3.8 Waardoor wordt de gevoeligheid voor licht en kleur bepaald?
De fotoreceptoren bevatten het pigment rodopsine, een molecule die
lichtdeeltjes of fotonen kan absorberen. Wanneer een lichtdeeltje invalt,
verandert rodopsine van vorm en worden op die plaats de fotoreceptoren
geactiveerd. De lichtprikkel wordt dan omgezet in een elektrisch signaal, dat door zenuwcellen naar de hersenen wordt geleid.
Het rodopsine-pigment in de staafjes kan alle golflengtes of kleuren
IN
absorberen. Met staafjes kun je dus enkel grijstinten, maar geen kleuren waarnemen. Staafjes zijn heel lichtgevoelig, waardoor weinig licht al
voldoende is om het pigment in de staafjes van vorm te doen veranderen.
Het is dankzij de staafjes dat je in slecht verlichte ruimten toch nog kunt zien. Bij de mens worden drie soorten kegeltjes aangetroffen die elk gevoelig
zijn voor een van de drie hoofdkleuren (rood, groen of blauw), en dus ook
voor een bepaalde golflengte of frequentie. Kegeltjes worden geprikkeld bij
hogere lichtintensiteiten dan staafjes. Kegeltjes zorgen overdag voor heldere
N
en scherpe beelden. 445 nm
535 nm
groen
©
VA
lichtgevoeligheid
blauw
400
violet
450
575 nm
500
blauw- blauw blauw- groen violet groen
rood
550
geelgroen
600
geel oranje oranjerood
650
rood
700
golflengte (in nanometer)
Afb. 51 Golflengten van zichtbaar licht
WEETJE
Niet alle gewervelde dieren beschikken over drie soorten kegeltjes, sommige
hebben er vier. Bepaalde dieren hebben ook een kegeltje dat ultraviolet (uv-)
licht kan opnemen. Daardoor kunnen ze ook uv-licht zien. Het extra uv-kegeltje wordt in de natuur op verschillende
Afb. 52 De urinesporen weerkaatsen uv-licht.
manieren aangewend.
• Rijpe bessen weerkaatsen uv-licht. Dankzij dat extra type kegeltje kunnen vogels zien of ze al eetbaar zijn.
• De urinesporen van sommige dieren weerkaatsen ultraviolet licht. Zo sporen sommige roofvogels hun prooi op.
• Ook in het onderscheid tussen mannetjes en vrouwtjes spelen uvkleuren een rol, bijvoorbeeld bij het roodborstje, de pimpelmees
en de ekster. Voor ons mensen zien beide seksen er hetzelfde uit. THEMA 01
hoofdstuk 3
81