7 minute read

ΣτΕ141/2010

κόμματα η δυνατότητα αρχίζει να υφίσταται από την στιγμή που θα ανακοινωθούν επίσημα οι συνδυασμοί από τον ΑΠ.

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Advertisement

(Α) Οργάνωση της Δικαιοσύνης :Σ93§4, Σ95, Σ87§2

(Β) Ένταση και έκταση του δικαστικού ελέγχου

(Α) Δύο δικαιοδοσίες (πολιτική + διοικητική)

Διάκριση διαφορών σε ακυρωτικές και ουσίας Σ95

Αρμόδιο το ΣτΕ ή τα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια

ΣτΕ έχει τεκμήριο αρμοδιότητας των ακυρωτικών διαφορών σε α’ βαθμό, εκτός αν ο νομοθέτης υπαγάγει με τυπικό νόμο στα τακτικά διοικητικά (ανατροπή του τεκμηρίου).

6η Εβδομα δα

Τρίτη 16ο Μάθημα 2/4/2019

ΣτΕ141/2010 (Επιτ.Αναστολών)- Υπόθεση για εκτροπή του ποταμού Αχελώου

Γενικά για τη διενέργεια ενός δημοσίου έργου απαιτούνται:

1) 2) ΠΕΠΟ: Πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων Δημόσια σύμβαση για ανάθεση της εκτέλεσης του έργου (α) Απευθείας ανάθεση (β) Κατόπιν δημοπρασίας

Τι συνέβη στην υπόθεση εδώ; Αντίδραση περιβαλλοντικών οργανώσεων (αίτηση αναστολής εκτέλεσης πράξης για την κατασκευή και λειτουργία έργων μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου)

Φιλοπεριβαλλοντική- δημιουργική νομολογία από τα τέλη του 1980 (νομολογιακός ακτιβισμός του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ)

Νομοθετικά ερείσματα: Σ24 και αντίστοιχο ενωσιακό δίκαιο (η αρχή της αποτελεσματικότητας της ένδικης προστασίας επιβάλλουν τα εθνικά δικαστήρια να εξασφαλίζουν την ένδικη προστασία δικαιωμάτων εκ του ενωσιακού δικαίου διατάσσοντας τα κατάλληλα προσωρινά μέτρα). Με βάση το Ενωσιακό Δίκαιο θα έπρεπε να γίνει δεκτή η αίτηση αναστολής, γιατί η Ελλάδα δεν διέθετε άλλο ένδικο μέσο για να ελεγχθεί η συμβατότητα προς την Οδηγία.

Μέχρι το 2006 τι συνέβαινε;Ακύρωση διοικητικής πράξης (συνήθως οικοδομικής άδειας) υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος – αντίδραση της πολιτικής εξουσίας

Τι επινόησε ο νομοθέτης το 2006 για να αποφύγει τον ακυρωτικό έλεγχο του δικαστή; Θέσπισε έναν ατομικό νόμο, δηλαδή έναν τυπικό νόμο μεν, που όμως εκφεύγει του άμεσου ακυρωτικού

ελέγχου, καθότι ελέγχεται μόνο παρεμπιπτόντως. Με βάση την παραδοσιακή θεωρία, ο τυπικός νόμος πρέπει να είναι γενικός και αφηρημένος (βασικά χαρακτηριστικά). Όμως, ο ατομικός νόμος είναι τόσο ειδικός που ρυθμίζει ειδικά και συγκεκριμένα μια περίπτωση, κάνοντας μνεία σε συγκεκριμένα στοιχεία, ούτως ώστε να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του μόνο μία κατάσταση που χρήζει ρυθμίσεως (πρβ ατομικός νόμος για την κατασκευή του γηπέδου του Παναθηναϊκού). Επειδή όμως δεν παύει να είναι τυπικός νόμος δεν μπορεί ούτε να ελεγχθεί άμεσα ούτε να ακυρωθεί δικαστικώς. Έτσι, η πολιτική ηγεσία με αυτό το τέχνασμα πετυχαίνει ad hoc τον στόχο της να ξεφύγει το έργο του δικαστικού ελέγχου, αφού ο ατομικός νόμος είναι τόσο ειδικός που εφαρμόζεται δίχως να χρειάζεται περαιτέρω έκδοση ατομικής διοικητικής πράξης με νομοθετικό έρεισμα τον ατομικό νόμο. Φυσικά αυτό είναι καταχρηστικό και ο δικαστής όποτε έχει να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα:

(α)να ακυρώσει τυπικό νόμο; → αποτελεσματικότητα αλλά ανασφάλεια δικαίου

(β)να απορρίψει την αίτηση;→ προσήλωση στο ελληνικό σύστημα ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων (ασφάλεια δικαίου), αλλά αναποτελεσματικότητα

Τι συνέβη την υπόθεση με τον ποταμό Αχελώο;

Εξεδόθη ο ατομικός νόμος: ν.3481/2006 (αρ13) για ένα τμήμα του έργου (το φράγμα της Συκιάς) υπό τον μανδύα του ατομικού νόμου για έγκριση της διαχείρισης των υδάτων και για άδεια κατασκευής. Πρόβλημα: δεν υπήρχε εκτελεστή διοικητική πράξη για να προσβάλλουν και υπήρχε ήδη κίνδυνος εάν αρχίσουν τα έργα.

Αιτών: WWFHellas (αίτηση ακυρώσεως και προσωρινή δικαστική προστασία)

Τι σκέφτηκε ο νομικός παραστάτης; Ευθεία προσβολή τυπικού νόμου (το καταρχήν ακραίο), διότι λειτουργικά ο τυπικός νόμος ισοδυναμούσε εδώ με διοικητική πράξη.

Απάντηση ΣτΕ: Εμμονή στην παραδοσιακή νομολογία (φόβος ανασφάλειας δικαίου). Το ΣτΕ δε θα μπορούσε να προβεί σε τέτοια θεμελιακή μεταστροφή, καθώς θα οδηγούσε σε συνταγματική αναθεώρηση. Δεν μπορεί να αντλήσει αρμοδιότητα προς τούτο βάσει του άρ.58 πδ18/1989.

ΣτΕ 999/2007 : απόρριψη της αίτησης αναστολής ως απαράδεκτη (σκεπτικό: δεν μπορεί να προσβληθεί τυπικός νόμος ούτε χωρεί προσωρινή δικαστική προστασία) ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ

ΜΕΙΟΨΗΦΙΑ: Πρβλ. Δίκαιο ΕΕ και νομολογία ΔΕΕ. Το ΔΕΕ είχε αρμοδιότητα να κρίνει επί τέτοιων ζητημάτων γιατί τόσο ως προς την έγκριση περιβαλλοντικών όρων όσο και ως προς τη διαχείριση υδάτων υπάρχει παράγωγο δίκαιο της ΕΕ. Αρχή ωφέλιμου αποτελέσματος (effet utile) και αρχή της αποτελεσματικής παροχής δικαστικής προστασίας

Πρβλ. Υπόθεση Unibet(C-432/05) - διαδικασία ελέγχου συνταγματικότητας : χαρακτηριστική περίπτωση υπόθεσης όπου το ΔΕΕ απεφάνθη ότι ο παρεμπίπτων έλεγχος του νόμου δεν συμπορεύεται με την αρχή της αποτελεσματικότητας που πρεσβεύει το Ενωσιακό Δίκαιο και ενόψει της αρχής της υπεροχής του Ενωσιακού Δικαίου θα πρέπει ο πρώτος να υποχωρήσει (κι ας «φθαρεί» η ακεραιότητα του συστήματος του ελέγχου αντισυνταγματικότητας των νόμων).

+ Οδηγία 2000/60/ ΕΚ για την προστασία των υδάτων

Ελλάδα- Σουηδία μοιάζουν στο σύστημα ελέγχου τους/Ολλανδία- δεν υπάρχει σύστημα ελέγχου συνταγματικότητας / Γερμανία- Ισπανία: δυνατότητα συνταγματικής προσφυγής

Μπορεί να θεσπιστεί και στην Ελλάδα αντίστοιχο ένδικο βοήθημα;

Βάσει ΧΘΔ/ΕΕ 47- ΕΣΔΑ6 –ΕΣΔΑ13→ ενόψει της αποτελεσματικότητας .

Βέβαια, θα οδηγούσε σε κλυδωνισμό θεσμών που έχουν αντέξει αιώνες.

Καταρχήν, ο ενωσιακός δικαστής δεν επεμβαίνει στον τυχόν έλεγχο συνταγματικότητας (δεν είναι υποχρεωτικό ο εθνικός νομοθέτης να προβλέπει). Ωστόσο, αναφέρει το ΔΕΕ ότι είναι απαραίτητο να εξαντληθούν κι άλλοι τρόποι προκειμένου να ελεγχθεί η συμβατότητα με το Σύνταγμα και όχι να αναζητηθεί η εύρεση ενός ενδίκου βοηθήματος ευθέως ελέγχου.

Με αγωγή αποζημιώσεως;

Όχι , διότι προϋποθέτει ήδη επελθούσα βλάβη και δίνεται χρηματική αξίωση που εν προκειμένω εν λύνει το πρόβλημα.

Στην Ελλάδα ο έλεγχος συνταγματικότητας μας είναι δομημένος και τυπικός εδώ και 130 χρόνια. Δεν υπάρχει περίπτωση να βρούμε λύση όπου να υπάρξει παραχώρηση και ως προς το μείζον και ως προς το έλαττον (σημεία της δικονομίας). Θίγεται πάντα ένα κομμάτι ακεραιότητας.

ΔΕΕ και ΕΔΔΑ: Στο ΔΕΕ οι ίδιοι οι εθνικοί δικαστές ελέγχουν την συμβατότητα με το ενωσιακό δίκαιο ως περιφερειακά όργανα του μηχανισμού της ΕΕ (και σε κάποιες περιπτώσεις μόνο αποστέλλουν προδικαστικό ερώτημα). Έτσι, τα εθνικά δικαστήρια εκλαμβάνονται συγχρόνως και ως δικαστήρια της ΕΕ. Άρα, το ΔΕΕ έχει λόγο στα εθνικά δικαστήρια κατά το μέρος που αφορά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου στις υποθέσεις του. Είναι επιτρεπτή η αγωγή αποζημιώσεως;

Προσωρινή ρύθμιση κατάστασης και προσωρινή επιδίκαση απαίτησης → χρηματική αξίωση

Δεν επιδιώκω χρηματική ικανοποίηση αλλά αποτροπή της περιβαλλοντικής βλάβης→ άρα δεν έχει νόημα η αγωγή αποζημίωσης. Εκλείπει ως προϋπόθεση η ΖΗΜΙΑ (πρέπει να επέλθει πρώτα για να ασκηθεί).

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΟΙΚΟΥΜΕΝΟΥ: διοικητικές ή ποινικές κυρώσεις. Παραβιάζω συνειδητά τον νόμο της ΕΕ και μου επιβάλλεται κύρωση (δεν είναι αποτελεσματική λύση όμως). Είναι υπέρμετρα επαχθές να ζητήσω να θυματοποιηθώ για να μπορέσω να επικαλεστώ την παραβίαση του ενωσιακού δικαίου. Το δικαστήριο (Τμήμα του ΣτΕ) δεν πείστηκε να κάνει το μείζον άλμα να προτάξει το δικαίωμα στο περιβάλλον έναντι της παραδοσιακής δικαιοσύνης.

ΣτΕ Ολομέλεια: άρχισε να αλλάζει γιατί είδε ότι η τακτική του ατομικού νόμου γίνεται πάγια και έπρεπε να σταματήσει. Έπρεπε να βρει ένα «παραθυράκι» που να και να βάλει φρένο στη θέσπιση τυπικών νόμων και να μην ακυρώσει τυπικό νόμο. Τι λύση βρήκε; Κάνοντας έλεγχο παραδεκτού εντόπισε βέβαια ότι επρόκειτο για τυπικό νόμο και άρα όχι για εκτελεστή διοικητική πράξη (κώλυμα ως προς τη φύση της προσβαλλόμενης πράξης) . Όμως, το ΣτΕ έκανε μια μετάπτωση από μια αυστηρή προς μια πιο λειτουργική εννοιολογική προσέγγιση της διοικητικής πράξης. Χαρακτηριστικά είπε ότι διοικητική πράξη μπορεί να θεωρηθεί και το

έγγραφο της ΕΥΔΕ (Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων) με κριτήριο ότι «επάγεται μεταβολή στον νομικό κόσμο» (επέφερε δυσμενείς συνέπειες για τους αιτούντες δυνάμει και των προβλέψεων του νόμου για ΕΠΟ). Έτσι:

Άρνηση προσβολής ατομικού νόμου Αποδοχή προσβολής (ως διοικητικής πράξεως) ενός εγγράφου που ήταν κατ’ ουσίαν μέτρο εκτέλεσης του νόμου και δεν είχε τα στοιχεία της εκτελεστής διοικητικής πράξης. Το ΣτΕ θεώρησε ωφελιμότερο να κάνει μια διασταλτική ερμηνεία της έννοιας της διοικητικής πράξης παρά να θίξει το κύρος τυπικού νόμου. Με την εν λόγω αίτηση ακυρώσεως θεωρήθηκε σιωπηρώς ως συμπροσβαλλόμενη και η πράξη του ΥΠΕΧΩΔΕ, ούτως ώστε κατ’ αποτέλεσμα να έχουμε μια επιεική απόφαση που να σταθμίζει όλα τα έννομα συμφέροντα (σχετικοποίηση της αυστηρότητας). Άρα, το ΣτΕ ήθελε θεωρηθεί ότι για κάθε φορά που κάποιος θελήσει να μπλοκάρει την εκτέλεση ενός ατομικού νόμου, αρκεί να αναζητήσει ένα μέτρο εκτέλεσης αυτού, να το θεωρήσει ως διοικητική πράξη και να το προσβάλλει (μολονότι κατ’ ουσίαν δεν είναι εκτελεστή διοικητική πράξη). Πλησίασε έτσι αρκετά την απόφαση του ΔΕΕ. Είχαν σταλεί εξάλλου 13 προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ προτού βγει οριστική απόφαση επί του παραδεκτού (μέχρι να απαντηθούν αυτά και να προχωρήσει το δικαστήριο στο βάσιμο ανεστάλη η εκτέλεση του ατομικού νόμου). Το κόστος του εγχειρήματος και η απώλεια τόσων χρημάτων δεν έχουν σημασία; Το ΣτΕ δεν λογαριάζει τα χρήματα που διατέθηκαν για την οικονομική ανάπτυξη σε βάρος του περιβάλλοντος.

ΣτΕ999/2007: ανατροπή της απόρριψης της αίτησης αναστολής εκτέλεσης

ΣτΕ141/2010: Νέα δίκη.

Ελήφθησαν υπόψη ότι: 1) Μεγάλο μέρος του έργου ήταν ανεκτέλεστο 2) Συνέχιση εργασιών με δυσμενείς συνέπειες για το περιβάλλον

Τι ειπώθηκε εκεί;

Αξίωση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας Το αίτημα στην πρώτη αίτηση ήταν να ανασταλούν οι εργασίες για το φράγμα της Συκιάς → το δικαστήριο έκανε ένα άλμα και έκανε λόγο για επανεκκίνηση όλου του έργου (ο νόμος: «και κάθε άλλο μέτρο», το δικαστήριο: «και κάθε άλλη πράξη»). Αντικείμενο της δίκης θεωρήθηκε η νομιμότητα ΟΛΟΥ του έργου (επέκταση του ανασταλτικού αποτελέσματος σε όλο το έργο και όχι μόνο στο φράγμα της συκιάς) Αίτημα: η αποτελεσματικότητας της δικαιοδύνης – ισοστάθμισμα ανάμεσα σε δύο ισοζύγια: (α) ακτιβισμοί δικαστηρίων- (β) αντίδραση πολιτικής εξουσίας (bra de fer ως μεθοδολογία ανάλυσης) Ο αποτελεσματικός δικαστικός έλεγχος αντανακλά στην ίδια την οργάνωση της ελληνικής δικαιοσύνης Σύνθετη διοικητική ενέργεια υπό καθεστώς έγκρισης: προσβάλλουμε την εγκριτική πράξη Το Σύνταγμα μπορεί να ερμηνευτεί με τέτοιο τρόπο που ακόμη και μια κενοφανής ερμηνεία μπορεί να φανεί μετέπειτα ως σύμφωνη με το Σ (π.χ. Αναδρομικότητα της ακύρωσης μιας διοικητικής πράξης, ενώ η παραδοσιακή θεωρία έλεγε exnuncακύρωση).

This article is from: