6.5 Cosmetische werkstoffen

De meest gebruikelijke verhouding is 2%; twee druppels aromatische olie in vijf ml vette plantenolie. Gebruik nooit meer dan drie verschillende aromatische oliën in één product. Let ook op met citrusoliën. Deze bevatten componenten die een fototoxische bijwerking kunnen geven in combinatie met UV-straling. Dit kan bruine, vlekkerige verkleuringen veroorzaken op de huid. Bijzonderheden en een uitgebreide beschrijving per olie vind je in de volgende paragraaf: cosmetische werkstoffen.

Acnebehandeling met massage of apparatuur

Je kunt je acnebehandeling ondersteunen met verschillende massages of met apparatuur. De informatie hierover vind je verderop in dit boek in de paragrafen 6.6 en 6.7.

cosmetische producten

Cosmetische producten

De eigenschappen van een cosmetisch product worden bepaald door de ingrediënten waaruit het is samengesteld. Bij het bestuderen van het etiket wordt al snel duidelijk dat voor het gewenste effect veel verschillende stoffen nodig zijn. Vaak staan hier tientallen stoffen vermeld, die allemaal één of meerdere functies vervullen.

Zo wordt de kleur van een product bepaald door kleurstoffen en de geur door geurstoffen. Antizonnebrandcrème dankt zijn beschermende werking aan UV-filters en bodylotion aan hydraterende vetzuren. Deze twee ingrediëntsoorten zijn voorbeelden van actieve ingrediënten.

Actieve ingrediënten zijn stoffen, die verantwoordelijk zijn voor de werking van het product. We noemen dit ook wel werkzame stoffen. De werking van deze actieve ingrediënten of werkzame stoffen wordt ondersteund door de aanwezige hulpstoffen. Bij antizonnebrandmiddelen wordt bijvoorbeeld een antiklontmiddel toegevoegd om te voorkomen dat de UV-filters samenklonteren, waardoor de SPF (beschermingsfactor) wordt verminderd. Hulpstoffen zorgen er ook voor dat een lotion goed smeerbaar is. Daarnaast zijn er nog stoffen die garanderen dat het product tot de vermelde houdbaarheid goed blijft. Verder zorgen conserveermiddelen, antioxidanten en emulgatoren ervoor dat het product zijn eigenschappen behoudt. actieve ingrediënten

werkzame stoffen

Cosmetische producten kunnen werkstoffen of oppervlakkig werkzame stoffen bevatten. Werkstoffen zijn in kleine doseringen werkzaam op de huid. Ze hebben een gunstige invloed op de natuurlijke processen in de levende cellagen en verhogen daarmee de werkzaamheid van het cosmetische product. Voorbeelden van werkstoffen zijn vitamines, hormonen, enzymen, lipoïden, sporenelementen en mineralen. werkstoffen

Werkzame stoffen werken oppervlakkig op de huid. Ze dringen niet in de levende cellagen door. Voorbeelden van werkzame stoffen zijn kruidenaftreksels en bloesemextracten. Heel ingewikkelde, maar ook ‘alledaagse’ stoffen worden in cosmetica gebruikt, zoals water, honing en melk. De ingrediënten bepalen de gewenste eigenschappen van het product, zoals geur, kleur, zuurgraad, smeerbaarheid, houdbaarheid én werking. werkzame stoffen

cosmetische stoffen

werkstofcomplexen

biostimulantia

geïsoleerde werkstof

Cosmetische werkstoffen

Cosmetische werkstoffen zijn stoffen die gedeeltelijk door de huid kunnen worden opgenomen. Anders gezegd: ze kunnen de min of meer dode cellagen van de opperhuid passeren. We noemen cosmetische werkstoffen ook wel stoffen met een biologische dieptewerking. We passen deze werkstoffen toe om een gunstige invloed te kunnen uitoefenen op de natuurlijke processen in de levende cellagen.

Er zijn werkstofcomplexen en geïsoleerde of enkelvoudige werkstoffen. Onder werkstofcomplexen, ook wel biostimulantia genoemd, verstaan we een plantaardig of een dierlijk extract, waarin van nature meerdere biologisch actieve stoffen zitten. In de moderne cosmetiek wordt meestal eerder gekozen voor werkstofcomplexen dan voor geïsoleerde werkstoffen. De meest toegepaste werkstofcomplexen zijn onder andere placentaextracten, embryonale extracten, kiemoliën (zoals tarwekiemolie en maïskiemolie), fruitzuren, gelée royale, pollenextracten, planktonextracten, Aloë vera, Sint Janskruidolie, algenextracten en vruchtwater (of Liquor amnii).

We spreken van een geïsoleerde werkstof als één enkelvoudige stof (bijvoorbeeld een hormoon, ferment of vitamine) in een cosmetisch product is verwerkt. Als geïsoleerde werkstoffen kunnen worden gebruikt: fytohormonen, vitaminen, fermenten, azuleen, collageen, elastine, hyaluronidase, cynarine en rutin.

Werkzame stoffen

Onder werkzame stoffen verstaan we stoffen die een algemeen gunstige invloed op het huidoppervlak hebben, in tegenstelling tot de werkstoffen die een biologische dieptewerking hebben. Tot de groep werkzame stoffen rekenen we kruidenaftreksels, vruchtenextracten en extracten van plantendelen, zoals bloesems en bladeren.

De cosmetische werkstoffen moeten bij voorkeur in vet oplosbaar zijn. De vetten in de emulsie werken dan als oplosmiddel voor de cosmetische werkstoffen. Deze vetten moeten zoveel mogelijk overeenkomen met de natuurlijke vetsubstanties van de huid. Daardoor kan de emulsie zich zo volledig mogelijk vermengen met de vetsubstanties van de opperhuid zelf.

Cosmetische werkstoffenlijst

Hieronder is een woordenlijst opgenomen, waar in alfabetische volgorde de cosmetische werkstoffen, die van belang zijn voor de acnespecialisatie, worden besproken. Genoemd worden de werking, toepassing, herkomst en eventuele bijwerkingen van algen, azuleen, benzoylperoxide, caroteen, chlorofyl, gelée royale, gist, honing, propolis, kamfer, leem/klei, lijnzaad, menthol, plankton, tarwekiem en zwavel.

• Algen Algen of wieren is de verzamelnaam voor een groep eenvoudige, vaak eencellige, organismen die door fotosynthese koolhydraten kunnen verkrijgen. Blauwalgen behoren niet tot deze groep, maar worden tot de bacteriën gerekend. In de cosmetiek worden de grotere en meercellige zee-algen toegepast. We noemen deze algensoorten ook wel zeewier. Er zijn meerdere soorten die we kunnen onderscheiden naar hun vorm en kleur. Algen zijn rijk zijn aan vitamines (A, B1, B2 en C), slijmstoffen, plantenzuren, zouten en sporenelementen. Ook zijn ze rijk aan mineralen, vooral jodium, maar ook ijzer, chroom, kobalt, zink, lithium en koper. Ze behoren tot de werkstofcomplexen. Algen hebben een sterk ongiftende werking. Ze stimuleren de bloed- en lymfecirculatie en hebben een hydraterende werking. Algen werken gunstig op de vette- en acnehuid.

Producten waar algen in verwerkt zijn worden veel toegepast bij een vochtarme huid en bij oedemen. Een extract van bruine algen blijkt anti-oxidatieve eigenschappen te hebben, wat helpt bij het voorkomen van huidveroudering. Laurinterol, een extract van rode algen, kan ingezet worden als antibacterieel ingrediënt tegen de Staphylococcus aureus (S. aureus). Bij huidaandoeningen, zoals acne, folliculitis, steenpuisten, krentenbaard en eczeem, kan een product met dit algenextract goede resultaten geven. Algen worden vooral toegepast in maskers, lichaamspakkingen en crèmes. algen

azuleen

echte kamille

benzoylperoxide Contra-indicaties zijn: • de eerste drie maanden van een zwangerschap; • hartproblemen; • nierafwijkingen; • koorts; • schildklierproblemen; • jodiumallergie.

Azuleen is een donkerblauwe, geïsoleerde werkstof (koolwaterstof). Het is niet oplosbaar in water, maar wel in organische oplosmiddelen. Azuleen kan synthetisch worden gemaakt, maar ook gewonnen worden uit natuurlijke bronnen. De etherische- of aromatische olie die door stoomdistillatie gewonnen wordt uit de bloesem van de echte kamille en van duizendblad bevat ook azuleen. Azuleen wordt aan veel cosmetische producten toegevoegd. Al sinds de vijftiende eeuw weten we dat het een sterk ontstekingsremmende werking heeft en verzachtend werkt. Ook reduceert het ontstekingen en werkt het remmend op de histamineproductie.

Azuleen wordt vooral aangewend bij de behandelingen van teleangiëctasieën en bij een nerveuze-, geïrriteerde of gestuwde huid. Klinisch onderzoek heeft aangetoond dat azuleen daarnaast ook nog anti-allergeen is en een regenererend vermogen heeft. Het wordt toegepast in allerlei producten tegen acne waaronder maskers. Er zijn geen bijwerkingen bekend.

• Benzoylperoxide Benzoylperoxide is een chemische werkstof die in medische preparaten voorkomt. Het is een belangrijk preparaat bij de bestrijding van diverse vormen van acne dat al meer dan 60 jaar wordt voorgeschreven. Sinds 1980 is het verkrijgbaar zonder recept als een gel in een 5 tot 10% bereiding.

Als het in contact komt met de huid valt benzoylperoxide uiteen in zuurstof en benzoëzuur. Het benzoëzuur heeft een sterk keratiniserende (hoornstofoplossende) werking, waardoor verstoppingen van

de talgklieren worden opgelost. Het kan daarom ook in exfoliërende producten worden verwerkt. Benzoëzuur komt in hoge concentraties voor in veen- en andere bessen. Vanwege zijn antibacteriële werking wordt het veel gebruikt als conserveermiddel (E210) in levensmiddelen en in cosmetica. In de landbouw en veehouderij wordt het gebruikt als desinfectiemiddel. De stof wordt meestal synthetisch gefabriceerd in laboratoria.

De zuurstof zorgt voor een goede desinfectie die het de anaërobe propionzuurbacterie onmogelijk maakt om te leven op de huid. Door de zuurstofproductie is benzoylperoxide een sterk bleekmiddel, waarmee rekening moet worden gehouden in verband met kleding of beddengoed. Benzoylperoxide is heel effectief bij acne. Bij lichte acne kan een verzorgingsproduct waarin benzoylperoxide zit toegepast worden. Bij matige acne werkt de gelvorm erg goed en bij ernstige acne kan de arts een lotionvorm met een hoge concentratie voorschrijven. Onderzoek heeft uitgewezen dat benzoylperoxide minder gevoelig is voor resistentie. Eventuele bijwerkingen kunnen zijn uitdroging, huidirritatie, jeuk, roodheid, schilfering en overgevoeligheid van de huid.

• Caroteen Caroteen is zelf geen vitamine, maar de werking van caroteen in het lichaam komt overeen met de werking van vitamine A. Voor de cosmetiek is het bètacaroteen het belangrijkst, dat is het gele pigment dat onder andere in worteltjes voorkomt. Bètacaroteen wordt door het lichaam in vitamine A omgezet. Het is dus een voorloper, of provitamine, van vitamine A. caroteen

bètacaroteen provitamine

chlorofyl Vitamine A is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende, aan elkaar gerelateerde verbindingen. Het in vet oplosbare vitamine A staat bekend als retinol, behorend tot de groep retinoïden. Tot deze groep behoort ook vitamine A zuur, ook wel bekend als tretinoïne. Dit middel is in hoge dosering alleen op recept verkrijgbaar bij ernstige vormen van acne.

Vitamine A kan door het lichaam zelf worden gevormd uit een groep voedingsstoffen, genaamd de carotenoïden. Er bestaan meer dan 600 van deze carotenoïden, waarvan sommige heel bekend zijn, zoals bètacaroteen of lycopeen, terwijl andere minder bekend zijn. Caroteen wordt in de volksmond ook wel provitamine A genoemd.

Voor gebruik in cosmetische producten wordt aan caroteen dezelfde werking toegeschreven als aan vitamine A. Omdat de toepassing van vitamine A in cosmetische producten is verboden, wordt het vitamine in de receptuur dikwijls vervangen door caroteen. Cosmetische producten met caroteen kunnen ook worden toegepast in preparaten voor een vochtarme huid, bij een verdikte hoornlaag, in acnepreparaten en bij aandoeningen die de keratinevorming normaliseren. Ook is caroteen als kleurstof in gebruik, daarom wordt het ook toegevoegd aan bruiningsmiddelen. Er zijn geen bijwerkingen bekend bij uitwendig gebruik. Bij inwendig gebruik kan carotenemie ontstaan, waardoor de hele huid geeloranje kleurt.

• Chlorofyl Chlorofyl (bladgroen) is een groene plantenkleurstof en is werkzaam als ferment. Het is een nauw aan hemoglobine verwante verbinding, die in alle planten en algen voorkomt die in staat zijn tot fotosynthese. De kern van het molecuul bevat alleen geen ijzer, zoals bij hemoglobine, maar magnesium. Chlorofyl speelt een belangrijke rol bij de synthese van zetmeel uit koolzuurgas en water en de uitscheiding van zuurstof. Chlorofyl heeft zuiverende, wondgenezende en deodoriserende eigenschappen. Het wordt gebruikt in deodorants en mondverzorgingsproducten. In wondreinigende middelen wordt chlorofyl toegepast, omdat het de genezing versnelt. In de cosmetiek wordt chlorofyl gebruikt als groene kleurstof en als toevoeging aan alle mogelijke producten voor huidverzorging.

Gelée royale

Gelée royale is voedsel voor alle larven in het bijennest. Het maakt niet uit of ze werksters, mannetjes of koninginnen worden. Dat verschil komt later. De gewone larven krijgen de gelei maar drie dagen lang te eten, terwijl de koningin de rest van haar leven de gelei zal eten. Het speciale voedsel zorgt ervoor dat de koningin groter wordt en langer leeft dan alle andere bijen. Hierdoor kan ze het bijennest in stand houden en voor vruchtbare nakomelingen zorgen.

• Gelée royale Gelée royale of koninginnegelei is een melkachtige stof die door de honingbijen speciaal voor de koningin en larven gemaakt wordt. Werksters mengen honing en bijenpollen met een afscheiding die uit de speekselklieren komt tot de Koninginnegelei. Het bestaat uit een mengsel van 31% vetten, 15% koolwaterstoffen, 24% water en enkele procenten eiwitten. 15% bestaat uit diverse groeifactoren als enzymen en vitaminen en mineralen. Opvallend is het gehalte aan acetylcholine. Kosmetisch is gelée royale een belangrijk biostimulans met een regenererende, activerende en doorbloeding bevorderende werking. Gelée royale is van nature rijk aan antioxidanten, vitamines, mineralen, enzymen, aminozuren en andere micro-voedingsstoffen: - Thiamine (vitamine B1); - Riboflavine (vitamine B2); - Pantotheenzuur (vitamine B3); - Nicotamide (vitamine B5); - Pyridoxine (vitamine B6); - Inositol (vitamine B7); - Biotine (vitamine B8); - Folisch zuur (vitamine B9); - Cobalamine (vitamine B12); - Vitamine C; - 30 Aminozuren (waarvan Arginine); - IJzer, Chroom, Mangaan, Nikkel, Calcium, Koper, Fosfor en

Silicium. Verder bevat het 2,84% nog niet geïdentificeerde stoffen. gelée royale

gist

bètaglucanase

honing Door de antibiotische en bactericide eigenschappen kan gelee royale goed ingezet worden bij een onzuivere, vette en acnehuid. De andere werkstoffen en microvoedingsstoffen ondersteunen en verbeteren het celmetabolisme. Het kan toegepast worden in maskers, crèmes en als pure werkstof in ampullen.

• Gist Gist is een ééncellige schimmel die onder andere zetmeel kan omzetten in alcohol. Dit proces noemen we gisting. Gist bevat eiwitstoffen, fermenten, minerale stoffen en vitaminen, vooral vitamine B. Het werkt zuiverend, reinigend en doorbloeding bevorderend en wordt vooral in maskers toegepast. Ook heeft gist een anti-bacteriële werking op de huid. Gist kan de wondheling bevorderen door het beschermen en helpen herstellen van huidweefsel. De antioxidanten die het bevat, dragen daar aan bij, gist is rijk aan bètaglucanase. Dit uit glucosemoleculen bestaande polymeer met herstellend vermogen heeft het voordeel dat het beter doordringt tot in de huid. Uit onderzoek blijkt dat 28% van de aangebrachte bètaglucanase de huid binnendringt en 4% daadwerkelijk aankomt in de diepere lagen waar rimpels ontstaan. Om die reden wordt gist (extract) ook toegepast in anti-aging producten. Gebruik van gist op de huid is veilig en (gezondheids)risico's zijn niet bekend.

• Honing Al 1000 tot 2000 jaar voor Christus werd honing gebruikt als geneesmiddel en ingezet voor het voorkomen van diverse kwalen. Door de opkomst van de antibiotica rond 1950 is honing een beetje op de achtergrond gekomen, maar de laatste jaren is honing als geneesmiddel en in cosmetica weer sterk in opkomst. Honing, gewonnen uit de raten van bijenkorven, is rijk aan eiwitten, fermenten en spore-elementen. Ook bevat het mierenzuur, dat er door de bijen aan toe wordt gevoegd als conserveermiddel. Honing wordt als werkstof met biologische dieptewerking gebruikt in beschermende en regenererende maskers, crèmes, en handver-

zorgingsproducten. Ook wordt het gemengd met ontharingswas ter bescherming van de behandelde huid. Honing desinfecteert de huid, bevordert de groei van nieuwe huidcellen en heeft een herstellend vermogen. Het wordt daarom ook toegepast bij brandwonden. Het bevordert de genezing en gaat littekenvorming tegen. Uit onderzoek is gebleken dat honing ook een debriderende werking heeft. Dat wil zeggen dat honing in staat is dood weefsel op te ruimen. Dat gebeurt door het stimuleren van lichaamseigen enzymen. Wonden kunnen sneller helen en er is minder kans op het ontstaan van dikke korsten en littekenvorming. Het activeert de doorbloeding van de huid en werkt zuiverend en verzachtend op een geïrriteerde huid. Ook geeft honing een aangenaam verkoelend gevoel en heeft het antibacteriële en desinfecterende factoren. Het wordt toegepast in huidcrèmes en maskers. Contra-indicatie is een allergie voor bijenproducten.

• Propolis Propolis is een natuurlijk antibioticum voor en door de bij. Propolis beschermt het bijenvolk tegen verschillende virussen, schimmels, en bacteriën. Vanwege de unieke wisselende samenstelling treedt geen resistentie op, iets wat op dit moment een groot probleem is bij bijvoorbeeld de synthetische antibiotica in de gezondheidszorg.

Propolis is een kleverige stof, gemaakt van speciale harsen van de knoppen van bomen. De boom beschermt zijn knoppen zorgvuldig met deze harsen tot ze klaar zijn om uit te lopen. Bijen halen kleine hoeveelheden hars van de knoppen van bijvoorbeeld berken en populieren. Dit verwerken ze door toevoeging van enzymen uit hun speeksel tot propolis. De bijen dichten hiermee ongewenste kieren en openingen in het nest en bekleden de wanden ermee. In Nederland wordt door een bijenvolk, onder normale omstandigheden, gemiddeld zo’n 100 gram propolis per jaar geproduceerd. Het wordt gewonnen bij het schoonmaken van de bijenkast. propolis

Propolis was al in de Griekse oudheid bekend om zijn geneeskrachtige werking en is een krachtig antibioticum; het werkt bacterie- en schimmeldodend. Het bestaat uit flavonoïden, lipoïden, etherische oliën, suikers, mineralen en een klein beetje vitaminen A, B, C, E en nicotinezuur. Flavonoïden komen uit de hars van sommige boom-

kamfer

leem/klei soorten en we vinden er wel 26 verschillende soorten van in propolis. Ze remmen een ontstekingsreactie, stimuleren de vorming van antistoffen, voorkomen aderverkalking en trombose door een gunstige invloed op de bloedvaten en de rode bloedcellen. Propolis wordt toegepast in anti-acnepreparaten, huidcrèmes en in vloeistof voor iontoforese. Contra-indicatie is een allergie voor bijenproducten en acute leverziekten.

• Kamfer Kamfer wordt gewonnen uit de etherische olie van de kamferboom. Het kan echter ook synthetisch worden vervaardigd. Het werkt adstringerend, desinfecterend en doorbloeding verhogend op de huid. Geschikt voor de vette huid en acne. Het vermindert roodheid, irritatie en jeuk. Daarnaast werkt het ook tegen bacteriën en schimmels op de huid. De kamferboom is inheems in China, Taiwan en Japan. Van de jonge bomen worden regelmatig twijgen afgesneden, die rijk zijn aan kamferolie. Als de bomen 50 of 60 jaar oud zijn gaat de kamferproductie achteruit. Ze worden dan omgezaagd en tot zaagsel verwerkt, dat met stoom wordt gedestilleerd tot er kamferolie achterblijft. Kamferolie bestaat grotendeels uit safrol, eugenol, cineol en lanaloöl. Het oliegehalte van de bladeren varieert (leeftijd afhankelijk) tussen 10 en 75%. Kamfer wordt vooral toegepast in gezichtswaters. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap of bij kinderen onder twee jaar. Kan bij astma patiënten een allergische reactie oproepen.

• Leem/klei Leem is een fijnverdeeld zand vermengd met klei. Er bestaat een grote diversiteit aan geneeskrachtige leemsoorten. Afhankelijk van het gebied waar de aarde gewonnen wordt, zien we verschillende kleuren, wit, rood, groen geel en bruin. De werking van deze leemsoorten is in veel opzichten gelijk.

Leem bevat aluinaarde, ijzer, silicium, calcium, magnesium, natrium en kalium. Daarnaast vinden we in leem sporenelementen, zoals titaan, fosfor, mangaan en zwavel. Ook bevat het vaak bepaalde enzymen, die mede de werkzaamheid bepalen. Leem werkt sterk absorberend, genezend, hoornstofverwekend, doorbloeding bevorderend, reinigend, zuiverend en regenererend. Het stimuleert de celstofwisseling, voert voedingsstoffen aan en voert schadelijke afvalstoffen af. Het wordt vooral verwerkt in poedermaskers.

In de cosmetiek worden verschillende leemsoorten gebruikt, zoals bentoniet, groene leem en luvosoaarde. Groene leem heeft een groot geneeskrachtig vermogen en werkt daarbij sterk zuiverend en genezend op de huid. Het kan zowel in- als uitwendig gebruikt worden. Groene leem is rijk aan mineralen, zoals aluminium, ijzer, calcium, natrium en magnesium. Ook bevat het enzymen die ervoor zorgen dat het opnemen van mineralen en vitaminen bevorderd wordt. Het hoge gehalte aan kiezelzuur zorgt er verder nog voor dat de groei van haren en nagels bevorderd wordt en het verstevigt de huid (werkt op het bindweefsel). Groene leem leent zich bij uitstek voor het maken van poedermaskers, waaraan aromatische oliën, vitaminen en lecithine kunnen worden toegevoegd. Er zijn geen contra-indicaties bekend.

• Lijnzaad Lijnzaad is het zaad van de vlasplant en bevat 40 tot 50% lijnzaadolie. Lijnzaadolie werd vroeger vooral toegepast bij de behandeling van brandwonden. Voor cosmetisch gebruik kunnen de zaden worden gebroken. Met groene leem

lijnzaad

lijnzaadolie

menthol

plankton heet water kan je gebroken lijnzaad aanmengen tot een slijmerige massa, dat uitermate geschikt is voor het geven van pakkingen. Een lijnzaadpakking is zeer geschikt voor een vochtarme huid of als voorbehandeling voor het verwijderen van comedonen. Lijnzaad werkt verwekend, doorbloeding verhogend, verzachtend en reinigend. Er zijn geen contra-indicaties voor het gebruik van lijnzaad.

• Menthol Menthol is een uit pepermuntolie afkomstige stof. Het werkt vaatvernauwend, antiseptisch, kalmerend, verkoelend en heeft een zuiverende werking op de huid. Menthol wordt hoofdzakelijk als geurstof gebruikt en in pakkingen. Menthol is een alcohol en behoort tot de terpenen. Het wordt vrijwel uitsluitend synthetisch gemaakt. De toepassing van planten, waarin zich menthol bevindt, is nog gebruikelijk in de aromatherapie (pepermuntolie). Het geeft een koel gevoel op de huid, verlicht jeuk, verzacht en ontvet. Niet te gebruiken bij een allergie voor menthol. Ook kan menthol aanleiding geven tot overgevoeligheid, plotselinge hitte en hoofdpijn.

• Plankton Plankton is de levende vegetatie in zeewater. Het bestaat uit microorganismen. Het is rijk aan minerale stoffen, onder andere zwavel. Het zijn in water zwervende micro-organismen, plantaardig zowel als dierlijk, die meegevoerd worden door de stroming van de zee. Daar ontlenen ze ook kun naam aan, het Griekse ‘plagkios’ wat dwalenden betekent. Elk plantje of diertje is heel klein. Ze bestaan grotendeels uit water en hebben meestal een platte- of schijfvorm. Ze bevatten veel opgeloste mineralen en suikers en dienen als voedsel voor tal van waterdieren. Planktonextracten kunnen worden toegepast bij veel huidsoorten, vooral bij een vochtarme huid en als zwavelhoudend werkstofcomplex ook bij een vette huid en acnehuid. Contra-indicatie: zwangerschap.

• Tarwekiemolie Kiemoliën zijn oliën die uit zaden worden gewonnen. Vanwege hun hoge vitaminewaarde zijn vooral tarwekiemolie, maïskiemolie, avocado-olie en zonnebloemolie belangrijk voor de kosmetiek. Tarwe is één van onze belangrijkste voedingsgewassen. Het is op wereldschaal het meest gekweekte graan. De oorsprong voor het tarwegras ligt vermoedelijk tussen de Zwarte- en de Kaspische zee. Het wordt voornamelijk gebruikt voor de bereiding van brood, griesmeel, tarwebloem en alcohol. Tarwemeel zou ook een goede grondstof kunnen zijn als basis voor maskers, maar wordt hiervoor eigenlijk niet gebruikt. Wel gebruiken we graag de tarwekiemen. Tarwekiemolie is een vette plantenolie uit de zaadkiemen van het tarwegras. Het bevat de vitaminen alfa en bèta-tocoferol (vitamine E), provitamine A, Vitamine D, en B-complex, lecithine, eiwitten en sporenelementen. Tarwekiemolie werkt hydraterend, opbouwend, regenererend, stimuleert de huidstofwisseling en werkt verzachtend op de huid. Ook werkt het regulerend op de huidfuncties. Bij littekens stimuleert tarwekiemolie de productie van nieuwe huidcellen. Hierdoor is tarwekiemolie aan te raden bij een ontstoken en atrofische huid en bij acne. Je kunt tarwekiemolie inzetten als basisolie bij de aromabehandeling van acne, om massages mee te geven en in serums en maskers. Behalve een overgevoeligheid of allergie voor tarwe zijn er geen contra- indicaties bekend. tarwekiemolie

zwavel

enzymen • Zwavel Zwavel is een van de oudst bekende middelen tegen acne. Het is een geelkleurig element dat in de natuur zowel in verbindingen als in elementaire vorm voorkomt. Zwavel heeft vooral sterk desinfecterende eigenschappen. Het heeft een antibacteriële werking en gaat schimmels tegen. Ook werkt het keratolytisch wat het functioneren van de talgklieren kan verbeteren. Zwavelhoudende producten worden vooral voorgeschreven voor de behandeling van de vette- en de acnehuid. Door allerlei verbeterde behandelproducten voor acne is de aandacht voor zwavel wat naar de achtergrond geraakt. Zwavel kan de huid uitdrogen.

Enzymen

In peelings en lysings worden verschillende eiwitsplitsende enzymen toegepast. Een enzym is een eiwit dat als katalysator dienst doet bij een bepaalde chemische reactie in of buiten een cel. Het maakt een reactie mogelijk zonder daarbij zelf te worden verbruikt of van samenstelling te veranderen. De stof waar het enzym op inwerkt, noemen we het sub- Substraat Splitsingsproducten straat. In geval van de toepassing in exfoliërende producten is dat substraat de moleculen Enzym van de hoornlaag van de huid. Tijdens de reactie verbindt het enzym zich kortstondig met het substraat. Elk enzym doet dat Enzym-substraat Binding tussen op een andere manier, omdat complex substraatdelen verbreekt elk enzym specifiek werkt. Een enzym wacht totdat een molecuul, waarmee het enzym aan de slag kan gaan, binnen bereik is en klemt zich daar vervolgens aan vast. De molecuul die omklemd is door het enzym wordt losgemaakt van de rest van de huid. Daarna is het enzym weer vrij en kan verder gaan met de volgende molecuul.

Hieronder vind je een alfabetische lijst van deze enzymen met hun werking, toepassing, herkomst en eventuele bijwerkingen. Genoemd

worden de volgende eiwitsplitsende enzymen papaïne, pepsine, trypsine, pancreatine.

• Papaïne Papaïne is een enzym dat uit papaja wordt gehaald. Het is een plantaardige eiwitsplitsende stof, die lijkt op het door het lichaam aangemaakte pepsine. Papaïne wordt onder andere gebruikt bij het desinfecteren van brandwonden, het verwijderen van dode huidcellen, het verminderen van littekens en het behandelen van insectenbeten. Het enzym breekt dierlijk proteïnen gedeeltelijk af. Het is vergelijkbaar met bromelaïne dat uit de ananasvrucht wordt gewonnen. Papaïne en bromelaïne worden vaak tegelijk in producten toegepast. Papaïne wordt gewonnen uit de vruchten en bladeren van meloenachtige gewassen. Het is een ferment met een eiwitsplitsende werking en kan gebruikt worden in huidlysing- en peelingproducten. Deze peeling- en lysing producten noemen we enzymatische producten. Ze zijn geschikt voor de behandeling van acnelittekens, hyperkeratose, grove poriestructuur en een slecht doorbloede huid. papaïne

bromelaïne

• Pepsine Pepsine is een enzym dat tijdens de vroegste stadia van de spijsvertering in de maag eiwitmoleculen splitst, zodat eiwitten kunnen worden afgebroken en verteerd. Het is een agressief enzym dat ook gemakkelijk de eigen maagwand zou kunnen oplossen. Pepsine is alleen werkzaam in een zuur milieu. Pepsinen worden gewonnen uit de magen van slachtrunderen en kosmetisch gebruikt in peelings en lysings, in verband met de eiwit- en hoornstof splitsende werking.

• Trypsine Trypsine is een eiwitafbrekend enzym dat in de dunne darm de voedingseiwitten afbreekt. Het wordt in de alvleesklier gevormd en zorgt voor een gedeeltelijke hydrolyse van de eiwitten. Het wordt in de cosmetiek gebruikt in keratolytische producten, zoals peelings en lysings.

• Pancreatine Pancreatine is een mengsel van enzymen. Pancreatine wordt geproduceerd in de alvleesklier en wordt ook gebruikt als medicijn. pepsine

trypsine

pancreatine

etherische, essentiële- of aromatische oliën Pancreatine bestaat uit amylase, lipase en protease en wordt als medicament gebruikt als de alvleesklier niet of onvoldoende functioneert zoals bij pancreatitis.

Etherische-, essentiële- of aromatische oliën

Aromatische-, essentiële- (ze worden gewonnen uit de essentie van de plant) of etherische oliën zijn zeer complexe mengsels van meer dan honderd verschillende moleculen die in een plant ontstaan via de stofwisselingsprocessen. Deze moleculen zijn biologisch actief en geven de plant geur en smaak. Ook hebben ze therapeutische en soms zelfs schadelijke eigenschappen. Aromatische olie kan uit verschillende plantenweefsels gedestilleerd worden. Bijvoorbeeld uit de bloemen, de bladeren, de wortels, de bessen of vruchten, de zaden of uit hout of hars. Uit welk deel van de plant de aromatische olie wordt gedestilleerd is afhankelijk van de plantensoort.

Zoals bij alles wat leeft, worden ook planten beïnvloed door de omstandigheden waarin ze leven. De samenstelling van de aromatische olie die de plant produceert en die de geur bepaalt, wordt beïnvloed door factoren zoals zon, grondsoort, hoogte, vochtigheid en temperatuur. De uiteindelijk werking, geur, smaak, kwaliteit en prijs van de aromatische olie wordt bepaald door het moment van oogsten en de methode waarmee de olie uit de plant wordt gewonnen. De aromatische olie kan aan de plant worden onttrokken door stoomdistillatie, door koude persing (vruchten en schillen), door enfleurage (bloemblaadjes) of door extractie met oplosmiddelen. Deze laatste methode is niet geschikt in verband met eventuele resten van het oplosmiddel. Goede aromatische oliën zijn 100% plantaardige, zuivere geurstoffen die de levenskracht kunnen versterken, het afweersysteem kunnen activeren en het evenwicht herstellen. Elke oliesoort heeft specifieke eigenschappen en toepassingsmogelijkheden. Er zijn honderden verschillende aromatische oliën.

Er zijn twee verklaringen voor de effecten van aromatherapie. De eerste is de invloed van aroma op de hersenen. De geur van de olie heeft effect op het gedeelte van de hersenen dat betrokken is bij emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen. De andere verklaring zijn de directe farmacologische effecten van de essentiële oliën. De olie die uit planten wordt gedestilleerd, bevat de werkzame delen van planten en kruiden in geconcentreerde vorm. (Vandaar de naam ‘essentiële oliën’, die de essentie van de plant bevatten.)

Kort gezegd heeft een essentiële olie van een plant dezelfde werking als de plant zelf, maar dan sterker. Wanneer je de olie toepast op de huid, wordt deze door de huid opgenomen en komen de werkzame delen in het lichaam terecht.

Aromatische oliën beïnvloeden ons lichaam, de geest en de emoties. Bestanddelen van aromatische oliën zijn in meer of mindere mate oplosbaar in water of in olie. Ze zijn ook positief en negatief geladen. De therapeutische eigenschappen van aromatische oliën kunnen de volgende effecten geven: • antiseptisch en bactericide, vernietigen en voorkomen van de ontwikkeling van bacteriën; • ontstekingsremmend, vermindert zwelling, irritatie en ontsteking; • fungicide, voorkomen en bestrijden van schimmelinfecties; • granulatievormend, herstelt weefsel; • zuiverend, ondersteunt de bestrijding van onzuiverheden in bloed en organen, ontgiftend; • insecten werend; • doorbloeding bevorderend, adstringerend en werkt tonisch op het weefsel; • vaatverwijdend, plaatselijke toename van bloed in het weefsel, geeft roodheid en warmte; • lymfestimulerend; • koorts bestrijdend en transpiratie bevorderend; • gunstig effect op het zenuwstelsel, evenwicht herstellend.

Aromatische oliën kunnen toegevoegd worden aan cosmeticaproducten om een op de acnehuid afgestemd product te krijgen. In een

aromatische behandeling voor een acnehuid is het groene leemmasker een belangrijk product. Aan dit masker kunnen aromatische oliën worden toegevoegd. Groene leem bevat mineralen, zwavel, fosfor en enzymen. Daardoor heeft het de volgende werking: • zuiveren van gifstoffen uit het lichaam; • stimuleren van de doorbloeding; • remmen van bacteriën op de huid; • verzachten en ontspannen bij huidontstekingen.

Dosering

Omdat etherische oliën een sterke werking hebben, is het belangrijk dat je ze op de juiste wijze doseert en gebruikt. Bij verkeerd gebruik zullen etherische oliën zeker schade aan richten. Daarom gebruik je aromatische oliën nooit puur op de huid, met uitzondering van Tea Tree olie. Als een etherische olie irritatie opwekt, breng je direct een vette plantenolie op. Bij per ongeluk inslikken van etherische olie direct een paar slokken vette plantenolie nemen of vette melk. Niet laten uitbraken! Meteen een arts inschakelen.

De meest gebruikte verhouding is 2%. Dat wil zeggen: twee druppels etherische olie op vijf ml vette plantenolie. De vuistregel is dat je nooit meer dan drie verschillende aromatische oliën in één product gebruikt.

Contra-indicaties voor gebruik van etherische oliën zijn: • zwangerschap en baby’s; • mensen met hartklachten of nieraandoeningen; • kanker of epilepsie; • inwendig gebruik; • hart en vaataandoeningen.

Bewaren

De houdbaarheid van etherische oliën is verschillend. Citrusoliën zijn het minst lang houdbaar, ongeveer één jaar. Altijd geldt: hoe vaker een flesje wordt geopend, des te minder lang het houdbaar is. Bij elke opening komt er opnieuw zuurstof bij de olie die met de inhoud oxideert. Het beste kun je etherische olie bewaren op kamertemperatuur, in een donkere kast, zodat er geen zonlicht bij kan komen. Een donkere verpakking en goede afsluiting van het flesje heeft ook een gunstig effect op de houdbaarheid van de olie.

Bewaar etherische oliën altijd buiten bereik van kinderen en huisdieren en gebruik ze niet in de buurt van open vuur. Ook breng je etherische oliën nooit aan op oog- of mondslijmvliezen of genitaliën. Hieronder vind je in alfabetische volgorde een lijst van aromatische- of etherische oliën die je kunt toepassen bij een acnebehandeling.

Etherische-, essentiële- of aromatische oliën

• Bergamot/Citrus bergamia Bergamot is van de familie van de Rutacea (ruitachtigen). De naam betekent in het Turks: ‘de peer van de heer’. Bergamot is een etherische olie die verkregen wordt door persing van de schillen van de bijna rijpe vrucht. Door de frisse, citrusachtige geur wordt bergamot veel toegepast als toevoeging aan allerlei eaux de toilettes (het is bijvoorbeeld een belangrijk bestanddeel van Eau de Cologne) en zepen. Ook geeft het een unieke smaak aan Earl-Greythee. Na gebruik van bergamot mag de cliënt enige uren niet in de zon of onder de zonnebank, omdat dit huidirritaties of pigmentvlekken kan veroorzaken.

Werking: Regulerend, antidepressief, genezend, kalmerend, koortsverdrijvend, krampstillend, ontsmettend, pijnstillend, slijmoplossend, spijsvertering bevorderend, stankverdrijvend, wind- en wormverdrijvend. Verder kan bergamot toegepast worden als werkstof bij aandoeningen van abcesachtige aard, acne, eczemen, herpes, psoriasis en kleine infecties. bergamot citrus bergamia

Mogelijke bijwerkingen: Bergamot heeft een sterk fotosensibiliserend effect, allergeen, met de mogelijkheid tot het ontstaan van de huidaandoening die bekend staat als Berloque dermatitis.

Gebruik: Bij verdamping verfrist bergamot de omgeving en geeft een opgewekt gevoel. Het werkt positief bij mensen met depressies, slaapproblemen en stress. Bergamot kan puur gebruikt worden, maar kan ook

cipres worden gemengd met bijvoorbeeld lavendel, geranium, mandarijn en cypres of eucalyptus. Op de huid werkt bergamot sterk regenererend en wondhelend. Hierdoor is deze olie heel geschikt om in te zetten bij een vette of acnehuid. Ook bij jeuk, eczeem en psoriasis. In bad kan bergamot ingezet worden bij vermoeidheid, drukte en slaapproblemen. Maximaal vijf druppels in een vol bad.

• Cipres/Cupressus sempervirens De cipres is uit de familie van de Cupressaceae. Het is een etherische olie die via stoomdestillatie wordt gewonnen uit de houtsnippers van de Italiaanse cipres. De kleur varieert van lichtgeel tot groen. De Italiaanse- of Mediterrane cipres is een slanke, groenblijvende boom van soms wel 45 meter hoog. Hij is karakteristiek voor het Italiaanse landschap. Tegenwoordig komen we hem in het gehele Middellandse zeegebied tegen. Het eiland Cyprus dankt zijn naam aan deze boom. De cipres levert sterk en duurzaam hout dat al in de middeleeuwen werd gebruikt om kisten van te maken. Door de prettige geur van het hout waren deze kisten speciaal geschikt voor het bewaren van kleding en beddengoed. Cipres wordt door de Tibetanen als zuiverende wierook gebruikt. Er is 100 kilo hout nodig om één liter etherisch olie te verkrijgen.

Werking: Cipres is ontstekingsremmend, antiseptisch, pijnverdovend, krampstillend en vaatvernauwend. Daarom is deze olie bij uitstek geschikt bij de behandeling van aambeien, spataderen en teleangiëctastieën.

Mogelijke bijwerkingen: Bij lage doseringen blijkt cipres niet-toxisch en niet sensibiliserend. Door de aanwezigheid van carvacol in de olie bestaat bij mensen met een gevoelige huid kans op huidirritatie of -ontsteking (dermatitis).

Niet te gebruiken op een gevoelige en beschadigde huid met wonden. Bij zwangerschap alleen verdampen, niet op de huid.

Gebruik: Bij verdamping verspreidt cipresolie een frisse, heldere geur. Het werkt bemoedigend en stimuleert een goede stemming. Door de kalmerende eigenschappen is cipres geschikt bij heesheid, holte ontstekingen, astma en bronchitis. Cipres maakt slijm los en is daarom een hulp bij vastzittende hoest. Ook verdrijft de geur van cipres insecten. Je kunt cipres puur gebruiken, maar ook mengen met bijvoorbeeld sinaasappel en lavendel.

Op de huid is cipresolie geschikt voor de sterk doorbloede, gestuwde huid en de huid met teleangiëctastieën door de vaatversterkende werking. Verder is deze olie geschikt voor de rijpere huid door de vochtregulerende werking. Het kan panniculose verminderen, uitbreiding van spataderen voorkomen en de bloedcirculatie verbeteren. Daarnaast helpt cipres de vette- of acnehuid in balans te brengen en wonden te genezen.

In bad heeft cipres een weerstandverhogende werking. Het kan ingezet worden bij oedemen, spierkrampen en een slechte circulatie. Ook werkt het motiverend en stimulerend bij alle vormen van zwakte.

• Geranium/Pelargonium graveolens Geranium is van de familie Geraniceae ook wel de ooievaarsbekfamilie genoemd. Het komt in de natuur voor in Egypte, India, Réunion en Frankrijk. Geurgeraniums worden sinds de 17e eeuw gekweekt in Europa en er zijn nu al meer dan 1000 soorten. De Pelargonium graveolens is de meest voorkomende, en wordt op grote schaal gekweekt om via stoomdestillatie aromatische olie van te maken. Voor één liter olie zijn 500 tot 1000 geraniumblaadjes nodig. De kleur van de olie kan variëren van lichtgeel tot geelbruin, de geur is zoet en ruikt een beetje naar rozen. geranium

lavendel Werking: Geranium is ontstekingsremmend, pijstillend, antibacterieel, schimmeldodend, pijnverdovend, krampstillend, adstringerend, wondhelend, deodoriserend en genezend. Toegevoegd aan een basisolie is geraniumolie werkzaam bij kleine bloedinkjes, bloeduitstortingen, ontstekingen en kleine zweertjes

Mogelijke bijwerkingen: In lage doseringen is geranium niet-toxisch, niet-irriterend en niet sensibiliserend. In te hoge doseringen is geraniumolie vrij giftig, 20 ml is een dodelijke dosis. Bij mensen met overgevoeligheid kan geranium contactallergieën veroorzaken. Verdamping van geranium kan tot hoofdpijn leiden. Voorzichtig bij mensen met een gevoelige huid.

Gebruik: Bij verdamping geeft geranium een aangename, naar rozen ruikende geur die je goed kunt mengen met lavendel en alle citrusoliën. Het werkt kalmerend in een ruimte en is aan te raden bij emotionele spanningen en evenwichtsstoornissen die samenhangen met lichamelijke zwakte en futloosheid. Het werkt kalmerend en verfrissend op de geest. Door verdamping van geranium houd je ook muggen op afstand. Op de huid is geranium bij uitstek geschikt voor de vette-, onzuivere- en acnehuid. Het werkt helend bij acne, verbrandingen, verwijde en gesprongen haarvaatjes, huidontstekingen, kloven en huid- en nagelmycosen. Daarnaast ondersteunt geranium een slechte bloed- en lymfecirculatie. Een hoofdhuidmassage met een basisolie, waaraan geranium is toegevoegd vermindert roosvorming. In bad werkt geranium bij huidklachten, zwakke bloedsomloop, stressproblemen en zenuwpijnen.

• Lavendel/Lavendula officinalis Lavendel behoort tot de familie van de lipbloemigen of Lamiceae. Het komt vrij in de natuur voor in Frankrijk, Spanje en Portugal. Lavendelolie wordt verkregen door stoomdestillatie van de bloeiende toppen van de plant. Voor het verkrijgen van één liter lavendelolie is 100 kg plantmateriaal nodig. De kleur van de olie kan variëren van kleurloos tot lichtgeel. Als de olie veroudert wordt deze donkerder. De geur is te omschrijven als fris, kruidig, licht prikkelend met een ondertoon van kamfer en eucalyptus. Toepassing is zowel in de parfumindustrie als in de kruidengeneeskunst reeds heel lang bekend. Aftreksels van de bloemen of de bladeren van lavendel kunnen gebruikt worden als

gezichtswaters. Ook vinden we lavendel terug in huishoudelijke producten, zoals zeep, schoonmaakmiddelen en in de linnenkast. Binnen de aromatherapie wordt lavendelolie gezien als de meest veelzijdige olie. Het beschikt dan ook over zeer veel eigenschappen.

Werking: Lavendel is licht pijnverdovend, antiseptisch, bactericide, schimmeldodend, ontstekingsremmend, antiviraal, cytofylactisch (versterkt de activiteit van witte bloedlichaampjes), immuunstimulerend, slijmoplossend, insecticide en parasietverdrijvend, genezend, verzachtend, roodheid verminderend, ontspannend bij allerlei vormen van verkrampingen, versterkend op het immuunsysteem en regulerend bij gespannenheid en stress.

Eventuele bijwerkingen: In lage doseringen is lavendel niet-toxisch, niet-irriterend en niet sensibiliserend. In hoge dosering is het sterk stimulerend en kan het roodheid van de huid veroorzaken. Lavendel mag niet inwendig gebruikt worden. Bij epilepsiepatiënten mag je lavendel alleen verdampen en dan nog met mate. Hetzelfde geldt voor zwangere vrouwen en baby’s.

Gebruik: Bij verdamping reinigt en verfrist lavendelolie de lucht en heeft het een positieve werking bij luchtwegaandoeningen en verkoudheid. Het vrolijkt zwaarmoedige mensen op en houdt insecten op afstand. Ook aan te bevelen bij slaapproblemen, vermoeidheid of een gebrek aan energie. Lavendel is goed te mengen met eucalyptus en alle citrusoliën. Op de huid is lavendel zeer geschikt voor de gevoelige-, geïrriteerde- en acnehuid. Het bevordert het genezingsproces van alle huidbeschadigingen. Eventueel en bij uitzondering kun je lavendel puur op

mandarijn de huid aanbrengen. Je kunt er bijvoorbeeld pustels mee aanstippen, insectenbeten of wondjes en het is werkzaam bij een rode-, warme- of verbrande huid. Daarnaast kun je het inzetten bij schimmelinfecties en wondverzorging. Gemengd met een vette plantenolie kun je lavendel gebruiken om stramme- en stijve spieren mee te masseren en de doorbloeding te bevorderen. Op die manier is het ook een goed middel bij winterhanden en -voeten, reumatische pijnen en reumatoide artritis.

In bad werkt lavendel kalmerend bij nervositeit en gespannenheid. Het helpt zeer goed bij slapeloosheid, hoofdpijn en migraine. Bovendien werkt het tegen schimmelinfecties op de huid, bij spier- en reumatische pijnen en als immuunstimulerend middel.

• Mandarijn/Citrus reticulata Ook mandarijn is lid van de Rutacea familie, ook wel de ruitachtigen genoemd. Het is een etherishe olie die verkregen wordt door koude persing van de schil van de rijpe mandarijnvrucht. De citrusfamilie omvat zo’n twintig soorten die allemaal inheems zijn in Zuid-oost Azië en de Pacific. De mandarijn komt oorspronkelijk uit China, maar wordt tegenwoordig veel gekweekt in Zuid Europa en Florida. De vruchten zijn geel tot oranje en hebben zoet vruchtvlees. De Portugese zeevaarders gebruikten het ‘mandiri’, wat hoge ambtenaar betekent, voor de hooggeplaatste Chinezen. In het oude China werden mandarijnen traditioneel geschonken aan mandarijnen, de Chinese notabelen. Daar komt dan ook hun naam vandaan. De vrucht wordt zo genoemd, omdat hij onder de citrusvruchten het hoogst geplaatst is. Om één liter mandarijnolie te maken is 120 kg aan schillen nodig. De mandarijnolie is heldergeel tot licht oranje van kleur. De geur is fris met een sterk zoete ondertoon. Mandarijn is één van de belangrijkste componenten voor een parfumeur. De olie wordt verwerkt in colognes en in zoete of bloemige parfums.

Werking: Mandarijn is een zeer huidvriendelijke olie die antiseptisch werkt, licht krampstillend, sterk kalmerend, maagversterkend, traumaherstellend, lymfe stimulerend, en werkt regulerend op de spijsvertering.

Eventuele bijwerkingen: Geperste mandarijn olie in de juiste dosering is niet irriterend, niet-toxisch en niet sensibiliserend. In een te hoge dosering in bad kan mandarijnolie huidirritatie of een allergische reactie veroorzaken. Etherische oliën uit citrusfruit oxideren snel en kunnen daarom het beste in de koelkast bewaard worden. Verouderde olie verhoogt de kans op overgevoeligheid en kan daarom niet meer worden toegepast op de huid.

Gebruik: Bij verdamping geeft mandarijn een frisse, fruitachtige geur die verkwikkend werkt. Het werkt stimulerend op het immuunsysteem en is opbouwend na ziekte. Door de licht krampstillende werking verlicht het de ademhaling. Bij spanning geeft mandarijn een kalmerend gevoel. De olie is goed te mengen met lavendel en cipres. Mandarijn is een goede olie om te verdampen bij slapeloosheid door spanning en bij drukke kinderen. Op de huid kun je mandarijn goed toepassen bij een onreine-, vette- en acnehuid en bij een gemengd huidtype. Door de vochtregulerende werking is deze olie ook goed in te zetten bij een vochtarme huid. Daarnaast verzorgt en verzacht mandarijn zwangerschapsstriae en littekens. In bad kun je mandarijn inzetten bij spier- en menstruele krampen en bij nerveuze spanning en slapeloosheid. Ook werkt het vochtafdrijvend, werkt dus goed bij oedemen, en kun je het toepassen als hulp bij reinigingskuren, omdat het stimulerend werkt op de lymfe.

• Rozenhout /Aniba roseadora Rozenhout is van de familie van de laurierachtige, de Lauracea, en is afkomstig uit tropische regenwouden. Het is een aromatische olie die door stoomdistillatie wordt verkregen uit de houtsnippers van de rozenhoutboom. Dit is een altijd groene aromatische boom die wel 25 meter hoog kan worden. De kleur van het hout en de schors is rood. rozenhout

De meeste soorten worden gevonden in tropische regenwouden van Brazilië, Peru en de Guyana’s. Het hout wordt gebruikt als timmerhout en van de snippers wordt aromatische olie gemaakt. Bomen moeten minstens 40 jaar oud zijn, voordat er een goede kwaliteit olie uit kan worden gedestilleerd. Er zijn tussen 70 en 120 kg houtsnippers nodig om één liter rozenhoutolie te produceren. De kleur van de olie is kleurloos tot lichtgeel en de geur is bloemig met een houtachtige ondertoon. De geur lijkt ook een beetje op die van een roos. Rozenhoutolie wordt gebruikt in zepen en andere huishoudartikelen. In de parfumindustrie gebruikt men rozenhoutolie onder meer in colognes.

Werking: Rozenhoutolie is licht pijnverdovend, antiseptisch, schimmeldodend, werkt als een antidepressivum, deodorant en als algemeen stimulerend tonicum.

Eventuele bijwerkingen: Rozenhoutolie is niet-toxisch, niet irriterend en niet sensibiliserend op de huid. Te veel aan rozenhoutolie kan mogelijk aanleiding geven tot hoofdpijn en misselijkheid.

Gebruik: Bij verdamping verspreidt rozenhoutolie een warme, fris zoete rozengeur die goed te combineren is met bergamot, cipres en lemongrass. Het zorgt voor een aangename sfeer en het verheft de stemming. Vooral bij luchtwegaandoeningen, ook bij baby’s, geeft rozenhout verlichting. De olie stimuleert het immuunsysteem. Op de huid kun je rozenhoutolie goed gebruiken bij de droge-, gevoelige- en oudere huid. Ook heeft het een positieve werking op littekenweefsel en rimpels. De olie stimuleert huidcellen tot actie. Ook is de olie goed toe te passen in huidcrèmes of massageolie. Het werkt dan licht erotiserend. In bad werkt rozenhoutolie verfrissend bij weinig energie, overwerktheid, nervositeit of een jetlag.

• Tea Tree/Melaleuca alternifolia Tea Tree is van de familie van de myrtaceae, de mirte-achtigen, onder andere gerelateerd aan de Eucalyptus. Het komt in de natuur voor in Australie, Nieuw Zuid- Wales, Nieuw-Zeeland en Nieuw- Guinea. Het is een etherische olie die via stoomdestillatie verkregen wordt uit de bladeren en jonge twijgen van de plant. Tegenwoordig is de meeste olie afkomstig van plantages. De kwaliteit van de Tea Tree olie staat onder controle van de Australische overheid. Die eist dat de olie meer dan 30% terpineen-4-ol bevat en minder dan 15% cineol. Er zijn tussen 50 en 75 kg bladeren en twijgen nodig voor één liter Tea Tree olie. De geneeskrachtige werking van de bladeren is al sinds mensenheugenis aan de autochtone bevolking bekend. James Cook beschrijft de werking al in 1777 in zijn reisverslagen. Door haar doeltreffendheid heeft Tea Tree olie, behalve in de aromatherapie, ook een plaats gevonden in de geneeskunde en de diergeneeskunde. Tea Tree olie combineert een zeer krachtige werking met een grote mate van huidvriendelijkheid. In de aromatherapie wordt het hoofdzakelijk ingezet bij blaasinfecties, huidontstekingen en -irritaties, candida en voetschimmel. Tea Tree

Werking: Tea Tree olie wordt wel EHBO in een flesje genoemd, omdat het door de bactericide-, antivirale- en schimmeldodende werking een compleet natuurlijk antibioticum blijkt te zijn en bijvoorbeeld bij acne met infecties heel effectief is. Het heeft een breed werkingsgebied, het is ontstekingsremmend, antipruritisch (tegen jeuk), antiseptisch, antiviraal (onder andere werkzaam tegen herpesvirus), zeer sterk antiinfectie, breed spectrum bactericide (Staphylococcus, coli, gram+, proteus enzovoort), parasieten dodend, fungicide (candida), wondhelend, zweetdrijvend, ontstoppend (aders, darmen), krampstillend, slijmoplossend, immuunstimulerend (igA en igM-laag), insecticide, pijnverdovend, stimulerend.

sinaasappel Eventuele bijwerkingen: Bij een lage dosering is Tea Tree olie niet-toxisch en niet irriterend. Door het lage cinol gehalte is Tea Tree niet irriterend op de huid en de slijmvliezen. Lokaal mag de olie puur op de huid gebruikt worden. Bij te hoge doseringen kunnen overgevoeligheidsreacties zoals netelroos, blaasjes en oedeem, voorkomen. Bij inwendig gebruik dient de olie zo vers mogelijk te zijn

Gebruik: Bij verdampen geeft Tea Tree olie een frisse, harsachtige dennengeur die goed te mengen is met houtoliën, sinaasappel en lavendel. Het zuivert de lucht van microben en kan ingezet worden bij bronchitis, sinusitis, neus- en keelinfecties. Het vastzittend slijm wordt losgemaakt. Gebruik van Tea Tree olie helpt de weerstand te versterken tegen griep. Ook is de olie sterk vitaliserend bij vermoeidheid, zwakte en depressies.

Op de huid is Tea Tree olie één van de beste oliën bij acne, ontstekingen, abcessen, huidinfecties, voetschimmel en wratjes. Tea Tree kan binnendringen in de pus van de pustels en maakt deze vloeibaar, waardoor het gemakkelijker kan worden afgevoerd. De olie is pijnverdovend en sterk genezend en mag puur aangebracht worden op een wondje. Daarnaast heet Tea Tree olie een gunstige werking bij eczeem, huidirritaties, zonverbranding en insectenbeten. Tea Tree olie bestrijdt ook ontstekingen in de mond, zoals mondzweertjes en tandvleesontstekingen, door te spoelen met een oplossing van twee druppels in wat water. Een bijzonder eigenschap van Tea Tree is de preventieve bescherming bij huidverbranding door bestraling. Daartoe wordt de olie op de huid gesprayed. Tea Tree olie kan ook in de haarverzorging worden ingezet. Het is een effectief middel bij de bestrijding van hoofdluis, roos en vet haar.

In bad is Tea Tree olie in te zetten bij blaasontsteking, neuralgie, acne, vaginale ontstekingen, verkoudheid, griep, vermoeidheid, jeuk, huidschimmels en om de circulatie te bevorderen bij bijvoorbeeld spataderen.

• Sinaasappel/Citrus sinensis Sinaasappel is van de familie van de Rutacea, de ruitachtigen. Zoete sinaasappelolie is een etherische olie die verkregen wordt door

koude persing van de rijpe vruchtenschil. De sinaasappel komt voor in de landen rond de Middellandse zee, Florida, Argentinië en Brazilië. Oorspronkelijk komt de sinaasappel uit China. Het is één van de meest populaire oliën binnen de aromatherapie. De kleur van de olie is geel tot oranje, afhankelijk van de herkomstplaats. Er is 200 kilo rijpe vruchtenschillen nodig om één liter aromatische olie te produceren.

Werking: Zoete sinaasappelolie is een antidepressivum, is antiseptisch, schimmelbestrijdend, bactericide, kalmerend bij nervositeit, stimulerend op lymfe, hart en spijsvertering. Door het regenererende en herstellende vermogen gaat het vervroegde huidveroudering tegen.

Eventuele bijwerkingen: In lage doseringen is zoete sinaasappel niet-toxisch, niet irriterend en niet sensibiliserend bij de meeste mensen. Verouderde olie geeft een grotere kans op overgevoeligheid. Voorzichtig zijn bij een beschadigde- of gevoelige huid. Citrusoliën oxideren snel en kunnen daarom het beste in de koelkast bewaard worden.

Gebruik: Bij verdamping verspreid sinaasappel een zoete en fruitige geur. Het desinfecteert de omgeving en heeft een positieve werking bij verkoudheid en bronchitis. Het werkt opwekkend en ontspannend bij nervositeit en stress. Je kunt sinaasappelolie goed mengen met lavendel, dennenachtigen en Ylang-ylang.

Op de huid is sinaasappelolie zeer geschikt voor de ouder wordende huid, de geïrriteerde huid en de vette- en acnehuid. De olie werkt regenererend, is antiseptisch en stimuleert de celvernieuwing. Ook verzacht het een gebarsten huid en kloofjes en versterkt de opperhuid. In bad kun je sinaasappelolie inzetten bij kou en griep, bij een spastische darm, hartkloppingen, nervositeit en stress.

amandelolie

Vette plantenoliën

Aromatische oliën zijn sterk geconcentreerd. Daarom worden ze verdund met zogenoemde basisoliën, waar de olie in op kan lossen. Een goede basisolie maakt de olie geschikt om als huidolie toe te passen op de huid of als massage-olie te gebruiken tijdens het masseren. Uit noten, zaden en vruchten worden vette plantenoliën geperst. Deze koudgeperste vette oliën bevatten een maximale hoeveelheid aan vitaminen, mineralen, oligo-elementen en onverzadigde vetzuren. Dat maakt hen een perfecte basis voor aromatherapie. Door vermengen met één of meer etherische oliën kun je een op het huidtype afgestemde massage olie, bodyverzorging of dag- en nachtverzorging maken. Hieronder vind je de specificaties van drie soorten, amandelolie, jojoba-olie en druivenpitolie.

• Amandelolie/Prunus amygdalus De zoete amandel, waar de amandelolie van gemaakt wordt, is familie van de Rosacea, de rozenfamilie, of het prunusgeslacht. Tot deze familie behoren ook andere bekende telgen, zoals kersen, pruimen, abrikozen, perziken en amandelen. Ze komen voor in het zuiden van Noord Amerika en in Zuid Amerika. Tegenwoordig worden ze geteeld in Frankrijk, Spanje en Californië. Amandelolie wordt verkregen uit de eerste koude persing van de pitten van de amandelboom. Er is ongeveer twee kg amandelen nodig om één liter amandelolie te produceren. Voor toepassing binnen de aromatherapie is het belangrijk dat de olie van biologische herkomst is. De zoete amandelolie is bleekgeel van kleur, helder en praktisch reukloos. Het is een olie met een vette textuur met een hoog oliegehalte. Dat maakt hem bij uitstek geschikt als massage-olie. Amandelolie bevat de vitamines B1, B2, B6 en een kleine hoeveelheid E en mineralen enfytosterolen. De olie is zeer mild en goed te verdragen.

Werking: Zoete amandelolie werkt verzachtend (bij zonnebrand), zeer huid- verzorgend en voedend, jeuk verlichtend, beschermend en ontspannend voor de huid. Ook dringt de olie goed de huid in en verhindert

vochtverlies van de opperhuid. Het is geschikt voor elk huidtype, in het bijzonder voor de gevoelige, ruwe en droge huid. Bovendien is de olie zeer geschikt om het gezicht mee te reinigen.

Eventuele bijwerkingen: Zoete amandelolie is niet-toxisch, niet irriterend en niet sensibiliserend, ook niet in grote hoeveelheden. De houdbaarheid is één jaar. Mensen met een notenallergie wordt aangeraden de olie eerst te testen omdat er een kans is op urticaria. Bij onregelmatig gebruik kan de olie het beste in de koelkast bewaard worden.

• Jojoba/Simmondsia californicachinesis Jojoba-olie is een vloeibare was die verkregen wordt door koude persing van de zaden van de jojobaplant. Deze plant is inheems in de Sonorawoestijn en in Nieuw Mexico. De plant kan meer dan 100 jaar oud worden. Tegenwoordig wordt jojoba op grote schaal geteeld in Arizona. Jojoba-olie is technisch gezien een plantaardige was. Deze zijn chemisch anders opgebouwd dan oliën. De olie is zeer zuiver en wordt niet ranzig, doordat hij niet oxideert met zuurstof. Jojoba is geel van kleur en praktisch geurloos. Naast vetzuren en esters bevat jojoba ook een kleine hoeveelheid vitamine E en mineralen. jojobaolie

Jojoba-olie dringt goed in de huid en houdt het vochtgehalte perfect op niveau. Het ondersteunt het herstel van littekens, maakt de huid glad en zorgt voor een gereguleerde afgifte van talg. Jojoba kan goed gemengd worden met etherische oliën, maar is niet geschikt voor inwendig gebruik.

Werking: Jojoba-olie gaat schilfering tegen en werkt sterk verzachtend. Het is ontstekingremmend, licht verkoelend, talgregulerend, beschermend, hydraterend, gladmakend, verzachtend en huidverstevigend (bij zwangerschap).

druivenpitolie De olie heeft een lichtbeschermingsfactor 4 en is daardoor geschikt als basis voor zonnebrandolie. Bij zonnebrand en andere huidklachten verzacht jojoba en ondersteunt het helingsproces van de huid. Het is geschikt voor elk huidtype. Bij een vette huid wordt door jojoba de talgproduktie vertraagd. De chemische structuur van jojoba komt sterk overeen met het menselijk talg. Daarom is deze olie ook zeer geschikt bij de acnehuid. Bij een droge huid beschermt jojoba tegen vochtverlies. De olie produceert geen vrije radicalen. Daardoor kan het de hyaluronketens niet verstoren. Bij een normale huid beschermt het de huid bij kou, wind en guur weer, tegen de zon en tegen luchtvervuiling. Ook is het een geschikte basis voor make-up.

Eventuele bijwerkingen: Jojoba is stabiel en heeft een lange houdbaarheid. Toch wordt geadviseerd om de olie binnen 30 maanden op te gebruiken. Goede jojoba kan een vaste substantie worden in de koelkast. Jojoba is niet-toxisch, niet irriterend en niet sensibiliserend. Het is goed te verdragen op de huid en is één van de belangrijkste basisoliën die ons ter beschikking staan.

• Druivenpitolie/Vitis vinifera Druivenpitolie wordt door koude persing verkregen uit de pitten van de wijnstok. Deze behoort tot de familie van de Vitacea, misschien wel de oudste gecultiveerde plant ter wereld. Er zijn bewijzen gevonden dat er al 5000 jaar voor onze jaartelling wijnstokken werden aangeplant om wijn van te maken. Druivenpitolie is een waardevolle bron van meervoudig onverzadigde vetzuren en beschermt tegen vrije radicalen. Het is internationaal gezien één van de meest gebruikte oliën voor lichaamsmassage. De olie wordt minder snel door de huid opgenomen dan amandel- of jojoba-olie, wat een voordeel is als je langer moet masseren. De olie heeft een neutrale geur en is goed te mengen met aromatische oliën.

Werking: Druivenpitolie beschermt de huid tegen uitdroging en bevordert de doorbloeding. Daardoor kunnen afvalstoffen sneller het lichaam verlaten. Het is effectief bij panniculose. Druivenpitolie bevat veel vitamines, mineralen, pycnogenol en proteïnen. Pycnogenol is een anti-oxidant die beschermt tegen vrije radicalen en de tere haarvaatjes versterkt. Bovendien stimuleert pycnogenol de werking van de op de huid aanwezige enzymen. Het maakt de huid glad en gaat vroegtijdige huidveroudering tegen. Het is geschikt voor alle huidtypen en in het bijzonder voor de rijpere huid. Druivenpitolie is een goed alternatief voor mensen die een notenallergie hebben.

Eventuele bijwerkingen: Door de versterkte huid doorbloedende werking kan er een lichte irritatie optreden bij een erg gevoelige huid.

Minerale oliën

Op pagina 226 en 227 is een korte woordenlijst opgenomen, waar in alfabetische volgorde de minerale oliën, die van belang zijn voor de acnespecialisatie, worden besproken. Minerale oliën en vetten kunnen de huid niet binnendringen. Hieronder worden de werking, toepassing, herkomst en eventuele bijwerkingen van paraffine en vaseline beschreven.

• Paraffine Paraffine is een mineraal vet dat gewonnen wordt uit aardolie. Het is een koolwaterstoffencomplex dat we kunnen onderverdelen in twee soorten. De lagere paraffines zijn dik vloeibaar, zoals paraffine-olie, die als een neutrale massageolie kan worden toegepast. De hoge paraffines hebben een smeltpunt van ongeveer 40 oC. Dat maakt hen geschikt voor toepassing in paraffinemaskers. Dit omdat de afsluiting van de huid volledig is, maar de opbrengtemperatuur door de huid nog goed verdragen kan worden. Nog hogere paraffines hebben een smeltpunt van rond de 52 oC. Deze variant wordt toegevoegd aan ontharingswassen. paraffine

vaseline Behandelingen met behulp van paraffine kunnen worden gegeven als vochtmasker bij een vochtarme huid. De opgebrachte paraffine sluit de huid af, waardoor de perspiratie wordt belemmerd. Daardoor ontstaat een vochtig laagje onder de paraffine aan het huidoppervlak, waardoor de bovenste huidlagen worden geweekt. Je kunt paraffine ook als voorbehandeling bij het verwijderen van comedonen en talgcysten toepassen. Door de afsluiting van de huid wordt de opperhuid week gemaakt, waardoor je de comedonen en talgcysten gemakkelijker kunt verwijderen. Bovendien ontstaat door de afsluitende paraffinelaag een verhoogde temperatuur in de huid.

Paraffine wordt verder nog gebruikt als warmtebehandeling bij een plaatselijke of algehele ontvettingskuur. Door het warm opbrengen van de paraffine, en dit na afkoeling af te dekken met warme omslagen (bij lichaamspakkingen kunnen dit wollen dekens zijn), ontstaat een broeiproces in het onderhuidse vetweefsel. Er treedt ontvochting en ontslakking op in dit weefsel, waardoor het in staat is vet af te staan. Voor de gezichtsverzorging wordt gezuiverde paraffine gebruikt met een smeltpunt van ongeveer 40 °C. Voor lichaamsverzorging kan paraffine met een hoger smeltpunt worden gebruikt (de paraffine dan wel dikker opbrengen).

• Vaseline Vaseline is een mineraal vet, gewonnen uit hoger smeltende aardoliederivaten, zoals paraffine, samengesmolten en opgelost in lager smeltende elementen, zoals kerosine en paraffine-olie. De oorspronkelijke soortnaam was ‘petrolatum’. Vaseline wordt gebruikt als afsluitende zalf, als glijmiddel en om metalen te beschermen tegen oxidatie. In de cosmetiek wordt vaseline vooral toegepast in reinigende producten. Het werkt erg goed bij zware make-up, theater

make-up en grime. Bij de acnehuid kan het bij uitzondering ingezet worden als reiniging, maar niet als verzorging vanwege de afsluiting van de poriën.

Vitamines

Vitaminen zijn stoffen die als hulpstoffen bij veel processen in ons lichaam belangrijk zijn. Als we ze willen inzetten als biologische werkstoffen geven we de voorkeur aan natuurlijke vitaminen. Vitaminecomplexen hebben de voorkeur boven geïsoleerde vitaminen. Vitaminen kunnen worden verdeeld in twee groepen, in water oplosbare en in vet oplosbare. In dit boek bespreken we alleen de vitaminen die bij de acnebehandeling van belang zijn. Genoemd worden de volgende vitaminen: A/retinol, B3/nicotinezuur, B5/panthoteenzuur, C/ascorbinezuur en E/tocoferol. De in vet oplosbare vitaminen A en E kunnen door de huid worden opgenomen en worden daarom ook wel huidvitaminen genoemd.

Vitaminetekort, hypo- of A-vitaminose, ontstaat meestal bij een eenzijdige voeding. Tekort aan in vet oplosbare vitaminen komen voor bij een eenzijdig dieet, bijvoorbeeld een dieet zonder vetten. Ook een tekort aan in water oplosbare vitaminen komt vaak voor bij het volgen van een streng dieet of bij veganisme. Soms ontstaat een tekort door het onvermogen van het lichaam om bepaalde vitaminen uit het voedsel te halen. Dat komt vaker voor bij ouderen, B12 tekort is hier een goed voorbeeld van. Ook kunnen tekorten aan vitaminen ontstaan bij bepaalde chronische darmziekten. Er kan ook sprake zijn van een teveel aan vitaminen, dat noemen we een hypervitaminose. Dit kan voorkomen als mensen lukraak en overmatig vitaminepreparaten slikken. Bij de besprekingen van de afzonderlijke vitaminen komt dit nog aan de orde. vitamines

vitaminetekort hypo- of A-vitaminose

vitamine A retinol Hieronder vind je een alfabetische lijst van een aantal vitaminen die van belang kunnen zijn bij de acnebehandeling. Beschreven wordt hun werking, toepassing, herkomst en eventuele bijwerkingen.

• Vitamine A/Retinol Vitamine A of retinol is in vet oplosbaar. Het is van invloed op ons gezichtsvermogen en verhoogt de weerstand, waardoor het lichaam beter kan strijden tegen infecties en ontstekingen. Ook regelt het de groei en activiteit van de epitheelcellen, gaat het overmatige verhoorning tegen en heeft het een regulerende werking op de talgklieren. De voor het lichaam noodzakelijke vitamine A kan op twee manieren voorkomen in de voeding, namelijk als caroteen of provitamine A, of als retinol, vitamine A. Provitamine A, of caroteen, vinden we in alle groene plantendelen en in wortels. Rode en kleurloze plantendelen bevatten geen of nauwelijks caroteen. Het zit bijvoorbeeld niet in tomaten of aardbeien. De caroteen die ons lichaam binnenkomt in de vorm van voedsel wordt door onze lever en in de darmen omgezet tot retinol of vitamine A. Daardoor is de lever rijk aan retinol.

Het mineraal zink bevordert de werking van vitamine A. Omdat bij extra gebruik van vitamine A al snel een hypervitaminose kan optreden, mag de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor deze vitamine niet worden overschreden. We kunnen ook direct retinol binnenkrijgen door het eten van dierlijk voedsel. Vette vissoorten en lever, in het bijzonder vislever, bevatten veel retinol. Vitamine A wordt toegevoegd aan margarine om een tekort aan vitamine bij de bevolking te voorkomen. Caroteen, provitamine A, werkt normaliserend op de talgklierfunctie en gaat hyperkeratose tegen. Het wordt vaak gebruikt in crèmes voor de vette- en acnehuid.

Hypo/hyper: Een tekort aan vitamine A veroorzaakt hyperkeratose, droge huid, pustels en acne. Ook veroorzaakt het nachtblindheid en droge ogen.

Een overmaat aan vitamine A geeft een opgezette lever, slechte eetlust en diarree, gewichtsverlies, gesprongen lippen en haaruitval. Het kan ook gevaarlijk zijn voor de ongeboren vrucht. Een overmaat aan caroteen geeft alleen een oranje verkleuring van de huid.

Toepassing: Vitamine A mag in cosmetische producten niet in geïsoleerde vorm worden toegepast in verband met eventuele opname in het bloed, met als mogelijk gevolg beschadiging van de lever. Een teveel aan vitamine A kan ook gevaarlijk zijn voor de ongeboren vrucht.

Vitamine A werkt normaliserend en regulerend op de epitheellaag en de talgklieren. Het wordt gebruikt in zonneproducten, nagelproducten, speciale crèmes en haarwaters. Vitamine A-zuur wordt alleen in medische preparaten tegen acne gebruikt. Het veroorzaakt roodheid, branderigheid en afschilfering en geeft een dunne huid. Men mag er niet mee in de zon. Volgens Europese richtlijnen is toepassing van deze stof in cosmetische producten verboden.

• Vitamine B3/ nicotinezuur Vitamine B3 of nicotinezuur is in water oplosbaar. Het is in het lichaam nodig voor het aanmaken van enzymen die de lichaamscellen kunnen aanzetten tot het vrijmaken van energie. Het is belangrijk voor de opbouw en afbraak van vetzuren en koolhydraten. Het bevordert haargroei en normaliseert de talgproductie. Het werkt kalmerend, verzachtend en verstevigend. vitamine B3 nicotinezuur

Vitamine B3 vinden we in eiwitrijke voedingsmiddelen, zoals eieren, melk, vlees en vis. In vrije vorm komt het ook nog voor in avocado, broccoli, asperges, spinazie, gist, granen, tomaten, peulvruchten en noten.

vitamine B5 panthoteenzuur Vitamine B3 is een krachtige ontstekingsremmer en is onontbeerlijk voor het omzetten van voedsel in energie. Het stimuleert de bloedsomloop en helpt de bloedsuikerspiegel in evenwicht te houden. Ook werkt nicotinezuur gunstig tegen huidontstekingen. Daarom wordt het vaak toegevoegd aan crèmes en gezichtswaters tegen een vette huid en acne.

Hypo/hyper: Bij een tekort aan nicotinezuur is het energie stofwisselingsproces verstoord. Het veroorzaakt huidafwijkingen, zoals erytheem, hyperpigmentatie en hyperkeratose. Ook kunnen er maagdarmstoornissen ontstaan. In arme landen komt onder arme mensen pellagra voor door een ernstig tekort aan nicotinezuur als gevolg van eenzijdige voeding. De symptomen zijn diarree, dementie en ontstekingsverschijnselen van de huid. Het kan in ernstige gevallen zelfs leiden tot de dood.

• Vitamine B5/ panthoteenzuur Vitamine B5 is in water oplosbaar. Het heeft als co-enzym een functie bij de citroenzuurcyclus. Dat is een ingewikkeld biochemisch proces als onderdeel van de koolhydraatstofwisseling, waarbij melkzuur weer kan worden omgevormd tot glucose. Ook is het essentieel voor de stofwisseling van eiwitten en vetten en voor de synthese van cholesterol en steroïdhormonen. Het verhoogt de weerstand, vult de energie aan en helpt stress te verminderen. Daarnaast stimuleert panthoteenzuur de genezing van wondjes, waardoor acnelaesies sneller verdwijnen. Bovendien reguleert het de talgproductie.

Vitamine B5 is een belangrijke stof in alle plantaardige en dierlijke cellen. Alle voedingsmiddelen van dierlijke of plantaardige oorsprong bevatten dan ook panthoteenzuur. Bijzonder rijk aan panthoteenzuur is de kosmetische werkstof gelée royale.

Bij acne wordt panthoteenzuur soms door artsen voorgeschreven.

Het is inmiddels één van de bekendste behandelvormen. Doordat er tijdens de puberteit meer hormonen worden aangemaakt, kan er een tekort aan panthoteenzuur ontstaan. Dit kan zich uiten in een verhoging van de talgklierproductie, verstopte poriën en comedonen; acne. Panthoteenzuur wordt veel toegepast in haar- en nagelverzorgingsproducten, bijvoorbeeld in nagelverharders.

Hypo/hyper: Bij een tekort aan vitamine B5 ontstaan huidafwijkingen, zoals hyperkeratose, pigmentafwijkingen en erytheem. Ook ontstaat er een verhoging van de talgproductie. Daarnaast kan ook nog vermoeidheid en geprikkeldheid veroorzaken. Bij een overdosering aan vitamine B5 ontstaat oververmoeidheid en depressie.

• Vitamine C/ascorbinezuur Ascorbinezuur of vitamine C is in water oplosbaar en is één van de belangrijkste vitamines. De belangrijkste functies zijn: - collageenvorming, dus vorming van bind-, kraakbeen- en beenweefsel; - belangrijk voor wondgenezing; - stimuleert de vorming van rode bloedcellen; - bevordert de doorbloeding; - gunstige invloed op de bloedvaten; - regelt celgasstofwisseling (celademhaling); - helpt bij het zuiveren van het lichaam; - verhoogt de weerstand; - krachtige anti-oxidant.

Ook voor het afweersysteem is vitamine C nodig, zodat de wondgenezing sneller gaat en de witte bloedlichaampjes actief blijven. Deze laatsten moeten het gevecht aangaan bij de acne-ontstekingen. Daarnaast is vitamine C in staat vrije radicalen te neutraliseren. Vrije radicalen zijn deeltjes die het DNA en de elastine in het bindweefsel kunnen aantasten.

We treffen ascorbinezuur aan in verse groenten en citrusvruchten, zoals sinaasappelen en citroenen. Ook peulvruchten, koolsoorten, vitamine C ascorbinezuur

vitamine E tocoferol paprika en spruitjes zijn rijk aan vitamine C. Het komt uitsluitend voor in plantaardig voedsel. Bij verkeerde bereiding van het voedsel kunnen veel vitaminen verloren gaan. Doordat vitamine C oxideert met zuurstof gaat de werking verloren bij blootstelling aan de lucht. Rauw, vers en ongesneden bevatten de groenten de meeste vitamine C.

Hypo/hyper: Een tekort aan vitamine C veroorzaakt scheurbuik, een ziektebeeld dat wordt gekenmerkt door een slechte wondgenezing, tandvleesbloedingen en loszittende tanden, onderhuidse bloedingen, perifolliculaire hyperkeratotische papels, huidaandoeningen, bloedarmoede en een gestoorde celaanmaak. Vroeger kwam scheurbuik veel voor bij zeevarenden door hun eenzijdige voeding, waarin groenten en fruit volledig ontbrak. Doordat men nog niets wist over vitaminen liep scheurbuik vaak dodelijk af. Tegenwoordig komt een gebrek aan vitamine C nogal eens voor bij onverzorgde, oude alleenwonenden en alcoholisten.

• Vitamine E/tocoferol Vitamine E of tocoferol is oplosbaar in vet. Het werkt verzachtend, verbetert de celademhaling, bevordert de huiddoorbloeding en is een belangrijke antioxidant (minder schadelijke inwerking van zuurstof) die vrije radicalen opruimt. Vitamine E beschermt tegen kanker. Ook helpt vitamine E bij de productie van energie en houdt de huid gezond. De werking van vitamine E kan versterkt worden in combinatie met de vitamines B6 en B12. Ons lichaam kan vitamine E niet zelf aanmaken. Het moet uit plantaardig voedsel worden gehaald. Het komt vooral voor in graankiemen, kiemoliën en zonnebloempitten- en olijfolie. Ook veel groene groenten en bonen bevatten vitamine E, met name cacao- en sojabonen. Dierlijk voedsel zoals ei, lever en vis kunnen wel vitamine E bevatten, die dan afkomstig is uit het voedsel dat het dier heeft gegeten. Vitamine E helpt de huid te genezen na wondjes en vermindert de littekenvorming. Hierdoor wordt het ook gezien als een vitamine die werkzaam is bij acne.

Hypo/hyper: Bij een tekort aan vitamine E kan er oxidatieve celschade ontstaan en schade aan spier- en zenuwweefsel. Ook kunnen er bindweefselafwijkingen optreden, afbraak van erytrocyten bij pasgeboren baby’s en steriliteit bij mannen zowel als vrouwen. Vitamine E wordt ook gebruikt in pakkingen, speciale crèmes en emulsies.

Zuren

Als we het bij de acnebehandeling hebben over zuren, bedoelen we bijna altijd vruchten- of fruitzuren. De begrippen vruchtenzuren en fruitzuren worden door elkaar gebruikt, maar er wordt hetzelfde mee bedoeld. Echte fruitzuren zijn natuurlijke biologisch-organische zuren, die in de meeste planten in wisselende hoeveelheden voorkomen. Ze kunnen ook chemisch zijn gemaakt. Om zeker te zijn van de zuurgraad (pH) en de zuiverheid, worden zuren kunstmatig vervaardigd. De fruitzuren zijn allemaal zuren van lagere hydroxyalkanen, voornamelijk van ethaandiol (glycol) en afgeleiden daarvan, soms ook in verbinding met elementen zoals benzeen. In de Engelstalige landen worden ze ‘Alpha Hydroxic Acids’, afgekort AHA’s genoemd, alfahydroxyzuren. Er zijn meer dan 35 vruchtenzuren bekend, waarvan de meest gebruikten zijn glycolzuur, melkzuur, appelzuur, citroenzuur, wijnsteenzuur, salicylzuur en amandelzuur. Een heleboel van deze zuren hebben niets met fruit te maken; hun scheikundige basisstructuur maakt dat ze tot de groep fruitzuren worden gerekend. Hieronder bespreken we de werking, toepassing, herkomst en eventuele bijwerkingen van glycolzuur/alpha hydroxy, melkzuur, salicylzuur/beta hydroxy, trichloorazijnzuur/TCA, samengestelde zuren/ poly hydroxy/gamma hydroxy en natriumbicarbonaat. Daarnaast vind je ook het verschil tussen gebufferde en ongebufferde zuren en de invloed van zuren op de pH-waarde van de huid. zuren

pH-waarde

Zoals je weet, worden oude, dode huidcellen dagelijks afgestoten om plaats te maken voor nieuwe cellen. Sommige dode huidcellen verliezen we niet, maar blijven aan elkaar kleven. Het gevolg is een verdikte, onregelmatige bovenste huidlaag. Bij een opeenstapeling pHwaarde

van dode huidcellen kunnen poriën verstopt Overzicht pH waarden substanties raken, waardoor comedonenvorming kan substantie pH optreden of pustels kunnen ontstaan. zoutzuur -1.0 Die verkleefde dode huidcellen kunnen batterijzuur 0,5 worden losgeweekt met fruitzuren. Deze maagzuur citroenzuur 1.5 - 2.0 2.4 lossen het kleefmiddel, dat de cellen aan cola 2.5 elkaar gekit houdt, op. Dat lukt alleen als de azijn 2.9 concentratie zuur in de formule hoog genoeg (sinaas)appelsap 3.5 is en het product de juiste pH-waarde heeft, namelijk tussen 3 en 5. De pH-waarde van de bier zure regen ko e 4.5 ≤5.0 5.0 huid zelf ligt tussen 4.2 en 5.6. gezonde huid/thee 5.5 Hoe lager de pH-waarde van een product, melk 6.5 des te groter is de kans op bijwerkingen. Een puur water 7.0 product met een pH-waarde van onder de gezond speeksel bloed 6.5 - 7.4 7.34 - 7.45 drie veroorzaakt irritatie, schilfering en roodzeewater 7.7 - 8.3 heid. Een product met een pH-waarde boven handzeep 9.0 - 10.0 de 5 doet daarentegen weinig, omdat het ammonia 11.5 zuur dan al geneutraliseerd is. bleek 12.5 pH geeft het zuur- of alkaligehalte in een proloog bijtende soda 13.5 13.9 duct of samenstelling aan op een schaal van 1 tot 14, waarbij zeven het neutrale punt aangeeft. Hoe lager de pH des te zuurder het product. Hoe hoger de pH des te alkalischer of basischer het product. Om te zien wat de pH-waarde is van een product zijn er de zogenaamde pH-checkers te koop. Elke acnespecialist zou zo’n instrument ter beschikking moeten hebben.

De fruitzuren zijn vrij sterke zuren, met een pH onder de 4. In lage concentratie worden ze in huidverzorgende producten toegepast voor hun collageen verbeterende werking, waardoor de huid gladder wordt en rimpels vervlakken. In hogere concentraties hebben ze een keratiniserend effect en worden ze verwerkt in peelings en lysings. Concentraties boven de 20% kunnen erg gevaarlijk zijn voor de huid. Daarom wordt gebruik hiervan alleen toegestaan aan de dermatoloog, plastisch chirurg, huidtherapeut of aan jou als acnespecialist.

Fruitzuren

Een zuur is ook een exfoliant, een middel om dode huidcellen te verwijderen. Zuren die jij kan toepassen bij de acnebehandeling zijn: - fruitzuren: citroenzuur (citric acid), appelzuur (malic acid); - plantenzuur: glycolzuur (uit suikerriet) (glycolic acid); - melkzuur (lactic acid): gewonnen uit melk.

Fruitzuren bevorderen de celdeling, de collageenvorming en werken als vrije radicalen-vangers. Producten komen voor met verschillende percentages zuur. Hoe hoger het percentage, des te zuurder en agressiever het product is. - 1,5% fruitzuur mag in de dagelijkse huidverzorgingscosmetica worden gebruikt. Het geeft een toename van collageen, waardoor de rimpels minder diep worden. - 5% fruitzuur geeft een lysingeffect; dat mag maar korte tijd worden toegepast. - 20-70% fruitzuur is gevaarlijk. Je kunt het vergelijken met accuzuur. Het wordt alleen gebruikt door specialisten, zoals plastisch chirurgen, dermatologen en huidtherapeuten, voor de chemische peelings. Ook door jou als acnespecialist kan het worden toegepast, maar wel heel voorzichtig.

In hoofdstuk 5, bij de medische behandeling heb je al iets kunnen lezen over zuren. Plastisch chirurgen en dermatologen voeren chemische peelings uit met hoge concentraties zuren. Als acnespecialist werk je wat gematigder.

Cleopatra

Vanuit de oudheid is melkzuur geliefd vanwege de huidverbeterende eigenschappen. Zo is uit de verhalen bekend dat Cleopatra VII, de laatste koningin van Egypte, zich baadde in zure ezelinnenmelk en zij stond bekend om haar mooie huid. Ook Elizabeth I van Engeland en Elisabeth in Beieren, algemener bekend als ‘Sisi’ waren liefhebbers van het melkbad. Melkzuur valt in de categorie fruitzuurpeelings onder de alpha hydroxy zuren en bevat het op een na grootste molecuul. Dit houdt in dat de peeling niet te diep in de huid kan dringen en redelijk mild is. Het blijft natuurlijk wel een professionele behandeling, maar een glycolzuur bijvoorbeeld gaat veel dieper in de huid. Doordat melkzuur zowel aan de oppervlakte als in de diepte van de huid werkt, hydrateert het de opperhuid én stimuleert het de collageenaanmaak in de diepere huidlagen. Door het filmlaagje dat melkzuur op de huid achterlaat is het heel geschikt voor de wat drogere huid. Door de verbeterde collageenaanmaak is het geschikt bij huidveroudering en beginnende lijntjes. Ook werkt het oplichtend bij pigmentvlekjes.

Hieronder vind je nogmaals uitleg over de verschillende zuren en hun toepassingen: - AHA’s (Alpha Hydroxy Acids) bijvoorbeeld glycolzuur en melkzuur.

Glycolzuur is oplosbaar in water en heeft de kleinste moleculen.

Daardoor dringt het dieper in de huid, maar kan het ook meer huidirritatie geven. AHA’s hebben effect bij een concentratie van 5 tot 10% en een pH-waarde tussen de 3 en 4. Glycolzuur heeft een concentratie van minimaal 8% nodig voor exfoliërende eigenschappen. Bij lagere concentratie is het werkzaam als antioxidant en houdt vooral water vast. - BHA’s (Beta Hydroxy Acids) bijvoorbeeld salicylzuur. Salicylzuur is oplosbaar in vet en dringt dieper in de poriën. Het is oplosbaar in talg in de follikel. BHA’s hebben effect bij een concentratie van 1 tot 2% en een pH-waarde van 3. - PHA’s (Poly Hydroxy Acids) zijn meervoudige hydroxizuren, bijvoorbeeld gluconolactone. PHA’s hebben grotere moleculen en kunnen dus minder goed de huid binnendringen. Daardoor zijn ze minder effectief dan AHA’s en BHA’s. Ze lijken functioneel op

AHA’s, maar zijn minder irriterend op de huid. Het kan worden toegepast bij een huid met rosacea en een zonbeschadigde huid.

In combinatie met metretinoine werkt het goed bij acne. - TCA’s (trichloorazijnzuur): dit zuur wordt bij de plastische chirurg toegepast als chemische peeling om de huid snel te vernieuwen.

De behandeling moet onder verdoving uitgevoerd worden. Tijdens het opbrengen van het zuur ontstaat er een intens branderig gevoel. Na twee minuten wordt de huid gekoeld en vermindert het pijnlijke gevoel.

Na ongeveer één week zijn de oude huidcellen volledig afgestoten en komt er nieuwe huid voor in de plaats. Zon moet worden vermeden en de huid moet worden beschermd met een hoge factor.

Van alle fruitzuren heeft glycolzuur de kleinste moleculaire structuur en dringt het diepst in de huid.

Gebufferd of ongebufferd

Zoals je hiervoor hebt kunnen lezen, kun je werken met verschillende

concentraties zuren, maar het is niet zo dat een peeling met 50% zuur per definitie werkzamer is dan een peeling met 20% zuur. Dit is namelijk afhankelijk van de pH-waarde van de buffer waar de zuren in zitten. De buffer is vaak basisch. Hoe meer zuur er in een oplossing zit, hoe langer het werkzaam is en hoe dieper in de huid het zijn werking kan uitoefenen. Hoe lager de pH-waarde (dus ook zuurder), hoe agressiever de lysing en des te meer irritatie voor de huid. Gedeeltelijk geneutraliseerd fruitzuur werkt het beste.

Een fruitzuur mag niet alleen vrij zuur bevatten, omdat dit te agressief is. Een fruitzuurproduct moet een werkzaam percentage zuur bevatten. Percentages van minder dan 5% exfolieren niet, maar zijn wel erg hydraterend. Om te voorkomen dat het fruitzuurproduct meteen uit elkaar valt als het in aanraking komt met een base of een ander zuur wordt deze gebufferd. Gebufferd betekent dat er een aantal extra stoffen aan het fruitzuur zijn toegevoegd waardoor de pH-waarde hoger wordt en het dus zuur minder krachtig is. Hoe meer andere ingrediënten je toevoegt aan een fruitzuurproduct des te meer gebufferd hij wordt. Een fruitzuur dat volledig gebufferd is, verliest zijn werking. Gedeeltelijk geneutraliseerd zuur is het beste.

Natriumbicarbonaat

Met een oplossing van natriumbicarbonaat in water kun je de zuren neutraliseren. Natriumbicarbonaat is ook terug te vinden in bakpoeder. Het staat bekend als zuiveringszout. Natriumbicarbonaat zorgt ervoor dat op de huid aangebrachte zuren geneutraliseerd worden. Hierdoor wordt de zuurgraad van de huid weer in balans gebracht.

Kuurverband

Het is belangrijk dat de concentraties van zuren tijdens behandelingen langzaam worden opgebouwd, zodat de huid eraan kan wennen. Tijdens de behandeling moet er goed gelet worden op het verschijnen van subjectieve klachten (jeuk en branderig gevoel) en objectieve klachten (erytheem, loslaten van de opperhuid of frosting). Bij ernstige klachten van de huid moet de behandeling onmiddellijk worden gestopt. Na de behandeling moet de huid worden geneutraliseerd met natriumbicarbonaat. Daarna wordt een beschermende dagcrème met sunblock (minimaal SPF 25) toegepast. Om goed resultaat te krijgen met een behandeling met fruitzuren is het van belang om de huid in kuurverband te behandelen. Na ongeveer acht behandelingen is er verandering aan de huid te zien. buffer

gebufferd

natriumcarbonaat

huidverzorgingsproducten bij acne Werk altijd heel voorzichtig en accuraat. Leg alle benodigdheden vooraf klaar en maak een bak water met natriumbicarbonaat om te kunnen neutraliseren. Let goed op de reacties van de cliënt en neutraliseer tijdig. Het kan ook ernstig misgaan.

Indicaties voor behandeling met zuren: • vermoeide vale huid; • rokershuid; • acne/comedonen; • littekens; • rimpels/huidverjonging; • grove en/of verstopte poriën; • lever-/ouderdomsvlekken; • zonschade/huidveroudering.

Contra-indicaties voor zuren: • zwangerschap/borstvoeding; • donker huidtype Fitzpatrick 4 en 5; • extreem gevoelige huid; • eczeem of open wondjes; • Herpes Simplex; • verbrande huid; • gebruik van huidverdunnende medicatie en medicatie voor de acnehuid. Zuren ook niet gebruiken in combinatie met aromatherapie en retinol (vitamine A).

Huidverzorgingsproducten bij acne

Zuur reagerende (pH lager dan 7) cosmetica hebben een gunstige invloed op een acnehuid, omdat die een ontstekingwerende werking hebben en dode huidcellen makkelijker worden afgestoten. De samenstelling van preparaten moet een O/W-emulsie zijn. Door een O/W-emulsie wordt talg geëmulgeerd en deze vetvrije emulsies worden gemakkelijk door de huid opgenomen. De werking van cosmetica bij acne is: - antibacterieel; - hoornverdunnend; - comedolytisch ; - talgklierfunctie normaliserend;

- vetstofwisseling regulerend; - celstofwisseling stimulerend; - desinfecterend; - kalmerend; - zuiverend; - doorbloedend; - reinigend.

Producten voor een acnebehandeling kunnen bijvoorbeeld zijn: • een antibacteriële cleanser die vuil en vet verwijdert en onzuiverheden oplost met een pH van 4 tot 5 die de huid niet uitdroogt; • een zuurgraadherstellende lotion die het natuurlijk evenwicht van de huid herstelt. Liefst met een pH-waarde van 4; • een alkalische comedolotion, met een basische pH-waarde van 9.8 om de hoornlaag diep en snel te kunnen verweken. (Niet geschikt voor thuisgebruik!) Comedonen en onzuiverheden kunnen hierna gemakkelijk worden verwijderd; • een enymatische peeling, zonder slijpdeeltjes, op basis van papaïne en bromelaïne, bij een grove poriestructuur, acnelittekens, hyperkeratosen en een slecht doorbloede huid; • een mechanische peeling op basis van aluminiumoxide met een pH van 5. Deze peeling kan niet gebruikt worden bij actieve acne, rosacea en teleangiëctasien; • een dagverzorging in de vorm van een droge, matterende emulsie of crème voor de vette huid met een pH van 4 tot 4.8 en een zonbeschermingsfactor 10; • of een dagverzorging met een zonbeschermingsfactor 25 en een pH waarde van 5.5 om de beschadigde huid te herstellen en te beschermen. Deze crème mag meerdere keren per dag opgebracht worden en is dus een heel geschikt product voor thuisgebruik; • een acnegeschikt masker. Bijvoorbeeld een met een pH van 5 die de huid kalmeert, en de wondgenezing stimuleert; • ampullenkuur gericht op de acnehuid. Bijvoorbeeld Purovin, waarmee ook gemasseerd kan worden. Het helpt de acnehuid weer in balans te brengen. Purovin werkt zuiverend, talgregulerend, herstelt de huid en hydrateert.

Ook geschikt als thuisverzorgingsproduct in een kuur. antibacteriële cleanser zuurgraadherstellende lotion alkalische comedolotion

enymatische peeling

mechanische peeling

acnegeschikt masker

ampullenkuur

Purovin