Senioren met Pit, jaargang 3

Zorg met een menselijk gelaat

Senioren

JAARBLAD GERIATRIE, JAARLIJKSE UITGAVE AZ VESALIUS, JAARGANG 3

In dit nummer …

3 Voorwoord Een interview met dr. Lieselot Vranken

6

De sportende senior Aan de slag met de verhalencirkel

10

8

De zorgvolmacht of lastgeving Gezond en lekker

14

12

Ouder worden, hoe doet u dat?

Mondzorg en uw algemene gezondheid

17

16

Vallen in huis voorkomen Rijgeschiktheid bij dementie

20 Even bezinnen 22

4

18

Woordzoeker 21

Een mooi mangomoment Ouderenweek 2020, activiteiten in ons ziekenhuis

2

JAARBLAD GERIATRIE 2020

23

Hoera, vergrijzing!

Hoera! Statistiek Vlaanderen bevestigt dat de vergrijzing van onze maatschappij zich verderzet. Waarom “hoera”? Omdat dit betekent dat het aantal geïnteresseerde lezers voor dit infoblad zal blijven stijgen. Maar er is nog meer goed nieuws. Ouder worden betekent niet dat we minder gaan leven. De toevoeging “met Pit” in onze titel wordt elke dag opnieuw bevestigd, en dat is een prettige vaststelling.

Een zeventiger is anno 2020 nog veel actiever dan een leeftijdgenoot 30 jaar geleden. Dat is het gevolg van maatschappelijke evoluties, maar zeker ook van grote stappen voorwaarts in de medische wetenschap en farmacologische kennis. Verder in dit nummer leest u meer over de manier waarop een geriater naar haar vakgebied kijkt, maar komt ook de mening van een ervaringsdeskundige aan bod.

Ouderdom mag dan wel een rekbaar begrip zijn, maar senioren hebben natuurlijk wel specifieke besognes en vragen. Hierop stelt ons multidisciplinair team van artsen, apothekers, verpleegkundigen en paramedici in de volgende pagina’s heel wat concrete antwoorden voor. Hoe belangrijk is sport voor mijn gezondheid? Hoe kan ik vermijden dat ik val? Wat kan een geriater voor mij doen? Maar we hebben niet alleen aandacht voor zorgnoden, we gaan ook in op juridische, praktische en spirituele aspecten van het leven van een senior. We bieden u tot slot ook nog de nodige hersengymnastiek!

De afgelopen maanden werden senioren veel te vaak en veel te makkelijk herleid tot leden van een risicogroep. Ouders, grootouders, bejaarde buren en bewoners van woonzorgcentra waren vaak onderwerp van gesprek en meer nog van ingrijpende beslissingen, maar ze kwamen zelden zelf aan het woord, laat staan dat er werd gepraat over de vele positieve aspecten in het leven van de “ervaren jongelingen”. Deze nieuwe editie van “Senioren met Pit” wil resoluut positief zijn!

We wensen u veel leesplezier.

Dr. Alex Breugelmans, Hoofdarts

Eric Christiaens, Algemeen directeur

Redactie

Carina Duijsters Belinda Goyen Valerie Landmeters Karen Parthoens Sarah Stassen Marie-Ange Vanderkam Karen Vandersteen Kristel Vanhelden

Eindredactie

Sarina Simenon Sonja Stulens Ann-Cathérine Verjans

Fotografie

Daniëlle Jackers

AZ VESALIUS

3

INTERVIEW

Dokter Lieselot Vranken

“Geriatrie is geen eindstation.”

4

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Op 1 januari 2020 startte Lieselot Vranken als geriater in ons ziekenhuis.

Nog geen drie maanden later zou zij ons ziekenhuis mee door de eerste golf van de coronacrisis loodsen. Zoals de meeste collega’s heeft dokter Vranken een pittige en soms emotionele periode achter de rug. “Vooral de machteloosheid was moeilijk,” blikt ze terug.

Lieselot Vranken: “Ik werk graag in een ziekenhuis. Ik wilde eerst huisarts worden, maar miste het ziekenhuisgebeuren te erg. Na de opleiding interne geneeskunde koos ik voor geriatrie. 75+’ers zijn een leuk doelpubliek, als ik mijn patiënten zo mag noemen. En je bent nooit met één ziekte bezig, het gaat vaak om meerdere aandoeningen tegelijk, het is een complex en boeiend specialisme.”

U begon net voor de coronacrisis ons land bereikte, hoe vielen die eerste weken mee?

“Ik werd goed onthaald, het verpleegkundig team zorgde voor een warme ontvangst en ook de samenwerking met mijn collega Xanne Vanoeteren liep vanaf de start heel vlot.

We hebben elk onze eigen afdeling en binnen het dagziekenhuis verdelen we de taken. Xanne en ik hebben elk onze stokpaardjes, bij haar is dat polyfarmacie, voor mezelf orthogeriatrie. Al is dat niet super strak afgelijnd, we werken zoveel mogelijk samen.”

Orthogeriatrie, wat is dat precies?

“Hiervoor werken we samen met de dienst orthopedie met als doel optimale zorg te kunnen bieden aan oudere patiënten met breuken na een val. Oudere patiënten met alle types breuken kunnen hier terecht.”

Gaat u met een geriatrische patiënt anders om dan met jongere patiënten, vergt het een andere aanpak?

“Het is zeker anders. Bij geriatrische patiënten gaat het heel vaak om meerdere aandoeningen tegelijk. Vaak zijn er naast fysieke ook cognitieve problemen. En we moeten met veel meer rekening houden dan enkel de ziekte. Hoe is de sociale situatie? Kan de patiënt terug naar huis? Is er iemand in de buurt die kan helpen? We werken dan ook in team met kinesisten, logopedisten, diëtisten en de sociale dienst.”

De coronacrisis had (en heeft) natuurlijk ook een grote invloed op ouderen. Zij waren kwetsbaar en veel oudere mensen stierven. Hoe kijkt u daar op terug?

“Dat was moeilijk, ook wij kregen een aantal sterfgevallen te verwerken. Vooral de machteloosheid viel me zwaar. We konden soms enkel nog comfort bieden en hadden weinig in handen om iemand beter te maken.

Toch is het ook niet zo dat elke oudere die corona kreeg stierf. Heel wat patiënten zijn genezen, en dat deed veel deugd. Er waren ook geriatrische patiënten die besmet waren met het virus maar geen symptomen vertoonden, dat hebben we ook gezien.”

En wat met de mentale impact van deze crisis? Het sociale isolement viel sommige ouderen erg zwaar. Was het wel nodig om hen zo te isoleren van hun familie?

“Onze patiënten hadden wel door dat de situatie ernstig was. De quarantaine had een impact, bewoners van woonzorgcentra die naar hier kwamen waren vaak angstig. En het gebrek aan een vertrouwd gezicht of een vertrouwde stem maakte het er niet makkelijker op.

Ook ziekenhuizen mochten op een bepaald moment geen bezoek ontvangen. Dat was een zware maatregel, maar het was op dat moment wel de juiste keuze, om de veiligheid van patiënten en medewerkers zoveel mogelijk te kunnen garanderen. Nu kunnen onze patiënten opnieuw bezoek ontvangen, binnen bepaalde richtlijnen, en dat doet hen duidelijk deugd.”

Hoe ziet u de geriatrie evolueren?

“De groep ouderen in onze maatschappij wordt steeds groter en diverser. Ons specialisme zal de komende jaren dan ook in belang toenemen.

Belangrijk is toch wel dat geriatrie geen eindstation is, die misvatting leeft bij sommigen en het klopt niet.

Word je als 75+’er opgenomen in het ziekenhuis dan is het ons doel om je beter te maken en om je levenskwaliteit zoveel mogelijk te herstellen zodat je terug naar huis of terug naar het rusthuis kan.

In az Vesalius willen we de dienst dan ook verder uitbouwen en versterken om er te zijn voor de oudere mensen in onze regio.”

AZ VESALIUS

5

Sporten is gezond, voor jong en ouder Het is een beetje een open deur intrappen als we u vertellen dat sporten gezond is, maar we doen het toch. Want het is belangrijk om te blijven bewegen, zeker ook na uw pensioen.

De conditie van senioren is niet altijd optimaal. Uw leeftijd heeft een effect op uw conditie, die gaat achteruit.

Maar wist u dat dat vooral te maken heeft met een gebrek aan beweging en dus niet alleen met het ouder worden op zich?

Ouder worden gaat gepaard met een continue afname van spiermassa, inspanningscapaciteit en elasticiteit. Met andere woorden; u bent sneller vermoeid en er is een afname van spierkracht. Dit start al op de leeftijd van 30 jaar. In de levensjaren tussen 30 en 70 jaar is er een afname van 1 procent, die vanaf 70 jaar toeneemt tot 3,5 procent.

Nog meer slecht nieuws, de afname van spiermassa is omgekeerd evenredig met de toename van het vetpercentage. Dit vet zet zich vast rond de buikstreek.

Dat is ongezond en kan leiden tot onder andere diabetes type 2, een hogere cholesterol, hartaanvallen en beroertes.

Maar dat hoeft u gelukkig niet stilletjes te ondergaan, liefst niet eigenlijk. Want beweging zorgt ervoor dat spierkracht, coördinatie en reflexen op peil blijven, het werkt bloeddrukverlagend en zorgt voor de afname van vetmassa. Dit alles zorgt ervoor dat u minder snel zal vallen.

Het heeft ook nog eens een remmend effect op osteoporose, waardoor de kans op een breuk afneemt als u toch moest vallen. Sporten zorgt ook voor meer energie, een betere slaap, een gezondere huid en een goed humeur.

Meer info ◦ www.sport.vlaanderen/sportersbelevenmeer

6

JAARBLAD GERIATRIE 2020

3, 2, 1, start!

Starten met meer bewegen kan een hele uitdaging zijn.

Elke stad of gemeente heeft wel wat opties en activiteiten voor senioren die willen sporten. Welke sport u kiest is een persoonlijke keuze die afhangt van uw fysieke gesteldheid, uw mogelijkheden en uw voorkeur. Sporten die de uithouding verbeteren zijn wandelen, zwemmen, joggen, fietsen, golf, bowlen, … Deze sporten vereisen geen specifieke behendigheid en kunnen ook op latere leeftijd uitgeoefend worden.

Een wandeling of fietstocht is een laagdrempelige manier om (opnieuw) te beginnen bewegen. Maar u kan ook eens yoga of tai-chi proberen. Deze sporten zijn heel geschikt voor senioren die geen zwaar belastende sporten meer kunnen uitoefenen en met deze sporten werkt u aan kracht, stabiliteit en lenigheid. Dat kan ook door te dansen, tennissen of badmintonnen, maar deze activiteiten vragen wel voldoende technische beheersing.

Informeer ook eens bij uw mutualiteit als u zich wil aansluiten bij een sportclub of wil gaan fitnessen, zij betalen vaak een deel van het lidgeld of abonnement terug.

AZ VESALIUS

7

In gesprek met de Verhalencirkel

Een goed gesprek is belangrijk, het is de basis van goede zorg.

In ons ziekenhuis gingen we vorig jaar aan de slag met een hulpmiddel om een gesprek te voeren over levensvragen en levensverhalen.

Een draaischijf, praatplaat en een spelletje in ĂŠĂŠn, dat is de Verhalencirkel.

8

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Aandacht voor levensvragen is belangrijk. Maar het is niet altijd eenvoudig om in gesprek te gaan over wat iemand echt bezig houdt. De Verhalencirkel is ontwikkeld om vrijwilligers en professionals hierbij te ondersteunen.

Het is een verrassende gespreksopener voor iedereen die een ingang zoekt om contact te maken en te praten over zaken die misschien niet voor de hand liggen. Zo beschrijft bureau Kwiek het hulpmiddel dat zij ontwierpen.

In kleine gespreksgroepen hanteerden we vorig jaar tijdens de seniorenweek deze Verhalencirkel.

Eerst hebben we hem samen bekeken. Zijn prikkelende vormgeving nodigt uit om te associëren. Boeiend om te zien wat de vorm, de kleuren, de seizoenen en de elementen al opriepen voor er ook maar één vraag werd gesteld.

Het bevat vier cirkels met elk een eigen thema.

De zintuigencirkel

Niets kan zo intens herinneringen oproepen als onze zintuigen. Een geur, een geluid, een smaak of een beeld kan ons ineens terugbrengen naar een moment van emotie, vreugde, verdriet of geluk.

Wanneer iemand vertelt over een bepaalde gebeurtenis of herinnering kan aan de hand van de zintuigencirkel worden doorgevraagd. Wat zag u, wat hoorde u, wat voelde u en hoe ervaart u dit nu?

De levensvragencirkel

Twaalf vragen die raken aan belangrijke momenten in het leven. Een deelnemer draait aan deze cirkel tot die een vraag tegenkomt die men wil beantwoorden. Wat fonkelden de ogen van de man die de vraag ”Het stoutste wat ik deed” kreeg. Het antwoord zorgde voor veel plezier en de andere deelnemers vulden graag aan met hun verhaal.

De seizoenencirkel

Ieder seizoen is anders en te vergelijken met een levensfase. Maar seizoenen prikkelen ook onze zinnen en roepen zintuiglijke ervaringen op die herinneren aan momenten in ons leven. Wie ‘zomer’ zegt, denkt misschien aan de geur van hooi en aan de arbeid om dit hooi droog in de schuur op te slaan.

Misschien kan onze oefening u inspireren. Gezien en gehoord worden is belangrijk voor elke mens. De Verhalencirkel biedt kansen om een goed gesprek op gang te brengen. Het is natuurlijk maar één vertrekpunt. Het is aan ieder van ons om dit gesprek te voeren. Oefening baart kunst. Probeer het maar.

De elementencirkel

Aarde, water, lucht en vuur. Door een draai aan de cirkel te geven kan de deelnemer zijn lievelingselement aanduiden.

Of vertellen over ervaringen waarbij een element gevaar opleverde. Het verhaal van die brand of storm met veel schade in eigen huis of tuin, vele jaren geleden, kan daar nog eens verteld worden.

AZ VESALIUS

9

De zorgvolmacht

Het is natuurlijk niet prettig om na te denken over dingen die u in de toekomst misschien niet meer kan, maar wie ouder wordt weet dat het wel nodig is om zich daar in de mate van het mogelijke op voor te bereiden. Heeft u al van de zorgvolmacht gehoord?

Facturen betalen, uw huis verkopen, een contract afsluiten, … Wat als u op een dag fysiek of mentaal niet meer in staat bent om dit zelf te regelen? Een ongeval, dementie of bepaalde gevolgen van ouderdom kunnen ervoor zorgen dat het nemen van bepaalde beslissingen over uw vermogen tijdelijk of definitief moeilijk of zelfs onmogelijk wordt.

Wanneer u wilsonbekwaam bent, omdat u bepaalde handelingen niet meer naar goed vermogen kan stellen, bepaalt de wet dat u die ook niet meer mág stellen. Niet meer kunnen wordt dan juridisch gevolgd door niet meer mogen. Op die manier wil de wetgever u beschermen tegen uw eigen handelen. Dat noemt men handelingsonbekwaam.

Met de zorgvolmacht kan u zich voorbereiden op zo’n situatie door één of meerdere personen aan te duiden die uw geldzaken maar ook bepaalde wensen over uw zorg onmiddellijk mogen veiligstellen of regelen zonder gerechtelijke tussenkomst wanneer u wilsonbekwaam wordt. Degene die de zorgvolmacht geeft noemt men de lastgever, degene die ze op zich neemt is de lasthebber.

Een belangrijke voorwaarde om een zorgvolmacht te kunnen geven, is dat u bij het opstellen van de lastgeving nog wilsbekwaam bent. Mensen die bijvoorbeeld lijden aan een toenemend geheugenverlies moeten dus best niet te lang meer wachten.

10

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Wie kies ik als lasthebber?

Natuurlijk kiest u iemand die u vertrouwt, dat kan uw partner, zoon of dochter maar ook een goede vriend zijn.

U kan ook meerdere lasthebbers aanduiden. Een zakenpartner bijvoorbeeld om de geldzaken van uw bedrijf te regelen, en uw echtgenoot voor de privégeldzaken.

Wat kan uw omgeving doen?

• Daden van beheer: Dit zijn daden gericht op het in stand houden van uw vermogen zoals een appartement aan zee verhuren, betalingen doen of pensioeninkomsten ontvangen.

• Daden van beschikking: Dit zijn daden die de omvang van uw vermogen beïnvloeden zoals een nieuw appartement aankopen, een schenking doen of uw woning verkopen.

• Persoonlijke aangelegenheden: Dit zijn vooropgestelde wensen over uw zorg zoals uw latere woonplaats, behandelende arts, rust- en verzorgingstehuis, …

Wat kan u niet regelen met een zorgvolmacht?

• Het opstellen van een testament • Uw voorafgaande wilsverklaringen:

» de negatieve wilsverklaring » de wilsverklaring euthanasie » de wilsverklaring teraardebestelling » de verklaring voor orgaandonatie » lichaamsschenking aan de wetenschap Hoe doe ik dat, een zorgvolmacht afsluiten?

Het is mogelijk om de zorgvolmacht zelf op te stellen.

Beschrijf duidelijk welke persoon welke handeling in uw naam mag uitvoeren. Zowel u als de lasthebber(s) moeten het document ondertekenen. Opgelet, de volmacht zal enkel uitwerking hebben als u ze laat registreren via het vredegerecht vóór u wilsonbekwaam bent.

Natuurlijk kan u steeds een notaris vragen om u bij te staan. Die kan professioneel advies geven en voor de nodige registratie zorgen. Zo bent u zeker dat u aan alles gedacht heeft en dat het document correct is opgesteld.

Ook belangrijk om te weten is dat verkopen en schenken enkel kan met een notariële zorgvolmacht.

Wat als u geen zorgvolmacht heeft opgesteld?

Dan moet een vrederechter een bewindvoerder aanstellen als u niet meer in staat bent uw eigen belangen te behartigen. Voor beslissingen omtrent uw persoon zal de vrederechter meestal een familielid aanstellen, voor beslissingen omtrent uw vermogen zal dat vaker een onafhankelijke professionele bewindvoerder zijn. Als u niet wil dat een onbekende bewindvoerder zich over uw dossier buigt, dan kan u bij de notaris een ‘verklaring van voorkeur van bewindvoerder’ opstellen.

Ook als u wel een zorgvolmacht hebt opgesteld, kan een ‘verklaring van voorkeur van bewindvoerder’ nuttig zijn. Niet alles kan immers geregeld worden via de zorgvolmacht. Bepaalde handelingen die er niet in beschreven staan, zullen toch via het bewind moeten passeren als u wilsonbekwaam wordt. Vandaar dat het perfect mogelijk is dat een zorgvolmacht en een bewind naast elkaar uitwerking krijgen.

AZ VESALIUS

11

recepten Een lekker ontbijt of tussendoortje op basis van melk.

Melk levert ons nuttige voedingsstoffen, waarvan eiwitten en calcium de voornaamste zijn. Ook met calcium verrijkte plantaardige varianten zoals sojaproducten leveren ons deze voedingsstoffen. Eiwitten zijn de bouwstenen van ons lichaam. Ze zorgen voor de opbouw en het behoud van spiermassa. Calcium helpt bij het voorkomen van botontkalking, iets wat bij senioren regelmatig voorkomt.

Er bestaan verschillende varianten van melk. We helpen u bij het maken van de juiste keuze.

• Volwassenen met een gezond gewicht: volle of halfvolle melk of met calcium verrijkte plantaardige alternatieven.

• Volwassenen met gewichtsverlies of ondergewicht: volle melk.

• Lactose intolerantie: lactosevrije melk of met calcium verrijkte plantaardige alternatieven.

• Koemelkallergie: met calcium verrijkte plantaardige alternatieven, zoals sojamelk.…

Voor mannen en vrouwen boven de 75 jaar is een hoeveelheid van 600 ml melk per dag aan te bevelen.

U kan een glas melk ook vervangen door yoghurt, pudding of andere melkproducten. Hieronder enkele recepten ter inspiratie.

Havermout

met gekarameliseerde appeltjes Kook de melk of plantaardige melk in een pannetje. Voeg de havermout eraan toe en laat zacht koken. Blijf af en toe roeren.

Terwijl de havermout kookt, smelt u de bakboter in een pan. Voeg dan de appel en de bruine suiker eraan toe. Voeg de pecannoten toe als de suiker gekarameliseerd is. Meng goed samen.

Doe de havermoutpap in een kommetje en werk af met de mix van appel en noten.

Ingrediënten Havermoutpap: ◦ 250 ml volle melk/plantaardige melk ◦ 30 gr havermout ◦ 1/2 tl kaneel ◦ snufje nootmuskaat

12

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Gekarameliseerde appels en pecannoten: ◦ 1/2 el bakmargarine ◦ 1 appel (geschild en gesneden in kleine blokjes) ◦ 2 el bruine suiker ◦ 2 el pecannoten (in grove stukjes gesneden)

Broodpudding

als ontbijt of tussendoortje Verwarm de oven voor op 200°C en week ondertussen de rozijnen in warm water. Roer de suiker los in de warme melk en giet over het brood. Laat een half uurtje rusten.

Klop de eieren en voeg er de rozijnen en het vanillepuddingpoeder bij. Roer dit mengsel door het broodpapje.

Vet een bakvorm in met zachte boter. Giet het broodmengsel in de vorm en laat 50 minuten bakken in de oven. Laat de broodpudding afkoelen in de vorm. Stort ‘m daarna op een rooster.

Ingrediënten ◦ 300 gr oud brood (kan met alle soorten brood gemaakt worden) ◦ 1/2 liter melk of plantaardige variant ◦ 200 gr suiker

◦ 5 eieren ◦ 50 gr rozijnen ◦ 1 lepel vanillepuddingpoeder

Griekse yoghurt

met peer en pecannoten Smelt de boter in de pan. Doe de stukjes peer met de kruiden en ahornsiroop in de pan en bak dit ongeveer 3 minuten op een matig vuur. Roer de pecannoten erdoor.

Serveer warm of koud met Griekse yoghurt.

Ingrediënten ◦ 1 peer, in stukjes gesneden ◦ 1 el boter of olie ◦ ¼ tl kaneel ◦ ¼ tl gemalen kardemom ◦ 2 el ahornsiroop

◦ handje vol gehakte pecannoten ◦ Griekse yoghurt of een volle soja / lactose vrije variant

AZ VESALIUS

13

INTERVIEW

Bernard Delhaise

Ouder worden, een ervaringsdeskundige aan het woord Hoe gaat dat dan, ouder worden? U ervaart het misschien zelf al of u maakt zich soms zorgen over hoe dat ouder worden uw leven zal beïnvloeden. In dit magazine laten we graag een ervaringsdeskundige vertellen hoe het leven als senior voor hem verloopt. Deze keer stellen we u voor aan Bernard Delhaise, 83 jaar.

Bernard is een regelmatige bezoeker in ons ziekenhuis en u vindt hem dan op de afdeling revalidatie, waar hij een programma volgt om met de fysieke gevolgen van de ziekte van Parkinson om te gaan. Laat het duidelijk zijn, we hebben Bernard geen woorden in de mond gelegd, hij is gewoon oprecht fan van az Vesalius en de mensen die er werken.

“Het duurde even voor ik doorhad dat ik Parkinson heb,” vertelt Bernard. “Moeite met stappen en vermoeidheid in de benen waren de eerste symptomen. Maar ik had heel wat onderzoeken nodig voor de oorzaak gevonden werd.

“Als lid van de Parkinsonliga ging ik naar een infoavond in jullie ziekenhuis en ik was erg onder de indruk. Van de wetenschappelijke benadering, de menselijke toon en de concrete aanpak die werd voorgesteld. Daar is mijn liefde voor jullie gestart, ik heb meteen een afspraak gemaakt.”

Hoe gaat u daarmee om, als u zo’n verdict te horen krijgt?

“Ik had niet meteen de ernst van de situatie door, omdat mijn symptomen ook zo beperkt waren. Er is helaas geen geneesmiddel tegen deze ziekte, je kan het enkel proberen afremmen. En dat is wat ik hier doe.

Ongemakken worden bewerkt en de evolutie van de ziekte wordt afgeremd. Ik ben een optimistisch man, dat helpt misschien ook wel om ermee om te gaan.”

14

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Vindt u het moeilijk om wekelijks hier naartoe te komen, en geconfronteerd te worden met uw ziekte en die van anderen?

“Helemaal niet, ik kom hier graag. Hoe elke patiënt hier persoonlijk wordt behandeld en geholpen vind ik schitterend. Het personeel is enorm toegewijd en respectvol. Dat zit in kleine dingen, hoe ze je aanspreken en je aankijken. Alles gebeurt met veel aandacht en de grootste zorg.”

Hoe is dat voor u, ouder worden?

“Ook daar ga ik optimistisch mee om. Wat je zelf in de hand hebt moet je benutten. Ik probeer gezond te leven, doe zelf boodschappen en kook zelf. Ik doe aan zelfstudie, hoewel lezen moeilijk is geworden, dat vind ik wel jammer. Maar ook uit gesprekken met anderen kan je blijven leren.

Ik was vroeger priester, deed parochiewerk en pastoraal werk bij het ACV en in enkele ziekenhuizen. Het contact met de ander is altijd belangrijk geweest. Met mensen in gesprek gaan is enorm belangrijk, dat geeft energie en dat kan iedereen gebruiken.

Ook het geloof speelt nog een belangrijke rol in mijn leven. Ik bid en mediteer, ik ga naar de kerk waar ik in stilte verblijf en een kaars brand.”

Geniet u van het leven op uw 83ste?

“Absoluut, het leven is voor mij nog steeds een geschenk en daarom wil ik er ook zorgzaam mee omgaan en genieten van wat het me brengt.

Van contacten met anderen, van de natuur.”

Heeft u tips voor andere ouderen om zo positief in het leven te staan?

“Proberen tevreden te zijn en zelfs vol vreugde te zijn over wat er is. En blijf contact houden met andere mensen en probeer nog iets te betekenen voor anderen.

Door te luisteren als iemand daar nood aan heeft, dat is iets heel klein dat heel waardevol kan zijn.”

“Zelf wil ik mensen helpen om te mediteren.

Ik werk meditatieoefeningen uit en stuur die uit naar wie daar interesse in heeft. Ik verspreid jaarlijks ook een kerstboodschap en krijg daar veel reactie op.

Dat geeft voldoening.”

AZ VESALIUS

15

Mondhygiëne

Mondzorg, belangrijk voor uw algemene gezondheid Het risico op een slechte mondgezondheid wordt groter op latere leeftijd. Daarom geven we u graag wat informatie over mondhygiëne bij het ouder worden en ook enkele tips voor een goede mondzorg.

Een slechte mondgezondheid geeft niet alleen problemen in de mond. Via verschillende wegen, banen en functies staat de mond in verbinding met de rest van het lichaam. Een slechte mondgezondheid kan dus geassocieerd worden met tal van andere problemen in het lichaam. Zowel fysiek, mentaal als sociaal is een goede mondgezondheid belangrijk.

Er bestaat ook een verband tussen mondhygiëne en longontstekingen door inhalatie van ziektekiemen, tussen diabetes mellitus type 2 en parodontitis, tussen cardiovasculaire aandoeningen en parodontitis en tussen bepaalde mondbacteriën en de ziekte van Alzheimer.

Wie heel wat medicatie neemt kan last krijgen van een droge mond. Aangezien speeksel een belangrijke beschermende factor is, kan u dan veel problemen ondervinden in de mond zoals een branderig gevoel, pijnlijke kloven in de mondhoeken, zweren, veranderde smaakzin, slik- en spraakproblemen.

Op langere termijn kunnen complicaties ontstaan zoals bacteriële infecties, tandbederf, tandplaque, parodontitis, gingivitis, schimmelinfecties zoals spruw, tandverlies, ondervoeding door een slecht kauwvermogen of een verminderd kauwcomfort, moeilijkheden met uitneembare gebitsprotheses en zelfs sociaal isolement.

Er bestaan medicijnen die de speekselklieren stimuleren of speekselvervangers waarvan de samenstelling die van speeksel sterk benadert. Dit bestaat in de vorm van een orale gel of als spray en kan heel wat van bovenstaande problemen vermijden.

16

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Tips voor een goede mondhygiëne

• Poets de tanden tweemaal per dag.

• Heeft u slikproblemen?

Gebruik dan een tandpasta zonder fluoride.

• Spoel met weinig water of veeg na met een vochtig gaasje.

Mondhygiëne als u tandloos bent

• Verzorg de tong en het tandvlees minstens eenmaal per dag.

• Borstel het tandvlees met een zachte tandenborstel.

• Veeg het tandvlees na met een vochtig gaasje.

• Borstel of schraap de tong met een tongschraper.

• Veeg ook de tong na met een vochtig gaasje.

• Gebruik enkel mondspoelmiddel als poetsen met tandpasta onmogelijk is.

Mondhygiëne met een tandprothese

• Gebruik een gebitsprotheseborstel met neutrale vloeibare handzeep.

• Gebruik geen tandpasta, die maakt het oppervlak van de gebitsprothese ruw.

• Spoel de prothese na het poetsen onder stromend water en bewaar ze droog.

• Laat de prothese ’s nachts uit.

• Poets het tandvlees onder de prothese met een zachte tandenborstel of vochtig gaasje.

Valpreventie

Maak uw huis veiliger om vallen te voorkomen We willen steeds langer en zo zelfstandig mogelijk thuis blijven wonen. Voor wie ouder wordt zijn daar een aantal risico’s aan verbonden. Aan de hand van het onderstaande, herkenbare voorbeeld willen we een duidelijk beeld schetsen van veiligheid in huis.

Mr. X, 82 jaar, samenwonend met zijn echtgenote, is gehospitaliseerd na een val thuis. Sinds de val heeft hij veel last van zijn heup en dat zorgt voor heel wat moeilijkheden bij het uitvoeren van zijn dagelijkse handelingen. De ergotherapeute brengt hem een bezoek en overloopt samen met hem de verschillende struikelblokken in en rond de woning.

Zij deelt haar tips graag met u, zo kan u zelf aan de slag om uw huis veiliger te maken.

Tips voor de toegangsweg, voordeur en inkom

• Verlicht de toegangsweg en de inkom overal goed.

• Voorzie een effen toegangsweg. Werk eventuele ongelijkheden zoals uitstekende tegels weg en zorg ervoor dat de toegangsweg is voorzien van een stroef en anti-slip oppervlak.

• Een opstapje aan de voor- of achterdeur is best niet te hoog. U kan een hellend vlak voorzien als dit toch het geval is.

• Haal vloerkleden en matten weg.

Tips voor de woonkamer

• Voorzie een draadloze telefoon of gsm die u kan meenemen.

• Overlaad de woonkamer niet met spullen, zorg voor een doorgang van minstens 90 cm breed zodat u overal gemakkelijk door kan.

• Zorg voor een stoel met een goede zithoogte en stevige armleuningen. Zo kan u makkelijker gaan zitten en rechtstaan.

• Zorg voor voldoende bewegingsruimte.

Tips voor de keuken

• Zet veelgebruikte spullen binnen handbereik.

• Zorg dat u kan zitten in de keuken. Zet een stevige stoel of kruk binnen handbereik en zorg ervoor dat de stoelen een aangepaste hoogte hebben.

• Gebruik hulpmiddelen zoals een flesopener, aangepast bestek, …

Tips voor de trappen

• Voorzie een stevig bevestigde trapleuning die niet doorbuigt.

• Voorzie de onderste en bovenste trede van een kleurverschil, zoals een fluostrook.

Tips voor de badkamer

• Zorg voor antislip in de douche en in bad.

• Voorzie een zitbankje in uw douche.

• Zorg voor handgrepen in de douche en in bad.

Tips voor het toilet

• Voorzie een handgreep of toiletverhoger.

Tips voor de slaapkamer

• Een draagbaar telefoontoestel, GSM of personen alarmsysteem (PAS°) naast het bed zijn zinvol in geval van nood.

• Zorg voor een goede verlichting die bedienbaar is vanuit het bed, bijvoorbeeld een trekkoord of nachtlampje.

AZ VESALIUS

17

Over rijgeschiktheid bij dementie Mensen kunnen tot op hoge leeftijd met de auto blijven rijden en, u bent het er misschien mee eens, wie ouder wordt vindt het vaak ook heel belangrijk om dat te blijven doen. Het is ook een belangrijke factor in het zelfstandig blijven wonen en leven.

Een aandoening zoals dementie kan een zware invloed hebben op rijgeschiktheid. In een beginstadium van de ziekte kan er vaak nog met de wagen gereden worden, maar wanneer de dementie gevorderd is, lukt dit vaak niet meer waardoor deze automobilisten een risicogroep kunnen vormen voor onveilig rijgedrag.

De Europese wetgeving vermeldt dat rijbewijzen niet mogen gegeven of verlengd worden indien er sprake is van een ernstige neurologische ziekte of ernstige gedragsbeperking als gevolg van veroudering, tenzij de aanvraag wordt ondersteund door een officieel medisch advies.

Wanneer we slagen voor ons theoretische en praktische rijexamen, beschikken we volgens de wetgever over voldoende rijvaardigheid. Dat is het aangeleerde aspect van het besturen van een voertuig.

De medisch-biologische basisvoorwaarden om die rijvaardigheid te behalen en in stand te houden noemt men rijgeschiktheid. Een persoon is rijgeschikt wanneer hij in voldoende mate over geestelijke en lichamelijke functies beschikt en niet lijdt aan bepaalde aandoeningen die een invloed hebben op de verkeersveiligheid.

Tot slot is er nog het begrip rijgedrag hetgeen plaatsvindt in het dagelijks leven.

18

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Autorijden met dementie

Er zijn verschillende vormen van dementie, en afhankelijk van de vorm ervaart u andere moeilijkheden tijdens het autorijden zoals moeilijker overzicht houden bij druk verkeer of een verminderde oriĂŤntatie.

Mensen met de ziekte van Alzheimer kunnen tijdens het autorijden last hebben van aandachtsproblemen, een verstoord waarnemingsvermogen van plaats, snelheid en richting van de eigen auto en de afstand van andere voertuigen. Als de ziekte gevorderd is en als matig tot ernstig wordt beschouwd is het niet meer veilig om zelf met de auto te rijden.

Bij andere vormen van dementie kunnen vertraagde denkprocessen de reactiesnelheid vertragen, wordt het moeilijk om risico's correct in te schatten of ervaart de chauffeur psychomotorische traagheid waardoor een fout niet snel genoeg gecorrigeerd kan worden.

Een rijgeschiktheidsonderzoek

Met een rijgeschiktheidsonderzoek wordt onderzocht of het nog veilig is om met de auto te rijden. Het is daarbij belangrijk dat de rijgeschiktheid niet bepaald wordt op basis van een diagnose alleen. Neuropsychologisch onderzoek is aangewezen om de ernst van de cognitieve beperkingen te bepalen. Dit onderzoek kan alle cognitieve domeinen in kaart brengen die een invloed kunnen hebben op het autorijden.

Naast cognitieve stoornissen vinden er vaak ook motorische en visuele stoornissen plaats.

Verder kan medicatiegebruik ook een invloed hebben op rijgeschiktheid. Een rijsimulatoronderzoek kan een nuttige aanvulling zijn op het neuropsychologisch onderzoek. Wanneer dat nodig is kan er ook nog een rijtest op de weg gebeuren.

CARA

Wanneer u wil weten of u met een medische aandoening nog kan autorijden kan u terecht bij het Centrum voor Rijgeschiktheid en voertuigaanpassing (CARA).

Dit centrum is wettelijk erkend als enige keurende instantie voor de beoordeling van de rijgeschiktheid van mensen met een eventuele rijbeperking.

Een multidisciplinair team van artsen, psychologen en experten bepalen tijdens een rijgeschiktheidsbeoordeling de voorwaarden en/of beperkingen van uw rijbewijs, en de eventuele aanpassingen die aan het voertuig moeten gebeuren.

Voor meer informatie over rijgeschiktheid kan u terecht op volgende website: https://www.vias.be/nl/particulieren/cara

AZ VESALIUS

19

De dans van het leven Alles wel beschouwd, is leven als dansen…

Dansen als vlinders van bloem tot bloem.

Dansen als kikkers van plas naar blad, jazeker, ook kikkers dansen.

De tango van de passie, vol vuur en tederheid.

De wals, de draaikolk van moeten en niet anders kunnen.

De quickstep van de vluchtigheid, wat gisteren was, is nu niet meer.

De rumba, vol klacht en melancholie.

En dan de twist, de samba en de chachacha,

met elk hun eigen vragen.

De dans van alle dagen, gedragen en gestuwd door hoop en kwetsbaarheid, door passie, pijn en tederheid, door middelmatigheid en luiheid, door woede en door koppigheid, kortom, door wie ik ben, vandaag en alle dagen.

Het oordeel van de jury van de danswedstrijd? … voorzeker matig, maar het is mijn dans.

En tussen alle schepselen, uniek en waardevol, danswaardig.

Uit ‘Op het andere been’ Kris Buckinx – Halewijn

Wek in mij de st ilte Wek in mij de stilte om naar jouw verhaal te luisteren.

Stel mij vragen die tot overweging stemmen.

Geef mij redenen om het antwoord in jou zelf te laten kiemen.

Vraag mij om vertrouwen dat onkreukbaar is.

Gun mij een overtuiging

waarmee ik ruggensteun kan bieden.

Verleen mij het voorrecht om wat zwaar is mee te dragen.

En wanneer je eenzaam bent neem dan de kleine gave van mijn vriendschap en mijn woord.

Geborgenheid ligt soms in stille dingen.

Uit: ‘Voor wie woorden zoekt’ – Kris Gelaude - Averbode

20

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Woordzoeker

AZ VESALIUS

21

Mangomoment*

In ons ziekenhuis gebruiken we al enkele jaren een tablet om contact te leggen tussen patiënten en hun familie. We delen graag enkele mooie momenten met u.

Een palliatieve patiënt droomde ervan om haar kleindochter, die in Australië woonde, nog eens te zien.

Onze ergotherapeuten zorgden ervoor dat dit is gelukt.

Deze patiënte heeft tot aan haar laatste dagen wekelijks met haar kleindochter kunnen praten, wat haar zichtbaar veel deugd deed.

Ook de kleindochter was erg blij dat ze nog lange gesprekken met haar grootmoeder kon voeren. Een mooi mangomoment dat we ons nog lang zullen herinneren.

Tijdens de coronacrisis was bezoek maandenlang niet meer toegelaten in ziekenhuizen en woonzorgcentra.

Zowel voor onze patiënten als voor hun naaste omgeving

was het enorm zwaar om weinig contact met elkaar te hebben. Na een oproep van het ziekenhuis om extra tablets in te zamelen zijn onze personeelsleden de familie van hun patiënten beginnen contacteren.

Op deze manier konden ze via videochat praten met familie en vrienden. Dit zorgde voor vreugdevolle en soms emotionele momenten. Soms werd er zelfs niets gezegd, en keken de patiënt en zijn naaste elkaar alleen maar glimlachend aan. Het scherm bracht hen even heel dicht bij elkaar.

*Mangomomenten zijn de kleine, onverwachte, verrassende, soms bijna niet waarneembare acties of gebaren tijdens de dagelijkse zorgverlening tussen patiënten, bewoners, familieleden en/of zorgverleners.

22

JAARBLAD GERIATRIE 2020

Agenda ouderenweek 2020 activiteiten in ons ziekenhuis Maandag 16 november 10.30 uur: Zingevingsgesprekken C0 14.30 uur: Chocomoussebedeling C0-E1

Dinsdag 17 november 10.30 uur: Zingevingsgesprekken B4 14.30 uur: Chocomoussebedeling B1-B4

Woensdag 18 november 10.30 uur: Film uit de tijd van toen: Ergolokaal B0-C0

Donderdag 19 november 10.30 uur: Zingevingsgesprekken B1 14.30 uur: Zingevingsgesprekken E1

Vrijdag 20 november 10.30 uur: Film uit de tijd van toen: Ergolokaal B0-C0

AZ VESALIUS

23

Vallen voorkomen?

Lees de tips in dit magazine of maak een afspraak in de valkliniek in ons dagziekenhuis geriatrie.