4.1 Uitwendige- of lokale behandeling van acne

In de meeste gevallen van acne wordt de behandeling gestart met plaatselijke middelen van crèmes of zalven die medicijnen bevatten om op de acne aan te brengen. Deze behandeling kan worden uitgebreid of vervolgd worden door het slikken van medicijnen, zoals antibiotica. Bij een zeer ernstige acne wordt de behandeling met isotretinoïne (vitamine A-zuur) (bijvoorbeeld de Roaccutane® kuur) voortgezet.

De medische behandeling is op verschillende doeleinden gericht. Afhankelijk van het type acne wordt gekozen voor een bepaalde behandeling. Soms wordt er gekozen voor middelen die de versterkte verhoorning van de talgklierafvoergang tegen gaan, soms voor middelen die de ontsteking remmen, meestal antibiotica, en soms wordt gekozen voor middelen die de talgafscheiding remmen. Daarnaast kan het herstel van de huid worden bevorderd door verschillende therapieën. Deze kunnen door de dermatoloog of door de huidtherapeut worden uitgevoerd.

Uitwendig kunnen de volgende stoffen worden voorgeschreven: • Keratolytica - benzoylperoxide (Benzac®) - adapaleen (Differinl®) - vitamine A-zuur (Tretinoïne) - trichloorazijnzuur/TCA - fenol - zwavel - resorcine - salicylzuur • Lokale antibiotica, waaronder - clindamycine - erytromycine • Zink

Keratolytica Keratolytica zijn middelen die de epidermis kunnen verwijderen of verdunnen. Behalve bij acne kunnen ze ook voorgeschreven worden bij ichtyosis, hyperkeratose en wratten. • Benzoylperoxide is één van de meest bekende medicijnen tegen acne en puistjes. De werkzame stof wordt ook in veel verzorgingsproducten verwerkt. Benzoylperoxide, onder de merknaam Benzac® is een zeer effectief middel tegen lichte tot middelmatige acne. Het is een geneesmiddel voor uitwendig gebruik dat verkrijgbaar is als gel of lotion met concentraties tussen 2,5 en 10%. De werkzame stof wordt ook in verzorgingsproducten voor lichte acne verwerkt. Bij contact met de huid breekt benzoylperoxide af in twee stoffen: benzoëzuur en zuurstof. Benzoëzuur droogt de huid uit, zodat dode huidcellen sneller schilferen en niet in de poriën vast komen zitten. Zuurstof desinfecteert de huid en helpt acnebacteriën te doden. Benzoylperoxide is weinig gevoelig voor bacteriële resistentie. De meest bekende bijwerkingen zijn uitdroging van de huid, huidirritatie, jeuk, roodheid, schilfering en overgevoeligheid van de huid. keratolytica

benzolperoxide

• Adapaleen, bekend onder de merknaam

Differin®, behoort tot de groep geneesmiddelen die is afgeleid van vitamine-A zuur, de retinoïden. Retinoïden zijn derivaten van vitamine A. In Nederland zijn twee lokale retinoïden beschikbaar, adapaleen en tretinoïne. Retinoïden zijn comedolytisch, normaliseren het keratinisatieproces en hebben anti-inflammatoire eigenschappen. Bij de behandeling met lokale retinoïden is het gangbaar dat de retinoïden op het hele behandelgebied worden opgebracht en niet alleen op de laesies.

Adapaleen is verkrijgbaar als een crème of een gel voor uitwendig gebruik. Het reguleert de talgproductie en verzacht huidirritatie en pijn. Het is heel effectief bij milde tot matige acne.

Bijwerkingen kunnen uitdroging van de huid en huidirritatie zijn. adapaleen

vitamine Azuur

trichloorazijn TCA

frosting • Vitamine A-zuur en tretinoïne, is ook een geneesmiddel uit de retinoïdengroep. Het is verkrijgbaar als crème of gel en wordt voorgeschreven bij milde tot matige acne en pustels.

De werkzame vitamine A-zuren in tretinoïne bevorderen de groei van cellen in de epidermis en prikkelt de aanmaak van collageen. Het kan dus diep in het onderhuids bindweefsel actief zijn. Het zorgt voor een verbeterde huidstructuur en vermindert vlekken als gevolg van acnelittekens.

Tretinoïne stimuleert de groei en afstoting van huidcellen in en rondom de poriën. De poriekanalen worden hierdoor wijder, waardoor overtollig talg en dode huidcellen makkelijker en sneller kunnen uitstromen. Dit voorkomt de kans op pustels, omdat bacteriën geen mogelijkheid krijgen om zich in de poriën met vuil en talg te nestelen. Bekende bijwerkingen zijn onder andere huidirritatie (jeuk, uitdroging, roodhuid), hoofdpijn, duizeligheid, slijmvliesuitdroging en gevoeligheid voor zonlicht.

• Trichloorazijnzuur/TCA. Een techniek die speciaal is ontwikkeld om acne, acnelittekens en andere ongewenste huidaandoeningen te verminderen, is de fruitzuur of chemische peeling. Afhankelijk van de ernst van de acneklachten wordt gebruikt gemaakt van glycolzuur (alphahydroxyzuur, AHA), salicylzuur (betahydroxyzuur, BHA), melkzuur, resorcinol, trichloorazijnzuur (TCA) of een combinatie hiervan. Trichloorazijnzuur en fenol zijn beiden etsende vloeistoffen (organische zuren) die kunnen worden toegepast in chemische peelings. Andere stoffen die hierbij kunnen worden gebruikt, zijn salicyl, melk- en glycolzuur. Deze laatsten werken oppervlakkig en verwijderen alleen de dode huidcellen. TCA kan ook doordringen in de diepere huidlagen en wordt ingezet bij acne, littekens, rimpels en pigmentvlekken. De huid wordt gladder en egaler. TCA wordt ook, en dan puur, toegepast bij pigmentvlekken, xanthelasma en ouderdomswratten. Door aanstippen van de huid ontstaat plaatselijk frosting en na een paar uur komt er een bruin-geel korstje op. De genezing duurt tot ongeveer 14 dagen.

Bijwerkingen kunnen verbranding zijn, pijn, kans op hypopigmentatie, littekenvorming, mogelijkheid van blijvende pigmentvlekken bij blootstelling aan de zon binnen zes weken na de behandeling.

• Fenol. Een chemische peeling met fenol is de diepste peeling.

Het duurt meestal zeven tot tien dagen, voordat iemand zich weer kan vertonen. Ook hierbij gaat de huid volledig vervellen.

Deze peeling pakt diepe rimpels, lijnen en littekens aan en hoeft maar één keer te worden uitgevoerd. Na de peeling zal de huid rood worden, gaan schilferen of korstjes vertonen. Dit duurt ongeveer twee weken. Het is een zware ingreep. De huid kan na de behandeling blijvend wat bleker van kleur zijn. Het is vooral geschikt voor rimpels rond de mond en rond de ogen.

Bijwerkingen: roodheid van de huid, zwelling, pijnklachten en jeuk. In zeldzame gevallen kan er een (tijdelijke) pigmentatieverandering van het behandelde gebied optreden, infecties, veranderde textuur van de huid en littekenvorming.

• Zwavel. Zwavel, resorcine en salicylzuur zijn niet meer de eerste keus bij acne. Het nut van zwavel is niet zeker. Het is een oud middel dat heel zwak werkzaam is tegen bacteriën, schimmels en gisten. Als nadelige eigenschappen zien we verkleuring van huid en kleding en de typische geur. Overgevoeligheid en resistentie komen niet voor.

• Resorcine kan ook bruine vlekken veroorzaken en de urine groen kleuren, daarom wordt het nog weinig gebruikt. In hogere concentraties (15%) is het effectief bij acne ectopica of hydradenitis suppurativa (preventief, om talgklieren open te houden). Resorcine werkt jeukstillend, zwak keratolytisch en remt de talgproductie.

• Salicylzuur. Salicylzuur is een medicijn dat in lage concentraties variërend van 0,5 tot 2% wordt verwerkt in diverse huidverzorgingsproducten, zoals crèmes, lotions, toners en gezichtsreinigers. Hogere concentraties zijn op doktersrecept verkrijgbaar. Bij lichte acne zonder ontstekingen werkt het exfolierend, bevordert het de aanmaak van nieuwe huidcellen en stimuleert fenol

zwavel

resorcine

salicylzuur

het de doorbloeding van de huid. Het heeft een minimale invloed op de talgklierproductie en kan geen acnebacteriën bestrijden. Bijwerkingen kunnen huidirritatie, jeuk of branderig gevoel en overgevoeligheid zijn.

lokale antibiotica anti-inflammatoire en antibacteriële werking

clindamycine Lokale antibiotica Lokale antibiotica hebben een anti-inflammatoire en antibacteriële werking en worden ingezet bij matig ernstige tot ernstige inflammatoire acne. Verkrijgbaar zijn erythromycine gel en lotion (1-4%) en clindamycine lotion (1%). • Clindamycine. Clindamycine is een medicijn (antibiotica) dat wordt gebruikt voor het tegengaan van milde tot matige acne en puistjes. Daarnaast wordt clindamycine ook ingezet voor de behandeling van bacteriële infecties in de botten, gewrichten en luchtwegen (onder andere longontsteking en bronchitis). Voor uitwendig gebruik wordt Clindamycine verwerkt in crèmes, gels, lotions en toner-achtige oplossingen. In Nederland is clindamycine verkrijgbaar als Dalacin-T® lotion en Zindaclin® gel. Clindamycine is zeer effectief in het tegengaan van acnebacteriën, het remt en verzacht pijn en ontstoken pustels. Daarnaast bestrijdt het bepaalde parasieten, zoals malaria. De werkzame stof clindamycine werkt effectief tegen acne, omdat het de bacteriën doodt die puistjes veroorzaken. Het zorgt namelijk dat de bacteriën geen eiwitten kunnen aanmaken. Een bacterie heeft deze eiwitten nodig om verder te kunnen ontwikkelen. Ook remt het ontstekingen af, waardoor de pijn wordt verzacht. De meest bekende bijwerkingen die mogelijk kunnen optreden bij gebruik van clindamycine zijn huidirritatie (roodheid of jeuk), uitdroging en schilfering van de huid.

• Erytromycine. Erytromycine is een medicijn dat wordt gebruikt ter bestrijding van bacteriële infecties in onder andere de huid, luchtwegen en oren. Het is een effectief geneesmiddel tegen acne, rosacea, steenpuisten en andere huidaandoeningen, omdat het de ontwikkeling van bacteriën tegen gaat. Erytromycine is een antibioticum uit de macrolide-groep dat de groei van bepaalde soorten bacteriën remt of zelfs volledig stopzet. Werkt relatief snel en is een werkzaam antibioticum tegen acne.

Erytromycine heeft een aantal voordelen in vergelijking met

andere, soortgelijke medicijnen tegen acne. Zo werkt het relatief snel: vaak zie je al binnen enkele dagen effect, hoewel het enkele weken kan duren, voordat het middel ook echt optimaal resultaat geeft. Het werkt dan ook sterker dan bijvoorbeeld benzoylperoxide of tretinoïne. De meest voorkomende bijwerking van erytromycine is een geïrriteerde huid op de plek waar de zalf of gel is aangebracht. Dat kan zich uiten in bijvoorbeeld roodheid, maar ook in een branderig of jeukerig gevoel, schilfering of zelfs kloven. Blijvende irritatie kan wijzen op overgevoeligheid voor de stof in kwestie. Doorgaans raakt de huid binnen enkele dagen gewend aan het medicijn, waardoor de bijwerkingen weer verdwijnen. Is dat niet het geval, dan is het verstandig om het middel wat minder vaak aan te brengen. Een laatste bijwerking is het gevaar op resistentie, dat bij veel antibiotica op de loer ligt. Als je dit middel veel of langdurig gebruikt, wordt het mogelijk minder effectief of verliest het zijn werking zelfs volledig.

Zinkzalf De werkzame stof in zinkzalf is zinkoxide. Het beschermt, verkoelt en werkt licht indrogend en licht ontstekingsremmend. Het werkt ook jeukverzachtend en geeft vrijwel geen bijwerkingen. Bij een lichte vorm van acne kan zinkzalf goed helpen tegen jeuk en roodheid op pustels. Het wordt niet opgenomen door de huid. zinkoxide

Gladskin Acnegel Deze huidgel is niet hetzelfde als antibiotica, maar bevat het enzym Staphefekt™ dat uitsluitend de ongewenste bacterie Staphylococcus aureus doodt. De goede bacteriën, die noodzakelijk zijn voor een gezonde huid, blijven intact. Hierdoor kunnen ontstekingen voorkomen worden en acne klachten, zoals roodheid, puistjes en een onrustige huid verminderen. Dit middel kan problemen opleveren in combinatie met andere medicijnen en moet daarom altijd in overleg met de arts worden toegepast. De behandeling van acne heeft altijd even tijd nodig om in te werken. Soms duurt het één tot drie maanden, voordat een bevredigend resultaat is bereikt. Ten slotte is het niet verstandig om steeds van het ene middel op het andere over te stappen. gladskin acnegel