ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ «ΒΑΣΙΚΟΥ ΜΕΤΟΧΟΥ» (C 213/07

1)

2)

3) 3 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

Του «βασικού μετόχου» (C-213/07): Είναι θεμιτός ο περιορισμός του Σ14§9 που αποκλείει από δημόσιες συμβάσεις τον αναφερθέντα κύκλο προσώπων; Ratio: παθολογικά φαινόμενα πριν την Μεταπολίτευση. Η συνταγματική διάταξη προσέκρουε στο δίκαιο της ΕΕ που προάγει την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και την ελευθερία κίνησης κεφαλαίων, εμπορικής δραστηριότητας κλπ. Τι επικαλέστηκε η Ελλάδα ενώπιον ΔΕΕ; «Είναι ιδιοσυγκρατικό στοιχείο μας η διαφθορά». Παρενέβη ο Γενικός Εισαγγελέας που προέβη σε μία ανάλυση περί συνταγματικής ταυτότητος. Ποια η απάντηση του δικαστηρίου; Η διαφάνεια είναι ο κοινός τόπος των ευρωπαϊκών κρατών. Μπορεί ένα κράτος να εισάγει ιδιαιτερότητες ως προς αυτό το ζήτημα αρκεί να τηρούνται τα τρία όρια της αρχής της αναλογικότητας. Τελικώς, δεν έγινε δεκτό ως στοιχείο εθνικής συνταγματικής ταυτότητας της Ελλάδος, διότι ακόμη κι αν θεωρηθεί ως ιδιαιτερότητα εισάγει αμάχητα τεκμήρια σε βάρος των βασικών μετόχων και αυτό δεν είναι θεμιτό. Εάν εισήγαγε μαχητά τεκμήρια θα ήταν δεκτό. Η ίδια λογική περί αμάχητων τεκμηρίων υπάρχει και στην ΕΣΔΑ.

Υπόθεση OmegaSpielhallen (C-36/2002) «για παιχνίδια εικονικής

πραγματικότητας»: Εξαιτίας ηλεκτρονικού παιγνίου που προέβαλε την βία σημειώθηκαν στη Γερμανία ομαδικές αυτοκτονίες με αποτέλεσμα η γερμανική Κυβέρνηση να οδηγηθεί σε απαγόρευση των παιγνίων που είχαν έντονο το στοιχείο της βίας για χάριν προστασίας της αξίας του ανθρώπου. Η υπόθεση έφτασε στο ΔΕΕ εφόσον οι δημιουργοί των παιγνίων είχαν ζημιωθεί από την απαγόρευση. Προέβαλαν την ένσταση ότι η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελεί κοινό τόπο σε όλα τα εθνικά συντάγματα και δεν μπορεί να λογίζεται έτσι ως ιδιαίτερο στοιχείο συνταγματικής ταυτότητας της Γερμανίας. Πώς εντοπίζεται ένα στοιχείο όμως εθνικής συνταγματικής ταυτότητας; Χρειάζεται να «βγούμε» από το θεσμικό κομμάτι και να ανατρέξουμε στην ιστορία του κράτους (πραγματολογική βάση). Η Γερμανία επικαλέστηκε την ιδιαίτερη ευαισθησία που έχει η εν λόγω κοινότητα απέναντι στην αξία του ανθρώπου μετά τις οδυνηρές επενέργειες του ναζισμού στα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (άλλωστε βρίσκεται στο πρώτο άρθρο του γερμανικού συντάγματος ήδη πριν το πολίτευμα). Ισχυρίστηκε, λοιπόν, πως έχοντας βιώσει ένα τέτοιο «τραύμα» δεν μπορεί παρά να έχει καταστεί στοιχείο της γερμανικής συνταγματικής ταυτότητας η προστασία της αξίας του ανθρώπου. Το ΔΕΕ το δέχθηκε. Υπόθεση Coman (C-673/2016): Γάμος μεταξύ ομοφύλων (αμερικανός και ρουμάνος) στο Βέλγιο που επιτρέπει σχετικές διαδικασίες. Επιστροφή του Ρουμάνου στην χώρα καταγωγής του. Το δίκαιο της ΕΕ προβλέπει δυνατότητα άδειας διαμονής ετέρου συζύγου στην χώρα καταγωγής του πρώτου. Η Ρουμανία αντέδρασε έντονα ως προς την χορήγηση άδειας διαμονής στον αμερικανό ομοφυλόφιλο με τον ισχυρισμό ότι το εθνικό της δίκαιο δεν επιτρέπει γάμο μεταξύ ομοφύλων. Η υπόθεση έφτασε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο το οποίο είπε πως εν προκειμένω είναι αδιάφορη η ρουμανική νομοθεσία. Πέραν του ότι ο γάμος έχει ήδη τελεσθεί στις Βρυξέλλες, σε ότι αφορά την άδεια διαμονής του ζευγαριού εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της Ένωσης. Πρόκειται εξάλλου για δικαίωμα (ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης προσώπων) εντός των αρμοδιοτήτων της ΕΕ.

Πέραν της άμυνας της εθνικής συνταγματικής ταυτότητας τα κράτη πολλές φορές επικαλούνται και την προστασία της δημόσιας τάξης. Φυσικά δεν μπορεί να γίνεται η επίκληση αυτή σε μια μεγάλη γκάμα υποθέσεων παρά μόνο σε συγκεκριμένες (πρβλ. υπηρεσίες οργάνωσης στοιχημάτων, προσβολή δημοσίας αιδούς και ηθικής κλπ) και έχοντας ως αποτέλεσμα να τίθενται περιορισμοί στην οικονομική και εμπορική δραστηριότητα ή στην ελευθερία μετακίνησης προσώπων εντός της ΕΕ. Έχει πιο ισχνή δύναμη από την εθνική συνταγματική ταυτότητα αλλά δεν γίνεται δεκτό για να μην απομειωθεί πλήρως ο όρος.

Υπόθεση εντός του φακέλου→ Υπόθεση Sayn-Wittgenstein (C-208/2009): Το αυστριακό σύνταγμα απαγορεύει τους τίτλους ευγενείας. Η ενδιαφερομένη είχε αναγνωριστή ως πριγκίπισσα σε άλλο κράτος. Η Αυστρία ανακάλεσε τη ληξιαρχική πράξη.Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: Verwaltungsgerichtshof - Αυστρία.Ευρωπαϊκή ιθαγένεια (άρ.20ΣΛΕΕ) - Ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής εντός των κρατών μελών (άρ.20ΣΛΕΕ) - Συνταγματικής ισχύος νόμος κράτους μέλους περί καταργήσεως των τίτλων ευγενείας στο κράτος αυτό - Επώνυμο ενηλίκου, υπηκόου του εν λόγω κράτους, κτηθέν λόγω υιοθεσίας σε άλλο κράτος μέλους, εντός του οποίου διαμένει το πρόσωπο αυτό - Τίτλος ευγενείας και πρόθεμα δηλωτικό τίτλου ευγενείας το οποίο αποτελεί μέρος του επωνύμου - Ληξιαρχική καταχώριση από τις αρχές του πρώτου κράτους μέλους Αυτεπάγγελτη διόρθωση της καταχωρίσεως - Αφαίρεση του τίτλου ευγενείας και του δηλωτικού τίτλου ευγενείας προθέματος. Η αυστριακή Κυβέρνηση επικαλέστηκε την εθνική της συνταγματική ταυτότητα (οι τίτλοι ευγενείας δεν είναι στοιχείο δημοκρατίας). Τι είπε το ΔΕΕ; «Η επίκληση της δημοσίας τάξεως δεν αντιβαίνει στην αρχή της αναλογικότητας , αφού οι εν λόγω αρχές δεν υπερέβησαν τα επιτρεπτά όρια.» Το δικαστήριο έκανε τεχνική εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας χωρίς τεχνική ανάπτυξη σαν να είναι αυτονόητο ότι δεν παραβιάζεται η αρχή. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό ότι η νομολογία του ΔΕΕ περί συνταγματικής ταυτότητας είναι περιπτωσιολογική (γίνεται adhocστάθμιση). Μπορούσε, πάντως, να λάβει και ηπιότερα μέτρα, όπως να έχει διπλό όνομα (ένα νομικό και ένα κοινωνικό) ή να μην χρησιμοποιείται στις εξωτερικές σχέσεις ο εν λόγω τίτλος.

Είναι φανερό πως έχουμε μια ΕΕ πολλών ταχυτήτων, μία Ένωση 28 μελών που έχουν δηλώσει επιμέρους επιφυλάξεις (η Μ. Βρετανία τις περισσότερες) και που μολονότι κινούνται σε πολλαπλά επίπεδα, έχουν δύο κοινές βάσεις: ➢ Ζώνη του ευρώ ➢ Εφαρμογή της Συνθήκης Schengen (δεν την έχουν υπογράψει όλα τα κράτη)

Ιδιαίτερα σημαντικός αναδεικνύεται εδώ ο ρόλος του ΔΕΕ (ενδεχομένως να έχει αναλάβει και δυσανάλογο βάρος). Μεγάλος όγκος ύλης οι προδικαστικές παραπομπές. Το Bundesverfassungsgericht έστειλε μόνο φέτος προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, επισημαίνοντας όμως τον συμβουλευτικό χαρακτήρα της κρίσης του.

Τα εθνικά δικαστήρια έχουν διακριτική ευχέρεια ή δέσμια αρμοδιότητα να αποστείλουν προδικαστικό ερώτημα;

Διακριτική ευχέρεια να κρίνουν την αναγκαιότητα της κρίσης του ΔΕΕ (εάν εφαρμόζεται δίκαιο της Ένωσης και εάν υπάρχει διχογνωμία ή ασάφεια ως προς την ορθή εφαρμογή του Ενωσιακού Δικαίου). Άπαξ και εξαχθεί ως συμπέρασμα η ανάγκη

κρίσης απ’ το ΔΕΕ, το δικαστήριο πρέπει (θεωρητικά τουλάχιστον) να αποστείλει και να περιμένει την απάντηση του ΔΕΕ αναστέλλοντας την εκδίκαση. Δέσμια αρμοδιότητα όταν: (α) Το δικαστήριο εκδίδει σε τελευταίο βαθμό (δηλαδή στην Ελλάδα το ΣτΕ και ο ΑΠ) (β) Εάν τίθεται ζήτημα κύρους της πράξης που έχει εκδοθεί από όργανο της Ένωσης (πρβ. Υπόθεση Cilfit)

Το ΔΕΕ συχνά χρησιμοποιεί τη Θεωρία της σαφούς πράξης: δεν είναι αναγκαίο το προδικαστικό ερώτημα όταν έχουμε πράξη (προφανώς) σαφή. Σαφής είναι ένας κανόνας δικαίου όταν θα τον εφάρμοζαν όλοι οι άλλοι εθνικοί δικαστές των λοιπών ευρωπαϊκών κρατών – ο δικαστής πρέπει να είναι σίγουρος προς τούτο (πρακτικά αδύνατον). Πρβλ. ΣτΕ 2348/2017 αναφορικά με το άσυλο των Συρίων.

Στην Ελλάδα έχουμε ανάλογο θεσμό προδικαστικού ερωτήματος (εντός του εθνικού δικαιοδοτικού συστήματος);

Άρθρο 1 παρ.2 ν.3900/2010. Προδικαστικό ερώτημα στο ΣτΕ από κατώτερο δικαστήριο. Λαμβάνοντας υπόψη την ιεραρχία των εθνικών δικαστηρίων είναι εύλογο να υπάρχει ο εν λόγω θεσμός. Σε επίπεδο όμως προδικαστικής παραπομπής από το ΣτΕ στο ΔΕΕ η διαδικασία αποκτά άλλη σημασία. Το ανώτατο εθνικό δικαστήριο είναι σαν να απεκδύεται ένα κομμάτι της κυριαρχίας του και να το παραχωρεί σε μια υπερεθνική δομή αναγνωρίζοντας πως δεν μπορεί και δεν έχει τον τελευταίο λόγο. Αυτός είναι ο λόγος που ορισμένα εθνικά δικαστήρια είναι ακόμη πολύ διστακτικά με τον θεσμό και συνιστούν τροχοπέδη στον διάλογο μεταξύ εθνικού και ευρωπαϊκού δικαστηρίου (πρβλ. Bundesvervassungsgericht).

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ

ΒΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΕ (ΣΥΝΗΘΗΣ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ-294 ΣΛΕΕ)

1)Η Κομμισσιόν ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ και στέλνει την πρότασή της στο ΕΚ και το Συμβούλιο των Υπουργών(τριλογία Κομμισιόν, ΕΚ, ΣΥπ.) }το ΕΚ υιοθετεί την πρόταση + το ΣΥπ. υιοθετεί την πρόταση = υιοθέτηση της νομοθετικής πράξης σύμφωνα με το λεκτικό/γράμμα του ΕΚ (υιοθέτηση στην πρώτη ανάγνωση)

2) Η ΚομμισσιόνΠΡΟΤΕΙΝΕΙ και στέλνει την πρότασή της στο ΕΚ και το Συμβούλιο των Υπουργών(τριλογία Κομμισιόν, ΕΚ, ΣΥπ.) }το ΕΚ ΔΕΝ υιοθετεί την πρόταση } η πράξη απορρίπτεται (ό,τι και να πει το ΣΥπ)

3)Η ΚομμισσιόνΠΡΟΤΕΙΝΕΙ και στέλνει την πρότασή της στο ΕΚ και το Συμβούλιο των Υπουργών(τριλογία Κομμισιόν, ΕΚ, ΣΥπ.) }το ΕΚ υιοθετεί την πρόταση ≠ το ΣΥπ. δεν υιοθετεί την έγκριση του ΕΚ, αλλά διατυπώνει τη δική του θέση }περνάμε στη φάση της δεύτερης ανάγνωσης}

α) το ΕΚ εγκρίνει την πρόταση του ΣΥπ. ή μένει άπραγο } η νομοθετική πράξη υιοθετείται (όπως τη διαμόρφωσε το ΣΥπ.)

β) το ΕΚ απορρίπτει την θέση του ΣΥπ.(veto) } η πράξη απορρίπτεται

γ) το ΕΚ προτείνει τροποποιήσεις (επί της θέσης του ΣΥπ.) }επανεξέταση από την Κομμισσιόν και:

i) το ΣΥπ. εγκρίνει ΟΛΕΣ τις τροποποιήσεις του ΕΚ } η νομοθετική πράξη υιοθετείται

ii)τοΣΥπ. ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΙ ΟΛΕΣ τις τροποποιήσεις του ΕΚ }

α) το κείμενο πάειτότε στην Επιτροπή Συνδιαλλαγής (ConciliationCommittee/CC)(φάση τρίτης ανάγνωσης), η οποία, αν εγκρίνει το κοινό κείμενο, μετά απαιτείται και η έγκριση του ΕΚ και ΣΥπ.: αν υπάρξει } η νομοθετική πράξη υιοθετείται ≠ αν δεν υπάρξει(επειδή το ΕΚ και/ή το ΣΥπ. δεν εγκρίνει το κοινό κείμενο) } η πράξη απορρίπτεται

β) αν, ωστόσο, στην έναρξη της φάσης της τρίτης ανάγνωσης (3.γ.2.α.) η Επιτροπή Συνδιαλλαγής (ConciliationCommittee/CC) ΔΕΝ συμφωνεί πάνω στο κοινό κείμενο } η πράξη απορρίπτεται.

Όνομα

Διατάξεις

Εκπροσω πεί

Σύνθεση ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΑΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΕ

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

15 ΣΕΕ

Την ΕΕ

28 αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (σήμερα ο Ντόναλντ Τουσκ) και ο Πρόεδρος της Κομμισσιόν (Ζ.Κ.Γιούνκερ)…Ο Ύπατος εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας συμμετέχει στις εργασίες του….σύνολο=31/Συγκ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

14 ΣΕΕ,223

ΣΛΕΕ επ.

Τους λαούς της ΕΕ/Τη δημοκρατική αρχή 751 ευρωβουλευ τές εκλεγόμενοι ανά πέντε έτη από το λαό

Συμβούλιο Υπουργών ή Συμβούλιο της ΕΕ 16 ΣΕΕ, 237 ΣΛΕΕ επ. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ

28 μέληυπουργοί των κρατών-μελών ανάλογα με το υπό συζήτηση θέμα(πχ αν μιλάνε για γεωργία, τότε θα απαρτίζεται από 28 υπουργούς γεωργίας)

ΕπιτροπήΚομμισσιόν

17 ΣΕΕ, 244 ΣΛΕΕ Την ΕΕ

28 επίτροποι-ένας για κάθε μέλος εκ των οποίων ο ένας είναι ο πρόεδρος(που προτείνεται από το ευρωπαϊκό συμβούλιο και εκλέγεται από το κοινοβούλιο)/το ευρωπαϊκό συμβούλιο σε συνεργασία με τον πρόεδρο αναδεικνύει στη συνέχεια τα άλλα 27 μέλη και ως ενιαίο σώμα υπόκειται η

Κύριες αρμοδιότητ ες

αλείται τακτικώς 4 φορές το χρόνο (και δη 2 φορές ανάεξάμηνο) Παρέχει στην ΕΕ την αναγκαία για την ανάπτυξή της ώθηση και καθορίζει τους γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς και προτεραιότητες/Αποφα σίζει με συναίνεση, εκτός αν ορίζουν άλλως οι Συνθήκες/Δεν έχει νομοθετικές αρμοδιότητες ΑΛΛΑ αποτελεί το κορυφαίο πολιτικό όργανο της ΕΕ Ασκεί από κοινού με το Συμβούλιο της ΕΕ νομοθετικά και δημοσιονομικ ά καθήκοντα/Α σκεί καθήκοντα πολιτικού ελέγχου και συμβουλευτι κά καθήκοντα υπό τους όρους που προβλέπονται στις Συνθήκες/Εκ λέγει τον Πρόεδρο της Κομμισσιόν Ασκεί από κοινού με το ΕΚ νομοθετικά και δημοσιονομικά καθήκοντα/Ασκεί καθήκοντα χάραξης πολιτικών και συντονισμού σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που προβλέπουν οι Συνθήκες/Συνάπτ ει Συμφωνίες με Τρίτα Κράτη και διακόπτει/ακυρώ νει τις Συμφωνίες/Αποφ ασίζει με ειδική πλειοψηφία, εκτός αν ορίζουν άλλως οι Συνθήκες

επιτροπή των 28 μελών στην εγκριτική ψήφο του ΕΚ Προάγει το κοινό συμφέρον της ΕΕ και αναλαμβάνει κατάλληλες πρωτοβουλίες για το σκοπό αυτό/Μεριμνά για την εφαρμογή των Συνθηκών και των μέτρων που θεσπίζονται βάσει αυτών από τα θεσμικά όργανα/Επιβλέπει την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ υπό τον έλεγχο του ΔΕΕ(ειδικά σε ζητήματα δικαίου του Ανταγωνισμού)/Ε κτελεί τον προϋπολογισμό και διαχειρίζεται τα προγράμματα/Ασκ εί συντονιστικά, εκτελεστικά και διαχειριστικά καθήκοντα/Εξασφ αλίζει την εξωτερική εκπροσώπηση της ΕΕ (πλην κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και όσες άλλες περιπτώσεις αναφέρουν οι Συνθήκες)/Αναλα μβάνει πρωτοβουλίες για τον ετήσιο και πολυετή προγραμματισμό της ΕΕ με στόχο την επίτευξη διοργανικών συμφωνιών.

11η Εβδομα δα

Τρίτη 30ο Μάθημα

Σχολιασμός της επικαιρότητας 21/05/2019

Απόφαση του ΣτΕ για την 13η και 14η σύνταξη→ πρόβλημα η διαρροή της διάσκεψης (ποινικό

αδίκημα)

Συνέβη και στις Ραδιοτηλεοπτικές άδειες (Μάνδρου) κατά το σκέλος του διατακτικού και κάποιων στοιχείων του σκεπτικού. Υπάρχει κίνδυνος παραποίησης στοιχείων. Γιατί συμβαίνει το φαινόμενο:

1)Γρήγορη μετάδοση των ειδήσεων 2)Δέσμευση δικαστηρίου ώστε να μην διαφοροποιήσει το περιεχόμενο της απόφασης μέχρι τη δημοσίευση (έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς) 3) Άσκηση προπαγάνδας 4) Ανοχή των θεσμών (και ιδίως του εισαγγελικού).

ΑΠ υπόθεση Μονής Βατοπεδίου: προσπάθεια περιορισμού του ποινικού αδίκου της εν λόγω γνωστοποίησης στοιχείων υπό την έννοια ότι δημοσιοποιούνται στοιχεία τα οποία ούτως ή άλλως θα δημοσιοποιηθούν μεταγενέστερα. Πώς θα αντιμετωπιστεί η παθογένεια; Δεν συνιστά ορθολογική λύση η άρση του τηλεφωνικού απορρήτου. Και οι 30 δικαστές που είναι στην Ολομέλεια (+γραμματείς) δεν είναι μικρή δεξαμενή προσώπων. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να τηρείται το απόρρητο, και μάλιστα σε περιπτώσεις διαρροής της πληροφορίας σε κύκλο εκτός των νομίμως παρόντων στη δίκη δεν πρέπει ο Εισαγγελέας να κινηθεί αυτεπαγγέλτως (ανοχή).

Υποθετική ορθολογική λύση: Δημόσια ανακοίνωση ως προς το αποτέλεσμα της απόφασης (στις σοβαρές υποθέσεις). Να συμβαίνει στην οριστική δικαστική προστασία όπως συμβαίνει και στην προσωρινή. Στα μεγάλα δικαστήρια (πχ. ΕΔΔΑ) αναρτάται η απόφαση άμεσα και στην ιστοσελίδα. Μπορεί ο δημοσιογράφος να έχει πρόσβαση στην απόφαση πριν τους διαδίκους (τραγική ειρωνεία). Καταδεικνύεται πρόβλημα στην αξιοκρατία και στην διαφάνεια. Η Πολιτεία δεν θέλει άκρες, θέλει θεσμούς.

Υπό το πρίσμα του νομικού ρεαλισμού αξίζει να εξετάσουμε την θεσμική επιρροή του Προέδρου ενός ανωτάτου δικαστηρίου καθώς επίσης και το γεγονός κυβερνητικής του τοποθέτησης. Το ΣτΕ είχε χαρακτηριστεί από μια διαδοχή ανδρών (Ρίζος- Σακελλαρίου) με περισσότερο αντιστασιακή στάση απέναντι στις κρατικές πιέσεις κυρίως ενόψει της δημοσιονομικής κρίσης. Ιδιαίτερα σε ό τι αφορά τα εργασιακά, είχε επιδιωχθεί η διατήρηση των ισορροπιών και όχι η υποβάθμιση των εργασιακών κεκτημένων. Πλέον, στην Προεδρία του ΣτΕ έχει ανέλθει η κ. Σακελλαροπούλου, η οποία προκρίνει μια ολιστική προσέγγιση του δικαίου, μακριά από απολυτότητες και συμβατικούς τρόπους ερμηνείας. Στην νέα απόφαση, μολονότι το ΣΤ’ Τμήμα και η Εισηγήτρια υποστήριξαν την αντισυνταγματικότητα των εν λόγω διατάξεων (είχε κριθεί άλλωστε ξανά η αντισυνταγματικότητα και σε προηγούμενες αποφάσεις Ελ.4327/2014) , η Ολομέλεια (στην οποία παραπέμφθηκε η υπόθεση βάσει Σ100παρ5) απεφάνθη υπέρ της συμβατότητας τους προς το Σύνταγμα.

Μέσα σε ένα δικαστήριο συνήθως υπάρχουν περισσότερες από μια τάσεις (ανάλογα τις προσεγγίσεις κάθε δικαστή). Έτσι, ένας δικαστής μπορεί να είναι περισσότερο φιλελεύθερος ή κρατιστής, θρησκόφιλος ή ουδετερόφιλος, υπέρμαχος πρωτίστως των δικαιωμάτων ή περισσότερο τηςτήρησης των τύπων της διοικητικής διαδικασίας. Εντούτοις, είναι κατακριτέες τυχόν διακυμάνσεις της νομολογίας μιας χώρας ανάλογα με την φυσιογνωμία του εκάστοτε Προέδρου και της πίεσης ή επιρροής που ασκεί. Ακόμη και για το εάν θα μεταφερθεί η υπόθεση από το Τμήμα στην Ολομέλεια λόγω μείζονος σπουδαιότητας αποφαίνεται ο/η Πρόεδρος. Η Ολομέλεια δικάζει συνήθως μία φορά το μήνα, ημέρα Παρασκευή. Διακρίνεται σε μείζονα (30 δικαστές) και ελάσσονα. Το Σ1975 διακρίνεται από έναν πλουραλισμό αντιτιθέμενων πόλων.

Πχ. χαρακτηριστικό παράδειγμα: Σχέσεις κράτους- εκκλησίας (δίπολο Σ3-Σ13). Στόχος είναι η δημοκρατική συναίρεση των δύο πόλων με εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Η ελληνική νομολογία εντός 20ετίας δεν είναι σταθερή. Πάντως, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα δικαιοδοτικά όργανα αντικατοπτρίζουν και ένα κομμάτι της πεποίθησης δικαίου του λαού που υφίσταται μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, το οποίο στην πορεία του χρόνου μεταβάλλεται, ίσως να εξηγείται το φαινόμενο. Εξάλλου, καμία κοινωνία δεν μπορεί να είναι ποτέ σταθερή.

Συνέχεια Κεφαλαίου με τον Εξευρωπαϊσμό του Εθνικού Δικαίου

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΣΔΑ- ΧΘΔ/ΕΕ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΔΔΑ- ΔΕΕ

ΕΣΔΑ και πηγές του Ευρωπαϊκού Δικαίου συναποτελούν ένα ευρωπαϊκό όλον εντός του οποίου λαμβάνουν χώρα συνεχείς αλληλεπιδράσεις, ομοιόμορφες συναιρέσεις, αλλά ορισμένες φορές και εντάσεις.

Διαφορές στην έκταση και στο περιεχόμενο

ΕΣΔΑ

Θέσπιση:Συμβούλιο της Ευρώπης: παράγει θεματικές συμβάσεις με πιο σημαντική την ΕΣΔΑ (διεθνής συνθήκη) 45 κράτη της Ευρώπης Πεδίο εφαρμογής: Αφορά την ύλη δικαιωμάτων συνολικά. Η παραβίαση αυτών είναι δυνατόν να οδηγεί σε καταδίκη.

Περιεχόμενο και εύρος δικαιωμάτων:

Στενότερος κύκλος δικαιωμάτων, περιορισμένο εύρος ως προς την έκταση

Στατικός χαρακτήρας ως προς την

παραγωγή νόμων από συγκεκριμένα όργανα: Όχι διαρκής δικαιοπαραγωγικός μηχανισμός μέσω συγκεκριμένων οργάνων/ Τι όργανα έχω; Δικαστήριο + το Συμβούλιο της Ευρώπης

ΧΘΔ/ΕΕ (+ λοιπές πηγές ΕΕ) Θέσπιση:

Συνθήκη της Λισαβόνας 28 κράτη της ΕΕ

Πεδίο εφαρμογής: Εφαρμόζεται μόνο εντός ΕΕ (όχι οριζόντια εφαρμογή)

Περιεχόμενο και εύρος δικαιωμάτων:

Δικαιώματα και 2ης και 3ης γενιάς (π.χ. περιβάλλον) Ευρύτερος κύκλος

Δυναμικός χαρακτήρας παραγωγής των νόμων:

Συχνή και διαρκής νομοπαραγωγή από τα τρία όργανα της ΕΕ (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο). Παράγονται κυρίως Κανονισμοί και Οδηγίες!

Στατικός χαρακτήρας ως προς την τροποποίηση των νόμων

(εμπλουτισμός της ΕΣΔΑ με νέα

Δυναμικός χαρακτήρας ως προς την τροποποίηση των πηγών του δικαίου

δικαιώματα, εξέλιξη της στον χρόνο, αναθεώρηση τυχόν περιεχομένου της) : υπάρχει μεν η δυνατότητα τροποποίησης αλλά δεν είναι τόσο απλή και συχνή. Δεν υπάρχει διαρκής τροποποιητικός μηχανισμόςτροποποίηση με πρωτόκολλά Ιεραρχία: ανώτερη τυπικού νόμου αλλά όχι του Σ Ιεραρχία: Σ28 αρχή υπεροχής δικαίου ΕΕ έναντι και τυπικού νόμου, αλλά και του ίδιου του εθνικού συντάγματος (ανώτερη τυπική ισχύς)

Π.χ.1 Απαλλοτρίωση με διασυνοριακό ενδιαφέρον- οικονομική διάσταση- ελευθερία κίνησηςαρμόδια η ΕΕ. Επίκληση:

-ΧΘΔ/ΕΕ

-ΕΣΔΑ (δικαίωμα περιουσίας)

-Σύνταγμα (Σ17-18-106)

Π.χ2. Παρεμποδίζει το κράτος τους βουδιστές να ασκήσουν τη λατρεία – δεν είναι κατ’ αρχήν αρμόδια η ΕΕ. Μολονότι ο χάρτης προβλέπει σχετικό δικαίωμα, πρέπει πρώτα η ΕΕ να είναι αρμόδια για το θέμα αυτό. Επίκληση:

-ΕΣΔΑ

-Σύνταγμα

ΑΡΑ, ΧΘΔ/ΕΕ→ καθ’ ύλιν ευρύτερος ως προς τα δικαιώματα, αλλά→στενότερος ως προς το πεδίο εφαρμογής

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (ΕΔΔΑ)

Έχει σημαντικό θεσμικό ρόλο, λόγω του αντικειμένου του (δικαιώματα), που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ετέθησαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος (έντονα φιλελεύθερος και ατομοκεντρικός χαρακτήρας) Έχει αναχθεί σε οιονεί συνταγματικό δικαστήριο, γιατί τα κράτη οικειοθελώς κατά βάσιν αναγνωρίζουν την δύναμη του Βέβαια, μοιάζει πιο πολύ με διεθνές δικαστήριο, παρά με ευρωπαϊκό ως προς τη φυσιολογία του (κοιτά ατύπως και τις συναινέσεις των κρατών και δεν λειτουργεί ως φορέας επιβολής όπως το ΔΕΕ) SOS Ο θεσμός της ατομικής προσφυγής (για όσα κράτη την έχουν συμβατικά αποδεχθεί) είναι που έχει υπογραμμίσει εν τοις πράγμασι την σπουδαιότητα και αποτελεσματικότητα του δικαστηρίου! Δίνεται η δυνατότητα σε κάθε ευρωπαίο

πολίτη να προσφύγει κατά του κράτους του (σημαντικό όπλο κατά της εξάρτησης από ενδιάμεσο όργανο) Το ΕΔΔΑ κάνει έλεγχο των εθνικών συνταγμάτων με εργαλείο την ΕΣΔΑ (ανάγκη συνοχής μεταξύ εθνικού δικαίου και νομολογίας ΕΔΔΑ- αποφυγή αντιφάσεων- αυτό επηρεάζει και τον θεσμικό-πολιτικό ρόλο του δικαστηρίου) Η ΕΣΔΑ άρχισε σταδιακά να διεκδικεί την αρχή της υπεροχής του δικαίου της ΕΕ Ο στατικός χαρακτήρας της ΕΣΔΑ οδηγεί συχνά το ΕΔΔΑ σε δημιουργική ερμηνεία των διατάξεων της, ούτως ώστε να καλύπτονται και δικαιώματα που δεν είναι ρητώς καταγεγραμμένα στη Συνθήκη και άρα να παρέχεται αποτελεσματικότερη δικαστική προστασία. Ο δικαστής κάνει συχνά διασταλτική ερμηνεία των άρθρων για να διορθώσει την ατελή καταγραφή μέσω μιας προκρούστειας ένταξης. Πχ: Το δικαίωμα στο Ιδιωτική και οικονομική περιβάλλον → ζωή (ΕΣΔΑ8) Εργασιακά δικαιώματα Απαγόρευση → βασανιστηρίων (ΕΣΔΑ3) και δουλείας (ΕΣΔΑ4) Οικονομική ελευθερία → Δικαίωμα στην περιουσία Το ΕΔΔΑ είναι πολύ αυστηρό όπου θίγεται κάποια προσωπική ελευθερία → έλεγχος μεγάλης έντασης Αντιθέτως, όπου εντοπίζει υποθέσεις με έντονη πολιτική χροιά, βρισκόμενο σε αμηχανία αρχίζει τις σταθμίσεις και υποχωρεί. Συχνά λαμβάνει υπόψη του εάν είναι το ίδιο καθ’ ύλιν αρμόδιο να αποφανθεί ή εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια του εθνικού νομοθέτη να ρυθμίσει ένα ζήτημα. Προκειμένου να καταλήξει σε αυτήν την στάθμιση ο δικαστής του ΕΔΔΑ δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψη του και την εθνική έννομη τάξη του καθ’ ου η προσφυγή κράτους και τις εν λόγω ιδιαιτερότητες αυτού (ενώ το ΔΕΕ εκφέρει τεχνικές κρίσεις: αρχή υπεροχής Ενωσιακού- αδιάφορο το εθνικό δίκαιο- σπάνια εφαρμόζεται η άμυνα περί εθνικής συνταγματικής ταυτότητας- το όριο ελέγχου της συνταγματικής ταυτότητας στο ΕΔΔΑ είναι ευρύτερο). Το ΕΔΔΑ χαρακτηρίζεται στις κρίσεις του από μια δικαιοπολιτική προσέγγιση των πραγμάτων , ευαισθησία σε ότι αφορά τον σκληρό κορμό του εθνικού κράτους) Στην τελική η φύση της υπόθεσης (και κατ’ επέκταση η στάση του ΕΔΔΑ) καθορίζεται από την ίδια τη φύση του προσβαλλόμενου δικαιώματος (θεμελιώδες φιλελεύθερο δικαίωμα ή θετικιστικό ; ) Στόχος ΕΔΔΑ: μια δημοκρατική και ανεκτή κοινωνία, πλουραλιστική (ιδεολογική εξάλειψη καταλοίπων της Σοβιετικής Ένωσης). Να μην επιβάλουν επαχθείς περιορισμούς τα κράτη ≠ ΔΕΕ: κυριαρχεί ο οικονομικός χαρακτήρας της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς.

Σχετικές σημαντικές υποθέσεις:

Υπόθεση Βαλλιανάτος κατά Ελλάδος 2013:

Η υπόθεση «Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος» αφορά το «σύμφωνο συμβίωσης» που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα με το νόμο 3719/2008και τον τίτλο «Μεταρρυθμίσεις που αφορούν στην οικογένεια, τα παιδιά και την κοινωνία». Αυτός ο νόμος επέφερε βελτιώσεις στην επίσημη μορφή της «σχέσης», επιτρέποντας στα εμπλεκόμενα πρόσωπα να αναγνωρίσουν τη σχέση τους σε πιο ευέλικτο νομικό πλαίσιο σε σχέση με αυτό του γάμου. Οι ενάγοντες διαμαρτυρήθηκαν ότι ο νόμος 3719/2008 απευθύνεται αποκλειστικά σε ετερόφυλα ζευγάρια

αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο τις ενώσεις ομοφυλόφιλων προσώπων (βάσει ελληνικής νομολογίας που εισήχθη το 2008). Ισχυρίσθηκαν ότι η ελληνική Πολιτεία έχει εισαγάγει μία διάκριση, η οποία κατά την γνώμη τους συνιστά διακρίσεις εις βάρος τους. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επεσήμανε στην απόφαση του ότι ανάμεσα στις 19 χώρες μέλη που έχουν αναγνωρίσει μια «αστική ένωση» πέραν του γάμου, μόνο η Λιθουανία και η Ελλάδα έχουν εισαγάγει διακρίσεις κατά των ομοφυλοφίλων, αποκλείοντας από την ένωση αυτή τα άτομα του ιδίου φύλου. Κατά τη γνώμη του, δεν ήταν αναγκαία για την επίτευξη του σκοπού του Νόμου μία τέτοια διάκριση, η οποία απαγορεύει στα άτομα του ιδίου φύλου να προσέρχονται σε μία τέτοια ένωση και καταδίκασε τελεσίδικα την Ελλάδα. Με την απόφασή του, λοιπόν καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, καθώς και για παραβίαση των διατάξεων που απαγορεύουν τις διακρίσεις και την υποχρέωσε να καταβάλει από 5.000 ευρώ στον καθένα από τους ενάγοντες, καθώς και τη δαπάνη για δικαστικά έξοδα.

Υπόθεση Lautsi κατά Ιταλίας, 2013:

Κρίθηκε ότι η ύπαρξη του θρησκευτικού συμβόλου του σταυρού σε σχολικές αίθουσες διδασκαλίας αποτελεί παραβίαση δύο ανθρώπινων δικαιωμάτων: του δικαιώματος στην εκπαίδευση και του δικαιώματος στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Στην δίκη άσκησε εκ τρίτου παρέμβαση με υπόμνημά του και το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, υπέρ της προσφεύγουσας. Η προσφεύγουσα, κα. Lautsi είναι ιταλίδα και το 2001-2002 τα δύο παιδιά της παρακολουθούσαν μαθήματα σ' ένα δημόσιο σχολείο της Ιταλίας. Σε όλες τις τάξεις υπήρχε στον τοίχο ο σταυρός. Η προσφεύγουσα θεώρησε ότι αυτό ήταν αντίθετο με την αρχή της ουδετερότητας με την οποία επιθυμούσε να μεγαλώσει τα παιδιά της. Ενημέρωσε το σχολείο για την θέση της, αναφερόμενη σε μια αρεοπαγητική απόφαση του 2000, κατά την οποία κρίθηκε ότι η ύπαρξη του σταυρού στα εκλογικά κέντρα ήταν αντίθετη στην αρχή της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους. Τον Μάη του 2002 το διοικητικό συμβούλιο του σχολείου αποφάσισε ότι οι σταυροί θα παραμείνουν στις αίθουσες διδασκαλίας

Τον Ιούλιο του 2002 η προσφεύγουσα προσέβαλε την απόφαση του σχολείου στο Διοικητικό Δικαστήριο, ισχυριζόμενη ότι παραβίαζε τις συνταγματικές αρχές της ουδετερότητας και ανεξαρτησίας των κρατικών αρχών σε θρησκευτικά θέματα. Το Υπουργείο Κρατικής Παιδείας που προσήλθε ως διάδικος υπογράμμισε ότι η υπάρχουσα κατάσταση ήταν υποχρεωτική λόγω βασιλικών διαταγμάτων του 1924 και 1928. Το 2004 το Διοικητικό Δικαστήριο εξέδωσε μια απόφαση για την παραπομπή της υπόθεσης στο Συνταγματικό Δικαστήριο, ώστε να εξεταστεί η συνταγματικότητα της παρουσίας των σταυρών στις σχολικές αίθουσες. Στο Συνταγματικό Δικαστήριο, η Κυβέρνηση είπε ότι αυτή η απεικόνιση (του σταυρού) είναι φυσιολογική, καθώς ο σταυρός δεν είναι μόνο ένα θρησκευτικό σύμβολο

αλλά επίσης η "σημαία" της μόνης Εκκλησίας που μνημονεύεται στο Σύνταγμα (δηλ. της

Καθολικής Εκκλησίας), ένα σύμβολο του Ιταλικού Κράτους. Άρα, πρόκειται και για πολιτιστικό σύμβολο πέρα από θρησκευτικό! Εξάλλου, είναι στατικό σύμβολο και δεν αλληλεπιδρά με το υποκείμενο.Το Δεκέμβρη του 2004 το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία για την υπόθεση με τη λογική ότι η προσβαλλόμενη πράξη ήταν κανονιστική κι όχι νομοθετική. Η υπόθεση επανήλθε στο διοικητικό δικαστήριο, το οποίο τελικά απέρριψε την προσφυγή της αιτούσας. Έκρινε ότι ο σταυρός ήταν σύμβολο της Ιταλικής ιστορίας και πολιτισμού, άρα και της ιταλικής ταυτότητας και ότι συμβολίζει τις αρχές της ισότητας, ελευθερίας και ανεκτικότητας, όπως επίσης και την ουδετερότητα του Κράτους. Το 2006 η προσφυγή απορρίφθηκε κι από το Συμβούλιο της Επικρατείας, με την αιτιολογία ότι ο σταυρός αποτελεί μια από τις αρχές της ουδετερότητας του Ιταλικού Συντάγματος και αντιπροσωπεύει τις αξίες της αστικής ζωής. Στη συνέχεια η προσφεύγουσα κατέθεσε την προσφυγή της στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ατόμου.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η παρουσία του σταυρού στις σχολικές αίθουσες εύκολα εκλαμβάνεται από τους μαθητές όλων των ηλικιών ως ένα θρησκευτικό σύμβολο το οποίο τους επιβάλλεται μέσα από την επίσημη εκπαίδευση. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύει τους θρησκευόμενους μαθητές, αλλά και να προκαλεί απέχθεια στους μαθητές που ακολουθούν άλλες θρησκείες ή είναι άθεοι, ιδιαίτερα εκείνοι που ανήκουν σε θρησκευτικές μειονότητες. Η ελευθερία του να μην ακολουθείς κάποια θρησκεία (περιλαμβανόμενη στην θρησκευτική ελευθερία που κατοχυρώνεται από την ΕΣΔΑ) δεν αφορά μόνο την θρησκευτική εκπαίδευση, αλλά περιλαμβάνει όλες τις πρακτικές και τα σύμβολα που εκφράζουν μία πίστη, μια θρησκεία ή την αθεϊα. Αυτή η ελευθερία αξίζει ιδιαίτερης προστασίας, όταν το ίδιο το

Κράτος προωθεί μια συγκεκριμένη θρησκεία σε μέρη και διαδικασίες που οι πολίτες δεν μπορούν να αποφύγουν ή δεν θα μπορούσαν να το κάνουν χωρίς υπέρμετρο κόπο και

θυσία. Σε αυτές τις τελευταίες γραμμές βρίσκεται το πνεύμα αλλαγής που φέρνει αυτή η απόφαση:

έξω τα θρησκευτικά σύμβολα που χρησιμοποιεί το κράτος από όλες τις διαδικασίες που οι πολίτες δεν μπορούν να αποφύγουν.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ουσιαστικά καλεί τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπη να αφαιρέσουν τα θρησκευτικά σύμβολα όχι μόνο από τα σχολεία, αλλά και από τα δικαστήρια, τις δημόσιες υπηρεσίες, τον στρατό, τις ορκωμοσίες δημόσιων λειτουργών και όλες τις περιστάσεις της δημόσιας ζωής στις οποίες οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ουσιαστικά ενθαρρύνει τους πολίτες ατομικά αλλά και με τη δράση τους στο πλαίσιο μη κυβερνητικών οργανώσεων, να διεκδικήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα που από την δεκαετία του 1950 θεσπίστηκαν στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Υπόθεση Σιταρόπουλος κατά Ελλάδος (ψήφος για τους Εκτός Επικρατείας), 2007: έχει αναλυθείεκτενώς Υπόθεση PSI, PrivateSectorInvolvement(για ανταλλαγή ελληνικών ομολόγων με σκοπό το «κούρεμα του ελληνικού χρέους24 , ως τρόπος αναδιάρθρωσης του χρέους

με την εμπλοκή ιδιωτών επενδυτών), 2011:

Οι ενάγοντες των κύριων δικών, άπαντες κάτοικοι Γερμανίας, απέκτησαν ομόλογα της Ελληνικής Δημοκρατίας που κατατέθηκαν στους λογαριασμούς τους κινητών αξιών τους οποίους διαχειρίζονταν τράπεζες.Κατόπιν της εκδόσεως του νόμου 4050/2012, η Ελληνική Δημοκρατία, τον Φεβρουάριο του 2012, απηύθυνε στους ενάγοντες των κύριων δικών πρόσκληση ανταλλαγής δανείων που προέβλεπε, ιδίως, την ανταλλαγή των ελληνικών κρατικών ομολόγων με νέα κρατικά ομόλογα σημαντικά μειωμένης ονομαστικής αξίας. Για την υλοποίηση της ανταλλαγής αυτής προβλεπόταν η ρητή αποδοχή εκ μέρους των ιδιωτών πιστωτών.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε τέτοια αποδοχή εκ μέρους κανενός από τους ενάγοντες των κύριων δικών, η Ελληνική Δημοκρατία προχώρησε εντούτοις τον Μάρτιο του 2012 στην

24 Το ελληνικό Δημόσιο δανειζόταν για χρόνια συνάπτοντας δάνεια με τρίτα κράτη, με ιδιώτες με ασφαλιστικά ταμεία, με ασφαλιστικές εταιρίες , με ξένες τράπεζες, μέσω funds κλπ πέραν των χρημάτων που έπαιρνε από ΕΕ και ΕΚΤ. Ένας άλλος τρόπος δανεισμού (εσωτερικού) είναι μέσω της λήψης ομολογιακού δανείου. Η Ελλάδα έβγαζε ομόλογα (αξιόγραφα που ενσωματώνουν μια απαίτηση ) στη διεθνή αγορά προκειμένου να αγοραστούν από επενδυτές και με αυτόν τον τρόπο εισέπραττε ως αντίτιμο δάνεια. Όταν έφθασε η ημερομηνία λήξης της των ομολόγων η Ελλάδα όφειλε να αποπληρώσει τα εν λόγω δάνεια με τον συμφωνημένο τόκο. Επειδή λοιπόν δεν μπορούσε να αποπληρώσει τα χρέη της, για να μην οδηγηθεί σε χρεωκοπία μεταξύ των επενδυτών έγινε ανταλλαγή των ελληνικών ομολόγων κατά τέτοιον τρόπο ούτως ώστε τα νέα ομόλογα να έχουν το 50% της ονομαστικής αξίας των παλαιών. Άρα, μιλούμε για κούρεμα χρέους προς τους ιδιώτες της τάξεως του 50% (από 200 δις έγιναν 100 δις αλλά με νέους όρους). Προς αντιστάθμισμα της μείωσης της ονομαστικής τους αξίας τα νέα ομόλογα θα έχουν μακρύτερο χρόνο αποπληρωμής και υψηλότερο επιτόκιο, ούτως ώστε οι δανειστές να έχουν όσο το δυνατόν μικρότερη ζημιά. Επομένως, και το κράτος βγήκε κερδισμένο (αποτροπή χρεωκοπίας) και οι ιδιώτες επενδυτές (συνολικά μεγαλύτερη οφειλή λόγω μακρύτερου χρόνου αποπληρωμής των νέων ομολόγων).

ανταλλαγή που είχε προτείνει και, παρά τις διαμαρτυρίες των ως άνω εναγόντων, δεν τους απέδωσε τη νομή των τίτλων που ήταν κατατεθειμένοι στους λογαριασμούς τους κινητών αξιών. Εν τω μεταξύ τα επίδικα στην υπόθεση C-578/13 ομόλογα είχαν λήξει. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι ενάγοντες των κύριων δικών ενήγαγαν την Ελληνική Δημοκρατία ενώπιον των αιτούντων δικαστηρίων με αίτημα είτε την ανόρθωση της ζημίας τους λόγω προσβολής της νομής και της κυριότητας είτε την εκπλήρωση των ληξιπρόθεσμων αρχικών συμβατικών υποχρεώσεων είτε την καταβολή αποζημιώσεως. Η ΑΠΟΦΑΣΗ –«Το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού (EK) 1393/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Νοεμβρίου 2007, περί επιδόσεως και κοινοποιήσεως στα κράτη μέλη δικαστικών και εξωδίκων πράξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις και κατάργησης του κανονισμού (ΕΚ) 1348/2000 του Συμβουλίου, έχει την έννοια ότι αγωγές περί ανορθώσεως της ζημίας λόγω προσβολής της νομής και της κυριότητας, περί εκπληρώσεως της συμβάσεως και περί καταβολής αποζημιώσεως, όπως οι επίμαχες στις κύριες δίκες, οι οποίες ασκήθηκαν από ιδιώτες, δικαιούχους κρατικών ομολόγων, κατά του κράτους που εξέδωσε τα ομόλογα αυτά εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού στο μέτρο που δεν προκύπτει ότι οι αγωγές αυτές προδήλως δεν υπάγονται στις αστικές ή εμπορικές υποθέσεις.»

Δηλαδή τι είπε το ΕΔΔΑ; Απέρριψε τις προσφυγές ξένων τραπεζών κατά της Ελλάδος λέγοντας ότι καμία ιδιοκτησία δεν πλήττεται, αλλα εκ του αποτελέσματος προστατεύεται, αφού από εκεί που οι ιδιώτες θα έπαιρναν 0 ευρώ πίσω, με την εν λόγω επαναδιαπραγμάτευση πήραν 100 δις.

Νομικοί κύκλοι στην Ελλάδα εκτιμούν ότι η συγκεκριμένη απόφαση δημιουργεί θετικό κλίμα και για τους Έλληνες μικροομολογιούχους, καθώς μπορεί να δημιουργήσει νομολογία, στην οποία μπορούν να βασιστούν ώστε να διεκδικούν τη δικαίωσή τους στα ελληνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια. 2. Σημειώνεται ότι με την ΣτΕ.Ολ 1116/2014 Απέρριψε την αίτηση ακύρωσης κατά των

διατάξεων που προβλέπουν και ρυθμίζουν την ανταλλαγή τίτλων εκδόσεως ή εγγυήσεως του Ελληνικού Δημοσίου, τους οποίους κατείχαν ιδιώτες πιστωτές με νέους τίτλους,

προκειμένου να μειωθεί ο δημόσιο χρέος (PSI). Απόρριψη αιτίασης ότι η προσβαλλόμενη ΠΥΣ δεν φέρει νόμιμη αιτιολογία ως προς την υπαγωγή των τίτλων των φυσικών προσώπων στις ρυθμίσεις του πρώτου άρθρου του ν. 4050/2012 (Αντίθετη μειοψηφία, σύμφωνα με την οποία η υπερβολική ευρύτητα του όρου «τίτλος» και η εντελώς άνευ ορίων και χωρίς θέσπιση οποιουδήποτε κριτηρίου διακριτική ευχέρεια που αναγνωρίζεται στην Διοίκηση με τον «ορισμό» της εννοίας του «επιλέξιμου τίτλου» αντίκεινται στο Σύνταγμα). Απόρριψη αιτίασης ότι κατά τον χρόνο έκδοσης των τίτλων δεν είχαν θεσπισθεί νομοθετικώς ή συμφωνηθεί ρήτρες τροποποίησής τους και ότι δεν είναι κατά το Σύνταγμα επιτρεπτή η παραβίαση από το Ελληνικό Δημόσιο των όρων των τίτλων αυτών. Κρίθηκε ότι η επιδίωξη, με τις διατάξεις του άρθρου πρώτου του ν. 4050/2012, μιας επαναδιαπραγμάτευσης μέρους του δημοσίου χρέους [του οφειλόμενου στον Ιδιωτικό Τομέα (Private Sector) χρέους] που αναμενόταν να έχει θετική έκβαση, δεν αντιβαίνει στα άρθρα 5 και 25 παρ. 1 Συντ. και στις αρχές του Συντάγματος, του Ενωσιακού Δικαίου και της ΕΣΔΑ (Αντίθετη μειοψηφία). Κρίθηκε ότι δεν συντρέχει νόμιμος λόγος υποβολής στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προδικαστικού ερωτήματος επί των ζητημάτων που τίθενται με τις διατάξεις των ν. 4046/2012 και 4050/2012 (Αντίθετη μειοψηφία). Απόρριψη αιτίασης ότι οι προσβαλλόμενες πράξεις θίγουν περιουσιακής φύσεως δικαιώματα που προστατεύονται με το άρθρο 17 Συντ. και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ γιατί δεν επρόκειτο για απαλλοτρίωση πράγματος που ανήκει στην έννοια της ιδιοκτησίας γιατί οι τίτλοι δεν αποτελούν πράγματα υπό την έννοια του άρθρου αυτού. (Αντίθετες μειοψηφούσες απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες: α) στην έννοια της προστατευομένης ιδιοκτησίας, περιλαμβάνονται και τα ενοχικά περιουσιακά δικαιώματα και ειδικότερα οι απαιτήσεις που δύνανται να ικανοποιηθούν και δικαστικώς, όταν καταστούν ληξιπρόθεσμες, β) δεν συντρέχει το, κατά το άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου, στοιχείο της δημοσίας ωφελείας για την επίμαχη επέμβαση στην περιουσία των αιτούντων γ) η επίμαχη επέμβαση στην περιουσία των αιτούντων αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητας).

Κρίθηκε ότι οι προσβαλλόμενη πράξη δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας (Αντίθετη μειοψηφία). Τέλος το ΣτΕ υπογραμμίζει ότι εδώ δεν έχουμε την συνηθισμένη χρήση της αρχής pactasuntservandaδιότι απλούστατα δεν έχουμε ως συμβαλλομένους δύο ιδιώτες αλλά έναν ιδιώτη και το κράτος. Το γεγονός ότι οι επενδυτές αναλαμβάνουν τα ελληνικά ομόλογα σημαίνει ότι αναλαμβάνουνκαι τον εγγενή κίνδυνο να μεσολαβήσουν απρόβλεπτα γεγονότα μεταξύ του χρόνου έκδοσης και του χρόνου λήξης και επειδή το κράτος έχει δικαίωμα και υποχρέωση να κάνει οτιδήποτε για να επιβιώσει από ένα τέτοιο απρόβλεπτο γεγονός (όπως πχ. η οικονομική κρίση), θα πρέπει να γίνει σεβαστή η ρήτρα του διεθνούς δικαίου rebussicstandibus και να απαιτήσει επαναδιαπραγμάτευση των ομολόγων αυτών.

Τι ιδιαιτερότητα συμβαίνει με την αρχή της ισότητας; Το ΕΔΔΑ έχει κρίνει ότι μπορεί να γίνει δεκτή η παραβίαση της εν λόγω αρχής μόνο εφόσον υφίσταται υποκειμενική παραβίαση και άλλου δικαιώματος (άρα όχι αυτοτελής προστασία της ισότητας).

Διαφορά μεταξύ έντασης vs έκτασης του δικαστικού ελέγχου:

→Ένταση: βάθος και αυστηρότητα (π.χ. πλήρης ή οριακός έλεγχος αρχής αναλογικότητας)

→Έκταση: πλάτος και πεδία που καταλαμβάνει (πχ. κυβερνητικές πράξεις ανέλεγκτες)

Στο ΕΔΔΑ είναι μεγάλη η ένταση στον δικαιωματικό έλεγχο και μικρή στην οικονομική πολιτική των κρατών.

Το ΕΔΔΑ (!) δεν αποτελεί τέταρτο βαθμό δικαιοδοσίας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή έννομη τάξη. Δεν επαναξιολογεί τα πραγματικά περιστατικά και το εσωτερικό καθεστώς.

1)

2) 3)

ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΕΔΔΑ

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΑΡΑΔΕΚΤΟΥ

Εξάντληση των εθνικών ενδίκων βοηθημάτων ή μέσων (κανόνας). Άρα, πρακτικά πότε πάω στο ΕΔΔΑ; Όταν για την πολιτική δικαιοδοσία έχει εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση ΑΠ ή στην διοικητική δικαιοδοσία απόφαση ΣτΕ ή Εφετείου (όταν η υπόθεση δεν είναι επιδεκτική αναιρέσεως). Υπάρχουν ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις να ξεπεραστεί ο σκόπελος του παραδεκτού: • Δεν υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο (νόμος ή διοικητική πράξη) για να προσβληθεί ( πρβλ. Υπόθεση Σιταρόπουλου) • Εάν δεν θα αντλούσε καμία απολύτως ωφέλια από την άσκηση του εθνικού ενδίκου βοηθήματος • Εάν έχει ληφθεί απόφαση που κυριαρχικά αποφαίνεται για σχετικό ζήτημα (π.χ. άρση βουλευτικής ασυλίας από Βουλή) Προθεσμία 6 μηνών από την έκδοση της εθνικής απόφασης Επίκληση παραβίασης της ΕΣΔΑ στα εθνικά ένδικα μέσα (δικόγραφο και ακροαματική διαδικασία), ούτως ώστε ο εθνικός δικαστής να έχει αποφανθεί και επ’ αυτής

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΣΕ ΕΔΔΑ & ΔΕΕ

ΕΔΔΑ

Προστασία δικαιωμάτων Εφαρμογή ΕΣΔΑ Δυναμική ερμηνεία Έλεγχος εθνικού δικαίου- πολιτικές προσεγγίσεις υποχώρηση στις πολιτικές των κρατών

ΔΕΕ

Ενιαία εφαρμογή ενωσιακού δικαίου από κράτη μέλη

Εφαρμογή ΧΘΔ/ΕΕ και Κανονισμών/Οδηγιών Τεχνικές κρίσεις Αρχή υπεροχής Ενωσιακού προτάσσει την συμμόρφωση εθνικών κρατών προς αυτό- αδιάφορο το εθνικό δίκαιο

ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΕΔΔΑ ΔΕΕ Ατομική προσφυγή Ατομική προσφυγή κατά πράξης οργάνου της ΕΕ ή

(άτομο κατά του ίδιου του κράτους) αλλιώς προσφυγή ακύρωσης ΣΛΕΕ 263-266 (προσοχή!)

Πλεονέκτημα: απεξάρτηση από ενδιάμεσο όργανο : όχι κατά του κράτους Μειονέκτημα: όχι φυσική (innatura) αποκατάσταση της (Άμεσος έλεγχος των θεσμικών οργάνων) ζημίας αλλά μόνο χρηματική*** 2η οδός να δικαιωθεί το άτομο (έμμεση): Καταγγελία Επιτροπής στο ΔΕΕ κατόπιν συγκέντρωσης ενός συγκεκριμένου αριθμού υπογραφών δυσαρεστημένων ευρωπαίων πολιτών (Επιτροπή υποδοχέας παραπόνωνανοίγει τον φάκελο διαβούλευσης – ανοιχτού διαλόγου με τους πολίτες). Και πάλι εδώ διάδικος δεν είναι το άτομο παρά μόνο εμμέσως

Προσφυγή Επιτροπής κατά κράτους ή αλλιώς προσφυγή παράβασης (ΣΛΕΕ 258-260)

(Άμεσος έλεγχος κράτους μέλους) Αγωγή αποζημίωσης: εξωσυμβατική ευθύνη κράτους λόγω μη συμμόρφωσης σε ενωσιακή υποχρέωση - Υπόθεση Frankovich και Υπόθεση Kӧbler (προσφάτως εγκαινιάστηκε ο θεσμός αυτός και στο SOS Προδικαστική παραπομπή25 ΕΔΔΑ για την μείωση όγκου των υποθέσεων, αλλά δεν Μειονέκτημα: δεν είναι σίγουρο ότι ο εθνικός δικαστής θα έχει εφαρμοστεί ακόμη) αποστείλει στον ενωσιακό (Έμμεσος έλεγχος)26 Πρέπει υποχρεωτικά να συμμετάσχει στις διαδικασίες Δεν συμμετέχει εθνικός δικαστής κατά την εκδίκαση της και εθνικός (εδώ έλληνας) δικαστής κατά της χώρας του κάθε υπόθεσης (θα υποκινούνταν εθνικά συμφέροντα που οποίου γίνεται η προσφυγή για να εξηγεί πώς θα αποτελούσαν τροχοπέδη για την ομαλή λειτουργία της εφαρμόζεται το εθνικό δίκαιο ΕΕ Ναι δυνατότητα μειοψηφίας Όχι δυνατότητα μειοψηφίας (αναποτελεσματικό για την ομαλότητα της ΕΕ) *** Πρόκειται για έναν εγγενή περιορισμό του δικαστηρίου που πολλές φορές δημιουργεί

προβλήματα. Σε περιπτώσεις που η ζημία είναι μη αποτιμητή σε χρήμα δίδεται ένα συμβολικό ποσό το οποίο έχει περισσότερο χαρακτήρα ηθικής ικανοποίησης. Π.χ. παραβίασης δικαιώματος θρησκευτικής ελευθερίας ή ιδιωτικής-οικονομικής ζωής ή δικαιώματος στις ελεύθερες εκλογές.

25 Εισαγγελέας Maduro: «Πρόκειται για ένα πρόσφορο εργαλείο για τον διάλογο των δικαστών μεταξύ εθνικής και ενωσιακής έννομης τάξης με σκοπό την ύπαρξη συνοχής και τον έλεγχο συμβατότητας του εθνικού δικαίου προς το Ενωσιακό».

*** Κατ’ αρχήν όχι επιτρεπτή η ακροαματική διαδικασία στο ΕΔΔΑ. Πλέον, δεκτή μόνο κατ’ εξαίρεσιν απ την πλευρά του προσφεύγοντος.

**** Η αποστολή προδικαστικού ερωτήματος είναι υποχρεωτική; Γενικά είναι καλό να αποστέλλεται ούτως ώστε να αποσαφηνίζονται τυχόν σκοτεινά σημεία. Συχνά βέβαια ο εθνικός δικαστής αποφεύγει να αποστείλει δρώντας ως αρνησίκυρος παίκτης (veto player). Απόλυτα υποχρεωτική και δεσμευτική είναι η αποστολή του προδικαστικού για το δικαστήριο που δικάζει σε τελευταίο βαθμό!! Στην περίπτωση αυτή η μη αποστολή συνεπάγεται αστική ευθύνη του Δημοσίου (Υπόθεση Επιτροπή κατά Γαλλίας). Έλλειψη υποχρέωσης αποστολής σε 2 περιπτώσεις: - (Α) Θεωρία σαφούς πράξης (acte Claire): πράξη επί της οποίας θα αποφαίνονταν το ίδιο όλοι οι ευρωπαίοι δικαστές (δύσκολο) - (Β) Στην προσωρινή δικαστική προστασία

ΤΡΙΓΩΝΙΚΗ ΣΧΈΣΗ

ΕΔΔΑ

ΔΕΕ Ευρωπαίος πολίτης/

Εθνικό κράτος

ΒΑΘΜΟΙ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΔΔΑ:

(α) Τμήμα : κατ’ αρχήν εκδικάζει όλες τις υποθέσεις και εάν κάποιες κριθούν ως προδήλως απαράδεκτες ή αβάσιμες η εκδίκαση σταματά εκεί. Είναι λίγο πιο προοδευτικό συγκριτικά με τον δεύτερο βαθμό γνωρίζοντας ότι δεν εκφέρει πάντα την τελική κρίση

(β) Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως: Διαδικασία αναίρεσης. Δεν εκδικάζει όλη την γκάμα υποθέσεων.

Πέμπτη 31ο Μάθημα 23/05/2019

ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΔΔΑ

1)

2) Δικαιολογημένη εμπιστοσύνη: συναντάται περισσότερο κι από την αρχή της ισότητας που για το ΕΔΔΑ είναι επικουρική. Με βάση την αρχή αυτή, απαγορεύονται οι απρόβλεπτες μεταβολές στην προσωπική ασφάλεια των διοικουμένων και η ανατροπή μιας πάγιας συμπεριφοράς της Διοίκησης που ο ιδιώτης προσδοκούσε ότι θα συνεχιστεί (πχ. Υπόθεση Λυκουρέζου). Τεκμήριο εσωτερικής έννομης τάξης (απόρριψη αμάχητων τεκμηρίων): Με βάση την αρχή αυτή απαγορεύονται αμάχητα τεκμήρια που λαμβάνονται aprioriυπόψη από τον δικαστή δίχως να υποβληθούν σε αποδεικτικό έλεγχο. Αντιθέτως, τα μαχητά τεκμήρια γίνονται δεκτά, γιατί ο βασικός στόχος είναι να μην είναι μονόδρομος η νομική υπαγωγή. Σε ότι αφορά τώρα τις διαφορετικές προσεγγίσεις εθνικής έννομης τάξης και ενωσιακής, ο ευρωπαϊκός δικαστής του ΕΔΔΑ επιθυμεί εξατομικευμένες

κρίσεις, δίνοντας δηλαδή περισσότερο έμφαση στην ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισμού, ήτοι στα adhocκρινόμενα πραγματικά περιστατικά (ενώ το ΣτΕ περισσότερο στην μείζονα). Επειδή, όμως ακριβώς επιδιώκει εξατομικευμένες κρίσεις είναι αυτονόητο ότι δεν θα υπάγονται όλες οι υποθέσεις στην ίδια δεξαμενή. Η εξατομίκευση συνδέεται και με την αρχή της αναλογικότητας (στάθμιση) και με τον ατομοκεντρισμό του δικαστηρίου. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν γίνονται δεκτά τα αμάχητα τεκμήρια.

Συχνότερες διατάξεις της ΕΣΔΑ σε δίκη του ΕΔΔΑ

Άρθρο 6: Δίκαιη Δίκη

Αφορά όλη την διαδικασία της δίκης :

Προδικασία Κύρια διαδικασία Εκτέλεση απόφασης και συμμόρφωση

Μολονότι το εν λόγω άρθρο, αποτελεί εξαιρετικά καίριο πυλώνα της ΕΣΔΑ, πρέπει να σημειωθεί ότι το ΕΔΔΑ δεν επαναξιολογεί την εθνική απόφαση. Ελέγχει απλώς αν παραβιάστηκε η ΕΣΔΑ. Η παραβίαση μπορεί να προέρχεται από διοικητική πρακτική ή νομολογία.

Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου: δικαίωμα στην περιουσία (είναι η πιο χαρακτηριστική ιδεολογικά έκφραση του φιλελεύθερου κράτους). Στο ΕΔΔΑ η έννοια αυτή υπερβαίνει τα εθνικά συντάγματα. Επίσης, είναι εξαιρετικά συχνή η επίκληση του στην πράξη, δεδομένου ότι το ΕΔΔΑ επιδικάζει χρηματικές αποζημιώσεις και στην περίπτωση αυτή που θίγεται περιουσιακό αγαθό αποτιμητό σε χρήμα είναι ευκολότερο να προσδιοριστεί οικονομικά η βλάβη, αρκεί βέβαια ο διάδικος να έχει μια ορισμένη απαίτηση. Στις περιπτώσεις εδώ το ΕΔΔΑ δίνει αποζημιώσεις πολύ μεγαλύτερου ύψους απ ότι στην περίπτωση ηθικής βλάβης (δίνονται συμβολικά περίπου 6.000-7.000). Από πλευράς περιεχομένου του δικαιώματος, η έννοια της περιουσίας προσλαμβάνεται ευρύτερα στο ΕΔΔΑ και στενότερα στην εθνική μας έννομη τάξη (Σ17). Έτσι, μπορεί ως περιουσία να λογιστούν όχι μόνο εμπράγματα δικαιώματα (Σ17 στέρηση ιδιοκτησίας- απαλλοτρίωση κλπ) αλλά και ενοχικά (!), ακόμη δε και νόμιμες προσδοκίες (!) Βασικό κριτήριο το οποίο πρέπει να πληρούται κατά το ΕΔΔΑ είναι η ανάγκη εύλογης ικανοποίησης (δεν αρκεί μόνο η στέρηση).

Π.χ. Σε περιπτώσεις χορήγησης οικοδομικής άδειας αρχικά σε ιδιώτη και μεταγενέστερης ανάκλησης της διοικητικής πράξης λόγω αρχαιολογίας. Αυτό συνιστά ουσιώδη περιορισμό του δικαιώματος. Το ΣτΕ (Ε’ Τμήμα) είπε ότι στις εκτός σχεδίου περιοχές δεν προβλέπεται δόμηση (αυθαίρετο αξίωμα που ελήφθη χωρίς να στηρίζεται σε κάποιον κανόνα δικαίου). Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι παραβιάζεται το δικαίωμα της ιδιοκτησίας εφόσον πρακτικά προξενείται στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου ίδιας βαρύτητας βλάβη με το εάν το κράτος είχε απαλλοτριώσει την έκταση και επομένως υπάρχει ανάγκης εύλογης ικανοποίησης. Για τον ιδιώτη η απαγόρευση δόμησης ισοδυναμεί με στέρηση του ακινήτου (σαν defactoαπαλλοτρίωση)

Γιατί συμβαίνει αυτό και υπάρχει διάσταση μεταξύ προσέγγισης της έννοιας της ιδιοκτησίας διαφορετικά από ΕΣΔΑ και διαφορετικά από Σ;

Κοινωνικοί περιορισμοί Σ17 vsατομοκεντρική προσέγγιση ΕΔΔΑ

Πρακτικά: αν το κράτος απαλλοτρίωνε συνέχεια ή εξίσωνε τέτοιες περιστάσεις με απαλλοτρίωση δημοσιονομικά δεν θα μπορούσε να καταβάλει τόσες αποζημιώσεις. Βέβαια, όσο εξελίσσεται το δίκαιο η ΕΣΔΑ έχει αρχίσει να επικυριαρχεί έναντι του Συντάγματος

Σημαντικές υποθέσεις σχετικά με δικαίωμα στην ιδιοκτησία:

Υπόθεση (ελληνικά διυλιστήρια) Στρατής Ανδρεάδης και Στραν κατά Ελλάδος

(1994) Υπόθεση Ξενοδοχεία Κρήτης κατά Ελλάδος (2008)

1)Στην πρώτη υπόθεση το ΕΔΔΑ διεύρυνε την έννοια της ιδιοκτησίας συμπεριλαμβάνοντας όχι μόνο τα εμπράγματα δικαιώματα, αλλά και ενοχικές αξιώσεις (που απορρέουν από συμβάσεις) και άυλα δικαιώματα (πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας), ακόμη δε και νόμιμες προσδοκίες, μολονότι μπορεί να μην έχει συντρέξει η βεβαίωση του δικαιώματος (πχ. προσδοκία λήψης σύνταξης). Θα πρέπει να μας ενδιαφέρει λοιπόν η αξία του φυσικού ή άυλου αντικειμένου συνολικά. Το ΣτΕ παλιά είχε αυστηρή νομολογία πάνω στο θέμα. Στην πορεία κάμφθηκε σταδιακά και έπειτα ακολούθησε ο ΑΠ.

2) Δόθηκε οικοδομική άδεια να χτιστεί ξενοδοχείο στην Σπιναλόγκα. Σταδιακά η άδεια άρχισε να περιορίζεται μέχρι που στο τέλος ανακλήθηκε τελείως. Είχαν γίνει σοβαρές προπαρασκευαστικές ενέργειες από τους επενδυτές. Το ΣτΕ είπε ότι τα ακίνητα ήταν εκτός πόλεως («Η γη προορίζεται για συγκεκριμένο σκοπό. Όχι δόμηση» →αμάχητο τεκμήριο). Δεν μπορεί να θεμελιωθεί ως δικαίωμα η οικοδόμηση, διότι όλες αυτές οι εκτάσεις δεν προορίζονται για οικοδόμηση (λογική φυσικού προορισμού της γης → αμάχητο τεκμήριο). Συμπληρωματικά, αντίκειται στην αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης. Το ΕΔΔΑ είναι δηκτικό απέναντι στο ΣτΕ όταν του επικαλείται θεωρίες ανερμάτιστες που δεν προέρχονται από κάπου. Εκτίμησε μάλιστα πως η στάση αυτή του ΣτΕ συνιστούσε αδικαιολόγητη νομολογιακή μεταστροφή, εφόσον παλαιότερα ήταν πιο ελαστικό ως προς τις οικοδομικές άδειες.

Στα δύο αυτά δικαιώματα (ΕΣΔΑ 6 και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου) είναι που το ΕΔΔΑ άσκησε ουσιώδη επίδραση. Δευτερευόντως, καταλυτικό ρόλο έπαιξε σε δικαιώματα όπως ελευθερία έκφρασης, θρησκευτική ελευθερία, ιδιωτική & οικογενειακή ζωή.

Ιδιαίτερα σε ό τι αφορά την ελευθερία έκφρασης, οι ίδιοι οι στόχοι της ΕΣΔΑ και η πολιτική του δικαστηρίου στρέφονται γύρω από την θεμελίωση της ανεκτικότητας και την δημιουργία μια πλουραλιστικής κοινωνίας. Για αυτό και στη νομολογία του το ΕΔΔΑ είχε τη δυνατότητα έντονης αντίδρασης.

ΔΥΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΦΑΚΕΛΟΥ

Υπόθεση Βασιλάκης κατά Ελλάδος, 1999: για ελευθερία έκφρασης (ΕΣΔΑ 10) και δίκαιη δίκη (ΕΣΔΑ 6) Υπόθεση Αθανασίου κατά Ελλάδος, 1993: για δίκαιη δίκη (ΕΣΔΑ 6) και υποχρέωση λήψης διαρθρωτικών μέτρων από ένα κράτος για την αντιμετώπισης ενός συστημικού προβλήματος (ΕΣΔΑ 46)