten. “Mensen kiezen voor een espresso-

volume, maar met behoud van de smaakaspecten

bar omdat ze dan een persoon zien, ze betere kof-

van de originele espresso. De koffie is dus minder

fiekwaliteit krijgen en er zit een sociaal aspect aan.

geconcentreerd, maar je proeft wel de aroma’s

Je kunt met een koffie even relaxen of elkaar ont-

van de gebruikte espresso zoals een vleugje jas-

moeten. Je stap even in een andere omgeving.”

14 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Een tweede aandachtspunt is de inschatting van

INRICHTING ESPRESSOBAR: 6 AANDACHTSPUNTEN

het aantal bezoekers. Dat moet je weten om vervolgens de juiste espressomachine te kunnen kie-

1. Kies een aantrekkelijke plek in het gebouw.

zen. Abelman legt uit dat er tientallen merken

2. Vergeet niet om wat zitjes in te richten.

zijn en dat ieder merk grofweg drie lijnen voert:

3. Schat in hoeveel bezoekers je verwacht.

een basislijn, een uitgebreidere lijn en een toplijn.

4. Stem de espressomachine af op aantal bezoekers en de kwaliteit koffie.

“Je moet je eerst afvragen welke kwaliteit koffie je

5. Denk na over het type barista dat je wilt inzetten.

wilt schenken, welke machine daarbij past en ook

6. Zorg voor een duidelijke routing.

belangrijk: over welke capaciteit zo’n machine moet beschikken. De meeste machines werken met een boiler van meestal 8 liter en soms slechts 5 liter, met warmtewisselaar. Als je op bepaalde

Een organisatie moet zich verder ook afvragen

tijden veel thee verkoopt, tap je veel heet water

welke kwaliteit koffie ze wil schenken: commodi-

uit de boiler. Het systeem voegt dan koud water

ty-koffie of een specialty koffie, dus een hoge kwaliteit. Abelman: “Kies je voor het laatste, dan

toe waardoor de temperatuur van het water daalt.

Als je dan op dat moment koffie maakt, wordt-ie te koud, krijg je zure koffie enzovoort. Wil je dat voorkomen, dan moet je dus een machine met een boiler van bijvoorbeeld 12 liter aanschaffen of een aparte theewatervoorziening. Datzelfde geldt

‘Vraag je eerst af welke kwaliteit koffie je wilt schenken’

moet je machine qua instelmogelijkheden geschikt zijn om het beste uit die koffie te halen.”

Ook moet je nadenken over het type barista dat je wilt inzetten. “Is het iemand die vooral veel

overigens voor het opstomen van melk, als je veel

broodjes smeert en af en toe een bak koffie maakt,

cappuccino maakt dan merkt je dat ook met een

dan hoef je daar niet veel extra voor te betalen.

kleine boiler.”

Maar als je iemand wilt die echt voor de koffie staat, die kennis heeft, dan heb je iemand nodig van een ander kaliber, met een ander prijskaartje.

En als je een barista wilt die echt specialty koffie kan maken uit die ene specifieke high-endmachine, dan ga je nog een stap verder.”

De routing en inrichting van de espressobar is ook een belangrijk aandachtspunt. “Je hebt een wasbak nodig, een vaatwasser, een koelkast direct onder de espressomachine zodat je de melk snel kunt pakken, een afkloplade om de koffieprut in te doen aan de kant van de koffiemolen, een heldere routing voor de gasten, dus eerst de gebakjes en dan de koffie.”

Waar Abelman onlangs van onder de indruk was als het gaat om koffie? “Ik ken een kantoor waar ze om de drie maanden met een andere koffie van een andere leverancier werken. Ze doen dit om variatie te bieden en de gasten steeds iets nieuws voor te schotelen. Ik vind dat moedig, want dat betekent onder meer dat je andere, minder gunstige afspraken kunt maken omdat je per leverancier minder koffie afneemt.” <<

15

THEMA: CATERING

Welke oplossingen zijn mogelijk?

ZO STIJGT HET BEZOEK AAN HET BEDRIJFSRESTAURANT Het is vandaag de dag niet gemakkelijk om het aantal bezoekers in het bedrijfsrestaurant stabiel te houden of zelfs te laten toenemen. Gevolg: steeds meer financiële druk op de exploitatie. Is daar iets aan te doen? Ja! Het klinkt tegenstrijdig, maar wie op een doordachte manier investeert in de cateringdienstverlening maakt zeker goede kans om meer bezoekers naar het restaurant te trekken.

DOOR TIJMEN SNEL EN MICHIEL VAN NOORT*

D

e cateringmarkt

overlappen en, in allerlei combinerende, eigen-

is meer dan ooit

tijdse concepten, elkaar versterken.

in beweging. Geholpen door de

Dergelijke concepten vragen een grotere investe-

gunstige econo-

ring dan opdrachtgevers gewend zijn. De meeste

mie, de toetre-

cateringcontracten die nu vernieuwd moeten

ding van de ‘gemaksgeneratie’ in het bedrijfsleven

worden, zijn immers afgesloten tijdens de crisis.

én de toenemende consumentenvraag naar duur-

Een periode waarin niet meer dan het noodzake-

zame, gezonde en traceerbare voeding, kunnen

lijke is geïnvesteerd in catering. Daarbij komt dat

cateraars zich uitleven in vernieuwende foodcon-

de kosten voor bedrijfscatering van oudsher grote

cepten voor werkomgevingen. Deze concepten

invloed hebben op de totale kosten van de facili-

moeten echter wel voldoen aan de eisen en wen-

taire dienstverlening binnen een organisatie, kos-

sen van een steeds kritischer wordende consu-

ten die over het algemeen eerder moeten dalen

ment, die snel verveeld is. Gevolg: dalende bezoe-

dan dat ze mogen stijgen.

kersaantallen in het bedrijfsrestaurant en een gat in de exploitatie. Een risico dat de opdrachtgever

Om kosten te besparen is in het verleden vaak ge-

graag volledig bij de cateraar neerlegt, maar hoe

kozen om de cateringdienstverlening uit te beste-

realistisch is dat?

den. Doordat de specialistische cateringkennis bij de opdrachtgever ontbrak, werd het contract ver-

16 |

FA C TO MA G A Z INE

Het speelveld van de cateringmarkt is onder in-

volgens aan de cateraar ‘overgelaten’. Dit om

vloed van bovenstaande ontwikkelingen de afge-

enerzijds de kwaliteit en tevredenheid op het ge-

lopen jaren een stuk breder geworden. Het is in-

wenste niveau te houden, maar ook om de door

middels een markt waar retail, commerciële

de organisatie vastgestelde financiële doelstellin-

horeca en bedrijfscatering elkaar steeds meer

gen te kunnen realiseren.

| 01 2020

kiest om geen gebruik (meer) te maken van de cateringdienstverlening zijn: > de kwaliteit en gastvrijheid van het personeel laat te wensen over; > er is beperkte beschikbaarheid en/of afwisseling van het assortiment; > de entourage en look & feel van het bedrijfsrestaurant in zowel het zitgedeelte als de uitgifte is gedateerd; > gezonde voeding wordt vanuit het bedrijf of de cultuur niet gestimuleerd; > het bedrijf bevindt zich in zwaar weer en er moet harder gewerkt worden waardoor de lunchpauzes onder druk staan; > de komst van concurrerende concepten zoals Speel in op de huidige trends en ontwikkelingen in de markt door samen met specialisten eigentijdse concepten te creëren zoals een To go-corner.

bijvoorbeeld AH to-go of Bakker Bart in de directe omgeving van het pand; > de pandeigenaar ziet de cateringdienstverlening als noodzakelijk kwaad en wil niet investeren.

VERANDERENDE CONTRACTVORMEN Tot voor kort werden er voornamelijk aanneemsomcontracten afgesloten waarbij er een

Er zijn meerdere redenen waarom je als op-

maandelijkse fee aan de cateraar wordt betaald

drachtgever of pandeigenaar een goed bezocht

als vergoeding voor het uitvoeren van de exploita-

restaurant zou moeten nastreven. De combinatie

tie. Tevens werd deze contractvorm ingezet om de

van een inspirerend restaurant en het aanbod van

prijzen in het bedrijfsrestaurant laag te houden.

gezonde voeding beïnvloedt het welzijn van me-

Met het oog op verdere bezuiniging op de cate-

dewerkers en dit komt de arbeidsproductiviteit

ringdienstverlening en om nog aan de huidige

ten goede. Als pandeigenaar is het van belang om

trends en ontwikkelingen en kwaliteitseisen te

kwalitatief goede en eigentijdse voorzieningen

kunnen voldoen worden er steeds meer (semi-)

voor huurders te creëren ten gunste van de ver-

commerciële contracten afgesloten.

huurbaarheid van het pand.

Een commercieel contract is voor de opdrachtgever financieel gunstig omdat deze geen bijdrage meer betaalt aan de cateraar, maar het levert ook hogere prijzen voor de bezoeker van het restaurant op.

De prijs is niet de enige reden voor een kleiner aantal gasten in het restaurant

Hoe zorg je er dan voor dat ondanks een laagblijvende omzet, de kwaliteit van de catering dienstverlening gewaarborgd blijft of zelfs verbetert?

En, hoe zorg je ervoor dat de bezoekers naar het restaurant blijven of gaan komen?

Op basis van de marktontwikkelingen zou je kun-

INVESTEREN

nen verwachten dat dit geen invloed heeft op de

Het lijkt tegenstrijdig, maar kosten besparen is

bezoekfrequentie van de gasten, maar bij veel ca-

ook mogelijk door te investeren in de catering-

teringlocaties met een dergelijk contract loopt het

dienstverlening waardoor meer bezoekers naar

bezoek toch terug. Als gevolg hiervan daalt de

het restaurant worden getrokken. Er zijn tal van

omzet van de cateraar, lopen de kosten op en

oplossingen te bedenken die direct een positieve

komt het contract onder druk te staan.

impact hebben op de kwaliteit en uitstraling van

Toch is de prijs niet de enige reden voor een te-

de cateringvoorzieningen in het pand:

ruglopend aantal gasten in het restaurant. Andere

> Investeer in een open, transparante, inspire-

veel gehoorde redenen waarom iemand ervoor

>>

rende en ongedwongen locatie in het pand

17

THEMA: CATERING

VOORBEELD: 100 GASTEN PER DAG MEER Een bedrijfsrestaurant in een groot kantorencomplex in Hil-

teerd. Zoals het verhaal van de bakker dat hij zonder E-num-

versum wordt al jaren redelijk succesvol in eigen beheer ge-

mers werkt en dat hij alle ingrediënten uit Noord-Holland

exploiteerd. De meeste werknemers zijn om 7:00 uur in het

haalt.

pand aanwezig. Het restaurant is alleen tijdens lunchtijd geopend van 12:00 tot 14:00 uur en heeft dagelijks gemiddeld

>> Communicatie over openingstijden

550 gasten. Afgelopen jaar is het gastenaantal in het restau-

De openingstijden werden met stoepborden, digitale scher-

rant niet gestegen, wat de verwachting was, maar met 10%

men en in een nieuwsbrief gecommuniceerd en daarnaast

gedaald. Om erachter te komen wat er aan de hand is, werd

is een ontbijtdeal gepromoot. Hierdoor is duidelijk gemaakt

er een uitgebreide gastenenquête gehouden.

dat het restaurant vanaf 7:30 uur open is.

De top 3 van de opmerkingen was:

>> Krijtbordjes

> Er zijn geen duurzame producten te verkrijgen.

Naast de storytelling over de plaatselijke leveranciers werd

> Het restaurant is pas om 12:00 uur open, kan dat niet

gestart met krijtbordjes. Deze werden bij alle producten

eerder?

neergezet met daarop de kern-ingrediënten van het gerecht.

> Er is veel te weinig informatie over de producten bekend zodat ik niet weet wat er in de salades zit.

Omdat het lastig is om alle ingrediënten van vers geproduceerde gerechten op een bordje te schrijven, werd daarnaast op alle krijtbordjes de volgende mededeling geplaatst:

Welke acties zijn ingezet?

“Wilt u meer informatie over dit gerecht? Vraag het ons ge-

Op basis van deze enquête is een plan opgezet met de vol-

rust”.

gende acties: Resultaat >> Foodmarket

Afgelopen jaar zijn er 100 gasten per dag in het bedrijfsres-

Samen met de plaatselijke leveranciers zoals de bakker, sla-

taurant bijgekomen. De ingezette acties hebben dus zeker

ger en de kaasboer en de groothandel is een foodmarket

resultaat opgeleverd. Bijkomend voordeel is dat het perso-

georganiseerd. Productspecialisten konden hierbij aan de

neel van het restaurant zo enthousiast is over het resultaat

gasten vertellen waar producten vandaan komen en hoe

van deze acties, dat ze zelf spontaan allerlei leuke product-

met dieren wordt omgegaan. Daarna zijn diverse verhalen

acties en –thema’s zijn gaan bedenken en zijn gaan uitvoe-

van de leveranciers op borden in het restaurant gepresen-

ren.

waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, waar

product centraal staat, zoals de hamburger).

ze kunnen vergaderen, waar ze lekker kunnen

> Gebruik nudging. Door diverse concepten,

eten en drinken, waar ze gasten kunnen ont-

gerechten en producten op een aantrekkelijke

vangen et cetera.

wijze te presenteren of te bereiden op de daar-

> Creëer één hospitalityteam vanuit de diverse facilitaire disciplines. Creëer inzicht in de guest journey van de gast, bezoeker en medewerker om maximaal in te kunnen spelen op

Storytelling ondersteunt de kracht van het product

voor meest geschikte plaats wordt de ‘versbeleving’ bij gasten groter en dit beïnvloedt het koopgedrag. > Zet storytelling in. Door op een aantrekkelij-

hun behoeften op gebied van eten, drinken en

ke manier belangrijke achtergrondinformatie

service.

over het concept, gerecht of product te geven

> Speel in op de huidige trends en ontwikkelingen in de markt door samen met specialis-

ondersteun je de kracht van het product. > Stimuleer circulariteit en duurzaamheid:

ten eigentijdse concepten te creëren zoals een

circulariteit en duurzaamheid gaan de toe-

To go-corner, een vegan-schap, local-heroes

komst van ons voedselsysteem bepalen. Daar

(leveranciers uit de directe omgeving) of sin-

horen alle facetten van het bedrijfsproces bij

gle-lineconcepten (hippe ideeën waarbij 1 één

en op de plek waar je de meeste impact kunt

18 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

maken, namelijk in en om het bedrijfsrestau-

tussen alle partijen optimaal te houden. Zowel

rant is het zeker zaak om aandacht aan die on-

opdrachtgevers als cateraars hebben belang bij

derwerpen te besteden.

een langdurige succesvolle samenwerking. Dit

> Stimuleer je gasten, medewerkers en bezoe-

kan niet zonder investering: een investering in het opbouwen van een vertrouwensrelatie én een

kers niet alleen tijdens de lunch het restaurant te gebruiken, maar ook op andere momenten. Op deze manier creëer je meer traffic in en om het restaurant gedurende de dag.

De meeste van de hierboven genoemde oplossin-

De meeste oplossingen zijn eenvoudig te realiseren

financiële investering in het fysieke restaurant en de hospitalityruimtes. <<

gen zijn zonder grote investeringen redelijk eenvoudig te realiseren en zullen veel impact hebben op het aantal en soort bezoekers van de verschillende outlets van de cateringdienstverlening.

Zoals het voorbeeld in het kader beschrijft, blijft

*Tijmen Snel (links, senior consultant) en Michiel

investeren op allerlei manieren in de be-

van Noort (senior consultant) werken beide bij

drijfshoreca noodzakelijk om het gebruik van de

First Mate Consultancy & Concepts (www.first-

ruimte te maximaliseren en de samenwerking

mate.nl).

De beurs die antwoord geeft op beveiligingsvraagstukken van de eindklant

FireSafety & Security EVENT 2020 8 & 9 april Brabanthallen Den Bosch Vraag uw gratis toegangskaart aan op FSSevents.nl Powered by

19

THEMA: CATERING

ETEN ZOALS THUIS...

EN ANDERE CATERINGTRENDS De wereld van eten en drinken verandert snel. En bedrijfscatering verandert net zo snel mee. Een overzicht van actuele trends die de komende periode op het gebied van eten en drinken in de werkomgeving spelen.

DOOR PIETER VAN DE GRAAF EN JOOST HOMMINGA*

V

eranderingen wor-

ken aan haar gasten, maar de dienstverlening

den met enige regel-

staat in dienst van het primaire proces van de or-

maat samengevat in

ganisatie. Kortom, wat is de waarde van trends en

mooie overzichten

ontwikkelingen?

van trends en ont-

Enkele trends en ontwikkelingen op het gebied

wikkelingen of do’s

van catering nader uitgelicht.

en don’ts. Lekker praktisch, want als opdrachtge-

ver wil jij hippe en relevante dienstverlening.

TREND 1. DUURZAAMHEID

Toch?

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de ontwikkeling naar duurzame, circulaire cate-

Je kunt stellen dat een trend blijft bestaan zolang

ring staat hoog genoteerd op nagenoeg alle facili-

er sprake is van een positief effect. Een trend

taire agenda’s. Deze ontwikkeling voelt niet als

houdt op te bestaan, wanneer hij gaat vervelen.

een wens, maar als een noodzaak. Vraagstukken

En daar zit de uitdaging voor de facilitair mana-

hierbij zijn onder andere de transitie van dierlijke

ger. Want de cateraar verzorgt het eten en drin-

naar plantaardige eiwitten, het tegengaan van voedselverspilling, de inkoop van biologisch en lokaal geproduceerde producten en het terugdringen van verpakkingsmateriaal.

Ons voedselsysteem moet op een andere manier ingericht worden. Dit vraagt om een integrale aanpak van de uitdagingen waar de voedselketen mee te maken heeft. De cateraar speelt hierop in door niet alleen te kijken naar de aspecten waar zij direct controle over heeft, maar naar de gehele circle of influence. Zij gaat met alle partijen in de keten het gesprek aan, van ‘grond tot mond’.

De cateraar wordt uitgedaagd om maximaal op

Een bedrijfsrestaurant zonder vlees en vis is voor veel gasten nog een brug te ver.

20 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

dit thema in te spelen en tegelijkertijd tegemoet

te blijven komen aan de wensen en verwachtingen van de gasten. Want voor veel van deze gasten is een bedrijfsrestaurant zonder vlees en vis nog een brug te ver. Sommige cateraars kiezen dan ook liever voor een ingroeimodel, waarbij de verduurzaming van het restaurant stapsgewijs door middel van nudging plaatsvindt. Andere kiezen voor een radicale transitie. Zo heeft ABN Amro in Amersfoort de overstap gemaakt naar een restaurant waar geen vlees en vis meer wordt aangeboden. Commitment vanuit de organisatie en duidelijke communicatie over de beweegredenen zijn hierbij essentiële succesfactoren.

De volgende stap in de verduurzaming van de

Online bestellen van een lunch vermindert de voedselverspilling.

dienstverlening is regeneratie. Hierbij is niet alleen meer de bescherming van onze ecosystemen

In opdrachten waar de cateraar te grote risico’s

het uitgangspunt, maar de hernieuwing ervan.

heeft genomen, komen contracten onder financiële druk te staan. Het streven van de cateraar om

TREND 2. STIJGING VAN KOSTEN

het door haar gewenste rendement toch te reali-

Duurzame, circulaire catering is niet per definitie

seren, heeft uiteindelijk consequenties voor de

duurder: door praktisch en creatief met de transi-

dienstverlening. Deze consequenties zijn zelden

tie naar een duurzamere dienstverlening om te

gelijk aan de wensen en verwachtingen van de op-

gaan, zijn ook kosten te besparen. Feit is wel dat

drachtgever en of de gasten.

de kosten van biologische producten die, bij voorkeur lokaal betrokken worden, vaak hoger liggen.

TREND 3. DOE MAAR GEWOON Een andere trend is misschien niet zo sexy en

Om op een verantwoorde manier om te kunnen gaan met ons voedselsysteem, moeten wij af van het idee dat ons voedsel zo goedkoop mogelijk moet zijn. Een manier om dit te doen, is door ‘true pricing’ toe te passen. Dat is een methode die niet

staat haaks op de veel beschreven trend dat de

De volgende stap in verduurzaming is regeneratie

grens tussen catering en horeca vervaagt, namelijk: de toenemende wens voor een gewoon, goede dienstverlening. Dus wel dat broodje kaas.

Veel bezoekers van het bedrijfsrestaurant willen

alleen de economische effecten van de productie,

of hebben niet veel te besteden of hebben geen of

maar ook de ecologische en sociale effecten in

weinig behoefte aan luxe belegde broodjes en

kaart brengt en deze meerekent in de prijs.

versgeperste sappen: zij willen eten zoals thuis,

Naast de stijgende kosten voor duurzame produc-

gewoon goed. Gevolg? Zij laten het restaurant nu

ten zijn er nog twee oorzaken voor de stijging van

vaak links liggen en zoeken alternatieven die uit-

de kosten. Zo wordt arbeid duurder als gevolg van

blinken in eenvoud. En dat draagt niet bij aan de

nieuwe wetten en regels. Denk hierbij aan de Wet

veel gehoorde wens van de organisatie om van het

Arbeidsmarkt in Balans die flexwerk duurder

restaurant een plek te maken waar medewerkers

maakt. Dit heeft consequenties voor de begroting

niet alleen kunnen eten en drinken maar elkaar

van de cateraar. Immers, arbeid is verreweg de

ook kunnen ontmoeten.

grootste kostenpost.

Dit is één van de redenen dat veel opdrachtgevers

Daarnaast sturen cateraars in de huidige conjunc-

in het MKB minder snel geneigd zijn te kiezen

tuur meer op rendement dan op omzet en nemen

voor een relatief grote cateraar, maar voor een lo-

zij minder grote risico’s. Met name in projecten

kaal alternatief. Een alternatief dat beter aan de

waar de opdrachtgever een concessiefee vraagt.

wensen en verwachtingen van hun medewerkers

21

>>

THEMA: CATERING

tegemoet komt en dat tegelijkertijd financieel

de bezettingsgraad van het gebouw, zowel con-

aantrekkelijk is.

ceptmatig als met haar exploitatie. Dit heeft consequenties voor het aanbod van eten en drinken.

TREND 4. TECHNOLOGIE

De cateraar moet haar dienstverleningsconcept

Een ontwikkeling die zich al enige tijd geleden

dan ook flexibel inrichten.

heeft ingezet is de technologisering van de catering. Nieuwe, slimme oplossingen maken de

TREND 6. GEZONDHEID

dienstverlening efficiënter en bieden een oplos-

Is de bovenstaande opsomming van trends en ont-

sing voor bestaande uitdagingen. Zie bijvoorbeeld

wikkelingen volledig? Nee, er zijn meer trends te

BestelBewuster, een online bestelsysteem waar-

benoemen. Denk aan het streven van organisaties

mee mensen die aan een vergadering deelnemen

om medewerkers gezonder te laten eten vanuit de

zelf kunnen aangeven wat zij willen lunchen. Het

gedachte dat gezonde medewerkers gelukkiger zijn

zorgt ervoor dat bij bedrijven zakelijk geluncht

en beter presteren. Maar ook de doelstelling van

kan worden met minimale voedselverspilling.

organisaties om het restaurant in te zetten als onderscheidend vermogen bij het aantrekken van

Een ander voorbeeld is het kassaloze bedrijfsres-

nieuw talent is in deze hoogconjunctuur dikwijls

taurant, gelijk aan de robotsupermarkt die Albert

een punt op de facilitaire agenda.

Heijn bij wijze van proef op Schiphol geplaatst heeft. Dergelijke oplossingen hebben consequen-

TOT SLOT

ties voor het businessmodel van de cateraar. Het

Deze trends en ontwikkelingen geven richting aan

bespaart personele inzet: voor deze oplossing heb je namelijk alleen iemand nodig die van tijd tot tijd het assortiment bijvult. Deze markt kan relatief gemakkelijk betreden worden door nieuwe

Veel bezoekers willen eten zoals thuis

de wensen en verwachtingen van opdrachtgevers, van gasten in het bedrijfsrestaurant en aan de mogelijkheden hier op in te spelen. Maar dit overzicht is geen checklist voor de ontwikkelingen van

leveranciers, zoals Jutter Speijs (een onbemande

de strategie of het concept van zo maar iedere or-

shop-in-shop foodmarket) dat vorig jaar is opge-

ganisatie. Het adagium ‘one size fits all’ geldt al

gaan in Wundermart.

lang niet meer. Bedenk als FM'er wat jouw orga-

Naast de technologisering van catering, wordt

nisatie nodig heeft om te kunnen inspelen op

ook de beschikbaarheid van data onmisbaar. Bij-

haar strategische doelstellingen. Bedenk wat zij

voorbeeld bij het personaliseren van het aanbod.

wil, waar haar focus ligt en speel in op de trends

Met behulp van persoonlijke data kan de cateraar

en ontwikkelingen die hierop van toepassing zijn.

tegemoetkomen aan de individuele wensen van

Alleen dan staat de verstrekking van eten en drin-

haar gasten. Als gevolg van de beschikbaarheid

ken pas echt in dienst van het primaire proces

van data ontstaat ook het belang van bewijslast.

van jouw organisatie. <<

Want meten is weten. Zo kan de cateraar op basis van food-labeling inzicht geven in de duurzaamheid van haar dienstverlening of de nutriënten van het eten en drinken dat zij serveert.

TREND 5. MULTI-TENANTGEBOUWEN Niet alleen de wereld van eten en drinken verandert, ook de kantoormarkt. Er ontstaan steeds meer bedrijfsverzamelgebouwconcepten. Aanbieders van dergelijke concepten spelen in op de groeiende behoefte aan flexibele huisvestingscon-

*Pieter van de Graaf (rechts) en Joost Hommin-

cepten. De cateraar wordt uitgedaagd mee te be-

ga zijn adviseur bij The Food Office (zie de web-

wegen met de steeds wisselende doelgroepen en

site www.thefoodoffice.nl).

22 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

OVER INKOOP

KUN JE VAN WURGCONTRACT AF?

In oktober ontbrandde een heftige discussie over de macht van grote softwarehuizen, zoals Microsoft, SAP en Oracle. De toorn richtte zich vooral op tussentijdse, eenzijdige aanpassingen van de voorwaarden, waardoor de kosten voor software enorm oplopen. De roep om onder de wurgcontracten uit te komen wordt steeds sterker, maar kan dat wel?

DOOR MAARTEN ERASMUS

I

n een artikel in het FD zeiden ICTinkoopmanagers van ziekenhuizen dat zij zich onder druk gezet voelen door Microsoft om over te stappen naar de cloud. In

de dagen daarna volgde een welles-nietesdiscus-

‘HET VRAAGT LEF OM ALTERNATIEVEN IN TE VOEREN’

LEF Zo’n waaghals is het CERN. Microsoft trok vorig jaar de korting in voor academische instituties en dat leidde tot een vertienvoudiging van de kosten.

Dat viel verkeerd. CERN is een programma ge-

sie over de kosten. Volgens ziekenhuizen nemen

start waarin zo veel mogelijk Microsoft-software

die toe. Zij moeten applicaties, zoals hun elek-

wordt vervangen door open-sourcesoftware. Uit-

tronisch patiëntendossier, geschikt maken voor

gangspunt is dat de dienstverlening voor het

de cloud. Maar volgens adviseurs van de KPMG

CERN-personeel op gelijk niveau blijft en er geen

nemen de kosten juist af. Zij stellen dat zieken-

sprake mag zijn van een vendor lock-in. Er wordt

huizen verouderde systemen in stand houden en

gestart met een nieuwe e-maildienst en een pilot

de kostentoename over zichzelf afroepen.

waarbij Skype for business wordt overgezet.

OVERSTAPPEN

OPEN SOURCE

Een gelijk valt hier niet te halen. Het grote pro-

Ook Marleen Stikker ziet open-sourcesoftware als

bleem is dat er niets te kiezen valt. Ziekenhuizen

de beste oplossing. In haar boek ‘Het internet is

besteden circa 40% van hun ICT-budget aan soft-

stuk’ pleit zij voor het verplicht stellen van open-

ware en zien hun rekening jaarlijks stijgen. Dat

sourcesoftware in het inkoopbeleid van overhe-

wordt niet langer geslikt. Een groot aantal CIO’s

den. Zo ontstaat een markt die de software beter

heeft te kennen gegeven het Microsoft-monopolie

en goedkoper maakt. Het idee is niet uit de lucht

te willen doorbreken door naar een andere leve-

gegrepen. Gov.uk heeft open-sourcesoftware ver-

rancier over te stappen.

plicht gesteld, waardoor een netwerk is ontstaan van honderden bedrijven die diensten kunnen le-

OFFICE

veren. Hiermee heeft de Britse overheid binnen

Er zijn zeker alternatieven voor Microsoft. Web-

drie jaar 1,6 miljard pond bespaard.

wereld noemt negen officepakketten die compatibel zijn en waar je zo mee verder kunt, waaronder de open-sourcesoftware LibreOffice, die standaard wordt meegeleverd met Linux. Toch vraagt het flink wat lef om zulke applicaties in te voeren.

Volgens Stikker is het nu tijd om in te grijpen.

MAARTEN ERASMUS IS MANAGING CONSULTANT BIJ EMERITOR (WWW.EMERITOR.NL)

ICT-inkopers hebben de macht om de monopolies van softwarehuizen te doorbreken. De eersten zijn al over de streep.

23

WERKPLEK

MAAK VAN DE WERKOMGEVING EEN STRESS-OASE Serie: FM en omgevingspsychologie (deel 2)

Veel medewerkers ervaren stress op hun werk. Voor organisaties is het belangrijk om dit te verminderen, want stress heeft een negatieve invloed op werkgeluk, productiviteit en uitval van mensen. Ook een facilitair manager kan hier een rol spelen, door omgevingsstressoren te verminderen en door aanpassingen door te voeren die medewerkers beter bestand maken tegen stress en hen sneller helpen te herstellen.

DOOR LINDE VAN DEN BRINK*

FACTOREN EN STRESSOREN Alles in een omgeving - geluid, temperatuur, geur, de hoeveelheid mensen in een ruimte - is een omgevingsfactor. In de omgevingspsychologie wordt een omgevingsfactor die als ongewenst of vervelend wordt ervaren een omgevingsstressor genoemd. Deze omgevingsstressoren hebben een negatief effect op hoe wij denken, ons voelen en gedragen. We presteren minder goed op cognitieve taken, voelen ons onprettig en eerder geĂŻrriteerd en worden minder gevoelig voor sociale signalen. Uiteindelijk leiden omgevingsstressoren tot stress. En stress heeft een vervelende eigenschap: het heeft een naeffect. Nadat je weg bent uit de stressvolle situatie of omgeving, duurt het nog een tijdje voordat je stressniveau gedaald is.

En wanneer je stressniveau te lang en te vaak hoog blijft, neemt de kans op mentaEen teveel van omgevingsfactoren (zoals mensen) kan een omgevingsstressor worden.

24 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

le en fysieke gezondheidsproblemen toe.

VAN OMGEVINGSFACTOR

sche factoren. Als mensen geen controle

NAAR OMGEVINGSSTRESSOR

hebben over de stressor (ze kunnen zelf

Een omgevingsfactor wordt een omge-

de temperatuur in een ruimte niet instel-

vingsstressor als er te veel van is. Neem bij-

len), als ze geen keuze hebben (er zijn

voorbeeld de aanwezigheid van veel men-

geen concentratieplekken waar ze zich

sen in de directie omgeving of een heel

even kunnen terugtrekken), of als ze niet

hard geluid. Maar het kan ook zijn dat er

over informatie beschikken (ze weten

te weinig van is, bijvoorbeeld te weinig vi-

niet hoe lang de overlast duurt), dan is

suele variatie in oriĂŤntatie, kleur of vorm.

de kans groter dat ze een omgevingsfac-

Dat zie je in sommige kantoorruimtes die

tor als stressor ervaren.

clean en lean zijn ingericht, met rijen een-

De invloed van deze psychologische fac-

vormige bureaus, zonder persoonlijke de-

toren op het wel of niet ervaren van

coratie, en alles in wit, grijs of beige. Men-

overlast en stress door omgevingsfacto-

sen voelen zich daar niet prettig bij en dat

ren is heel groot. Van geluid is bijvoor-

heeft invloed op hun prestaties. Een groot

beeld bekend dat voorspelbaarheid en

accountancykantoor in Londen merkte bij-

controle daarvoor bepalender zijn dan

De natuur helpt bij het herstellen van

voorbeeld dat na hun verhuizing naar een

het geluidsniveau of de duur. Een andere

stress.

dergelijk kantoor het teamwerk afnam en

belangrijke factor is hoe mensen over de

de productiviteit daalde.

veroorzaker denken. Als zij het idee heb-

kelend ervaren omdat elementen uit de

ben dat het geluid niet noodzakelijk is of

natuur wel onze aandacht trekken, maar

WAT IS TE VEEL OF TE WEINIG?

dat de veroorzaker geen rekening houdt

op een vanzelfsprekende manier, zonder

Hoe weet je of er te veel of te weinig van

met hun welzijn, heeft geluid een nega-

dat het mentale moeite kost.

een omgevingsfactor in een ruimte aan-

tiever effect op hun welbevinden en ge-

wezig is? Die vraag kent drie antwoorden.

zondheid.

me en structuur door (gebroken) sym-

Of een omgevingsfactor als stressor wordt

Laten we vooral de omgevingsfactor zĂŠlf

metrie en juist veel details op de kleinere

ervaren hangt af van de persoonlijke ken-

niet vergeten. Over het algemeen is er

en tussenliggende schaalniveaus zorgen

merken van iemand. Sommige mensen

een gulden middenweg in prikkelniveau.

samen voor een optimaal prikkelniveau.

hebben van nature behoefte aan meer

De natuur is daarvoor een mooie inspi-

prikkels, andere juist niet. De prikkelbe-

ratiebron. Natuurlijke landschappen

STRESSOREN VERMINDEREN

hoefte kan ook van tijd tot tijd verschillen.

hebben een oneindige variĂŤteit aan pa-

Over het algemeen wordt de gebouwde

Dit heeft te maken met aangename verhoudingen en schaalsprongen. Ook rit-

tronen, in tegenstelling tot de gebouwde

omgeving, en ook de werkomgeving, ge-

omgeving, waarin dezelfde patronen

kenmerkt door sociale overstimulatie (te

Of een omgevingsfactor als stressor erva-

vaak worden herhaald. Toch wordt een

veel mensen) en fysieke onderstimulatie

ren wordt, hangt ook af van psychologi-

natuurlijke omgeving niet als overprik-

(te weinig variatie en details in de vormgeving). Wat kun je daaraan doen? > Als er te veel mensen in een ruimte

SERIE VAN 3 ARTIKELEN

aanwezig zijn of als ze te dicht op el-

In een serie van 3 artikelen besteedt Facto aandacht aan het onderwerp

kaar zitten, verdeel de ruimte dan on-

omgevingspsychologie:

der in verschillende zones, of kijk of

> Deel 1. Inleiding: Laat de ruimte in je voordeel werken (zie Facto 8-2019).

een betere spreiding van de bezetting

> Deel 2. Hoe kun je de werkomgeving inzetten om omgevingsstressoren te verminderen en het welbevinden te verhogen? (huidig artikel) > Deel 3. Gedragsverandering en andere manieren om met de inrichting van de ruimte gewenst gedrag te ondersteunen (verschijnt in Facto 2).

mogelijk is. > Als er te weinig variatie is in patronen of kleuren, voeg die dan toe met als

>>

inspiratiebron de natuur.

25

WERKPLEK

te aan natuur ervoor dat contact met een

stimuleren. Er is alleen één valkuil. We

natuurlijke omgeving direct samenhangt

hebben gezien dat één van de negatieve

met ons fysiek en mentaal welbevinden,

effecten van omgevingsstressoren is dat

omdat onze stressniveaus in een natuur-

mensen minder openstaan voor contact.

lijke omgeving afnemen. Zo laten onder-

Sociale interactie is goed en noodzakelijk

zoeken zien dat mensen met meer groen

voor ons als mens, maar in de werkom-

in hun woonomgeving een lagere kans

geving worden we al aan zoveel interac-

hebben op stressgerelateerde aandoenin-

tie (en andere stressoren) blootgesteld

gen zoals hart- en vaatzieken.

dat we ons juist terugtrekken. Waardoor we ons afsluiten van de voordelen die we

Alle vormen van natuur hebben een po-

juist zo hard nodig hebben! Kantoorme-

sitief effect. Er is wel verschil in effect-

dewerkers kunnen zich alleen openstel-

Het delen van de dagelijkse dingen met

grootte:

len voor contact en van de positieve ef-

collega’s heeft een positief effect op

> Het beste werkt het actief beleven van

fecten profiteren, als ze zich ook - naar

stressreductie.

> Geef medewerkers controle over bijvoorbeeld de klimaatbeheersing en de keuze om in een drukke of rustige werkomgeving te verblijven. > Informeer mensen altijd over de noodzaak, duur en reden van eventuele verstoringen.

Zo verklein je de kans dat een omgevingsfactor een omgevingsstressor wordt.

natuur, bijvoorbeeld door erdoorheen

behoefte - kunnen terugtrekken. Dit be-

te bewegen. Gebruik dit effect door bij-

tekent dat zij in de eerste plaats privacy

voorbeeld een groene lunch-wandel-

en rust moeten kunnen vinden als ze dit

route te ontwikkelen en te promoten.

nodig hebben. Focus dus niet alleen op

> Daarna komt het passief beleven van natuur in de vorm van binnenbeplan-

ontmoetingsplekken, maar zorg ook voor ‘terugtrek’-plekken.

ting en uitzicht op groen. > Een kleiner effect hebben realistische

Door het beperken van omgevingsstresso-

afbeeldingen van natuurlijke land-

ren, gebruik te maken van binnen- en

schappen.

buitengroen en mogelijkheden te bieden

> Als laatste zijn kunstmatige elementen

voor zowel sociale interactie als privacy,

met eigenschappen uit de natuur in te

kan de werkomgeving een stress-oase

zetten (denk aan nepplanten, het ge-

voor medewerkers worden. Hierdoor voe-

HERSTEL ONDERSTEUNEN EN

bruik van de kleur groen en natuurlij-

len ze zich beter, presteren beter, en zijn

WEERBAARDER MAKEN

ke materialen, architectonische ver-

socialer en gezonder. Zo zorg je als FM

Maar de werkplek kan meer bieden. De

wijzingen naar natuur en abstracte

pas echt voor toegevoegde waarde! <<

omgeving kan werknemers ook helpen

kunst met natuur als thema).

beter bestand te zijn tegen stress en er sneller van te herstellen door gebruik

maken van de positieve effecten van de

Ook onderdeel zijn van een sociaal net-

natuur en sociale interactie.

werk heeft een positief effect op stressreductie en het verminderen van stressge-

relateerde ziekten. Hoe een goed sociaal

De natuur is niet alleen belangrijk als

netwerk eruitziet, verschilt per persoon,

inspiratiebron voor een optimaal prik-

maar voor de meeste mensen bestaat dit

kelniveau, maar helpt ons ook bij het

zowel uit het delen van de dagelijkse

herstellen van vermoeidheid en stress.

dingen met bijvoorbeeld collega’s en bu-

*Linde van den Brink is omgevingspsy-

De onbewuste aandacht voor natuurlijke

ren, en een diepere verbondenheid met

choloog (www.lindevandenbrink.nl). Ze

elementen herstelt onze mentale capaci-

geliefden, familie en vrienden.

heeft jarenlang gewerkt in een facilitaire

teiten waardoor we ons daarna weer

omgeving. Ze helpt organisaties de om-

goed kunnen concentreren op lastige ta-

Een goede reden dus om sociaal contact

geving zó in te richten dat deze optimaal

ken. Ook zorgt onze aangeboren behoef-

op de werkvloer te ondersteunen en te

bijdraagt aan gewenst gedrag en gevoel.

26 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

RECHT

VAL OVER OPSTAPJE EIGEN SCHULD

M

evrouw P. werkt voor een schoonmaakbedrijf in een Haags gezondheidscentrum.

Op 26 januari 2015 mist zij

tijdens het werk een afstapje en komt ten val.

Haar dochter brengt haar naar de huisartsenpost.

Mevrouw P. heeft door de val een scheur in haar rechteroorlel opgelopen en er is een pees ge-

ONOPLETTENDHEID NIET ZOMAAR AFWENTELEN OP DE WERKGEVER

Een schoonmaakmedewerker valt tijdens haar werk van een opstapje en loopt letsel op. De rechter acht het opstapje voldoende zichtbaar en wijt het ongeval aan onoplettendheid van de medewerker.

DOOR MR. ING. R.O.B. POORT

P., die bezig was met schoonmaakwerk.

Dat de werkgever zijn zorgplicht heeft geschonden omdat instructies ontbraken over de juiste schoenen, deelt de kantonrechter niet. Er waren ter plaatse geen materialen gebruikt die veiligheidsschoenen nodig maakten. Mevrouw P. heeft verklaard dat zij tijdens haar werk “geen erg meer had in dat randje”. Deze onoplettendheid houdt geen

scheurd, waardoor zij schouderklachten heeft.

enkel verband met de schoenen die zij droeg. Van

Werkgever en diens verzekeraar hebben de aan-

een werknemer mag worden verlangd enige oplet-

sprakelijkheid voor het ongeval (meermalen) af-

tendheid te betrachten tijdens de uitvoering van

gewezen. De vrouw vraagt de rechter in een deel-

het werk. Een moment van onoplettendheid kan

geschil om een oordeel.

niet zonder meer worden afgewenteld op een werkgever met de stelling dat die zijn zorgplicht

OORDEEL KANTONRECHTER

heeft geschonden. In dit geval was het opstapje

Mevrouw P. werkte in een voor ieder toegankelijk

voldoende kenbaar en rustte op de werkgever geen

kantoorpand dat voldoet aan de veiligheidseisen.

bijzondere zorgplicht, zodat schending van de

Het opstapje is met een (zeer donkere) contraste-

zorgplicht niet aan de orde is.

rende kleur vloerbedekking bekleed ten opzichte van de lager gelegen (lichtgekleurde) vloer. Daar-

AANTEKENING

mee is volgens de kantonrechter voldoende dui-

Op grond van de wet moeten de kosten worden

delijk gewaarschuwd. Dat na het ongeval een hek-

begroot die het slachtoffer maakt voor het deelge-

je is neergezet, maakt dit niet anders. Overigens

schil, ook als diens verzoek wordt afgewezen. Dat

lijkt het erop dat het hekje niet is neergezet naar

is alleen anders als de procedure volstrekt onnodig of onterecht is ingesteld. Daarvan is hier vol-

aanleiding van het ongeval, maar meer om te voorkomen dat de receptioniste met haar stoel te ver naar achteren zou rollen en met stoel en al

KANTONRECHTER DEN HAAG, 28 NOVEMBER 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:16010

waarschuwing geeft. Dat geldt niet voor mevrouw

vastgesteld op € 3.890,50 en komt ten laste van de werkgever. Die moet alleen betalen als zijn

zou vallen. Zij zit immers met haar rug naar het afstapje, waardoor het kleurcontrast onvoldoende

gens de rechter geen sprake. Dat bedrag wordt

ROB POORT, JURIST EN VEILIGHEIDSKUNDIGE (WWW.BUREAUPOORT.NL)

aansprakelijkheid in een eventuele bodemprocedure alsnog zou komen vast te staan.

27

INKOOP

DATA LOONT! Met als thema 'Data loont' vond op donderdagmiddag 9 januari op de Haagse Hogeschool het Haags symposium voor Inkoop & Verkoop plaats. Een verslag.

DOOR GERARD DESSING

Big data wordt steeds vaker gezien als de

als dagvoorzitter het startschot gaf van

ARTIFICIAL INTELLIGENCE

haarlemmerolie om elk vraagstuk in or-

het symposium, dat door hogeschooldo-

Ze ging ook in op de rol van artificial in-

ganisaties op te lossen. Het is dan wel de

cent Rachel Kuijlenburg was georgani-

telligence (intelligente systemen die een

uitdaging om de grote hoeveelheden in-

seerd in samenwerking met gemeente

omgeving analyseren en daar – met een

formatie op een juiste manier te verza-

Den Haag, gemeente Zoetermeer, MKB

bepaalde mate van zelfstandigheid –

melen, op te slaan en ook weer te ont-

Den Haag, Nevi en Significant.

conclusies aan verbinden) en gaf voorbeelden van gebieden waar het gebruik

sluiten. Hoe houd je grip en overzicht?

Met andere woorden: hoe zorg je ervoor

DATA EN AI BIJ DE OVERHEID

van AI door de overheid mogelijkheden

dat data loont?

Na het welkomstwoord van Hans

biedt, zoals infrastructuur (denk aan

Camps, lid van het College van Bestuur

analyse van verkeersknelpunten), ar-

Deze vragen stonden centraal tijdens de

van de Haagse Hogeschool, en een video

moedebestrijding en justitie (oplossen

achtste editie van het Haags symposium

over het belang van datagedreven wer-

cold cases, terugdringen criminaliteit).

voor Inkoop & Verkoop, dat op donder-

ken bij Rijkswaterstaat was het woord

dagmiddag 9 januari op de Haagse Ho-

aan Marieke van Putten, senior-innova-

Meer ingezoomd op het vak van inkopen

geschool plaatsvond. Ruim 350 belang-

tiemanager bij het Ministerie van Bin-

en aanbesteden benadrukte ze onder

stellenden (een mix van studenten en

nenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

meer dat data over de markt van groot

professionals werkzaam in inkoop en

Ze legde uit dat de overheid steeds vaker

belang kunnen zijn voor het aanbeste-

verkoop) waren rond de klok van half

datagedreven werkt, een ontwikkeling

dingsproces, waarbij ze verwees naar de

twee in de aula van de Haagse Hoge-

die enorme kansen biedt maar tegelijk

RVO-website waar tal van open data be-

school aanwezig toen Jan-Pieter Papen-

ook (nieuwe) vragen oproept, bijvoor-

schikbaar is. Ook gaf ze de tip om in in-

huizen, partner bij de Significant Groep,

beeld op het gebied van privacy.

koopcontracten duidelijke afspraken te maken over de data.

Tot slot besprak ze zes gebieden in de publieke sector waar data een belangrijke rol spelen, zoals onderhoud (bepalen beste moment van onderhoud of vervanging), inspectie en handhaving (voorspellen veiligheidsrisico’s, identificeren mogelijke afwijkingen in gedrag) en opsporing (criminaliteit, identificeren fraudeurs).

HAAGSE INKOOPSPELEN, BRAINGAMES E.D. Vervolgens kwamen in negen workshops studenten in actie die, verspreid over

28 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Deelnemers in actie tijdens een van de negen workshops.

De groep studenten met de beste workshop ontving de ‘NEVI Procu-

Jan-Pieter Papenhuizen, partner bij Significant Groep en dagvoor-

rement Talent Award 2020’.

zitter, en Marieke van Putten, senior-innovatiemanager bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

meerdere ruimtes, de aanwezigen in

INKOOP BIJ AHOLD DELHAIZE

dek je wellicht wat voor de leverancier be-

spelvorm meenamen in de wereld van

Na de uitreiking van de NEVI Procure-

langrijk is en kun je vervolgens inschatten

inkoop. De studenten hadden de work-

ment Talent Award 2020 aan de groep

wat hij daarvoor over heeft.”

shops georganiseerd als afsluiting van de

studenten met de beste workshop, en

Van Duin sloot af met een nuttige tip: als

minor inkoopmanagement die ze in het

een video over de opzet en mogelijkhe-

je informatie gaat verzamelen, reken dan

najaar van 2019 hadden gevolgd.

den van het tenderdashboard van Signi-

wel eerst uit wat dat je gaat kosten en be-

Dartpijltjes gooien op een ballon waarna

ficant, was de plenaire slotpresentatie in

oordeel vervolgens of die kosten opwegen

uit de kapotte ballon een papiertje met

handen van Hans van Duin, Sourcing

tegen het voordeel dat je er uit gaat halen.

een vraag tevoorschijn kwam, een heuse

Manager bij Ahold Delhaize.

Dan weet je meteen of het zin heeft om

Escaperoom waar deelnemers in 40 mi-

Hij benadrukte het belang van data voor

daar geld in te stoppen, aldus Van Duin.

nuten een aantal puzzels moesten oplos-

(commerciële) inkopers. Alles wat hij

sen en opdrachten moesten vervullen,

over een leverancier kan vinden, kan

ENERGY EXPERIENCE

De Haagse inkoopspelen met onder

waardevol zijn om te gebruiken, vertelde

De middag werd afgesloten met een actie-

meer een soort estafetteloop en stelling-

hij. De bronnen die hij daarbij gebruikt,

ve Energy Experience, gegeven door Ener-

werpen, de InkoopOlympics, een integri-

zijn divers van aard: internet, professio-

gy Up!, en een gezellige nieuwjaarsborrel.

teitsspel en ga zo maar door, in ruim vijf

nele databronnen en eigen informatiesys-

kwartier tijd werd de inkoopkennis van

temen. “Als je over de juiste data beschikt,

Voor alle foto’s en de aftermovie:

de aanwezigen op een actieve en creatie-

ben je beter in staat de deal voor te berei-

www.facto.nl/data-loont-haags-symposi-

ve manier getoetst.

den, kun je gerichte vragen stellen en ont-

um-inkoop.

29

Advertorial

Enthousiasme bij klant en medewerker begint bij optimaal faciliteren Medewerkers die het naar hun zin hebben op hun werk, zullen dat ook uitstralen bij klanten. Die klanten op hun beurt vinden het prettig om met een enthousiaste contactpersoon te maken te hebben. Het is de kern van de ‘service profit chain’. Een door James L. Heskett (UPS Foundation Professor of Business Logistics, Emeritus aan de Harvard Business School) ontwikkeld model, dat Integron vaak gebruikt om het succes van organisaties te vergroten.

“Medewerkers zijn de kern van het service-profit-chain-model”,

taurant, storingsvrije ICT-voorzieningen en een prettig klimaat.

legt consultant Facility Beleving van Integron Kay Sijbrandij uit.

Een hoge mate van tevredenheid in relatie tot deze facilitaire

“Als medewerkers tevreden zijn, werkt dat door in de hele keten

performance, leidt bewezen tot meer productiviteit en loyaliteit

van de organisatie. Iedereen is een medewerker, of je nu bij het

richting de werkgever. En dus is de kwaliteit van de facilitaire

facilitair bedrijf werkt, bij de facilitair dienstverlenende partij of

voorzieningen een van de sleutels voor een betrokken team van

als eindgebruiker van facilitaire diensten binnen een organisatie.

medewerkers. In business-to-business-situaties maakt dat de

En dus werkt investeren in de tevredenheid van medewerkers

kans groter op een hogere omzet en winst.”

overal door. Want de koffie kan nog zo lekker zijn, als de medewerker met zichtbare tegenzin aan het werk is, zal hij zijn bedrijf

RUIMTE VOOR VERBETERING

niet snel elders aanbevelen. En als je als medewerker van het fa-

De medewerkerstevredenheid is nog wel te verbeteren in Neder-

cilitair bedrijf niet tevreden bent over je werkgever, kent dit

land. Werkend Nederland geeft z’n werkgever gemiddeld een 7

eveneens een negatief effect.”

en een meerderheid van de medewerkers zou z’n organisatie niet aanbevelen. Een kwart van de medewerkers voelt zich niet be-

DE START: KWALITEIT VAN INTERNE SERVICES

trokken bij zijn organisatie. Tevredenheid over de facilitaire

“In de meeste gevallen sturen organisaties de tevredenheid van

dienstverlening heeft grote positieve effecten: Zo’n 86 procent

hun medewerkers met primaire en secundaire arbeidsvoorwaar-

van de medewerkers denkt daardoor productiever te zijn en 83

den”, vervolgt Sijbrandij. “Zoals een fijne onboardingfase, goede

procent verwacht dat het ziekteverzuim daalt.

beloning, een mooie reiskostenregeling en voldoende vakantie-

Sijbrandij: “Een goed functionerend facilitair bedrijf is op ver-

dagen. Maar ook als die in orde zijn en de werksfeer goed is, zul

schillende terreinen actief, zoals optimale dienstverlening,

je pas echt tevreden zijn als je werk ook facilitair goed is gere-

beheersing van de kosten, werken aan een gastvrij team, weten

geld. Met een goed ingerichte werkplek, een prima bedrijfsres-

waar je staat en een goede samenwerking met leveranciers. Je

30 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

“De volgende stap was om de reis daadwerkelijk te ervaren en beleven. Medewerkers gingen het terrein op en keken heel bewust naar de entree, de mogelijkheid om je fiets veilig te stallen en de looproute tussen parkeerterrein en ingang. Het viel de groep op dat ze de stappen van de klantreis in werkelijkheid anders doorliepen dan ze vanachter het bureau hadden bedacht. Kennelijk redeneerden ze aanvankelijk vooral vanuit het proces. Er vielen ze tijdens de wandeling zowel positieve als negatieve zaken op.

Bijvoorbeeld dat de beveiligingspost niet altijd bemand was en dat de aanwezigheid van toegangspoortjes een veilig gevoel gaf.”

CONCRETE VERBETERMOGELIJKHEDEN “We hebben deze blauwdruk van de facilitaire klantreis op strategisch niveau besproken met het managementteam. Daarbij ging het om vragen zoals de impact van deze ervaringen op medewerkers en in hoeverre gestelde randvoorwaarden van invloed zijn op de beleving. Vervolgens zijn de resultaten van de klantreis besproken met medewerkers: de daadwerkelijke klanten. Die blijken soms toch andere aspecten belangrijk te vinden. Dat de route tussen parkeerplaats en ingang niet overdekt is, vinden ze niet zo’n bezwaar. Wel dat er te weinig parkeerplaatsen zijn en dat er vaak een lange rij voor de koffiemachine staat. Het totaal van deze onderzoeksresultaten geeft een duidelijk overzicht van de beleving, de verbetermogelijkheden en nog belangrijker: het helpt de klantvraag te begrijpen én te vertalen naar concrete oplossingen.”

FACILITAIR VERDIENT STRATEGISCHE POSITIE ziet dat de driehoek opdrachtgever – opdrachtnemer – gebruiker

Facilitair professionals zijn voortdurend bezig met processen, be-

wordt geïntegreerd. Als je daar door bijvoorbeeld trainingen, on-

leidsvorming en de organisatie. Tegelijk geven ze gebruikers een

derzoek bewust aan werkt, kom je tot de essentie van de dienst-

podium: ze moeten optimaal ondersteund worden in het primai-

verlening die eindgebruikers willen ervaren.”

re proces. Sijbrandij: “Je kunt met recht stellen dat het facilitair bedrijf een strategische partner binnen de organisatie is, net zo-

GEBRUIKERSREIS IN KAART

als HRM en ICT. Het wordt alleen lang niet altijd zo gezien. Dat

Een effectieve manier om vast te stellen welke kwaliteit de dienst-

is een gemiste kans, want als je als facilitaire partner de moge-

verlening heeft en die zo mogelijk te verbeteren, is het in kaart

lijkheid hebt om aan de juiste knoppen te draaien, maak je de or-

brengen van de gebruikersreis, ofwel de customer journey, merkt

ganisatie succesvoller. Het betaalt zich uit in de tevredenheid van

Sijbrandij. “In een traject voor een van onze opdrachtgevers heb-

medewerkers, een lager verloop, hogere productiviteit en (zo laat

ben we geanalyseerd uit welke producten en diensten de facilitaire

het service-profit-chain-model zien) een groter zakelijk succes

dienstencatalogus (PDC) bestaat. We hebben er 21 onderscheiden,

met loyale en terugkerende klanten.”

zoals groenvoorziening, catering, schoonmaak, beveiliging en het gebouwbeheer. In eerste instantie hebben medewerkers van het facilitair bedrijf geprobeerd zich in de beleving van de eindgebrui-

INSPIRATIESESSIE CUSTOMER EXPERIENCE

ker te verplaatsen en de verschillende onderdelen van die gebrui-

Op donderdagmiddag 9 april 2020 houdt Integron een

kersreis te groeperen. Ze kwamen erachter dat de reis van de ge-

gratis inspiratiesessie voor facilitair professionals én

bruiker al thuis begint: ik wil vroeg beginnen met werken. Kan je

dienstverleners die het strategische belang van de

als gebruiker ergens vinden hoe laat het kantoor open gaat? En

facilitaire organisatie willen benutten. Schrijf je nu in

hoe makkelijk kom je vanuit huis op je werkplek.”

op www.facilitybeleving.nl/inspiratiesessie.

31

BOEKEN | AGENDA

AGILE ZOALS HET BEDOELD IS AGILE zoals het bedoeld is • Autur: Christine Karman • ISBN: 9789461263575

M

enig projectleider en scrummaster zal het oneens zijn met de uitspraak van autocoureur Mario Andretti: “If everything seems under control, you’re just not going fast enough”. Het zette ondernemer Christine Karman aan het denken. Zij schreef een boekwerk over

agile werken om kwaliteit, creativiteit en communicatie te borgen.

• uitgever: Haystack • prijs: ™ 24,50

Als softwareontwikkelaar weet Karman als geen ander dat juiste inzet van agile grote

• conclusie: voor wie het lef

voordelen heeft. Het levert hoge kwaliteit tegen juiste kosten en bijbehorende snelheid.

heeft controle uit handen

Maar Karman ervaart ook dat meer mensen moeite hebben met agile werken. Oorzaak

te geven

hiervan zijn methoden als Scrum die door bijbehorende voorschriften slagvaardigheid en wendbaarheid tegenwerken. De controlemechanismes leiden ertoe dat mensen louter voorschriften volgen en vergeten hun eigen plan te trekken. Dit heeft traagheid en

++++

bureaucratie als gevolg. Karman maakt hierbij de vergelijking met een pakezel die met plezier zijn last over smalle bergpaadjes vervoert. Totdat hij geduwd wordt en de rest van de dag stokstijf stilstaat.

Vandaar dat Karman stelt dat agile mensenwerk is. Om slagvaardig te werken zijn de RACHEL KUIJLENBURG

volgende principes nodig: stop met vergaderen, zorg voor multidisciplinaire teams met

HOGESCHOOLDOCENT FACILITY MANAGEMENT

empowerment die gaan voor ‘continuous delivery’. Oftewel iets is af, als het af is. Deze

(HAAGSE HOGESCHOOL) EN ONDERZOEKSDOCENT BIJ

principes worden omlijst door levendige praktijkvoorbeelden zonder dat het belerend

LECTORAAT FM (HANZEHOGESCHOOL)

wordt. Al met al een leesbaar boek als je het lef hebt om controle uit handen te geven.

WORLD WORKPLACE EUROPE

MASTERCLASS FM IN STRATE-

FMN ALV + CONGRES

Datum: 18 t/m 20 maart

GISCH PERSPECTIEF (START

Datum: 11 juni

Locatie: Kromhouthal, Amsterdam

VAN 6 BIJEENKOMSTEN)

Locatie: nog niet bekend

Organisator: IFMA/FMN

Datum: 16 april

Organisator: FMN

Locatie: Nyenrode, Breukelen BUILDING HOLLAND

Organisator: Facto

Datum: 24 t/m 26 maart

GREEN BUILDINGS REGATTA Datum: 12 juni

Locatie: Amsterdam RAI

INTERCLEAN AMSTERDAM

Locatie: Muiden

Organisator: Amsterdam RAI

Datum: 12 t/m 15 mei

Organisator: CFP

Locatie: Amsterdam RAI FIRESAFETY & SECURITY

Organisator: Amsterdam RAI

EVENT 2020

PROVADA 2020 Datum: 16 t/m 18 juni

Datum: 8 t/m 9 april

DESIGN DISTRICT

Locatie: Amsterdam RAI

Locatie: Brabanthallen, Den Bosch

Datum: 3 t/m 5 juni

Organisator: Provada

Organisator: Stichting VBI

Locatie: Van Nelle Fabriek Organisator: Puur Design Producties

agenda 32 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

FACTO CONGRES 2020 Datum: 23 juni Locatie: Inn Style, Maarssen Organisator: Facto

WERKPLEK

JLL WINNING WORKPLACE AWARD 2020 Inschrijving is geopend

Kantoorgebruikers die een inspirerende werkomgeving hebben gecreëerd die effectiviteit stimuleert en positief bijdraagt aan duurzaamheid, gezondheid en beleving opgelet! De inschrijving voor de JLL Winning Workplace Award 2020 is geopend.

De JLL Winning Workplace Award is

De JLL Winning Workplace Award

een prestigieuze award voor kantoorge-

wordt uitgereikt tijdens het Facto Con-

bruikers die op een vooruitstrevende en

gres, dat op 23 juni 2020 voor de der-

innovatieve manier invulling geven aan

tiende keer wordt georganiseerd.

hun werkomgeving. De award wordt iedere twee jaar uitgereikt. Dit jaar is het

JURY

vijfjarig bestaan van de award. Het the-

Om de objectiviteit van de verkiezing te

ma van deze editie is: 'Workplace 2020:

waarborgen is een deskundige jury aan-

een werkomgeving die effectiviteit sti-

gesteld, bestaande uit vijf workplace ex-

muleert, positief bijdraagt aan duur-

perts vanuit verschillende perspectieven:

den drie organisaties geselecteerd als fi-

zaanheid en gezondheid en de beleving

> Dennis Reisner (Head of Global

nalist. Ze nemen deel aan het jurybezoek,

bevordert.'

Workplace Services bij Usabilla); > Marieken Horsman (Senior Director

De JLL Winning Workplace Award krijgt iedere editie veel publiciteit. Deelname aan de verkiezing is daarom dé ideale manier op uw organisatie onder de aandacht

de (online) beoordeling en worden op het Facto Congres gepresenteerd.

Facilities bij PVH Europe); > Marike Tuinder (Partner bij Deloitte Consulting); > Hans Rietveld (Director Workplace

EERDERE WINNAARS In 2017 was VGZ de winnaar van de JLL Winning Workplace Award. Eerder win-

te brengen bij potentiële werknemers en

Management / Facility Services Ahold

naars waren Vodafone (2011), Essent

klanten.

Delhaize);

(2013) en Dimence (2015).

> Richard Helmus (Manager & Facility Namens VGZ, de winnaar van de vorige

& Real Estate bij VGZ).

PLANNING Start inschrijvingen: vanaf eind januari.

verkiezing , vertelt Richard Helmus, Manager Facility & Real Estate: “Het win-

HOE WERKT DE VERKIEZING?

Bekendmaking 3 finalisten: maart 2020.

nen van de Winning Workplace Award

Organisaties die willen meedingen naar

Start publieke stemronde: april 2020.

heeft ons als coöperatieve zorgverzeke-

de award moeten zich eerst online aan-

Jurybezoeken: april/mei 2020. Bekend-

raar een belangrijke reputatie boost ge-

melden. Dat is mogelijk via een speciaal

making winnaar: tijdens Facto Congres

geven. Als inspirerend werkgever (aan-

inschrijfformulier. De inschrijvingen wor-

op 23 juni a.s. in Maarssen.

trekken en behoud van talent) maar

den daarna getoetst aan de hand van vier

zeker ook voor onze core business zoals

hoofdthema’s: effectiviteit, duurzaanheid,

Meer informatie? Zie de website

VGZ Zakelijk oftewel onze Bedrijfszorg.”

gezondheid en beleving. Vervolgens wor-

congres.facto.nl/jll-wwa-aanmelden.

33

CONTACTEN EN CONTRACTEN OOK IN DEZE RUBRIEK? MAIL UW KORTE TEKST + JPG-FOTO NAAR GERARDDESSING@VAKMEDIANET.NL

Han Kramer naar Heyday FM als commercieel directeur De top van Heyday FM is aan het vernieuwen. Na de komst van Wisse Stenchlak als directeur Real Estate Services en Development is een nieuwe topbenoeming bekend gemaakt. Han Kramer is met ingang van 6 januari commercieel directeur bij Hey-

CSU VERZORGT SCHOONMAAK

day. Kramer heeft ruime ervaring

JOHAN CRUIJFF ARENA EN

als commercieel directeur, de

AJAX

laatste jaren met name in het facilitaire werkveld. Bij ISS was hij

CSU is opnieuw schoonmaak- en

verantwoordelijk voor onder meer

sponsorpartner van de Johan Cruijff

salesmanagement, commercial

ArenA (JCA) en AFC Ajax. Sinds no-

support en tender & bid manage-

vember 2019 is CSU gestart bij de

ment.

Johan Cruijff ArenA en sportpark de Toekomst. Tegelijkertijd is het bedrijf

RON DEURLOO GROUP MANAGER PROCUREMENT & FACILITIES BIJ GRAYDON

officieel sponsor van Ajax. De contracten hebben een looptijd tot minimaal zomer 2023. CSU was van 1989 tot en met 2018 al aan de club ver-

Per 1 november is Ron Deurloo gestart als Group

bonden. In het nieuwe resultaatge-

Manager Procurement & Facilities bij Graydon

richte contract met de ArenA biedt

in Nederland, België en Groot-Brittannië. Hij

CSU een innovatieve schoonmaak-

wordt onder meer verantwoordelijk voor het ver-

aanpak waarbij hospitality centraal

der professionaliseren van het leveranciersma-

staat. Op de foto (v.l.n.r.) Henk Mar-

nagement.

kerink (CEO Johan Cruijff ArenA),

Deurloo is al jaren een vertrouwd gezicht in de

Edwin van der Sar (Algemeen Direc-

facilitaire branche. Vanaf september 2017 was hij

teur Ajax), Esmée Ficheroux (lid Raad

werkzaam als directeur FGB Facility Manage-

van Bestuur CSU), Henk van Raan

ment. Daarvoor bekleedde hij vanaf 2008 diver-

(Director Asset & FM , Johan Cruijff

se functies bij ArrangeGroup, onder meer als

ArenA) en Menno Geelen (Commerci-

Manager Bedrijfsvoering.

eel Directeur, Ajax).

Anouk van Adrichem naar Humanagement Per 1 november is het team van Humanagement uitgebreid met de 15e Humanager; Anouk van Adrichem. Voorheen was Van Adrichem 6 jaar lang werkzaam bij een online agency. Daar werkte zij onder andere als Facility Specialist en Procurement Manager.

Naast haar werkzaamheden bij Humanagement vervult Van Adrichem de rol van voorzitter van de community Management & Organisatie bij beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN).

34 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

Leo Schunck zelfstandig professional vastgoed en FM

PHI FACTORY HAALT FEMKE POSTHUMA BINNEN

Leo Schunck is per 1 januari

van hun nieuwe vastgoedstra-

gestart als zelfstandig profes-

tegie. Schunck loopt al heel

Per 1 no-

sional vastgoed en facility ma-

wat jaren mee in de wereld

vember

nagement. Hij richt zich op

van FM en vastgoed. Hiervoor

vorig jaar

het vinden van toekomstbe-

werkte hij een kleine zes jaar

is Femke

stendige oplossingen voor de

bij Strukton Worksphere als

Posthuma

realisatie van organisatie- en

Business Solutions & Strategy

(Bachelor Facility Manage-

samenwerkingsvraagstukken.

Manager. Daarvoor was hij

ment, HAN 2018) gestart

Zijn eerste opdracht heeft hij

werkzaam bij onder andere

als Circulaire Economie Ver-

inmiddels binnen: bij TU

Twynstra Gudde, AOS Studley

sneller bij PHI Factory. Ze is

Delft ondersteunt hij de Vast-

(Colliers), Johnson Controls

aan de slag met het onder-

goeddirectie bij de realisatie

IFM en Jones Lang Lasalle.

steunen en versnellen van organisaties richting een

SIMONE LEENDERS GESTART ALS ZELFSTANDIG WORKPLACE-CONSULTANT Na ruim vijf jaar heeft medeo-

november jl. tijdens de Facto-

prichter Simone Leenders

middag ‘Healthy Workplace’

(links) per 1 januari 2020 af-

een presentatie gaf over work-

scheid genomen van WorkWi-

place-nudging, blijft overigens

re. Marco Verhoef volgt haar

(voorlopig) als zelfstandig

op als managing partner en

workplace-consultant actief in

zal samen met Esther Roelofs

werkveld, waarbij ze zich

(op de foto rechts) werken aan

vooral zal richten op strategi-

de verdere groei van de orga-

sche huisvestings- en veran-

nisatie. Leenders, die op 11

dervraagstukken.

circulaire bedrijfsvoering.

HORECAPRIJS VOOR KOPJE GEMAAKT VAN KOFFIEDRAB Met The Lucky Cup, een

THOMAS IBELINGS VAN COOLBLUE NAAR HEYDAY FM

koffiekopje van koffiedrab, heeft You Lucky Bird de Horecava Innovatie Award

Na vijf jaar bij Coolblue te hebben gewerkt in

in de categorie Concepts

meerdere facilitaire functies stapt Thomas Ibelings

& Design gewonnen. Het

over naar Heyday Facility Management, waar hij

koffiekopje bestaat uit ma-

per 17 februari aan de slag gaat als consultant huis-

teriaal dat vaatwasserbe-

vesting & vastgoed. Ibelings (hbo Facility manage-

stendig, hittebestendig en

ment 2016, Haagse Hogeschool) werkte de laatste

voedselveilig is. Ideaal

2,5 jaar in de functie van facilitair projectleider en

dus om er een koffiekop-

heeft in die rol tal van projecten afgerond, zoals

je, volgens de barista-

het opstellen van een business continuity plan voor

standaarden, van te ma-

facilitair en de bouw en het ontwikkelen van het

ken. De kopjes kunnen

werkplekconcept voor het nieuwe Coolblue-hoofd-

gerecycled worden tot

kantoor in België (Antwerpen).

nieuwe exemplaren.

35

Advertorial

Pionier in afvalvrije koffie Santas Koffie levert koffie en koffiemachines aan de horeca, het mkb en grootzakelijke bedrijven. Maatschappelijke verantwoordelijkheid staat daarbij centraal: al ruim 30 jaar wordt gewerkt met een totaalconcept waarbij klanten volledig afvalvrij koffie- en theedrinken.

Vanuit de overtuiging dat duurzaamheid veel verder gaat dan

certificeerd en gebrand in eigen koffiebranderij, levert Santas

certificering, werd al in 1988 het besluit genomen om te stoppen

Koffie ook verse thee en verse koekjes zonder plastic verpakking

met wegwerpverpakkingen van plastic en folie voor koffie. Santas

in statiegeldblikken, in een vergelijkbaar concept als de koffie.

introduceerde daarom een duurzame retourverpakking: het

Santas Koffie is destijds ontstaan om binnen de koffiebranche

ijzersterke koffieblik met statiegeld. De blikken zien er trendy

een afvalvrij alternatief te bieden voor veel eenmalig verpak-

uit, zijn makkelijk af te sluiten waardoor de kwaliteit van de kof-

kingsmateriaal. Het heeft geleid tot een uniek totaalconcept met

fie gewaarborgd blijft.

afvalvrij koffie- en theedrinken.

Als een blik niet meer bruikbaar is, wordt het gerecycled. Uit ervaring blijkt dat deze blikken gemiddeld méér dan 120 maal rou-

SOCIAL RETURN

leren. En dat betekent dat een enkel blik meer dan 1.440 eenma-

Naast de duurzame propositie is er binnen dit unieke bedrijf ook

lige wegwerpverpakkingen voorkomt, of om het anders te

heel veel aandacht voor social return. De blikken en kratten die

vergelijken: 60.000 aluminium koffiecups.

na gebruik retour komen, worden handmatig schoongemaakt, gedroogd en weer gevuld door mensen met een afstand tot de ar-

GEEN RESTAFVAL

beidsmarkt die bij Santas Koffie in vaste dienst zijn.

Daarnaast is ook de omverpakking duurzaam gemaakt door gebruik te maken van houten kratjes, gemaakt in een sociale werk-

BEKERS ZONDER BOMENKAP

plaats. Die worden via statiegeld ook continu hergebruikt; ook daar

De koffiebekers die Santas Koffie gebruikt - servies is uiteraard

is al het eenmalige afval geëlimineerd. Er is dus geen restafval.

ook leverbaar - zijn gemaakt van rietsuiker en hebben een coa-

Naast de slow roasted kwaliteitskoffie, biologisch en fairtradege-

ting van glucose. Voor de productie van deze Santas-bekers is, in tegenstelling tot veel andere bekers die op de markt zijn, geen bomenkap nodig.

In het kader van afvalvrij koffie- en theedrinken hebben klanten ook de mogelijkheid om koffiedik op te laten halen, waar vervolgens weer bruikbare producten van worden gemaakt. Naast de unieke statiegeldverpakking wordt dus ook het restproduct hergebruikt en hiermee is het circulaire proces gesloten. Daarnaast kan de eigen landelijk werkende serviceafdeling kan koffieapparatuur van bijna alle merken leveren, plaatsen en onderhouden.

Santas Koffie werkt al ruim dertig jaar ambachtelijk met een sociale inslag en wil met lekkere koffie aantoonbaar en direct bijdragen aan een betere, duurzame en circulaire wereld.

Kijk voor meer informatie op www.santaskoffie.nl of neem contact op via 010-4258529.

36 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

RISING STAR

LINDA DE BRUIJN LEEFTIJD: OPLEIDING:

27 HBO FACILITY MANAGEMENT (DIEDENOORT) EN MBA STRATEGIC MANAGEMENT (RADBOUD UNIVERSITEIT)

Ik ben: Product Owner iBASX bij Heyday Facility Management.

Mijn werk bestaat uit: Ik ben verantwoordelijk voor iBASX, een softwaresysteem van Heyday waarmee we bezetting meten en in kaart brengen. Mijn werkzaamheden bestaan onder meer uit projectmanagementtaken, zoals het implementeren van iBASX bij onze klanten en het leveren van support en ondersteuning. Daarnaast zorg ik voor (door)ontwikkeling van het product, relatiebeheer met onze leveranciers en accountmanagement.

Belangrijkste FM-trend?

Data in FM. In veel andere vakgebieden wordt al veelvuldig gebruik gemaakt van data om processen te verbeteren en optimalisatieslagen te maken (bijvoorbeeld in de logistiek). Binnen facility management staat data-analyse nog in de kinderschoenen, klanten weten vaak niet dat het ze heel veel kan opleveren.

‘Data-analyse staat binnen FM nog in de kinderschoenen’

Over 5 jaar ben ik… projectmanager bij een groot bedrijf een geef ik leiding aan een enthousiast team op het snijvlak van FM en IT.

Grootste verbazing tot nu toe?

Soms verbaas ik me over de keuzes die gemaakt worden binnen organisaties. ‘Het doel heiligt te middelen’ luidt het spreekwoord, maar soms worden er middelen aangeschaft zonder een doel voor ogen te hebben.

Grootste succes tot nu toe?

Dat is de opeenvolging van successen die we afgelopen twee jaar met iBASX hebben geboekt.

Toen ik 2,5 jaar geleden begon, waren we met z’n tweeën, nu zijn we met zes. Door klanten te helpen inzicht te krijgen in hun bezetting, kunnen we ze vervolgens heel gericht helpen bij het ontwikkelen van een strategisch huisvestingsplan en vraagstukken rond werkplekconcepten.

Wat zou je graag beter kunnen?

Soms een rustmomentje nemen.

Laatst gelezen managementboek?

Getting Things Done van David Allen, een klassieker die ik iedereen aanraad.

In deze rubriek komt jong talent aan het woord over carrière en ambities.

Aanmelden van personen kan bij de redactie: gerarddessing@vakmedianet.nl 37

FACTO MAGAZINE

ONAFHANKELIJK VAKBLAD VOOR FACILITY EN INKOOP

VOLGEND NUMMER

COLOFON FACTO IS EEN UITGAVE VAN VAKMEDIANET

IN FACTO MAGAZINE 2 - MAART 2020:

THEMA: SCHOONMAAK TRENDS IN CLEANING 2020 Overzicht van actuele trends in professionele schoonmaak.

‘MEER PLEZIER BETEKENT BETERE SCHOONMAAK’ De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen startte een traject om de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer te verbeteren.

DIGITALISERING IN SCHOONMAAK Om de inkoop van schoonmaak verder te standaardiseren kan een datagedreven menukaart handig zijn. Hoe werkt dat?

HOOFDREDACTEUR Gerard Dessing, tel. 088-5840912, gerarddessing@vakmedianet.nl EINDREDACTEUR Rob van de Laar, robvandelaar@vakmedianet.nl UITGEVER Laura Driezes MEDIA-ADVISEURS Guido Duijzers, tel. 06-44381501, guidoduijzers@vakmedianet.nl Jordi van Gool, tel. 06-81320668, jordivangool@vakmedianet.nl VORMGEVING & OPMAAK colorscan, www.colorscan.nl DRUK Ten Brink, Meppel ADRES Vakmedianet, Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn www.facto.nl ABONNEMENTENADMINISTRATIE klantenservice@vakmedianet.nl, tel. 088-5840888 ABONNEMENTEN Facto Magazine verschijnt 8 keer per jaar. Jaarabonnement € 190,00, studenten betalen € 72,00; prijzen zijn exclusief btw. Verzending buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen). Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

OPLAGE Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl.

WWW.FACTO.NL | NIEUWS, VERDIEPING, BLOGS ZO MAAK JE GASTVRIJ SCHOON Facto.nl biedt een schat aan informatie op het gebied van schoonmaken met nieuwsberichten, achtergrondartikelen en whitepapers. Bijvoorbeeld de whitepaper over gastvrij schoonmaken. Het gaat daarbij vaak om details, maar vooral ook de professionele vriendelijkheid en de eigen verantwoordelijkheid van schoonmakers spelen een rol, zeggen drie deskundigen uit de hotel-, ziekenhuis- en advieswereld.

COPYRIGHT Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © Vakmedianet 2018 PUBLICATIEVOORWAARDEN Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

DISCLAIMER Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 0927-1384

Download deze whitepaper gratis via https://facto.nl/gastvrij-schoonmaken-hoedoe-je-dat/.

38 |

FA C TO MA G A Z INE

| 01 2020

NU VOOR MAAR €39,95!

9vvÀ À §³­È ­ À Û³³À ò ® È Ë® § ³ §Ɯ ÜvvÀ ¨ Û ¨ ½vÀÈò ® Ë È ½À³ Ãà ³® ¨ à ³³®­vv§ vv® ® ­ Ü À§Èƛ `vÈ Ã Ü È ®Ã v½ v È À â ® Ƣ (³ ý ¨È Èv¨ à À ® ® À³¨Ƣ (³ ³ È À³ ³È çò ® ®ÈÀ Ƣ `vvÀ Û ® ® à ³³®­vv§ Àò Û ® ç ¨ vÈ Ë® ­ ÀÜvvÀ Û³³À ȳ §³­ÃÈ ¨ ÈƢ v®Èܳ³À ® ¨ ® ® È ò ç³® À ³ § Û³³À È ³½Àv½ ®ƛ È ­³³ ® ®È À ÃÃv®È ³ § ³Û À ½À³ Ãà ³® ¨ à ³³®­vv§ ­v ® È ³½ ¦ §³í Èv ¨ ³®È À § ®Ơ

GEMENT.NL/JUBILEUMBOEK ANA ICEM ERV W.S WW R NAA GA N? DOE EAU CAD OF EN TELL BES AAR MPL EXE WIL JE EEN

6-daagse masterclass FM in strategisch perspectief Start: 16 april 2020 | Nyenrode Business Universiteit Leer van toporganisaties als Alliander, Royal Flora Holland, Eneco, Facilicom en Unilever Voor de 7e keer organiseert Facto de succesvolle Masterclass FM: een exclusieve masterclass voor de FM-professional, in samenwerking met Nyenrode.

In de masterclass komen actuele themaâ&#x20AC;&#x2122;s aan de orde waar iedere FM-professional in zijn werk mee te maken heeft: strategie, regie, samenwerking in de facilitaire keten, gastvrijheid en vastgoedmanagement & duurzaamheid. Je wordt op de hoogte gebracht van de belangrijkste inzichten, theorieĂŤn en conceptuele modellen en maakt kennis met de successen en de valkuilen.

Wat levert deze masterclass u op? o J e hebt een bredere kijk op belangrijke, toekomstige ontwikkelingen die relevant zijn voor jouw FM strategie o Je krijgt van elk thema direct een praktische vertaling, doordat een concreet project door topmanagers uit het bedrijfsleven wordt toegelicht o J e gaat op bezoek bij verschillende inspirerende locaties, waar je in de praktijk gerealiseerde projecten kunt zien (Eneco, Alliander en Unilever) o J e ontmoet collega facility professionals met wie je inhoudelijk over het vak van gedachten wisselt o J e hebt handvatten gekregen om een strategisch plan voor jouw organisatie samen te stellen

meer info/aanmelden:

masterclassfm.facto.nl

De masterclasses 1 FM-Strategie, 16 april 2020, Nyenrode Breukelen 2 Beleving & gastvrijheid, 14 mei 2020, Eneco Rotterdam 3 Supply chain, 18 juni 2020, Nyenrode Breukelen 4 Facilitaire Regie, 24 september 2020, Alliander Duiven 5 Strategic Sourcing, 8 oktober 2020, Unilever Rotterdam 6 Vastgoed management & duurzaamheid

5 november 2020, Nyenrode Breukelen