ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

κάποιες υποθέσεις για την προστασία του ανταγωνισμού μένουν χωρίς έλεγχο γιατί το πρόβλημα εντοπίζεται στην αιτιολογία.

Παρασκευή 26ο Μάθημα 10/05/2019

ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Ορισμός: Το σύνολο των κανόνων και των αρχών που προβλέπει το διοικητικό δικονομικό δίκαιο για την αποτροπή κινδύνων που ενδέχεται να προξενήσουν βλάβη ανεπανόρθωτη ή δυσχερώς επανορθώσιμη στα επίδικα δικαιώματα ή συμφέροντα του ιδιώτη μεταξύ του διαστήματος άσκησης ενδίκου βοηθήματος και έκδοσης της δικαστικής απόφασης.

Μια διοικητική πράξη διακρίνεται από:

Εκτελεστότητα:παράγει άνευ ετέρου τις έννομες συνέπειες της Τεκμήριο νομιμότητας (το οποίο φέρει):τεκμαίρεται σύννομη

Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά είναι αντίρροπα προς την προσωρινή δικαστική προστασία με την οποία επιτυγχάνεται η «ανάκληση» της πράξης. Παλαιότερα, υπήρχαν προβληματισμοί ως προς το θεμιτό της προωσιρινής δικαστικής προστασίας και ως προς την συνταγματική της κατοχύρωση. Πλέον, έχουν ξεπεραστεί αναγνωρίζοντας ως συνταγματική βάση το Σ20§1 (δικαίωμα παροχής δικαστικής προστασίας) και στο Σ95 (ένδικο μέσο αίτησης ακυρώσεως) στην απόφαση ΣτΕ 718/1993. Έτσι, όταν λέμε δικαστική προστασία εννοούμε και οριστική και προσωρινή χάριν της αρχής της αποτελεσματικότητας. Ειδικότερα, στον νόμο κατοχυρώνεται στο αρ.52§2 του πδ.18/1989, όταν έχουμε διαφορές ακυρωτικές (αναλυτικά βλ.κατωτέρω).

Πώς επέρχεται η αναστολή εκτέλεσης; Υπάρχουν δύο συστήματα στις διάφορες χώρες:

(Α) Αυτόματα- αυτοδίκαια: Θεωρία του αυτόθροου ανασταλτικού αποτελέσματος (Γερμανία)

(Β) Με άσκηση ενδίκου βοηθήματος (Ελλάδα)- αλλά με κάποιες εξαιρέσεις

(Α) Θεωρία αυτόθροου ανασταλτικού αποτελέσματος

Το ανασταλτικό αποτέλεσμα ισχύει αυτόματα. Η άρση της αναστολής τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της άπρακτης παρέλευσης προθεσμίας για άσκηση ενδίκου βοηθήματος.

Στην Ελλάδα που ισχύει αυτό;

1) 2)

3) Υπαλληλική προσφυγή Σ103§4 Στις περισσότερες φορολογικές προσφυγές (εκτός των ηλεκτροδοτικών τελών φωτισμού) Σ52Α πδ.18/1989: στις οικοδομικές άδειες

Ratioαυτόθροου ανασταλτικού αποτελέσματος: φόβος επέλευσης σοβαρής και ανεπιθύμητης ζημίας που είναι ανάγκη να αποτραπεί.

(Β) Άσκηση ενδίκου βοηθήματος

Το ανασταλτικό αποτέλεσμα επέρχεται με έκδοση σχετικής δικαστικής απόφασης (ΣτΕ Επιτροπή Αναστολών) που κάνει δεκτή την σχετική αίτηση αναστολής.

1) 2) 3) 4) ΕΙΔΗ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Αναστολή εκτέλεσης διοικητικής πράξης Αναστολή εκτέλεσης διοικητικής σύμβασης Προσωρινή ρύθμιση κατάστασης Προσωρινή επιδίκαση απαίτησης

ΑΙΤΗΣΗ ΑΚΥΡΩΣΕΩΣ

Για ακυρωτική διαφορά

ΕΝΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΦΥΓΗ

ή ανακοπή ή ένσταση (αναλόγως) Για διαφορά ουσίας

ΑΓΩΓΗ

Για χρηματική διαφορά

ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Αναστολή Αναστολή εκτέλεσης Προσωρινή ρύθμιση Προσωρινή εκτέλεσης διοικητικής πράξης κατάστασης επιδίκαση διοικητικής απαίτησης σύμβασης

Πλεόν βάσει ν.4412/2016 αρ.52 & ΚΔΔικ ΚΔΔικ 210 ΚΔΔικ 210 ΚΔΔικ 211 (παλιά 52ΑΠΔ18/ 200επ. διαφορά Αναγνωρισ Καταψηφιστική

«ασφαλιστικά 1989 ουσίας τική αγωγή αγωγή μέτρα») *** Όχι ΠΔΠ σε υποθέσεις χρηματικού καταλογισμού στο Δημόσιο (πχ. φορολογικές,

ασφαλιστικές κυρώσεις εφόσον αφορούν τα δημοσιονομικά της χώρας, λχ. το εκκαθαριστικό

της Εφορίας)

**** Προσωρινή ρύθμιση κατάστασης: «κάθε άλλο πρόσφορο κατά την κρίση του μέτρο». Είναι κάτι διαφορετικό από αναστολή εκτέλεσης. Έχει περισσότερες εξουσίες ο δικαστής.

*****Προσωρινή επιδίκαση απαίτησης: ζητώ ένα ποσοστό (μέχρι 50%) της απαίτησης να μου επιδικασθεί πριν την εκδίκαση της διαφοράς για να μπορέσω να επιβιώσω.

Ο ρόλος του δικαστή στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας εξελίχθηκε μέσω του άρ.52 πδ18/1989. Πέρασε από μια στατική αντίληψη κατά την οποία ρόλος του είναι η διακοπή του διοικητικού έργου. Είναι ο φορέας που αναστέλλει το βασικό χαρακτηριστικό της διοικητικής πράξης, ήτοι την εκτελεστότητα. Ποιά τα όρια όμως του δικαστή; Μέχρι που μπορεί να δράσει και ποιο σημείο συνιστά κόκκινη γραμμή, ώστε αν το υπερβεί να υποκαθιστά τον νομοθέτη;

Ο δικαστής αρνείται να χορηγήσει ΠΔΠ (προσωρινή δικαστική προστασία) κατ’ αρχήν σε γνήσιες αρνητικές πράξεις. Πρόκειται για διοικητικές πράξεις με τις οποίες η Δ απορρίπτει ένα αίτημα του διοικουμένου, χωρίς να έχει ικανοποιήσει ουδέποτε στο παρελθόν σχετικό αίτημα (συνήθως δυσμενείς για τον αιτούντα και ευμενείς για κάποιον άλλο, πχ. άρνηση χορήγησης άδειας που δεν έχει χορηγηθεί ξανά). Η νομολογία είχε πει ότι η παροχή ΠΔΠ σε αρνητικές πράξεις επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα προς την απόρριψη και άρα ισοδυναμεί με χορήγηση θετικής διοικητικής πράξης. Οπότε ο δικαστής υποκαθιστώντας την διοίκηση παραβιάζει το Σ26.

Εξαιρούνται οι νόθες αρνητικές πράξεις, βάσει των οποίων η διοίκηση στο παρελθόν είχε ικανοποιήσει το αίτημα του διοικουμένου εκδίδοντας σχετική πράξη, η οποία στην συνέχεια έληξε ή ανακλήθηκε και τώρα η Διοίκηση αρνείται να την εκδώσει εκ νέου.

Π.χ.1: χορηγήθηκε πρώτα σχετική άδεια λειτουργίας σε κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Στην περίπτωση αυτή δε χωρεί αναστολή εκτέλεσης. Αν, όμως, ζητείται η ανανέωση της άδειας αυτής και ο δικαστής δεν τη χορηγεί, επί της ουσίας αρνείται να διατηρήσει την κατάσταση που είχε ήδη διαμορφωθεί. Εδώ, χωρεί ΠΔΠ γιατί ο δικαστής δεν εκδίδει για πρώτη φορά σχετική πράξη, δεν αρπάζει από την Διοίκηση τον πρωτογενή της ρόλο. Απλώς, έρχεται μεταγενέστερα και πιο παθητικά να διατηρήσει την προϋπάρχουσα κατάσταση.

Π.χ.2: Πάγια νομολογία για περιπτώσεις αίτησης εγγραφής σε ΑΕΙ από φοιτητή που πέρασε μέσω πανελλαδικών και η σχολή αρνείται. Αίτηση ακυρώσεως στο ΣτΕ. Τι είπε το δικαστήριο; Να παρακολουθεί και να δώσει εξετάσεις έως ότου εκδικαστεί η υπόθεση (οριστική δικαστική προστασία) και εάν δικαιωθεί δικαστικά θα επέλθουν αναδρομικώς τα έννομα αποτελέσματα (αναδρομική επικύρωση εγγραφής).Όμως, σε μία υπόθεση ενός φοιτητή Ιωαννίνων όπου τελικώς η αίτηση ακυρώσεως του απορρίφθηκε, καταδείχθηκε η ανάγκη εναλλακτικών μέτρων από δικαστή (βάσει αρ. 50§3 ΠΔ18/1989) διότι ήταν ανεπιεικές να δίνει ο φοιτητής μαθήματα άδικα σε περίπτωση που τελικά η αίτηση ακυρώσεως απορριφθεί. Εδώ ο δικαστής δεν χορήγησε εγγραφή, αλλά εγγραφή υπό αίρεση. Ξεπέρασε τα τυπικά κριτήρια και πέρασε στα λειτουργικά. Στην ΠΔΠ υπάρχει ένα minimum (αποφυγή της ανεπανόρθωτης ή δυσχερώς επανορθώσιμης βλάβης) και ένα maximum(πλήρης ικανοποίηση του αιτήματος της αίτησης/προσφυγής/αγωγής). Δεν ξεπέρασε το πάνω όριο, αλλά το πλησίασε έντονα. Έπρεπε, όμως, να πράξει κατ’αυτόν τον τρόπο χάριν της αρχής της αποτελεσματικότητας (υπήρχε πάντως έντονο ρίσκο).

ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Ο Ν.2522/1977 παραπέμπει στο αρ. 52§8 ΠΔ18/1989: «κάθε πρόσφορο μέτρο». Αυτό αφορά την προσωρινή ρύθμιση κατάστασης όμως. Κατ’ ουσίαν εδώ πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία και αναγκαίο είναι να εντοπισθεί το όριο του δικαστή. Μέχρι τι μπορεί να παράσχει ο δικαστής λαμβάνοντας «κάθε κατάλληλο μέτρο»;

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ:

1)

ΠΑΝΩ ΟΡΙΟ

➔ Όχι πλήρης ικανοποίηση ιδιώτη: να μην ισοδυναμεί με οριστική δικαστική προστασία ΚΑΤΩ ΟΡΙΟ

Όχι, ανεπανόρθωτη ή δυσχερώς επανορθώσιμη βλάβη (τελολογία)

~Τελικώς, το ιδανικό είναι να κινηθεί ο δικαστής εντός των δύο αυτών άκρων ορίων, δηλαδή να παγιωθεί μεν το πραγματικό, χωρίς όμως να δημιουργηθεί μια νέα νομική κατάσταση!!

2) Σε ό τι αφορά τη σχέση διοίκηση- δικαστής ή πολύ περισσότερο νομοθέτης- δικαστής, που θα πρέπει να τίθεται μια κόκκινη γραμμή ώστε να μην παραβιάζεται το Σ26 και να οδηγούμαστε σε μια θεμιτή συνέργεια των δύο πόλων; Διότι ακόμη κι αν δεχθούμε θεμιτό «φρένο» την παγίωση μιας κατάστασης, ακόμη κι αυτό είναι μια θετική δράση του δικαστή.

SOS Απάντηση: Να δρα ο δικαστής πάντα μεταγενεστέρως, έχοντας έναν δευτερογενή ρόλο σε σχέση προς τον νομοθέτη ή την διοίκηση (Σ94§4)! Να τηρηθεί συνεπώς η σειρά (νομοθέτης- διοίκηση- δικαστής) και να μην υφαρπάξει ο τελευταίος την θέση κάποιου προηγούμενου.

Πρβλ. Παράδειγμα με μηχανισμούς φρεναρίσματος στα συστήματα πέδησης των οχημάτων (εδώ: το γκάζι παρομοιάζεται με την διοίκηση και το φρένο με τον δικαστή). Με βάση την παλιά τεχνολογία, το φρενάρισμα ήταν απότομο, ενώ με βάση την νέα τεχνολογία (ABS) το φρενάρισμα είναι σταδιακό (σαν πατάω-αφήνω, πατάω- αφήνω) ένεκα ρυθμισμένων παρεμβάσεων. Όπως το αμάξι δεν μπορεί να προχωρήσει μόνο με φρένο, έτσι και το διοικητικό «όχημα» δεν μπορεί να προχωρήσει μόνο με τον δικαστή.

Αν ο νομοθέτης και η διοίκηση έχουν λάβει τον πρωτογενή ρόλο πάντως, είναι θεμιτό ο δικαστής δευτερογενώς να ρυθμίσει το νομοθετικό και διοικητικό έργο κατά τρόπο δημιουργικό, προσθέτοντας κάτι νέο.

Πρβλ. στα χαρτοπαίγνια ακολουθείται πάντα μια σειρά μεταξύ των παικτών. Κάθε παίκτης δεν μπορεί να παραβιάσει αυτήν την σειρά, μπορεί όμως να προσθέτει δημιουργικά κάθε φορά κάτι στο παιχνίδι με βάση τα φύλλα του. Ομοίως και στις κρατικές λειτουργίες, δεν πρέπει να μείνουμε προσηλωμένοι απολύτως στο δόγμα του Μοντεσκιέ («το στόμα του νομοθέτη»), αλλά μπορεί και ο δικαστής πρωτογενώς να προσθέσει κάτι.

3) Αυτοπεριορισμός του δικαστή: με μια αναλογική προσέγγιση ο δικαστής να παρεμβαίνει με τον λιγότερο δυνατό κάθε φορά τρόπο

ΣτΕ 31/2000 (Επιτροπή Αναστολών): Υπόθεση Αλί-Αλί – Συνθήκη της Γενεύης για τα δικαιώματα του Πρόσφυγα (δεν περιλαμβάνεται στο φάκελο των υποθέσεων, διδάχθηκε προς κατανόηση του συστήματος της ΠΔΠ).

Η ελληνική διοίκηση είχε αρνηθεί την χορήγηση ασύλου. Ο Αλί αιτήθηκε οριστικής και δικαστικής προστασίας με το επιχείρημα ότι εάν η Ελλάδα δεν του χορηγήσει άσυλο και αναγκαστεί να επιστρέψει στην χώρα καταγωγής υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την ζωή και την ακεραιότητα του (αρχή της μη επαναπροώθησης, non-refoulement). Είναι αυτονόητος ο ανεπανόρθωτος χαρακτήρας της βλάβης του αιτούντος, ιδίως όταν μιλούμε για το σπουδαιότατο έννομο αγαθό της ζωής. ΠΡΟΣΟΧΗ! Η μη χορήγηση ασύλου δεν είναι νόθος αρνητική διοικητική πράξη. Το ΣτΕ παρ’ όλα αυτά έπρεπε να βρει έναν τρόπο να αποτρέψει την επαναπροώθηση του Αλί και την εξ αυτής συναγόμενη ανεπανόρθωτη βλάβη. Έτσι, βρήκε διέξοδο βάσει αρ. 52 §8 ΠΔ18/1989 επιφέροντας όχι αναστολή εκτέλεσης αλλά λαμβάνοντας «κάθε πρόσφορο μέτρο». Ποιο ήταν αυτό; Αφαίρεσε από τη Διοίκηση τη δυνατότητα να