5.2 De waarde van tumormerkerbepalingen

114

Hoofdstuk 6

Voorbeelden van prognostische en predictieve tumormerkers

Voorbeelden van prognostische tumormerkers zijn:

– het aantal mitosen in een tumor (vaak gemeten met de merker Ki-67 of via cycline D), wat een graad is voor de snelle deling van kankercellen (hoe sneller de deling, hoe slechter de prognose); – de aanwezigheid van gemuteerde oncogenen of tumorsuppressorgenen, bijvoorbeeld p53. Aanwezigheid hiervan duidt vaak op een agressiever tumortype en dus op een slechtere prognose.

Voorbeelden van predictieve tumormerkers zijn:

– bepaalde genen zoals BRCA bij borstkanker. Aan- of afwezigheid van BRCA voorspelt soms of de tumor al dan niet zal reageren op bepaalde chemotherapeutische geneesmiddelen; – de aan- of afwezigheid van bepaalde receptoren (zie verder) kunnen een belangrijke predictieve waarde hebben. In het hoofdstuk over behandeling zullen we duidelijk maken dat bepaalde nieuwe geneesmiddelen inwerken op receptoren van kankercellen, maar daarvoor is uiteraard de aanwezigheid van de betrokken receptoren noodzakelijk voor therapierespons.

Sommige tumormerkers, zoals bepaalde receptoren op kankercellen, hebben zowel een prognostische als een predictieve of voorspellende waarde.

5.2 De waarde van tumormerkerbepalingen

Naar de detectie en interpretatie van tumormerkers wordt nog heel wat wetenschappelijk onderzoek gedaan. De identificatie van de tumoreigenschappen of van de geproduceerde stoffen, de haalbaarheid en de gevoeligheid van de testmethoden en de specificiteit vormen vaak een probleem en zijn dus voer voor verder onderzoek. Soms resulteren de tests in vals-negatieve of vals-positieve resultaten. ‘Vals-negatief’ betekent een normale testwaarde terwijl er toch tumorweefsel aanwezig is, ‘vals-positief’ wil zeggen dat de waarde van de tumormerker verhoogd is terwijl er helemaal geen tumorweefsel aanwezig is. Bijvoorbeeld bij PSA-metingen kunnen er vals-negatieve en vals-positieve resultaten naar boven komen. Er kunnen ook andere (niet tumorale) redenen zijn waardoor de PSAwaarde stijgt, bijvoorbeeld prostaatontsteking.

De bepaling van tumormerkers speelt tot op heden een beperkte rol bij het opsporen van asymptomatische kankers in de populatie (screening). Zij maken meestal deel uit van de diagnostiek en stadiëring van tumoren. Vandaag ligt hun belang in de opvolging van tumoren. Door de registratie van de tumormerkerwaarden voor en na de behandeling, kan de oncoloog beoordelen of de behandeling effectief was. De tumormerker heeft