ΣτΕ 674/2018

Άρα, ο ακυρωτικός έλεγχος τελικά είναι πολύ κοντά με τον έλεγχο ουσίας. Διαφέρουν στην ένταση (βάθος και αυστηρότητα) του ελέγχου.

Πέμπτη 17ο Μάθημα 4/4/2019

ΣτΕ 674/2018: Παραδεκτό- τρόπος υπολογισμού προθεσμίας- χρονικό σημείο έναρξης (πλέον και η ανάρτηση στο διαδίκτυο)

Πραγματικά περιστατικά: Επένδυση στην Ίο (σύνθετο τουριστικό κατάλυμα) – αναπτυξιακά έργα κατά την τουριστική περίοδο- σειρά εκτελεστών διοικητικών πράξεων. Ήθελαν να προσβάλλουν ΠΕΠΟ για την προστασία του περιβάλλοντος

Προσβαλλόμενη ατομική διοικητική πράξη: Πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΠΕΠΟ) ή αλλιώς Απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) – Πότε εκκινεί η προθεσμία προσβολής; Από ποιο αφετηριακό γεγονός; Από την ανάρτηση στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ; (φαίνεται τεχνικό το ζήτημα αλλά ανακύπτουν και σημαντικά ερμηνευτικά ζητήματα- εστάλη και προδικαστικό ερώτημα και στο δικαστήριο της ΕΕ)

Ενωσιακό δίκαιο: Σύμβαση του Ώρχους (Aarhus) που ενσωματωθηκε με αρ.6 ν.3422/2005 καθιερώνει δικαίωμα ενημέρωσης σε πρώιμο στάδιο λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων και κατά αποτελεσματικό τρόπο. Έγινε μεταφορά της Σύμβασης στο Ενωσιακό Δίκαιο με την Οδηγία2003/35/ΕΚ. Επίσης, η οδηγία 2011/92 καθιερώνει την ανάγκη έγκαιρης ενημέρωσης και από το διαδίκτυο. Βέβαια, το δίκαιο της ΕΕ δεν έχει καθορίσει συγκεκριμένες προθεσμίες. Εναπόκειται στο κάθε κράτος να καθορίσει εύλογες προθεσμίες αρκεί να διασφαλίζεται

ασφάλεια δικαίου και να μην καθίσταται πρακτικά αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερής η άσκηση δικαιωμάτων που παρέχει η ενωσιακή έννομη τάξη!

Τι λέει η παραδοσιακή θεωρία στην εθνική έννομη τάξη (αρ46 πδ18/1989) ; Η προθεσμία είναι 60 ημέρες από: • Δημοσίευση των ΚΔΠ • Δημοσίευση των δημοσιευτέων ΑΔΠ • Κοινοποίηση των μη δημοσιευτέων ΑΔΠ • Πλήρη γνώση της δπ (πριν την κοινοποίηση) → όχι απαραίτητα του κειμένου της αλλά αρκούν τα ουσιώδη στοιχεία αυτής (πχ. Απόφαση- αιτιολογία)

Τι ισχύει για τις δημοσιευτέες ατομικές διοικητικές πράξεις;

Για τον θιγόμενο (ευνοείται) Για τους τρίτους • Από κοινοποίηση • Μόνο από δημοσίευση • Από πλήρη γνώση Άρα, ο θιγόμενος εάν λχ. ελάμβανε γνώση και πριν τη δημοσίευση μπορούσε να προσβάλει την πράξη νωρίτερα απ ότι να μπορούσε να την προσβάλλει κάποιος τρίτος. Γιατί ισχύει αυτό; Η διοίκηση γνωρίζει τους αποδέκτες των πράξεων (είναι συγκεκριμένοι), ενώ δεν μπορεί να γνωρίζει τον αφηρημένο αριθμό τρίτων που τυχόν θελήσουν να προσβάλουν την πράξη (αιτιολογία ΣτΕ στην απόφασηο περιορισμός δεν αντίκειται στο Σ20παρ1 για αυτούς τους λόγους): • Ασφάλεια δικαίου • Σταθερότητα διοικητικών καταστάσεων • Αδυναμία κοινοποίησης στου τρίτο

Αυτό το καθεστώς ίσχυε και για τις πράξεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων . Ο κύκλος των προσώπων που έχουν έννομο συμφέρον είναι ευρύς στο περιβαλλοντικό δίκαιο (π.χ. προσβολή από κάτοικο του λεκανοπεδίου). Βάσει Σ24 + Ενωσιακό Δίκαιο→ αντανακλαστικό δικαίωμα

Στις μη δημοσιευτέες αδπ, αρκετούς μήνες μετά την έναρξη των εργασιών, εμφανιζόταν κάποιος τρίτος και επιχειρούσε βάσει πλήρους γνώσης να προσβάλει την πράξη. Γεννήθηκε το εξής πρόβλημα, ότι δεν μπορούσαν οι εργασίες να περιβληθούν με οριστικότητα και ασφάλεια δικαίου. Ήταν αλυσιτελές γιατί οι εργασίες ήδη είχαν προχωρήσει αρκετά.

Ο νομοθέτης προσπάθησε με τυπικούς νόμους και ΚΥΑ να οριοθετήσει το ζήτημα προσφέροντας τη λύση να δημοσιεύονται οι πράξεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων σε καταστήματα του Δήμου και σε τοπικές εφημερίδες. ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν ήταν όμως επί ποινή ακυρότητας η δημοσίευση αυτή. Δεν αρκούσε αυτή η δημοσίευση για εκκίνηση της προθεσμίας προσβολής. Αποτελούσε απλώς μια «παράμετρο που θα συνεκτιμούσε ο δικαστής στο κομμάτι πλήρους γνώσης μαζί με άλλα στοιχεία του φακέλου».

Τι ελάμβανε υπόψη ως παράμετρο για το τεκμήριο υπέρ της πλήρους γνώσης;

1) 2) 3) 4) 5) Εύλογο ενδιαφέρον αιτούντων και ιδιαίτερες περιστάσεις Έναρξη εργασιών εκτέλεσης του έργου Πρόοδος αυτών έως ότου εμφανίζεται ωε τεχνικό έργο στον εξωτερικό κόσμο Κλίμακα τοπικής κοινωνίας Η τυχόν ευρεία δημοσιότητα που θα ελάμβανε το έργο

Η στάση αυτή του ΣτΕ καταδείκνυε υπερβολική έμφαση στο προληπτικό σκέλος προστασίας του περιβάλλοντος και απουσία κατασταλτικού ελέγχου, ικανού για την τήρηση των εν λόγω όρων. Γι αυτό θεσπίστηκε ο ν.4014/2011, αλλά το ΣτΕ δεν τον εφάρμοζε!Γενικά:

Διάστημα Ονομασία

1980-1985 Υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος

1985-2009 Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ) (ypexode.gr)

2009-2015 Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) (ypeka.gr)

2015

2015σήμερα Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΠΑΠΕ)

Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) (ypeka.gr)

Αρ.19Α ν.4014/2011→ Νέο Σύστημα Δημοσίευσης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων σε ιστοσελίδα του σχετικού Υπουργείου (aepro.ypeka.gr). Άπαξ και γίνει εδώ η δημοσίευση τεκμαίρεται πλήρης γνώση (μαχητό τεκμήριο για να «σωθεί» το παραδεκτό).

Τι θα μπορούσε να αντιτάξει ο τρίτος;

• Δεν είχαν αναρτηθεί οι επιπτώσεις της ΑΕΠΟ • Δεν αναρτήθηκαν σωστά/ δεν λειτουργούσε η ιστοσελίδα • Ανωτέρα Βία Είναι θεμιτή με βάση το Σύνταγμα η ρύθμιση αυτή; Το ΣτΕ είπε ναι. Η αντίρρηση ήταν σε επίπεδο περιφέρειας και όχι δήμου. Σε κάποια νησιά δεν ήταν εύκολο για τους κατοίκους να φεύγουν από το νησί (εδώ: Ίος) και να μεταβούν στην πρωτεύουσα (εδώ: Σύρος) για να ενημερωθούν.

Απάντηση ΣτΕ: Εάν δεν συντρέχουν τα 1,2,3 (βλ. ανωτέρω), εννοείται εκκινεί η προθεσμία χωρίς αναστολή ή διακοπή αφού:

Πλήρης πρόσβαση σε ΜΠΕ ηλεκτρονικά Θα ήταν προσχηματική η αίτηση ακύρωσης μιας τέτοιας δ.π. μεταγενεστέρως εκδιδόμενης με αξίωση εκ νέου ενημέρωσης για το ακριβές περιεχόμενο Πλήρης ανατροπή συστήματος- αβεβαιότητα- ανασφάλεια δικαίου- έλλειψη προβλεψιμότητας

Τον 21ο αιώνα δεν είναι δυνατόν το ίντερνετ να μην αρκεί για να εκκινήσει την προθεσμία

(όλοι έχουν πρόσβαση- δεν πρέπει να εμμένουμε στο ΦΕΚ). Το ΣτΕ έλαβε υπόψη ως παράμετρο και την τοπική εγγύτητα μεταξύ των δύο νήσων («αλλιώς θα ήταν τα νησιά αυτόνομα κράτη»)20→ γενικά ο ισχυρισμός αυτός δεν πείθει αν αναλογιστεί κανείς τις δύσκολες καιρικές συνθήκες τον χειμώνα (Γιαννακόπουλος). Εν τέλει το ΣτΕ έκανε μια

δυναμική- «ζωντανή» ερμηνεία συνεκτιμώντας και τις γενικότερες κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές και συγκοινωνιακές συνθήκες.

2ο Ζήτημα που τίθεται: Μολονότι είχε ψηφιστεί ο ν.4014/2011, η νομολογία ουδέποτε τον

εφάρμοζε. Απλώς τον ελάμβανε ως μια επιπλέον παράμετρο στο κομμάτι της πλήρους γνώσης. Είχε σταλεί προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ. Τι απάντησε το δικαστήριο; Υπάρχει κι άλλος τρόπος να αποδειχθεί η πλήρης γνώση πέρα από την ανάρτηση σε ιστοσελίδα (αμηχανία δικαστηρίου για εφαρμογή του νέου νόμου και συμβατότητα αυτού με το ενωσιακό δίκαιο). Συμπερασματικά, επρόκειτο για μια ατελή προσπάθεια αν και αξιόλογη. Η αμηχανία ήταν δικαιολογημένη, όμως ήταν αδικαιολόγητη η μη εφαρμογή του νόμου (από πλευράς του δικαστηρίου) για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο όνομα της ασφάλειας δικαίου.

Γενικότερα, στο κομμάτι της δόμησης έργων και των επενδύσεων υπάρχει έντονη ανασφάλεια δικαίου. Έστω ότι πάει ένας υποψήφιος επενδυτής σε δικηγόρο να τον διαφωτίσει ως προς τις απαιτούμενες κινήσεις στις οποίες χρειάζεται να προβεί για να μην ακυρωθεί η επένδυση του για την προστασία του περιβάλλοντος. Δυστυχώς, είναι αδύνατο να δοθεί μια σαφής απάντηση. Οι φορείς ευρύτερου οικονομικού ενδιαφέροντος (stakeholders) το αντιλαμβάνονται αυτό. Και είναι μη πεπερασμένος ο αριθμός τους (πολλοί και άγνωστοι). Με το νέο καθεστώς έχουμε

20 Απαιτείτο να μεταβεί ο ενδιαφερόμενος από την Ίο στη Σύρο, όπου εδρεύει το Πρωτοδικείο και η Περιφέρεια, ώστε να δει την ανηρτημένη ΑΕΠΟ. Πέραν των καιρικών συνθηκών, συνεπάγεται και και οικονομικό κόστος, δεδομένου ότι ο κάτοικος μπορεί να χρειαστεί να κάνει πλείονες επισκέψεις στο νησί για να δει αν όντως αναρτήθηκε η ΑΕΠΟ ή όχι.

άρση της περιπτωσιολογικής αβεβαιότητας! Το θέμα δεν τίθεται με τέτοια ένταση σε περιπτώσεις όπου οι τρίτοι ή οι θιγόμενοι είναι πεπερασμένοι (πχ σε έναν διαγωνισμό). Τότε θα γίνει η κοινοποίηση προσηκόντως από το δικαστήριο. ΠΡΟΣΟΧΗ! Η υποχρέωση δημοσίευσης στο ΦΕΚ προκύπτει ρητώς εκ του νόμου. Στις μη δημοσιευτέες αδπ, ο τρίτος μπορεί να προσβάλλει μόνο μέσα από το τεκμήριο της πλήρους γνώσης.

ΠΑΛΙΑ:

ΒΑΡΟΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΥΠΕΡ Κοσμοθεωρητική πρωταρχία της Δίκαιης Δίκης Το φέρει η Διοίκηση Διοικουμένου

Ευάλωτο μέρος η Διοίκηση. Πώς θα αποδείξει; Με αριθμό Πρωτοκόλλου κατάθεσης αναφοράς ή με επιστολή.

ΝΕΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ: (αντιστροφή βάρους απόδειξης- μαχητό τεκμήριο)

ΒΑΡΟΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ Το φέρει ο διοικούμενος ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΥΠΕΡ Διοίκησης Είναι δικαιολογημένη; Ναι, διότι έχεις κάτι απτό και όχι αφηρημένο (πλήρης γνώση). Μπορεί όμως το διαδίκτυο να δώσει τη λύση του προβλήματος; Έστω ότι υπάρχει ένας «διαδικτυακός διαγωνισμός», που δεν είναι έγχαρτος (πρβλ. esidis.gr):

Δεν μπαίνει ο οποιοσδήποτε παρά μόνο πιστοποιημένα Αποδεικνύεται από το σύστημα πότε μπαίνει και ποιος μπαίνει και τι αναρτά

Γιαννακόπουλος: Η λύση αυτή δεν είναι οριστική. Κατ’ ουσίαν, ΔΕΝ θέλουμε να λυθούν οριστικά τα προβλήματαγιατί συμφέρει περισσότερο το να αιωρείται μια δημιουργική ασάφεια και να υπάρχει η δυνατότητα να τη διαχειριζόμαστε κάθε φορά. Όσοι διαχειρίζονται τα πολιτικά πράγματα θέλουν να αφήνουν τα πράγματα ασαφή για να τα διαχειρίζονται expostμέσω πελατειακών σχέσεων. Δεν γίνεται να μην εφαρμόζονται τα αυτονόητα

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η απόφασηέγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) δεν δημοσιεύεται στο esidis.gr (πρόβλημα). Εάν σταλεί σχετική αίτηση στην αρμόδια αρχή δεν απαντά στον αιτούντα (πρβλ. σχέσεις με συγκεκριμένους επενδυτές- συμπαιγνίες ως προς τον κύκλο των συμμετεχόντων του διαγωνισμού). Γεννάται έτσι η ανάγκη μετάβασης από το ένα νησί στο άλλο.

Τι επικαλούνται;

Επικαλούνται την άρνηση της Διοίκησης να παραχωρήσει τον φάκελο (είχαν πλήρη γνώση της πράξης αλλά όχι του φακέλου).

Γιαννακόπουλος: Η τεχνολογία έχει πολλά θετικά, αλλά και αρνητικά. Μας εκθέτει (!). Ανάλογα την περίσταση αυτό είναι καλό ή κακό. Βοηθά όμως στο βάρος αποδείξεως.

Είναι δυσανάλογο να αξιώνεις από τον κάτοικο Ίου να πάει στη Σύρο για να βρει την ΑΕΠΟ (βλ.υποσημείωση 19).

Γεραπετρίτης: Τι έκαναν παλιά οι δικηγόροι; Έβρισκαν έναν κάτοικο της περιοχής που έμενε στο εξωτερικό και του ζητούσαν να προσβάλλει την πράξη με τον ισχυρισμό ότι μόλις έλαβε πλήρη γνώση (βαθιά η υποκρισία του συστήματος). Η μετάπτωση στο απολύτως ορθολογικό

δεν είναι εύκολο να γίνει. Οι ηλεκτρονικές εφημερίδες «έσπασαν» το μονοπώλιο της γνώσης (πλουραλισμός).

Είναι αδιάφορο εάν κενώθηκαν θέσεις εργασίας στο δημόσιο με την είσοδο της τεχνολογίας. «Μακάρι» η αδράνεια της ηλεκτρονικής εξέλιξης να ήταν για την διατήρηση των εργαζομένων του Δημοσίου. Η καθυστέρηση είναι για άλλους λόγους. Δύο παραδείγματα παρόμοια που το επιβεβαιώνουν αυτό:

Στην περίπτωση των ηλικιωμένων: Σχεδόν οι περισσότεροι είναι τεχνολογικά αναλφάβητοι. Δεν θα μπορεί να αναχαιτισθεί η ανάπτυξη της τεχνολογίας για τον λόγο αυτόν. Αντιθέτως, με μέτρα κοινωνικής πρόνοιας θα φροντίσω να τους επιμορφώσω. Ομοίως και με τους ανέργους θα φροντίσω με αντίστοιχα μέτρα κοινωνικής πρόνοιας να τους βρω ως κράτος θέσεις εργασίας. Στην περίπτωση των φορολογουμένων: Υπάρχει η ατομική ηλεκτρονική καρτέλα όπου εγγράφονται όλοι οι φορολογούμενοι (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδωνaade.gr/TAXISnet) και λαμβάνουν σχετικές βεβαιώσεις για την εκπλήρωση (ή μη) των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Ο ίδιος ο φορολογούμενος έχει υποχρέωση να ενημερώνεται και θα πρέπει να έχει τακτική πρόσβαση στην ιστοσελίδα. Ουδέποτε εδώ αμφισβητήθηκε η νομιμότητα του καθεστώτος.

Προβληματισμοί: Θα ήταν αντισυνταγματικό εάν κάθε ΚΔΠ δεν δημοσιευόταν καθόλου στο ΦΕΚ αλλά μόνο στο διαδίκτυο (et.gr) ;Όχι, ίσα ίσα θα ήταν πολύ θετικό για την εξέλιξη του συστήματος εφόσον θα ήταν προσβάσιμο σε όλους.

Άλλη υπόθεση: Υπάρχει νομοθετική αμφισημία- ο νόμος προβλέπει δημοσίευση αλλά δεν προβλέπει τον τρόπο δημοσίευσης (ΦΕΚ ή διαδίκτυο). Κατ’ εφαρμογήν του νόμου αυτού, γίνεται επιλογή και δεν δημοσιεύεται η ΚΔΠ στο ΦΕΚ αλλά στο διαδίκτυο μόνο!

Γεραπετρίτης: Είναι ζήτημα ερμηνείας. Στο ΦΕΚ δημοσιεύεται μόνο όταν το λέει ρητώς ο νόμος, αλλιώς αρκεί κάτι άλλο.

Τι μας νοιάζει που γίνεται η δημοσίευση πρακτικά;

1. 2. Για το κύρος της πράξης (ανυπόστατη) Για εκκίνηση της προθεσμίας (βάσει αρχής της νομιμότητας αν υπάρχει δημοσίευση στο ΦΕΚ η προθεσμία εκκινεί από τότε)

Γιαννακόπουλος: Αν ο νόμος δεν λέει τον τρόπο δημοσίευσης το ερμηνεύουμε ως «δημοσίευση με τους προσήκοντες τρόπους, όπως συμβαίνει συνήθως»→ εννοεί στο ΦΕΚ

Γενικά, ΚΔΠ που αφορούν την υπηρεσιακή κατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων είναι καταρχήν δημοσιευτέες. Εξαίρεση: οι εμπιστευτικές πράξεις των Υπαλλήλων της ΕΥΠ ή αυτές που αφορούν την Εθνική Άμυνα της χώρας δεν δημοσιεύονται.

3ο Ζήτημα : Παράβολα και κόστος για παροχή δικαστικής προστασίας

Παραδοσιακή θεωρία: Υπάρχει κόστος μόνο για τα δικαιώματα που επιβάλλουν θετικές πράξεις στο δημόσιο (τελούν υπό τον όρο του εφικτού- εάν το δημόσιο δεν έχει χρήματα δεν το κάνει.

Γιαννακόπουλος: Αυτή η θεωρία δε θα έπρεπε να γίνεται δεκτή. Όλα τα δικαιώματα κοστίζουν. Το παράβολο είναι σαν ένα είδος ανταποδοτικού τέλους για την παροχή δικαστικής προστασίας.

SOS ΣτΕ 1681/2018: Υπόθεση για παράβολο που ισοδυναμούσε με την προκαταβολή του 20% ενός προστίμου.

Νομοθετικό Πλαίσιο: αρ.17 ν.3054/2002 για αγορά πετρελαιοειδών.

Για παράβαση της εν λόγω νομοθεσίας επιβάλλεται πρόστιμο από 5.000-1.000.000 ευρώ. Ο καθ’ ου δεν το πληρώνει και επιδιώκει να δικαιωθεί δια της δικαστικής οδού. ΟΜΩΣ, για την άσκηση (και μόνο) του ενδίκου βοηθήματος απαιτείται προκαταβολή του 20% του προστίμου που δεν μπορεί να ξεπερνά τις 75.000 ευρώ (πλαφόν). Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα επαχθές μέτρο που συνιστά υπέρμετρο περιορισμό του δικαιώματος δικαστικής προστασίας (Σ20§1).

Βάσει αρ. 66 ν.4055/2012→ πράξεις επιβολής διοικητικών κυρώσεων→ κατ’ αρχήν διαφορές ουσίας

Πραγματικά περιστατικά: Υπόθεση λαθρεμπορίας και νοθείας σε βενζινάδικο. Αρμόδιο το Διοικητικό Πρωτοδικείο. Κατεβλήθη το κλασικό παράβολο των 100 ευρώ και όχι το 20% του προστίμου. Το ένδικο βοήθημα απερρίφθη ως απαράδεκτο. Απεστάλη προδικαστικό ερώτημα στο ΣτΕ με πρωτοβουλία του δικαστή (αρ.1§2 ν.3900/2010→ αντίρροπος μηχανισμός αποκέντρωσης για θέμα γενικότερου ενδιαφέροντος).

Τι απάντησε το ΣτΕ;

Ναι μεν περιορίζεται η δυνατότητα δικαστικής προστασίας του Σ20§1, αλλά ο περιορισμός είναι θεμιτός, γιατί η παροχή δικαστικής προστασίας δεν εμποδίζεται. Ο νομοθέτης έχει τη δυνατότητα να θεσπίζει επιμέρους περιορισμούς του δικαιώματος, αρκεί να μην αποξυλώνεται πλήρως ο πυρήνας του Σ20§1 (strict sensu αναλογικότητα). Το ΣτΕ θα ελέγχει τη συμβατότητα με το Σ και το Ενωσιακό Δίκαιο adhocκαι θα προβαίνει κάθε φορά σε στάθμιση θετικών και αρνητικών συνεπειών βάσει ενδεικτικών κριτηρίων:

Σκοπός Συνάφεια προς τον επιδιωκόμενο σκοπό (καταλληλότητα/ προσφορότητα κλπ) Ύψος ποσού Θέσπιση ανώτατου ορίου Χρόνος καταβολής Δυνατότητα αναστολής της υποχρέωσης Περιουσιακή κατάσταση του ασκούντος το ένδικο βοήθημα Σαφήνεια υποχρέωσης Τον βαθμό του δικαστηρίου που εκδικάζει

Προτού ελέγξουμε την αρχή της αναλογικότητας οφείλουμε να ελέγξουμε τον σκοπό του μέτρου (αν είναι θεμιτός, αν προβλέπεται ρητώς ή συνάγεται ερμηνευτικά από το Σ). Θεμιτός είναι ένας σκοπός όταν με αυτόν προστατεύεται μια συνταγματική τάξη ή τα δικαιώματα των άλλων.

Περιορισμοί:

Περιορισμούς μπορεί να θέτει ο νόμος μόνο όταν το Σ πρώτα προβλέπει ρητή επιφύλαξη υπέρ του νόμου («όπως νόμος ορίζει») Καταχρηστική άσκηση δικαιώματος (άσκηση δικαιώματος κατά τρόπο αντίθετο προς τον σκοπό του δικαιώματος) Δημόσιο συμφέρον Δικαιώματα τρίτων

Ποιος είναι εδώ ο σκοπός; Η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη δικαστική επίλυση (εδώ: εντός 4 μηνών), διότι η μακροχρόνια εκδίκαση υπονομεύει τη διαδικασία και κατά το ΣτΕ είναι θεμιτός για λόγους δημοσίου συμφέροντος. (πάταξη της λαθρεμπορίας). Εξάλλου, οι εταιρίες πετρελαιοειδών λόγω της λαθρεμπορίας έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν στα ποσά αυτά. ΟΜΩΣ, για μία μικρή επιχείρηση (λ.χ.βενζινάδικο) συνιστά υπέρμετρο περιορισμό. Και πάλι όμως δεν προσκρούει στο Σ20§1. Εξάλλου, βάσει ΚΔΔικ277 οφείλει να το καταβάλει έως τη συζήτηση και όχι έως την κατάθεση του ενδίκου βοηθήματος. Πολύ σημαντικό χρονικό σημείο, όχι μόνο διότι θα έχει περάσει καιρός και θα έχει μαζευτεί το ποσό, αλλά και γιατί θα έχει «ωριμάσει» η υπόθεση, οπότε θα μπορεί να κρίνει ο διοικούμενος εάν πιθανολογείται να χάσει, οπότε θα μπορέσει να παραιτηθεί από το ένδικο βοήθημα. Δεν μπορείς να επιβάλλεις πολύ υψηλό παράβολο που να συνιστά φραγμό στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Εξαίρεση: δημόσιες συμβάσεις για τα ασφαλιστικά μέτρα του ν.3686/2010. Το παράβολο εκεί αντιστοιχεί σε 50.000 ευρώ λόγω μείζονος σημασίας έργου.

Εξαίρεση από αυτήν την οικονομική επιβάρυνση εισάγεται με τη προσωρινή δικαστική προστασία (ΚΔΔικ202) – στάθμιση κόστους οφέλους.

Παρασκευή 18ο Μάθημα 5/4/2019

Αρχή της αναλογικότητας (οριο στους περιορισμούς): τεχνικό εργαλείο που χρησιμεύει σε δύο περιπτώσεις

Σύγκρουσης Δικαιωμάτων Περιορισμός δικαιωμάτων

Δεν είναι ηθικολογικό κριτήριο. Είναι πολύ τεχνική αρχή. Το Σ25§1 εισήχθη το 2001 με την Αναθεώρηση του Συντάγματος. Πιο πριν το εφάρμοζε η νομολογία ως αρχή που απέρρεε απ το κράτος δικαίου δίχως να εντοπίζεται ρητή συνταγματική βάση.

Υπάρχει ένα προκριματικό στάδιο, προτού ελεγχθεί η αρχή της αναλογικότητας όπου γίνεται η αξιολόγηση του σκοπού που έθεσε ο νομοθέτης ή η Διοίκηση: είναι σύμφωνος με το Σύνταγμα; Εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον ή συνιστά αθέμιτο περιορισμό; Πρακτικά γιατί είναι σημαντικός αυτός ο προκριματικός έλεγχος; Γιατί εάν ο σκοπός δεν είναι επαρκής → (κατευθείαν) αντισυνταγματικός ο περιορισμός και τίθεται εκποδών χωρίς να χρειαστεί καν να μπούμε στην αρχή της αναλογικότητας.

Πού βρίσκω τον σκοπό;

Για νόμο: στην Εισηγητική/ Αιτιολογική Έκθεση (πρβλ. ιστορική ερμηνεία- τί ήθελε ο νομοθέτης)

Για διοικητική πράξη: στην αιτιολογία

Εξετάζω δύο μεγέθη:

(α) επιδίωξη σκοπού δημοσίου συμφέροντος μέσω του μέτρου: το μέτρο να είναι τέτοιας ποιότητας ούτως ώστε να εκπληρώνει σκοπό δημοσίου συμφέροντος

(β) μέτρο που προσβάλλει δικαίωμα

3 ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

Αρχή της καταλληλότητας (προσφορότητας): να εκπληρώνει τον σκοπό για τον οποίο έχει τεθεί. Ερώτημα: επιτυγχάνεται ο σκοπός; Π.χ. Βάσει Σ17 το κράτος αφαιρεί οικόπεδο σε επικλινή έκταση για απαλλοτρίωση προκειμένου να χτίσει σχολείο. Είναι κατάλληλο; Όχι, λόγω του επικλινούς εδάφους. Μας νοιάζει να είναι κατάλληλο και όχι περισσότερο κατάλληλο από άλλα. Ή πληροί τις προϋποθέσεις της προσφορότητας ή δεν τις πληροί καθόλου. Αρχή της αναγκαιότητας (του ολιγότερου επαχθούς): ένα μέτρο είναι μεν κατάλληλο, δεν είναι όμως αναγκαίο απ την στιγμή που υπάρχουν κι άλλα εξίσου κατάλληλα και λιγότερο επαχθή μέτρα. Ερώτημα: είναι ο περιορισμός αυτός ο κατ’ ελάχιστον αναγκαίος για να επιτευχθεί ο σκοπός; Μεταξύ περισσοτέρων εξίσου πρόσφορων μέτρων, το αναγκαίο είναι το ηπιότερο (που περιορίζει λιγότερο το δικαίωμα) Π.χ. (συνέχεια): Δίπλα στο ιδιωτικό ακίνητο υπάρχει και ένα ακίνητο του δημοσίου. Είναι ιδιαίτερα επαχθές (και συνεπώς μη αναγκαίο) να απαλλοτριώσω το ιδιωτικό απ’ τη στιγμή που υπάρχει το δημόσιο και είναι εξίσου κατάλληλο. Εφόσον υπάρχει εναλλακτική, το να θυσιάσω το δικαίωμα στην ιδιοκτησία παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας

Αρχή της εν στενή εννοία (strictο sensu) αναλογικότητας (στάθμιση κόστους- οφέλους)

Π.χ.1. Από το ιδιωτικό ακίνητο παίρνω ως κράτος 30 τ.μ. και απομένουν 3τ.μ.. Εντούτοις και πάλι αποψιλώνεται πλήρως το δικαίωμα στην ιδιοκτησία εφόσον η απομείνασα έκταση δεν μπορεί να αξιοποιηθεί. Π.χ.2. Σε μια πορεία συγκρούονται το δικαίωμα του συνέρχεσθαι (των διαδηλωτών) και το δικαίωμα διέλευσης πεζών και εποχούμενων. Ανάγκη εξατομίκευσης (in concreto στάθμιση)→ να διατηρηθεί το μέγιστο επίπεδο ωφελιμότητας (αρχή του ωφελιμισμού). Λύση: αν έχω μικρή πορεία την περιορίζω σε ορισμένα μέρη/ αν έχω μεγάλη πορεία ανοίγω διόδους.Πάντως, ΔΕΝ επιτρέπεται να εκμηδενίζεται ο

πυρήνας του δικαιώματος, Δεν πρέπει ο περιορισμός να εξισώνεται τελικώς με

στέρηση του δικαιώματος. Σε ό,τι αφορά το δικαστήριο ποια θα είναι η ένταση του ελέγχου; Μπορεί το ΣτΕ να ελέγξει εάν έχει γίνει ορθή εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας; Στην Γαλλία: έντονος έλεγχος αιτιολογίας των διοικητικών πράξεων. Είχε διακριτική ευχέρεια η Διοίκηση; Εφάρμοσε την αρχή της αναλογικότητας; Στην Ελλάδα: γίνεται συχνά έλεγχος της αρχής της αναλογικότητας στα περιβαλλοντικά (στην ΜΠΕ: Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων). Πολλές φορές όμως σε άλλης φύσεως υποθέσεις ο έλεγχος είναι οριακός. Το δικαστήριο χρησιμοποιεί τότε τις εκφράσεις «καταφανώς»/ «προδήλως» για να είναι εντός των

ορίων του ελέγχου (εντοπίζεται ένας περισσότερο ουδέτερος και τεχνικός χαρακτήρας του ελέγχου). Στο δίπολο

Εθνικό εσωτερικό δίκαιο Δίκαιο της ΕΕ

(Σύνταγμα) (Συνθήκες/Κανονισμοί/Οδηγίες)

Μπορεί και οι δύο έννομες τάξεις να έχουν εν προκειμένω τα ίδια δικαιώματα αλλά να τα ιεραρχούν διαφορετικά γιατί είναι διαφορετικά τα συμφέροντα και διαφορετική η ένταση του δικαστικού ελέγχου.

Π.χ.1. Δίκαιο ΕΕ

Ελλάδα- Εθνικό Δίκαιο Πχ2. Δίκαιο ΕΕ (ΕΔΔΑ)

Ελλάδα- Εθνικό Δίκαιο (ΣτΕ) Υπέρ οικονομικής ελευθερίας (προστασία ελεύθερου ανταγωνισμού) Υπέρ προστασίας περιβάλλοντος

Στην ανάθεση δημοσίων συμβάσεων

προτάσσεται η προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού, η προστασία της διαφάνειας και η τήρηση της αρχής της ισότητας με την δημοσιοποίηση των υποψηφίων μέσω ΜΜΕ ούτως ώστε να διαδοθεί η είδηση και να συμμετέχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι (σκοπός κοινή ευρωπαϊκή αγορά).Δεν είναι θεμιτό να προκαθορίζεται το οικονομικό καθεστώς της αγοράς (πρβλ. και υπόθεση για τα κανάλια)

Στην ανάθεση δημοσίων

συμβάσεωνπροτάσσεται η λήψη μέτρων κατά της διαπλοκής των ΜΜΕ. Υπερτερεί η προστασία της αρχής της διαφάνειας (οπότε θεμιτός ο περιορισμό των ΜΜΕ)

Λέμε παραδοσιακά ότι ο νόμος δεν αιτιολογείται (σε αντίθεση προς την διοικητική πράξη). Αυτό όμως δεν ισχύει (πρβλ. Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, Πρακτικά της Βουλής, Μελέτες π.χ. περιβαλλοντικές ή συνταξιοδοτικές μελέτες→ προληπτικά εξηγούν τη ratioτου νόμου). Τι λέει η νομολογία; Πρέπει να υπάρχουν αλλά η έλλειψη τους δε συνιστά αντισυνταγματικότητα.

Πρόβλημα: ο δικαστής υποκαθιστούσε τον νομοθέτη. Προσπάθεια να διασωθεί ο νόμος. Όμως, αν εφαρμόσεις την αρχή της αναλογικότητας αυστηρά δεν θα περάσει κανένας νόμος.

Πρβλ. διατάξεις που εισήχθησαν στη «νομοτεχνική βελτίωση» (δεν ψηφίστηκαν – πρόκειται για παρατυπία). Για να λειτουργήσουν τα ανωτέρω θα πρέπει να ανέβει το επίπεδο νομοθετήσεως (πρβλ. πρόστιμο για λαθρεμπορία πετρελαιοειδών- καταβολή 20% ως παράβολο (όρος παραδεκτού) με πλαφόν τις 75.000). Ελέγχω:

(α) Αν είναι αναλογική η πρόβλεψη του προστίμου επί της αρχής

(β)Αν είναι adhocαναλογικό κατ’ εφαρμογήν του νόμου

SOS:Έλεγχος συνάφειας του μέσου (μέτρου) προς τον σκοπό (Α’ ΣΤΑΔΙΟ)

Σκοπός της επιβολής του προστίμου: ταχύτητα και αποτελεσματικότητα της δικαστικής προστασίας (πρβ. πληρωμές δικαστικών υπαλλήλων→ εξωτερικό στοιχείο του δημοσίου συμφέροντος → περιορίζω το Σ20παρ1 για δημοσιονομικούς λόγους→ μετακυλήσεις στον ιδιώτη). Είναι θεμιτός ο περιορισμός; ΟΧΙ, εκλείπει η ΑΙΤΙΟΤΗΤΑ. Δεν γίνεται επίκληση δημοσίου συμφέροντος – ο περιορισμός οδηγεί σε στρέβλωση του δικαιώματος. Θα μπορούσε να γίνει επίκληση άλλων σκοπών; Ποιοί οι πιθανοί σκοποί;

Ταμειακό συμφέρον Δημοσίου→ Δεν μπορεί να ισχύσει εδώ Να προκαταβληθεί ένα σημαντικό ποσό από το τελικό πρόστιμο ώστε να εξασφαλισθεί ότι σίγουρα θα πληρωθεί εν συνόλω. Ανταποδοτική δικαιοσύνη→ Δεν μπορεί να ισχύσει εδώ Είναι αναμφίβολο αν θα μπορούσε να λειτουργεί ανταποδοτικά Π.χ. Δίκη στο ΑΕΔ: 5000 ευρώ ενώ δίκη στο Πρωτοδικείο: 100 ευρώ (δεν ισχύει κάτι τέτοιο όμως) . ΜΙΑ ΛΥΣΗ ΘΑ ΗΤΑΝ: Για όποιον επιθυμούσε την δικαστική επίλυση εντός 4 μηνών ταχέως να τίθεται αυτό το υψηλό παράβολο ενώ για όποιον δεν την επιθυμεί ταχέως να ισχύει το σύνηθες στο πλαίσιο της τακτικής διαδικασίας (με καθυστέρηση). Για αποτροπή καταχρηστικών ενδίκων βοηθημάτων(μία πιθανή υπόθεση-ο νόμος όμως δεν επικαλέστηκε τον σκοπό αυτό- εάν επικαλούνταν αυτό θα ήταν θεμιτό): βάζω ως φίλτρο την καταβολή πολύ υψηλού παραβόλου για να αποτρέψω την σώρευση πολλών ενδίκων βοηθημάτων.

Στο Ενωσιακό Δίκαιο: σε έναν διαγωνισμό δημοσίων συμβάσεων πρέπει να προσελκύσεις όσο το δυνατόν περισσότερους (έντονος αποτρεπτικός μηχανισμός ούτως ώστε να μη χρειαστεί να ασκήσουν οι συμμετέχοντες το δικαίωμα της δικαστικής προστασίας. Λόγω των καθυστερήσεων που μετακυλύονται όμως προκύπτει η ανάγκη ορθολογικής δικαιοσύνης. Στην έννοια της ορθολογικότητας ενυπάρχει η αποτροπή καταχρηστικών ενδίκων βοηθημάτων. Έλεγχος αρχής της αναλογικότητας:

(α)ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ/ΠΡΟΣΦΟΡΟΤΗΤΑ

Η απάντηση δεν είναι καθόλου προφανής ή αυτονόητη. Η καθυστέρηση οφείλεται σε φόρτο εργασίας και όχι σε έλλειψη χρημάτων

Ταχείας εκδίκασης

ΆΡΑ: υπάρχει έλλειψη συνάφειας μεταξύ

Προκαταβολή εξαιρετικά υψηλού παραβόλου

Δεν σημαίνει ότι η καθυστέρηση οφείλεται σε έλλειψη χρημάτων, ούτε και ότι εάν καταβληθούν περισσότερα χρήματα θα έχουμε ταχεία και ορθολογική δικαιοσύνη. Μήπως εν τέλει δεν ήταν ειλικρινής ο σκοπός; Μήπως ήταν μια υποκρισία; Αληθινός σκοπός: όσο το δυνατόν μεγαλύτερη είσπραξη δημοσίων εσόδων

(β) ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ

Μια ορθή σκέψη θα ήταν να καταβληθεί στο τέλος όλο το πρόστιμο σε περίπτωση που ο ασκών το ένδικο βοήθημα ηττηθεί. Ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο ο διοικούμενος εκβιάζεται να του παρθούν γρήγορα τα χρήματα.

ΛΥΣΗ Γεραπετρίτη: Εγγυητική επιστολή→ δέσμευση χρημάτων από τράπεζα για να εγγυηθεί ότι υπάρχουν (εάν όντως ο φόβος έγκειται στην μη καταβολή).

(γ) STRICTO SENSU ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ – ΣΤΑΘΜΙΣΗ

Το δικαστήριο κάνει διορθωτική ερμηνεία «για όσους δεν μπορούν να πληρώσουν» δίνεται η δυνατότητα στην προσωρινή δικαστική προστασία για μη πληρωμή, εάν αποδείξουν ανεπανόρθωτη ή δυσχερώς επανορθώσιμη βλάβη. Όμως, κατ’ αποτέλεσμα το δικαστήριο το αναίρεσε αυτό.

ΣτΕ136/2013 (Επιτροπή Αναστολών)

Μετά έγινε «σπαστό» το σύστημα - νέος νόμος. Εάν αιτείτο να το πληρώσει κανείς όλο στο τέλος δεν θα το πλήρωνε κανείς. Επίσης, ως προς το επιχείρημα αποτροπής καταχρηστικής άσκησης ενδίκων βοηθημάτων τεκμαίρεται αμάχητα ασκούν όλοι καταχρηστικά (γενική πρόληψη). Άνιση παροχή δικαστικής προστασίας σε βάρος του διοικουμένου (όποιος έχει περισσότερα χρήματα το ασκεί).

ΑΕΠΠ- Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΔΑ):

Στάδιο 1ο: ΑΔΑ (π.χ. 100 ευρώ) Στάδιο 2ο: Δικαστήριο (π.χ.5000 ευρώ)→ εάν αμφισβητήσει κανείς την απόφαση της

ΑΕΠΠ. Πλέον έχει μειωθεί αρκετά εδώ το παράβολο συγκριτικά με παλαιότερα.

Συνιστά αυτή η συμπεριφορά θυματοποίηση του διοικουμένου; Όχι.Τι θα ήταν θυματοποίηση;

Π.χ. ΟΠΑΠ σε επίπεδο δικαίου του ανταγωνισμού →νόμος αντισυνταγματικός. Για να πάω κόντρα στον ΟΠΑΠ ανοίγω σχετικό κατάστημα χωρίς άδεια για να με πιάσουν (και αφότου θυματοποιηθώ) να πάω στα ποινικά δικαστήρια και να επικαλεστώ εκεί την αντισυνταγματικότητα του νόμου.

Πρέπει να είναι ολιστικός ο συλλογισμός της δικαστικής απόφασης .

Προστάδιο ελέγχου του σκοπού: Πάντα θα μπει ο μανδύας δημοσίου σκοπού. Ο δικαστής ελέγχοντας τον σκοπό αυτό θα προβάλει την Διοίκηση σε έλεγχο ειλικρίνειας. Θα πρέπει να ελέγξω αν το επικαλούμενο δημόσιο συμφέρον είναι συστηματικό (SOS) , δηλαδή να επιδιώκεται ο σκοπός αυτός και σε άλλες περιπτώσεις. Διαφορετικά είναι αντιφατικό και ασυνεπές επιδιώκεται ένας σκοπός μεμονωμένα (διαρκής έλεγχος της αρχής της αναλογικότητας). Βέβαια, ο ολιστικός έλεγχος είναι δύσκολος και ρευστός (από ποιο χρονικό σημείο να αρχίσω; ).

Ερώτηση: Μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο από 5.000 ευρώ έως 1.000.000 ευρώ αναλόγως την βαρύτητα του εγκλήματος κάθε φορά;

Προβληματική του αρ.50§3πδ18/1989

Επανάληψη στα δικαιώματα: