Zomer 2023

Natuurpunt Mechels Rivierengebied is actief in Bonheiden, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek. Dankzij meer dan 4250 leden en een stevige ploeg vrijwilligers werkt Natuurpunt in deze gemeenten aan de bescherming en verdere ontwikkeling van de natuur. Leden van Natuurpunt Mechels Rivierengebied ontvangen dit driemaandelijks tijdschrift gratis. Andere Natuurpuntleden kunnen voor 2023 een abonnement nemen door 6 euro over te schrijven op rekening BE42 0013 6468 8754 met als vermelding ‘tijdschrift 2023’.

Contactpersonen

Natuurpunt Mechels Rivierengebied

Jorn Van de Velde, 0493 02 96 97, jorn.vandevelde@gmail.com

Kern Mechelen

voorlopig via Jorn Van de Velde (voorzitter afdeling)

Kern Bonheiden

Joost Dewyspelaere, 015 51 69 97, joost.dewyspelaere@skynet.be

Kern St.-Katelijne-Waver

Godelieve Janssens, 015 20 97 02, godelieve-jans@telenet.be

Kern Willebroek

Wim Candries, 0472 29 87 32

Werkten mee aan dit nummer

Diane Appels, Wim Candries, Bert Delanoeiije, Peter Delvaux, Stefan den Hartog, Frank De Roover, Peter De Ridder, Dorien Evenepoel, Mathias Hermans, Nils Iwens, Godelieve Janssens, Yannick Lagrou, Jimmy Luyckx, Wim Melis, Bert Mestdagh, Carla Morlion, Ann Ongena, Ann Pinceel, Gilles Smeyers, Charlotte Spaas, Walter Van Camp, Karen Van den Mooter, Tony Van den Broeck, Filip Van den Wyngaert, Jorn Van de Velde, Koen van Vooren, Robin Verachtert, Myrtle Verhaeven, Lander Wantens, Jan Wijgerde

Redactie: redactie-mrg@natuurpunt.be

Druk: Buroform nv - www.buroform.be

In dit nummer

2 colofon - inhoud

3 woordje vooraf

4 terugblik

7 nieuwtjes

12 vlinders hartje Mechelen 14 het

Oplage: 4200 exemplaren

Ledenadministratie

Online (geregistreerde leden):

www.natuurpunt.be/controlepaneel/mijn-gegevens

Contactformulier: www.natuurpunt.be/contacteer-natuurpunt ledenadministratie@natuurpunt.be, 015 29 72 17

Website, Facebook en Twitter

www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied

www.facebook.com/NatuurpuntMechelsRivierengebied twitter.com/NatuurMechelen

Digitaal afdelingsnieuws

Planten- en dierenwaarnemingen in onze regio: www.mechelen.waarnemingen.be

Activiteitenflits: aanvragen via de startpagina van onze website www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied

Giften - Reservatenfonds

Schrijf je gift over op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding ‘project 3799 Mechels Rivierengebied’. Vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd. Lid worden

Het lidgeld bedraagt 38 euro per gezin van 1 juli tot eind 2024. Overschrijven op rekening BE17 2300 0442 3321 BIC GEBABEBB van Natuurpunt, met vermelding ‘(nieuw) lid via Mechels Rivierengebied’.

Be z oekerscentrum

Muizenhoekstraat 7, 2812 Muizen - www.natuurpunt.be/bc-mrg

Ann Pinceel - 015 43 61 09 - bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be

Open op donderdag van 13u30 tot 17u30 en op zondag van 10u tot 17u30. Tijdens de zomervakantie ook op maandag en zaterdag van 13u30 tot 17u30.

- info over de lokale natuurgebieden en activiteiten

- wandelbrochures en gezinsspeurtochten

- kleine winkelhoek

- biosapjes, Beers for Nature (Dale, Gageleer en Bufo), koffie en thee Parkeren op randparkings Muizen-Dorp, Kerkenbos of Karolingenstraat. Er zijn slechts enkele parkeerplaatsen langs de Muizenhoekstraat.

heidezandbij © Diane Appels Insectenzomer © Natuurpunt

© Diane Appels

Woordje vooraf...

Op het moment dat ik dit schrijf, staat natuur weer bijzonder sterk in de kijker. Na het stikstofakkoord van eerder dit jaar ging het de laatste tijd uitvoerig over de Europese Natuurherstelwet en het Vlaamse Parkendecreet. Enerzijds betekent dit dat de aandacht voor natuurbehoud en -herstel groot is en dat er een opportuniteit is om hier verdere stappen in te zetten. Anderzijds toont de weerstand aan dat het lang nog niet zeker is welke richting het uitgaat met onze natuur - en dit precies op een moment dat wij de natuur hard nodig hebben en de natuur ons nodig heeft.

Hopelijk gaan de verschillende dossiers de goede richting uit op het moment dat dit tijdschrift bij jullie in de bus valt. Deze initiatieven kunnen immers een nieuw elan geven aan ons natuurbeleid. Maar het gaat verder dan dat: ze vormen eveneens de hoekstenen van een toekomstgericht klimaatbeleid. Natuur vormt een dam tegen klimaatverandering, door koolstof vast te houden. Natuur helpt ons tevens tegen de gevolgen ervan: zo is voor onze afdeling al goed becijferd in welke mate het Mechels Broek voor verkoeling zorgt.

Een toekomstgericht natuur- en klimaatbeleid heeft nog meer gevolgen. Het zet de neuzen in dezelfde richting en zorgt voor innovatie, door nieuwe oplossingen te vinden om onze natuur te ondersteunen en in te richten, natuur in onze

steden te brengen, het waterbeheer te ondersteunen … Initiatieven als deze kan je beschouwen als een ‘Earthshot’, de 21e-eeuwse variant op de vele mensen die zich meer dan 50 jaar geleden achter het doel stelden om mensen op de maan te krijgen.

Natuur vormt een dam tegen klimaatverandering

De stijgende aandacht voor natuurbehoud kan dus veel in gang zetten. Maar we mogen niet vergeten wat vandaag al gebeurt, ook bij ons. Sinds deze lente stroomt opnieuw water in het Mechels Broek en kregen we ook het nieuws dat Den Battelaer een uitbreiding krijgt. Dat is nog maar het begin van de mogelijkheden: er kan veel meer van zodra de natuurherstelwet en andere initiatieven er door zouden komen. De regelgeving en de instrumenten die zij voorzien, vormen een vliegwiel om onze natuur een verdere boost te geven.

Ik wil jullie dus oproepen om jullie hier allemaal achter te zetten. Samen kunnen we zorgen voor onze natuur, klimaat en omgeving. Ondersteun initiatieven als deze, lees er over, denk er over na en praat er over.

Tot in de natuur,

Jorn Van de Velde Afdelingsvoorzitter

© Diane Appels

2 april vroege vogelwandeling in Bonheiden

© Diane Appels

13 mei deelnemers Beleef de Natuur! leren waterbeestjes kennen

© Hannes Delanoeije

1 mei oog in oog met de Nekker

© Ann Seynhaeve

Terugblik

19 maart Ontbijt van Battle4Nature brengt ruim 4.000 euro op Op zondag 19 maart organiseerden enkele enthousiaste vrijwilligers van het beheerteam van Den Battelaer voor de tweede keer een lekker lenteontbijt. 300 ontbijtjes werden rondgebracht in Mechelen of opgehaald in het centrum van de stad.

Met de opbrengst van de ontbijtactie van vorig jaar kon het natuurgebied verder uitgebreid worden met o.a. de Warande in Leest, zodat een groene verbinding werd gevormd tussen Den Battelaer en het Robbroek.

Ook dit jaar zal met de mooie opbrengst opnieuw extra natuur aangekocht kunnen worden.

vanaf 22 april Beleef de Natuur was een schot in de roos!

Anderstalige nieuwkomers gingen samen met hun buddy's op pad om natuur in de stad te leren kennen, het ringen van de slechtvalken bij te wonen na een fikse klim op de toren, kriebelbeestjes te determineren met ObsIdentify en vleermuizen te horen in de Kruidtuin.

We hebben weer heel wat mensen dichter bij de natuur gebracht. Missie beleving: geslaagd!

27 april Bosuilen ringen

De bosuilen in het Waverwoud lijken ook blij te zijn dat corona voorbij is. De voorbije jaren waren er geen jonge bosuilen maar dit voorjaar waren verschillende nestkasten bewoond.

In de Gasthuisbossen konden onze vogelringers

Gerhard en Christophe twee uilskuikens ringen uit één nest en in de Hondsbossen waren het er drie, ook samen in één nest.

Enkele deelnemers aan de uilencursus van 2021 werden eindelijk beloond om dit natuurwonder te bekijken.

1mei Oog in oog met de Nekker

Het was enkele jaren geleden dat we in het Mechels Broek een ‘Cultuur-in-de-natuur happening’ organiseerden, maar het werd opnieuw een groot succes. Het weer zat mee en bijna 800 grote en kleine mensen zakten af naar het natuurgebied. Iedereen genoot langs het wandelpad van verhalen over de watergeest, het zoeken naar de verschillende gedaantes van de Nekker uit het gelijknamige boek en een fris drankje in het veldcafé.

Met een ploeg van 48 vrijwilligers van Natuurpunt en de Ambassadeurs van Mechelen, maakten we van ‘Oog in oog met de Nekker’ voor alle deelnemers een topbelevenis. Dankjewel!

Een extra merci aan folkgroep Hamareel en aan Ruben, Inez en Emma van VOF Rubinez, de makers van het mooie boek ‘De Nekker’ waar alles mee begon.

Het prentenboek is de hele zomer te koop in het bezoekerscentrum. De moeite waard!

© Karen Van den Mooter

© Marina Lemoine

6 mei Slechtvalken in het vizier

6 mei 2023, hoogdag aan de Sint-Romboutstoren! Na weken observeren vanop de Wollemarkt en uren kijken via de webcam was het moment daar: onder de deskundige leiding van Gust De Weerdt werden de slechtvalkjongen geringd. Het ouderpaar zal de komende maanden hun werk hebben want maar liefst vier jongen zijn uit hun ei gekomen.

Op de infostand van Natuurpark Rivierenland konden voorbijgangers alles van dichtbij volgen via telescopen, Animalinas kledij en -boeken kopen en ook meer te weten komen over Natuurpunt en de plannen voor het Natuurpark.

11 mei Vrijwilligersbeurs

Op 11 mei vond op de Grote Markt in Mechelen voor de tweede keer de vrijwilligersbeurs plaats. Als lokale afdeling konden we hier dus niet ontbreken. Veel mensen kennen Natuurpunt al, maar zijn toch verrast over de diversiteit aan engagementen die je als vrijwilliger kunt opnemen gaande van beheerwerken, het helpen bij workshops en activiteiten, de beleids- en studiewerkgroepen tot het bussen van jawel, dit tijdschrift! Allerhande taken groot en klein dragen onze werking en we kunnen rekenen op heel wat vertrouwde krachten. Toch zijn we steeds op zoek naar extra schouders die onze natuurdoelen mee helpen dragen.

Ben jij iemand die graag zijn goesting en tijd wil delen voor meer natuur, neem dan contact op of laat je mailadres achter via onze engagementenpagina op www.natuurpunt.be/np-mrg.

28 mei WALK FOR NATURE 2023, een hoogdag voor de natuur

De benefietwandelingen van WALK FOR NATURE werden georganiseerd door Natuurpark Rivierenland en vertrokken te Ravestein in Boortmeerbeek. Wandelaars konden kiezen tussen routes van 6, 9 en 17 km die liepen door Rijmenam, Boortmeerbeek, Haacht en Keerbergen.

Naast wandelen konden de bezoekers ook de graffitikunstenaar Dzia aan het werk zien. De artiest plaatst lokale dieren langs de Animalinas-route. Er was ook een lentemarkt die geheel in het teken stond van duurzaamheid.

Dit jaar had het evenement een extra avontuurlijk kantje want de wandelaars mochten de Dijle oversteken in kajaks. De oversteken waren er om de Sigmawerken en de nieuwe fietsbruggen van de Vlaamse Waterweg onder de aandacht te brengen.

In totaal waren er zo’n 1000 inschrijvingen die garant stonden voor een opbrengst van 10.000 euro, Voeg daar de aanwezigheid van het zonnetje aan toe en er is terecht sprake van een geslaagde editie.

Met dank aan: JLP Freetime, Kajak Club Willebroek, Peddelsport Vlaanderen, de Baarbeekhoeve, Brouwerij Het Anker, De Drie Wilgen, Crescendo CVO, Wandelclub Tornado en Wim Verhuur.

© Mathias Hermans

© Reinhard Deman

Nieuwtjes

Nieuwe poelen en zitbanken

Deze zomer worden er vier nieuwe poelen gegraven, twee in het Cassenbroek en twee op Mispeldonk. We willen zo meer variatie in het landschap krijgen en nieuwe biotopen creëren voor planten en dieren.

Er worden vier nieuwe natuurpuntzitbanken geplaatst. Twee komen er op de Krekelberg. De heide begint daar stilaan te ontwikkelen, misschien deze zomer zelfs al wat bloeiende heide … Een mooi rustpunt voor een zomerse wandeling.

Er komt ook een bank niet ver van de Dijledijk aan het begin van een van onze wandelpaden en eentje een beetje verder op een open plek naast een ander wandelpad. Voor wie af en toe eens een rustplekje nodig heeft tijdens een wandeling, we hebben aan jullie gedacht.

Zomer in het bezoekerscentrum

In juli en augustus is het bezoekerscentrum vier dagen per week open: op maandag, donderdag en zaterdag van 13u30 tot 17u30 en op zondag van 10u tot 17u30. Er is een kleine winkelhoek en zowel binnen als in de tuin is het gezellig zitten met een biosapje of een frisse pint.

wandelen

De onthaalmedewerker geeft je graag informatie over de wandelmogelijkheden in de buurt en de activiteiten die we organiseren. Je kan er gratis de wandelgids ‘Beleef jouw natuur in de buurt’ ophalen, een bundel van alle Natuurpunt-wandellussen in de natuurgebieden in ons Mechels Rivierengebied. Als lid van Natuurpunt kan je via www.natuurpunt.be/np-mrg de wandelplannetjes ook downloaden.

speurtochten

Gezinnen met kinderen vinden er leuke speurtochten om mee op stap te gaan:

- Broekbeertjeswandeling: uitleenrugzakje met opdrachten voor peuters en kleuters

- Op avontuur met de Boeboeks, uitleentas voor kinderen vanaf 5 jaar

- Bo is jarig, speurkaart voor kinderen vanaf 5 jaar

Volwassenen of gezinnen met oudere kinderen kunnen op zoek gaan naar de tien houten kastjes van de speurtocht ‘De bewoners van het Mechels Broek’. Gratis folder in het bezoekerscentrum of vooraf downloaden via www.natuurpunt.be/np-mrg.

luisterwandelingen

Aan het bezoekerscentrum scan je met je smartphone de qr-code in van de Te Gekke Wandeling, het verhaal van Nikki die je op een grappige manier vertelt wat wandelen doet voor de geest. Voor het wandelluisterspel Magisch Rivierenland vertrek je aan De Nekker en moet je een app downloaden op je smartphone. Meer info op www.wilderhistories.be/magisch-rivierenland.

Paddenoverzet in Sint-Katelijne-Waver

Het was een matig jaar: 309 padden, 267 kikkers en 121 salamanders werden veilig over de straat gezet. In totaal 697 dieren gered, maar helaas ook 103 doden.

Opvallend is het grote aantal doden in vergelijking met andere jaren. Paddentrek is en blijft onvoorspelbaar en er zijn soms grote verschuivingen van jaar tot jaar.

© Ann Pinceel

nieuwtjes INSECTENZ MER

Insect gezien?

Niet meppen, wel appen

Insecten zijn supernuttig en wonderbaarlijk. Maar ze hebben het moeilijk. De laatste 50 jaar verloren we in Vlaanderen de helft van onze insecten. Doe mee aan de Insectenzomer en help Natuurpunt de insecten in Vlaanderen in kaart brengen

Dat gaat makkelijk met de fotoherkenningsapp ObsIdentify. Het kan overal: in je tuin, in het bos of in de stad. Elk insect telt. ObsIdentify vertelt je welke kever, bij of vlinder je hebt gespot en jij helpt de wetenschap een stapje vooruit.

Weet jij welke vlinders in jouw tuin rondvliegen? Welke sprinkhaan je hoort als het warm is of welke kevers rondkruipen in het stadspark? In Vlaanderen komen zo’n 25.000 verschillende soorten insecten voor. Deze zomer zet Natuurpunt om de twee weken een andere categorie in de kijker. Meer info hierover vind je op www.natuurpunt.be/insectenzomer.

PROGRAMMA

Met onze Natuurpuntafdeling hebben we een mooi programma samengesteld voor juli en augustus om al deze groepen van insecten onder de loep te nemen, soms ook letterlijk. Voor de meeste activiteiten is het gewenst om vooraf in te schrijven. Info en inschrijven kan via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg

- Zaterdag 8 juli, 14u Insectensafari in de Battelaer - vliegen en muggen zie blz 26

- Zondag 23 juli, 14u tot 17u Insectenspreekuur in het Mechels Broek

Als het niet regent die zondag, ga dan eens op stap in het Mechels Broek. ‘s Namiddags heb je dan kans om langs het wandelpad in de buurt van de bomkraters onze "insectenprofessor" Johan tegen te komen (zowel langs de AS-route als de rode lus).

Tussen 14u en 17u houdt hij daar zijn insectenspreekuur, interessant voor groot en klein. Zit je met een vraag over insecten? Misschien weet Johan er wel een antwoord op. Ook als je zelf geen vraag hebt, vertelt hij graag honderduit over deze boeiende beestjes en hun belang in de natuur. Hij laat je enkele soorten van dichtbij zien en geeft tips over wat je zelf kan doen om hen te helpen.

- Woensdag 26 juli, 20u30 Nachtvlinders in het Mechels Broek zie blz 27

- Zondag 30 juli, 10u Vlinderwandeling in de Barebeekvallei zie blz 27

- Zondag 30 juli, 14 uur Libellensafari op ’t Ven (ook voor gezinnen met kinderen) zie blz 28

- Zondag 6 augustus, 10u Insectensafari in Kauwendaal - kevers en wantsen zie blz 28

- Zondag 20 augustus, 14u Insectensafari in Mispeldonk - sprinkhanen zie blz 28

- 25-26 en 26-27 augustus Vlindervinders en mottenzotten zie blz 24

- Doorlopend in het Mechels broek Speurtocht voor kinderen

Neem je je (klein)kinderen mee op stap in het Mechels Broek? Haal dan eerst in het bezoekerscentrum een kaart op voor de speurtocht "Bo is jarig". Bo is een libel en de kaart is gratis deze zomer (zolang de voorraad strekt). Zoek onderweg de libellenplaatjes en stop daar telkens voor een kleine opdracht. Leuk voor kinderen van 5 tot 11 jaar.

Zomerschilderen

Als je op 27 juli tussen 10u en 16u30 een wandeling maakt in het Mechels Broek, is de kans groot dat je langs de Dijledijk een aantal schilders tegenkomt. In het kader van het project Zomerschilderen van de gemeente Bonheiden komt elke donderdag in juli en augustus een groep schilders samen op een mooie groene locatie. Op 27 juli leggen de deelnemers het Mechels Broek vast op doek of papier. Pottenkijkers welkom.

Zondag 2 juli

Natuur.atelier in het bezoekerscentrum

Riembuidel uit visleer

Van artisanaal gelooid visleer maak je een bijzondere riembuidel. Stap voor stap verwerk je dit natuurproduct tot een origineel zakje dat je dagelijks kan gebruiken.

Je mag het volgende meebrengen (niet verplicht): riem, snijplankje, vingerhoed, "naaivergrootglas" of hoofdlampje.

Dit atelier wordt begeleid door Ann

Ongena en gaat door van 9u30 tot 12u30 in het bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Deelnemen kost 15 euro, materialen inbegrepen.

Vooraf inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt. be/np-mrg . Max. 12 deelnemers, minstens 15 jaar.

Info: ann.ongena4@gmail.com

Dinsdag 4 juli

Spelletjesavond - zomereditie

Na het succes van de spelletjesavonden in de kerst- en paasvakantie, kondigen we julliz graag de zomereditie aan! Wij zorgen weer voor een waaier aan bordspellen voor volwassenen rond de thema’s natuur, ecologie en biodiversiteit.

Vanaf 19u ben je welkom in het bezoekerscentrum en kan je doorlopend aanschuiven aan een tafel om mee te doen. De spelregels worden ter plaatse uitgelegd. Heb je zelf een leuk spel in het thema, breng dat dan gerust mee!

Deelnemen is gratis. Wij zorgen voor een hapje en een drankje.

Graag vooraf inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg.

4 tot 20

augustus

Vogels ringen in het Mechels Broek

Zoals elk jaar worden ook deze zomer trekvogels geringd in het Mechels Broek. Wil je graag eens een blauwborst, rietzanger of karekiet van dichtbij bewonderen? Of te weten komen hoe en waarom vogels eigenlijk geringd worden? Breng dan eens een bezoekje aan het vogelringstation. Bij mooi weer zijn de vogelringers al vroeg uit de veren en kan je na afspraak bij hen terecht met al je vragen. Ook een leuke belevenis voor kinderen.

Alleen na afspraak! Bel hiervoor naar Steven, 0473 83 06 94 of Patrick, 0497 73 55 44.

Zaterdag 26 augustus

“Rechtszaak in het park” - De bomen spreken zich uit Filmvoorstelling en panelgesprek in het fort van Walem

Stel je voor dat de natuur net als mensen zelf haar rechten afdwingt in de rechtbank. Dat ze zich net als mensen kan verdedigen in de rechtbank. Vergezocht? In Nieuw-Zeeland heeft de Whanganui rivier sinds 2017, als eerste rivier ter wereld, rechtspersoonlijkheid. Ze heeft twee voogden: de overheid en de lokale Maorigemeenschap. Vorig jaar kreeg de Spaanse zoutwaterlagune Mar Menor dan weer eigen rechten via een bijzondere wet.

Laat ons ook hier het debat aangaan! Dat doen we aan de hand van de documentaire 'Rechtszaak in het park' van de Nederlander Elmo Vermijs. De statige bomen in het Amstelpark vertellen hun verhaal. We gaan in gesprek met juristen, activisten en jullie (publiek). En - oh ja - de voor verkoeling zorgende bomen hebben het laatste woord.

Deze activiteit wordt georganiseerd samen met Natuurpark Rivierenland, Labo vzw en Stad Mechelen en gaat door op het fort van Walem, Koning Albertstraat, van 19u30 tot 22u30.

Deelnemen kost 5 euro.

Vooraf inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg

nieuwe aanwinst © Koen van Vooren

Verkiezingen 2024 In de bres voor de natuur

Zondag 13 oktober 2024 trekken we weer met z’n allen naar de stembus voor de Belgische lokale verkiezingen. Opnieuw een belangrijk scharniermoment voor de natuur in het Mechels Rivierengebied. De nodige voorbereidingen voor dit verkiezingsjaar zijn achter de schermen al uit de startblokken geschoten. De beleidswerkgroep van onze afdeling kruipt in de pen voor ons verkiezingsmemorandum.

Natuur in het hart en het verkiezingsmemorandum

Met ons verkiezingsmemorandum roepen we onze toekomstige beleidsmakers op om een daadkrachtige aanpak van de klimaat- en biodiversiteitscrisis op te nemen in hun programma’s. We bouwen daarbij verder op het werk van Natuurpunt Vlaanderen. In het rapport Natuur in het hart – Vlaanderen 2050 beschrijft Natuurpunt de toekomstvisie van een natuurinclusief Vlaanderen waarin mens en natuur in harmonie floreren. Er worden vijf toekomstbeelden voorgesteld waarvan drie van toepassing zijn op ons werkingsgebied: ‘Grote riviervalleien’, ‘Steden en dorpen’ en ‘Kempen en Zandig Vlaanderen’. Dit zijn onze punten aan de horizon, zo zouden onze landschappen er tegen 2050 moeten uitzien.

Recent heeft Natuurpunt Vlaanderen ook haar verkiezingsmemorandum klaar met 5 grote transities, noodzakelijk om de biodiversiteits- en klimaatcrisis te doen keren.

- Transitie 1: Naar een robuust natuurnetwerk

- Transitie 2: Naar een herwaardering van water

- Transitie 3: Naar een duurzaam ruimtegebruik en een nieuwe manier van wonen

- Transitie 4: Naar een regeneratieve landbouw en visserij

- Transitie 5: Naar een circulaire maatschappij

Binnen elk van deze transities worden concrete beleidsmaatregelen opgesomd. Met deze blauwdruk gaat onze beleidswerkgroep aan de slag om ons verkiezingsmemorandum vorm te geven met de eigen prioriteiten op maat van het Mechels Rivierengebied.

Mechels Rivierengebied en aanpak

De beleidswerkgroep doet deze zomer de ronde bij al onze kernen om hun prioritaire acties te capteren. We gaan hier zo concreet mogelijk. Dan kunnen de politici hiermee aan de slag. Langs

welke steenweg moet een veilige faunapassage komen? Waar moet er nog bos bijkomen? Welke lozing moet snel worden aangepakt om verdere vervuiling van onze natuurgebieden tegen te gaan? Deze acties verwerken we dan in ons gezamenlijk memorandum op maat van elke kern. Hiermee gaan we vanaf dit najaar langs bij de politieke partijen om onze acties op te nemen in hun programma’s en het bestuursakkoord.

Enkele van onze speerpunten zijn alvast:

- Bundel zoveel mogelijk krachten voor de verwezenlijking van het Natuurpark Rivierenland.

- Zet in onze verstedelijkte en versnipperde regio maximaal in op het realiseren van natuurverbindingen.

- Herstel onze wetlands en landduinen.

- Geef water de ruimte die het nodig heeft. Geen overstromingen, geen tekorten meer.

- Maak van stedelijke biodiversiteit en natuurinclusieve steden en gemeenten een topprioriteit.

- Ga voor een ambitieus klimaatbeleid en haal alles uit de kast om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn.

Draagt u ook natuur in het hart?

De bestuursakkoorden die in 2024 opgesteld worden zullen het beleid bepalen voor de rest van dit decennium en het is net dit decennium waarvan wetenschappers zeggen dat het cruciaal is om de klimaatcrisis en biodiversiteitscrisis aan te pakken. Het is nu dat we het tij moeten keren, voor een gezonde planeet, natuur en mens. Niet voor niets riepen de Verenigde Naties 2020-2030 uit tot het decennium van natuurherstel. Stemt u ook met natuur in het hart? Teken alvast ook het Natuurmanifest.

Vlinders in hartje Mechelen Een natuurtuin omringd door wat bos en struweel

In hartje Mechelen, net buiten de Vesten, zijn er nog enkele plekjes waar vlinders rondfladderen: tuinen omringd met wat bosjes en struweel. Eén van deze tuinen herbergt een flink aantal vlindersoorten. Vroeger was de tuin een klein parkje: coniferen, pleisteren beeldjes, rozen en Japanse kerselaars, met een groentetuin vol aspergebedjes. Nu is de tuin een mix van oude sierbomen en streekgebonden bomen en struiken, met overal inheemse bloemen en planten die dienen als belangrijke waardplanten. Een aantal jonge eiken staat tussen wat berken. Sleedoorns, meidoorn, sporkehout, hazelaars en zwarte elzen creëren een boord van duizend tinten groen. Veel van deze struiken zijn ook waardplant voor vlinders én vragen weinig onderhoud: dat zijn twee bijkomende troeven. Vorig jaar kwam de mooie sleedoornpage op bezoek, en misschien heeft hij zijn witte eitjes achtergelaten tussen de takken van de sleedoorn. Het boomblauwtje is elk jaar talrijk aanwezig: klimop en sporkehout zijn de favorieten.

De struiken en bomen zijn zo geplant, dat ze rustplekjes creëren in de tuin: kamers waar vlinders tussen schaduw en zonlicht kunnen fladderen op zoek naar nectar. Andere vlinders genieten van een zonnig plekje aan de rand van het wilde gazon. Gehakkelde aurelias, dagpauwogen en witjes vliegen aan en af en zonnen elk jaar op éénzelfde plek. De traditionele vlinderstruik ontbreekt niet want veel vlinders bezoeken deze nectarbron.

Andere bloemen die her en der in de tuin staan: koninginnekruid, teunisbloemen, wat beemdkroon, moerasspirea, daslook, gewone agrimonie en bosanemoontjes onder de beukenhaag. Niet alle planten en bloemen trekken vlinders aan, maar ze zorgen wel voor variatie en gezien ze vrij mogen groeien, geven ze ook niet te veel werk. De struiken en bomen die we hebben laten staan, creeren een rustplaats of zorgen voor reliëf in de tuin. Het gazon wordt af en toe gemaaid (niet volledig). Madeliefjes en hier en daar wat paardenbloemen duiken op. Op het gras vliegen tijdens de zomer bruine zandoogjes of soms een kleine vuurvlinder of hooibeestje, af en toe de mooie koninginnenpage.

Soms zelfs een zeldzame vlinder: de grote weerschijnvlinder is er al opgedoken. Deze mooie soort doet het wat beter en misschien komt hij wat vaker langs. Afwachten. Ook het groot dikkopje werd al waargenomen: een koppeltje op de linde.

Wil je dus aan de slag met je (stads)tuin, zorg dan voor een gevarieerd microklimaat, warme en schaduwrijke plekken, wat struweel, streekeigen boompjes, waardplanten en nectarplanten. Onderhoud is niet zo moeilijk, wel kijken wat je doet: niet rigoureus alles kappen of maaien, maar plekjes laten. Minder werk, meer genieten! Er is bewust voor gekozen om geen tabula rasa te doen van de oude tuin, een combinatie van oud en nieuw is hier ideaal gebleken.

TIPS VOOR EEN EIGEN VLINDERTUIN

Tip 1: waardplanten zijn belangrijk voor dag- en nachtvlinders die op zoek zijn naar gepast groen om eitjes te leggen.

Tip 2: creëer afwisseling tussen zon en schaduw met windvrije plekjes.

Tip 3: zorg dat er heel het jaar planten bloeien voor de nectar

Tip 4: maai het gazon maar af en toe en vooral, maai het gazon niet volledig.

Tekst en foto's: Wim Melis, www.pyrgus.com

sleedoornpage

klein geaderd witje

boomblauwtje gehakkelde aurelia

groot dikkopje

Hoe het wilde kind de natuur kan redden

Breng kinderen regelmatig in contact met de natuur en ze zullen minder last hebben van paniekaanvallen, aandachtsstoornissen en obesitas. Dat is het adagium van een groeiende groep pedagogen. Bovendien vergroot het contact met de natuur aanzienlijk de kans dat kinderen er zorg voor zullen dragen op latere leeftijd. Maak plaats: hier komen de natuurbeschermers van morgen!

“Als mensen geen tijd meer buiten in de natuur doorbrengen, waarom zouden ze er dan om geven, laat staan er duurzaam zorg voor dragen? Ga naar buiten, neem je kinderen mee en dompel hen onder in de natuur. Het is een van de grootste geschenken die je hen kan geven en ik beloof je dat je veel plezier zal hebben onderweg.”

Met die aanmoedigende woorden begint topwetenschapper Scott Sampson zijn bevlogen TEDTalk waarin hij hamert op het belang om kinderen opnieuw zo snel mogelijk in contact te brengen met de natuurlijke wereld. Volgens Sampson kan natuur net zo boeiend zijn als videogames. Het is gewoon zaak om kinderen zo snel mogelijk te helpen verliefd worden op het buitenleven door ze voldoende “natuurprikkels” aan te bieden.

De vernieuwde aandacht voor jongeren en natuur komt er niet zomaar. De alarmsignalen dat er iets grondig mis is met de huidige generatie kinderen en hun verbondenheid met natuur, bereikten ons in 2005. Richard Louv, auteur van Het laatste kind in het bos, bracht toen de ongemakkelijke waarheid dat kinderen almaar meer tijd binnenshuis doorbrengen. Dat doet hen vervreemden van de natuur en maakt hen kwetsbaarder voor negatieve gevoelens. Hij kwam zelfs met een nieuwe term voor het fenomeen: Nature Deficit Disorder (NDD). De aandoening verwijst naar het verdwijnen van pure natuurervaringen in ons leven, de overdaad aan kunstlicht en het weinig bewegen met fysieke en psychologische klachten tot gevolg. Een gebrek aan contact met de natuur kan, aldus Louv, leiden tot paniekaanvallen, aandachtsstoornissen, depressie en zelfs obesitas.

Een natuurbad per week

Sindsdien krijgt ook de wetenschap meer aandacht voor het cognitieve en psychologische belang van groen in het opgroeien van kinderen. Keer op keer komen die onderzoeken tot dezelfde conclusie: tijd in het groen doorbrengen is geweldig goed voor koters. Ze zijn gezonder, meer geconcentreerd, socialer, veerkrachtiger, creatiever én innovatiever.

Een recent onderzoek van de universiteit van Exeter stelde onlangs nog dat twee uur per week doorbrengen in de natuur cruciaal is om je gezondheid en welzijn te bevorderen. Het opmerkelijke van dit onderzoek is dat de duurtijd van toepassing was op zowat elke groep die de onderzoekers konden bedenken. Zowel jong en oud, arm en rijk, mensen die in de stad of op het platteland wonen: allemaal hebben ze baat bij een natuurbad van twee uur per week.

Gewapende kleuters en helikopterouders

In West-Europa wordt in toenemende mate bezorgdheid geuit over de trend van de "helikopterouders". Ouders die er alles aan willen doen om hun kind te beschermen tegen zorgen of pijn, en dit door op een nogal overbeschermde manier boven hun kinderen te cirkelen. Veel pedagogen geven aan dat het contraproductief is: hun kinderen zijn hierdoor minder goed voorbereid op

© Wim Dirckx

de gevaren van het leven. Dat het anders kan, dat bewijzen de Scandinavische en Duitse ‘forest schools’, kleuterklassen waar kleuters bij weer en wind de natuur intrekken en zonder begeleiding in bomen mogen klauteren, takken slijpen en zelfgemaakte brouwsels stoken. Kinderen die meer vrijheid en ruimte krijgen om buiten te spelen, leren risico’s beter inschatten en hun eigen grenzen te bewaken en verleggen. Dit verhoogt het kritisch denkvermogen, de capaciteit tot zelfreflectie en het zelfvertrouwen.

Topnatuurervaringen

De eerste keer een regenworm uit de grond halen, een vlinder die op je neus komt zitten, een uilenjong ringen: natuurbeleving kan zo intens zijn, dat het een blijvende verandering teweegbrengt. Onderzoek wees uit dat frequente positieve natuurervaringen op jonge leeftijd zelfs een invloed hebben op de latere beroepskeuze. En er is een rechtstreeks verband tussen natuurervaringen en de wil om de natuur te beschermen. Vaak zijn die natuurervaringen verbonden met magische momenten, op school of in de vrije tijd.

Het bos in!

De positieve impact van natuur op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen is onmiskenbaar, maar wordt momenteel nog niet genoeg naar waarde geschat in het Vlaamse beleid en het schoolcurriculum. We moeten de natuur dus opnieuw centraal stellen in ons onderwijssysteem waarbij ieder kind de kans moet krijgen om ondergedompeld te worden in de natuur. Dit via natuurklassen, uitstapjes en speelbossen ... Belangrijke randvoorwaarde daarvoor is dat de omgeving fors vergroent. Kinderen moeten veilig een groene zone of een natuurgebied kunnen bereiken op fietsafstand van hun woning. Dat is allesbehalve een overbodige luxe. Het is essentieel voor de gezondheid van onze kinderen, en op termijn van onze natuur.

Tekst: Robin Verachtert, vrijwilliger kern Bonheiden

Wilde speelplekken in het Mechels Rivierengebied

Speelbos Krankhoevebos, Bonheiden

In 2014 kreeg Natuurpunt de gemeentelijke bossen van Bonheiden in beheer. In datzelfde jaar werd een deel van het bos officieel ook een speelbos. Dit jaar kreeg het speelbos een make-over door het Regionaal Landschap.

Kasteelpark van Bel-air in Blaasveld

In het Willebroekse Blaasveld vindt men het sprookjesachtige kasteel Bel-Air, met daarrond het gelijknamige groene park. In de zomer van 2018 werd het vernieuwde park feestelijk heropend. Om spelen in de natuur te stimuleren, werd er een speelbos aangelegd, ingericht door de terreinploeg van Natuurpunt.

Pasbrugbos in Sint Katelijne Waver

In 2018 werd het nieuwe speelbos in het Pasbrugbos feestelijk ingehuldigd. Kinderen kunnen zich voortaan uitleven op de speelelementen gemaakt van omgevallen bomen, op het hindernissenparcours of in de kleuterarena. Natuurpunt stond mee in voor de inrichting.

© Wim Dirckx © Wim Dirckx

De gevorkte geelvlekkameel

Natuurpunt stuurt ons de ‘insectenzomer’ in met de app ObsIdentify en ook onze regio doet mee. Wanneer je dit artikel leest, is de inleidende lezing over insecten al voorbij alsook de wandeling over de bloemetjes en de bijtjes. Staan nog wel op stapel: enkele wandelingen met focus op de bekendste insectengroepen.

Dit artikel gaat dan net over insecten die niet tot één van die groepen behoren: de kameelhalsvliegen. De kans dat we deze diertje op één van die wandelingen toevallig zouden tegenkomen, is heel klein. Zelf heb ik er nog maar eentje gezien, vijf jaar geleden in Kauwendaal, en dat was ook eerder toevallig. Het was een gevorkte geelvlekkameel (Xanthostigma xanthostigma).

Normaal houden kameelhalsvliegen zich op in de toppen van bomen. Daar jagen ze tussen de twijgen op bladluizen en andere kleine insecten, die ze grijpen met hun grote, getande kaken. Om hen te kunnen vinden, zou je dus de boom in moeten; wij hadden toen geluk en vonden een exemplaar dat na een winderige dag onderaan de boom verzeild was. Het jarenlang doorbladeren van insectenboeken had mij niet voorbereid op de verrassing hoe klein het beestje in werkelijkheid was: amper een tweetal centimeter lang.

Kameelhalsvliegen zijn geen vliegen maar ze kunnen het wel. Ze danken hun naam aan een verlengd, beweeglijk borststuk, waardoor het lijkt alsof hun driehoekige kop aan het uiteinde van een lange hals zit (‘kameelhals’, Engels: ‘snakefly’). Voor de rest lijkt het beestje op een donkere gaasvlieg, met vergelijkbaar sterk geaderde vleugels, dakvormig gevouwen over het achterlijf. De kameelhals heeft wel steviger poten want gaat actief op jacht.

Een vrouwtje kameelhals kan je herkennen aan de priemvormige legboor. Daarmee prikt ze eitjes in schorsspleten of rottend hout. De larven leven onder losse schors en in kevervraatgangen in dood hout en jagen er op mijten of eten spinneneitjes. Hun lange afgeplatte lijf is week. De kop en het voorste deel van het borststuk - dat later de ‘hals’ wordt - is sterk verhard.

de in Kauwendaal gevonden geelvlekkameel © Peter De Ridder

Merkwaardig is dat de larve zich even vlot voor- als achterwaarts beweegt. Om vooruit te gaan, gebruikt ze haar poten. Om achteruit te kruipen, gebruikt ze een zuignap achteraan - eigenlijk een uitstulping van de darm - waarmee ze zich verankert en het lijf achteruit trekt. Het duurt twee tot drie jaar voor de larve volgroeid is, afhankelijk van temperatuur en voedselaanbod. Dan knaagt ze onder de schors een nestje uit, waarin ze overwintert, om in de lente te verpoppen. Veel soorten hebben een koudeperiode nodig om succesvol te verpoppen. Die pop is verrassend beweeglijk, ze kan zelfs bijten! Ze haakt zich tenslotte vast aan de buitenkant van een tak.

Wanneer een volwassen insect uitsluipt, heeft het slechts enkele weken levenstijd over om eventueel andere oorden op te zoeken, een partner te vinden en zich voort te planten. De paring zelf is pure acrobatie, waarbij het vrouwtje het achterlijf opricht en het mannetje daar achter gaat staan en zijn achterlijf over zijn kop naar het hare toebuigt.

Kameelhalsvliegen behoren tot de oudste gevleugelde insecten, zo blijkt uit meer dan 300 miljoen jaar oude fossielen. Vaak zijn dat slechts de typerende vleugelafdrukken in steen. Die primitieve adering van de vleugels, met heel veel kleine cellen, is behouden gebleven, evenals de simpele, draadvormige antennes. De gloriedagen der Raphidioptera vielen samen met die van de dino’s. Tegenwoordig telt deze insectenorde nog slechts een 240 soorten wereldwijd (waarvan 6 in ons land) en zijn ze beperkt tot gematigde streken.

Mijn enige ontmoeting met de ‘gevorkte geelvlekkameel’, een geschenk uit de hemel en een venster op de tijd van de dinosauriërs!

Peter De Ridder

pop van een kameelhalsvlieg © Wikipedia

larve van een kameelhalsvlieg © Wikipedia

fossiele kameelhalsvlieg uit het Mioceen (20-5 miljoen jaar geleden) © Wikipedia

Gesignaleerd

De zwarte ibis

Heel af en toe hoor je vreugdekreten onder vogelaars. Zelf had ik het nog niet eerder meegemaakt maar op zaterdag 29 april gebeurde het aan het Zennegat. Het leek aanvankelijk een doorsnee trektelling te worden zonder echte uitschieters (tijdens zo’n trektelling worden alle overvliegende trekvogels geteld). Wat geklets onder de trektellers bracht het onderwerp ‘zwarte ibis’ aan. Enkele dagen eerder waren namelijk twee exemplaren gezien in de buurt. Alsof het toeval ermee gemoeid was, daalt nét op dat moment een zwarte ibis vanuit de lucht en landt vervolgens op de drooggevallen slikplaat. Extase en de nodige kreten waren het gevolg. De vreugde omwille van deze waarneming onder de trektellers was gegrond. Het was namelijk van 2015 geleden dat deze soort in de regio werd gezien en daarvoor was slechts één waarneming in de regio opgetekend (2014). Niets minder dan een feestelijk gegeven dus. Het opduiken van een zwarte ibis stond echter wel in de sterren geschreven. De soort kent namelijk een duidelijke noordelijke uitbreiding sinds 2011. Nu lijkt 2023 bovendien een recordjaar te worden. Sinds februari worden in heel Vlaanderen individuen en groepjes gezien. Het begon met drie exemplaren in Duffel. Later dook er zelfs een groep van 22 ibissen op in Limburg. Of de zwarte ibis van het Zennegat één van de Duffelse vogels was, is niet bekend maar zeker niet onwaarschijnlijk.

Het blijft alvast uitkijken naar de soort. Je maakt het meeste kans in plasdras- en moerasgebieden. De zwarte ibis herken je als een vrij grote sierlijke vogel. Anders dan de naam suggereert, heeft hij een donkerbruin verenkleed met groenglanzende zones aan de vleugels.

Birdathon

Op zaterdag 6 mei nam vogelkijkend Mechelen voor de tweede keer deel aan de Birdathon, een evenement dat ondertussen in gans België vaste voet aan de grond krijgt. Hierbij is het de bedoeling om binnen 24 uur zoveel mogelijk vogelsoorten waar te nemen binnen een afgebakende regio. Bij de vorige editie werden 133 soorten opgetekend, een getal dat dit jaar schijnbaar moeilijk te overtreffen was. Ongegronde vrees, zo bleek gaandeweg, want uiteindelijk kregen de waarnemers 136 soorten te zien! Tot de soortenlijst behoorden heel wat uitzonderlijke waarnemingen. Zo werd in het Broek De Naeyer een fluiter gehoord (voor het eerst sinds 2017 weer

zwarte ibis © Diane Appels

in de regio) en aan de Barebeekmonding dook een Orpheusspotvogel op. Andere bijzondere soorten die werden gemeld, zijn roodhalsfuut, koereiger, purperreiger, visarend, bruine kiekendief, zwarte wouw, grauwe klauwier, wielewaal, snor en appelvink.

De poging om tijdens één dag zoveel mogelijk soorten te zien (of horen) is interessant omdat het perfect de vogelrijkdom van de regio illustreert. Het voorkomen van erg diverse biotopen zoals rivieren, overstromingsgebieden en bossen heeft hier ongetwijfeld veel mee te maken. Daarbovenop vormt het een ideale gelegenheid voor de vogelkijkers om samen de regio uit te kammen op zoek naar zowel speciale als meer algemeen voorkomende soorten.

Glassnijders

Voor veel insecten was de lente een echte ramp. Er vlogen bijvoorbeeld amper vlinders. Voor libellen viel het echter best mee. De niet zo algemene glassnijder werd meer gezien dan vorige jaren en ze werd ook op nieuwe plekken aangetroffen. Er werd zelfs een dood exemplaar gevonden in Mechelen stad. De soort is aan een opmars bezig.

De glassnijder is een kleine glazenmaker met een mozaïekpatroon op het achterlijf. De vorm van de gekleurde vlekjes op het achterlijf is anders dan bij andere glazenmakers. Op het midden van het eerste segment bevindt zich een rond vlekje.

Libellen zijn in vlucht moeilijk te herkennen, maar het biotoop zegt veel over de soort die je ziet.

De glassnijder vliegt in de buurt van helder, matig voedselarm tot voedselrijk water met een goed ontwikkelde oever- en waterplantenvegetatie. De meeste vindplaatsen hebben bos in de directe nabijheid. Hij verkiest waterpartijen van minder dan tien meter breed. Je zal hem niet over een grote vijver zien vliegen maar eerder slootranden zien afschuimen. De hoogste aantallen komen voor in laagveenmoerassen.

De vliegperiode is een ander hulpmiddeltje om andere soorten uit te sluiten. De glassnijder vliegt vroeg op het jaar, mei is de hoofdvliegperiode. Soorten die erop lijken zoals de paardenbijter vliegen later.

Zie je vroeg op het jaar een kleine libel met streepjespatroon op het achterlijf snel langs een slootrand met veel oeverbegroeiing vliegen, dan zag je mogelijk een glassnijder.

Waarom de soort erop vooruit gaat, is niet duidelijk. De aanwezigheid van een rijke water- en oevervegetatie is een belangrijke voorwaarde voor de glassnijder. De verbeterde waterkwaliteit zal dus wel zijn rol spelen.

Diane Appels, Bert Mestdagh

glassnijder, mannetje © Diane Appels

Activiteitenkalender . zomer 2023

ZO 23 juli

INSECTENZ MER

Insectenspreekuur Mechels Broek

ZA 1 juli

Natuurwerkdag Zennebeemden

Zie blz 34

ZO 2 juli

Natuur.atelier

Riembuidel uit visleer

9u30 - 12u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

DI 4 juli

Spelletjesavond

vanaf 19u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

WO 5 juli

ObsIdentifywandeling Hondsbossen

19u30 - 21u30, speelpleintje, einde den Haes, Sint-Katelijne-Waver

ZA 8 juli

Natuurwerkdag Kauwendaal

Zie blz 34

ZA 8 juli

INSECTENZ MER

Insectensafari Battelaer - vliegen en muggen 14u - 16u, ingang gebied over Aveve, Gentsesteenweg 169, Mechelen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 9 juli

Ochtend “in zwart-wit” in het Mechels Broek

7u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde rond 10u.

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 16 juli

“Gesnater tussen het riet” in Broek De Naeyer

14u, begin fietspad naar Klein-Willebroek, Stuyvenbergbaan, Willebroek

Inschrijven: www.provincieantwerpen.be

ZO 23 juli

Natuur in de stad

Start: 10u, hoofdingang Sint-Romboutskathedraal, Onder-Den-Toren, Mechelen

Doorlopend tussen 14u en 17u, bij de Dijledijk, Mechels Broek, Muizen

WO 26 juli

INSECTENZ MER

Nachtvlinders Mechels Broek

20u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

WO 26, DO 27 en VR 28 juli

Natuur.kamp Mechels Broek

voor kinderen van 8 tot 12 jaar

Info: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 29 juli

Natuurwerkdag Stuivenberg

Zie blz 34

ZO 30 juli

INSECTENZ MER

Vlinderwandeling Barebeekvallei

10u - 12u30, bezoekerscentrum Mechels

Rivierengebied, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 30 juli

INSECTENZ MER

Insectensafari ’t Ven - libellen

Start: 14u, einde van de Waterleliestraat (doodlopend), Bonheiden

augustus

VR 4 tot ZO 20 augustus

Vogelringdagen in het Mechels Broek

Bezoek na afspraak: Steven, 0473 83 06 94 of Patrick, 0497 73 55 44

ZA 5 augustus

Natuurwerkdag Zennebeemden

Zie blz 34

ZO 6 augustus

INSECTENZ MER

Insectensafari Kauwendaal - kevers en wantsen

10u, bushokje over Liersesteenweg 459, Mechelen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 19 augustus

Natuurwerkdag Stuivenberg

Zie blz 34

ZA 12 augustus

Natuurwerkdag Kauwendaal

Zie blz 34

ZO 13 augustus

Vogels in het Mechels Broek met bezoek aan het vogelringstation

8u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

ZO 20 augustus

INSECTENZ MER

Insectensafari Mispeldonk - sprinkhanen

14u - 16u, kruispunt Koningin Astridlaan en Lange Veldstraat, Bonheiden

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

VR 25 augustus

Nacht van de Vleermuis

20u, ingang fort, Antwerpsesteenweg, Walem

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

VR 25 augustus

ZA 26 augustus

INSECTENZ MER

Vlindervinders en Mottenzotten

voor kinderen van 6 tot 10 jaar

18u - 8u, Gumm Cohousing, Kerkhoflei 43, Mechelen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 26 augustus

Natuurwerkdag Biezenweiden

Zie blz 34

ZA 26 augustus

Natuurwerkdag Bonheiden

Zie blz 34

ZA 26 augustus

Film op fort van Walem

“Rechtszaak in het park”

19u30 - 22u30, fort, Antwerpsesteenweg, Walem

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

september

ZA 2 september

Natuurwerkdag Zennebeemden

Zie blz 34

ZO 3 september

Barebeekvallei

14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

DO 7 september

Lezing Gallen

19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 9 september

Natuurwerkdag Kauwendaal

Zie blz 34

ZA 16 september

Natuurwerkdag Stuivenberg

Zie blz 34

ZA 16 september

Natuurwerkdag Waverwoud

Zie blz 34

ZO 17 september

Exotenwandeling Kauwendaal

10u, naast Duivenstraat 77, Mechelen

WO 20 en 27 september

ZO 1 oktober

Cursus Vogeltrek

WO: 19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

ZO: 7u30 - 10u30, excursie

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 23 september

Natuurwerkdag Biezenweiden

Zie blz 34

ZA 23 september

Natuurwerkdag Bonheiden

Zie blz 34

ZO 24 september

Herfstwandeling Mechels Broek

13u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

DO 28 september

DO 5 en ZA 7 oktober

Cursus Weetjes en verhalen over paddenstoelen

DO: 19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

ZA: 14u - 17u, excursie

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

De Hondsbossen

Van waterwandelen tot appels, over ontvoeringen en invoeringen

Waterwandelen

Lange tijd bleven de Hondsbossen haast ontoegankelijk. Er werd in moeilijke tijden, voor het opnieuw natuurgebied werd, wel geprobeerd om het gebied droger te maken om er dieren te laten grazen, maar de natuur nam terug wat ze wou. Dat het gebied toch wat kansen bood voor de natuur is enkele natuurminnaars niet ontgaan. In 1995 kocht Natuurpunt acht hectare bos maar dit deel is nu afgesloten om reeën, uilen, haviken en talloze kleinere bosbewoners de gelegenheid te bieden in rust jongen ter wereld te brengen en om planten ongestoord te laten groeien. Rust is ook van belang voor de bijzondere mossen en planten die anders zomaar een vertrappeld zouden kunnen worden.

Bij de opening op 31 maart 1996 was de gemeente erg enthousiast en een jaar later bood ze de Scheerse Wei en het achterliggende bos in beheer. De Scheerse wei is het grasland aan de ingang waar 's zomers de ezels grazen. In 1999 werden de percelen achter de huizen van Den Haes eveneens door de gemeente in beheer gegeven. Er groeien zeldzame planten en zwammen. Dit gedeelte kan enkel bezocht worden tijdens geleide wandelingen. En zo kwamen er telkens nieuwe percelen in beheer ook via o.a. de VMM. Andere delen werden dan weer door Natuurpunt gekocht. Zo groeide het gebied en ontstond het Waverwoud.

…

Het bos werd opengesteld maar zonder laarzen kon je er doorheen het jaar zelden rond. Rust overheerste. Heel wat soorten ontwikkelden zich gestaag en konden prima om met deze omstandigheden. Verschillende varensoorten en dubbelloof toonden zich in alle glorie.

Helaas was het water waarmee het bos en de graslanden overstroomde niet altijd zo zuiver. Dat betekende ook dat er bij momenten heel wat voedingsstoffen in de bodem trokken die we al jaren probeerden te verschralen. Onze Scheerse wei bijvoorbeeld stond dagenlang onder water, niet bevorderlijk voor fauna en flora.

Om deze overstromingsproblematiek het hoofd te bieden was heel wat denkwerk, meetwerk, terreinverkenning, monitoring, daadkracht en mankracht nodig. Het bos toegankelijk maken overeenkomstig de gestelde eisen was één doel. Een tweede was de waterhuishouding bewaren voor de soorten die daar nood aan hebben. Veenmos bijvoorbeeld groeit slechts enkele mm per jaar maar vormt uiteindelijk serieuze kussens. Voorkomen dat de bomen in het bos niet verdrinken maar hun wortels ook vrij kunnen laten ademen was een derde doel en het vierde was samen met de gemeente en de provincie bewaken dat in uiterste nood het bos toch een overstromingsbuffer kan zijn. Daartoe werden geleidelijk vier wachtbekkens aangelegd langs de

niet toegankelijk zonder laarzen © Jimmy Luyckx

dubbelloof © André Ceulemans

Scheerse wei na de overstroming © Jimmy Luyckx

Cammaersbeek vanaf Onze-Lieve-Vrouw-Waver. Deze bufferzones vrijwaren onze buitengewoon waardevolle graslanden voor frequente overstroming en bieden tegelijkertijd een buffercapaciteit als de nood hoog is. Niemand wil immers een herhaling van rampjaar 1998 toen de Scheerse Wei en de woonwijk overstroomden en een klein Venetië werden.

De Hondsbossen vormen aldus een spil in en mee de start van een waterbeheer op grotere schaal. Een project tussen natuurbeheerders, lokale en bovenlokale overheid dat nu nog uitgebreid wordt naar een regiobreed project waterhuishouding.

Wilde appels

Ondanks al dat werk blijven we heel fier op de Hondsbossen als onderdeel van het Waverwoud. Het gebied is op de opengestelde wegen meestal goed bewandelbaar. Het kernbos en de waardevolle graslanden zijn teruggegeven aan de natuur en enkel bij gegidste bezoeken te bekijken. Zo kom je misschien ook te weten waar de wilde appel zijn stekje heeft, althans diegene die bereikbaar is. Maar geen nood, in het groeiende Waverwoud ontdekten we dat de Brede Zeyp een veel grotere populatie wilde appels bevat. En om die te bewaren voor het nageslacht schonken we hun zaden aan de nationale zaadbank in Meise.

Invoering en ontvoering

Lang geleden voerden we nestkasten in in onze bossen. Niet omdat er anders geen nestgelegenheid is. Wel om samen met de vogelringers vlotter op te volgen wie er allemaal een stekje vindt in onze bossen. En zo ken je meteen ook de reden waarom die kastjes zo laag hangen: het bespaart ons heel wat gezeul met ladders als je enkele honderden kastjes wil opvolgen en onderhouden.

Om ons comfort verder te vergroten werden lang geleden ook ezels geïntroduceerd, na een proefproject met Galloways. Deze levende maaiers helpen ons de begrazingsdoelen te behalen en te behouden. Ze zijn prima afgestemd op wat onze natuur wil en prima afgesteld op hun verzorger. Omgekeerd vast ook. De ezels worden regelmatig van perceel verplaatst.

Bij tijd en wijle stoten we ook eens op iets nieuws. Maar dat houden we nu meestal stil om ontvoeringen te voorkomen. Zo stootte het beheerteam tijdens maaiwerk eens op een kleine kolonie gevlekte orchissen. Prachtig, nieuw voor ons en een beloning en bevestiging naar de natuurdoelen toe. Het nieuws raakte echter bekend en bij nacht en ontij, of op klaarlichte dag, vond iemand het blijkbaar leuk om die mee te nemen. Ontvoerd dus. Nu mag je gerust weten dat ze erg gebonden zijn aan de bodem en aanwezige schimmels en niet zo maar te verplanten zijn naar eender waar. We kunnen enkel hopen dat er nog wat neven en nichten groeien die we nog niet ontdekten …

Op welk tijdstip je de Hondsbossen nu ook bezoekt, er valt altijd wel wat te zien. Er is een kinderwandeling met info en plan via de gemeentelijke website, een speeltuintje met picknickbank bij Den Haes en vanuit de Hondsbossen maak je zomaar de verbinding met andere delen van het Waverwoud. Op je wandeling passeer je misschien wel wat vriendelijke ruiters op het ruiterpad rond onze gebieden. Of aangename mensen met een hond aan de leiband. Iedereen is welkom, met respect voor elkaar en onze natuur.

Zie jij het trouwens helemaal zitten om mee te werken met het onderhoud en de instandhouding van ons prachtige gebied? Eén adres: natuurpunt.skw@gmail.com

Jimmy Luyckx, Godelieve Janssens

veenmos © Louis Luyckx

ezels in de Hondsbossen © Louis Luyckx

De fazant van Alexander

Ik woon vlak bij het Mechels Broek en ben daar vaak te vinden. Voor deze foto van een mannetjesfazant lag ik op mijn buik in het hoge gras. Hij zat echt heel dichtbij. Later wil ik graag natuurfotograaf worden want een hele dag in de natuur zijn, lijkt me super tof!

Alexander Asselmans, 12 jaar, is lid van Natuurpunt. Hij trekt vaak het Mechels Broek in om foto's te nemen. Hij wou graag deze foto van een fazant in dit tijdschrift. Zijn mama Maaike Goovaerts mag fier zijn op haar zoon want het is een prachtige foto.

25 en 26 augustus Vlindervinders en Mottenzotten

Sessie 1: vrijdagavond 25 augustus 18u tot zaterdagochtend 26 augustus 8u

Sessie 2: zaterdagavond 26 augustus 18u tot zondagochtend 27 augustus 8u

- goed gevuld nachtvlinderprogramma voor kinderen tussen 6 en 10 jaar

- kamperen: tentjes, kampvuur en marshmallows en zomerbar voor de mama's en de papa's

- avondmaal met vegetarische vlinderpasta en ontbijt met pannenkoeken

Deze activiteit wordt georganiseerd samen met Natuurpunt Natuuracademie, Gumm Cohousing en Scouts Sint-Gommarus en Gidsen

Plaats: Gumm Cohousing, Kerkhoflei 43, Mechelen

Prijs: 10 euro.

Inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg.

INSECTENZ MER

Zondag 23 juli, 14u tot 17u

Insectenspreekuur in het Mechels

Boeiend voor jong en oud. Meer info op blz

mannetjesfazant © Alexander Asselmans

Nieuwe kinderlus en speelbos in het Krankhoevebos in Bonheiden

PSST... Welk dier ben ik?

Een ontdekkingstocht in de natuur is altijd een goed idee, ongeacht hoe oud je bent!

Dankzij de wandelkaart ‘Samen op pad’ die 23 originele, korte en kindvriendelijke wandellussen bundelt in de ruime regio rond Mechelen, beleef je samen met je kinderen onvergetelijke avonturen vlakbij huis.

Elke wandeling heeft bovendien een eigen wandelvriendje zoals de kikker, de eekhoorn, de bever of het konikpaard dat staat te popelen om jou de weg te wijzen.

Natuurpunt werkte samen met het strategisch project ‘Open ruimte in en om Mechelen’ al verschillende kinderlussen uit in het kader van het project ‘Samen op pad’.

Goed nieuws, nu is er ook een kinderlus in het Krankhoevebos in Bonheiden. De aanwezigheid van de bosmier en de hazelworm bracht ons op het idee een leuke en tegelijk educatieve wandeling uit te werken. Samen met de twee bosbewoners gaan kinderen op avontuur, onderweg vertellen leuke bordjes een verhaal en komen de kinderen meer te weten over hun leven. Ook het speelbos werd heringericht. Bonheiden is dus weer een avontuurlijke kindvriendelijke plek rijker.

De wandellus telt slechts 1,2 kilometer en is dus uitermate geschikt voor een leerrijk avontuur met kleine stappers (4 tot 7 jaar).

Tip: Bij regenweer trek je wel best laarsjes aan. Voor de uitvoering van de lus konden we rekenen op financiële ondersteuning van gemeente Bonheiden en provincie Antwerpen vanuit het Coronaherstelfonds.

Het ‘Samen op pad’ team is nog op zoek naar jonge reporters (5 tot 12 jaar) die de kinderwandelingen deze zomer willen uitproberen en hun ervaringen willen delen. Ben jij een jonge avonturier, vlogger of blogger? Stuur dan een mailtje naar maud@rlrl.be.

JONGE REPORTERS GEZOCHT

Je kan alle kinderwandelingen gratis downloaden via: www.rlrl.be/samen-op-pad.

GRATIS DOWNLOADEN

Let op, de info over het Mechels Broek klopt niet meer op deze website: de broekbeertjeswandeling voor peuters en kleuters staat er nog niet op en de kompastocht bestaat niet meer. Facebookpagina: www.facebook.com/vandaagsamenoppad

Met je kinderen op stap in onze natuurgebieden?

In het Mechels Broek, de Hondsbossen en de Gasthuisbossen zijn verschillende kinderlussen voor gezinnen met kinderen vanaf 3 jaar. Meer info vind je op www.natuurpunt.be/ afdelingen/bezoekerscentrum-mechelsrivierengebied/leuk-voor-kinderen

Wandelen in de natuur

Voor de meeste excursies moet je niet vooraf inschrijven. Indien wel vereist, staat dit erbij vermeld.

Met onze activiteitenflits ontvang je de meest recente informatie. Schrijf ervoor in met deze QR-code.

Woensdag 5 juli

Obsidentify-wandeling in de Hondsbossen

Wil jij ook zo graag weten welke insecten, dieren, bloemen en planten je tegenkomt?

Dan moet je zeker de app ObsIdentify op je smartphone installeren. Xavier legt je tijdens de wandeling graag uit hoe dat moet en hoe je met deze app te werk gaat.

Start: 19u30, speelpleintje, einde Den Haes, Sint-Katelijne-Waver

Einde rond 21u30.

Zaterdag 8 juli

Insectensafari in Den Battelaervliegen en muggen

In het kader van de ‘insectenzomer’ van Natuurpunt gaan we samen met Jan in Den Battelaer op stap. Hij zal vooral focussen op vliegen en muggen, maar ook andere kleine beestjes komen aan bod.

Start: 14, ingang gebied tegenover Aveve, Gentsesteenweg 169, Mechelen. Einde rond 16u.

Info: Jan Soors (gids), 0499 59 32 87, jan.soors@inbo.be

Vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 9 juli

Ochtendwandeling “in zwart-wit” in het Mechels Broek

Zebra’s zullen we vermoedelijk niet tegenkomen maar heel wat dieren in het Mechels Broek delen wel hun zwart-witte looks. Wie op zondagochtend liever de natuur in trekt dan zich nog eens om te draaien, verzamelt om 7u30 aan het bezoekerscentrum.

Een verrekijker is zeker een goed idee. Heb je er geen, dan kun je er een lenen van ons. Mocht je toevallig ook nog een (retro) camera hebben om (zwart-wit) foto’s te maken van onze tocht, breng die dan zeker mee.

Tenzij er de komende weken nog enkele stortbuien op ons af komen, is het terrein droog genoeg om je er met gewone wandelschoenen in te wagen. Honden kunnen niet mee op deze wandeling.

Start: 7u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde rond 10u. Lengte wandeling: 5,5 km

Info: Koen van Vooren (gids), 0477 86 15 90, k_vanvooren@hotmail.com

Liefst vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/ np-mrg maar ook late beslissers zijn welkom.

Zondag 16 juli

“Gesnater tussen het riet” in Broek De Naeyer

De provincie begeleidt deze wandeling in het Broek De Naeyer. De domeinwachter vertelt alles over de dodaars, de waterral en andere vogels die zich schuilhouden in het riet.

Start: 14u, begin fietspad naar Klein-Willebroek, Stuyvenbergbaan, Willebroek

Lengte wandeling: 4 km

Info en inschrijven: www.provincieantwerpen.be

Zondag 23 juli

Natuur in de stad

Op Pinkstermaandag gingen we op zoek naar voorjaarsplanten. Nu het zomer is, hebben andere planten hun plaats ingenomen. En hoe zou het afgelopen zijn met onze slechtvalkjongen? En is het waar dat er veel minder gierzwaluwen waren dit jaar?

Dit en nog veel meer kom je te weten op deze wandeling langs de mooiste plekjes van de binnenstad.

Start: 10u, hoofdingang Sint-Romboutskathedraal, Onder-Den-Toren, Mechelen

Lengte wandeling: 3 km

Info: Peter De Ridder (gids), 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be

Zondag 23 juli

Insectenspreekuur in het Mechels Broek

Zie blz 8

INSECTENZ MER

Woensdag 26 juli

Nachtvlinders in het Mechels Broek

Jan wandelt samen met jullie van het bezoekerscentrum naar de stal in het Mechels Broek en vertelt onderweg al wat over het leven van nachtvlinders.

Op het moment dat het begint te schemeren, worden veel nachtvlinders actief. Aan de stal staat een lichtval opgesteld. Als het donker is, worden meestal heel wat soorten aangetrokken door de lamp en kan je ze goed zien.

Start: 20u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Info: Jan Soors (gids), 0499 59 32 87, jan.soors@inbo.be

Vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 30 juli - voormiddag

Vlinderwandeling in de Barebeekvallei

Onze vrolijke fladderaars achterna

Vlinders spreken tot de verbeelding. Mooie, fragiele fladderwezentjes waar je naar kunt kijken, maar die wegvliegen als je te dichtbij komt.

Tijdens deze interactieve wandeling maken we kennis met onze vlinders, krijgen we antwoorden op de vragen: wie zijn ze, waar komen ze vandaag, wat doen ze?

TIP: Neem een verrekijker mee en zorg voor aangepast schoeisel.

Honden kunnen helaas niet mee.

Bij goed weer zijn de paden toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelen.

Start: 10u, bezoekerscentrum Mechels Rivierengebied, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde rond 12u30.

Lengte wandeling: 4,6 km

Info: Dorien Evenepoel (gids), dorien_evenepoel@hotmail.com

Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

kleine vuurvlinder © Norbert Goossens

Zondag 30 juli - namiddag

Insectensafari ’t Ven - libellen

’t Ven in Bonheiden is een echt libellenparadijs. Er werden in de loop der jaren al 37 soorten libellen waargenomen. Ideaal dus voor een libellensafari. Wil je iets meer te weten komen over libellen en er eens eentje van dichtbij zien? Je mag er ook zelf proberen te vangen, wij voorzien een aantal netten. Dus ook een leuke activiteit voor kinderen!

TIP: je kan vooraf Obsidentify op je smartphone installeren, dan kan je ook zelf libellen op naam proberen te brengen.

Wij kunnen nu nog niet voorspellen wat voor weer de zomer in petto gaat hebben, maar bij nat weer doe je best laarzen aan. Met stevig schoeisel kan je natuurlijk ook op de drogere stukken blijven.

begint voor zangvogels al in juli. Gust vertelt je tijdens de wandeling hoe vogels zich voorbereiden op hun verre tocht en welke gevaren ze hiervoor trotseren.

Hij neemt jullie ook mee naar het vogelringstation van het Mechels Broek waar je te weten komt hoe en waarom vogels eigenlijk geringd worden. Met wat geluk kan je enkele vogels van heel dichtbij bewonderen!

Start: 8u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Info: Gust De Weerdt (gids), 0477 77 10 19, august.de.weerdt@telenet.be

Start: 14u, einde Waterleliestraat, Rijmenam. Parkeren in aanpalende straten (bijvoorbeeld Brakelberglei).

Vooraf inschrijven hoeft niet.

Info: Diane, diane.appels@skynet.be of Johan, johan.denonville@telenet.be

Zondag 6 augustus

Insectensafari Kauwendaal - kevers en wantsen

In het kader van de ‘insectenzomer’ van Natuurpunt gaan we samen met Peter in Kauwendaal op zoek naar kleine beestjes. Focus ligt op kevers en wantsen.

Ken je het verschil niet tussen kevers en wantsen, dan is deze wandeling een uitgelezen kans om iets bij te leren!

Als je het verschil al wel kent, dan ben je evengoed welkom om mee te komen speuren. En als we ander klein grut tegenkomen, zullen we daar zeker ook aandacht voor hebben!

Start: 10u, ingang Kauwendaal aan bushokje, tegenover Liersesteenweg 459, Mechelen

Info: Peter De Ridder (gids), 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be

Vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 13 augustus

Vogels in het Mechels Broek met bezoek aan het vogelringstation

Twee keer per jaar vindt een heuse vogelverhuizing plaats. De trek naar hun winterverblijf

Zondag 20 augustus

INSECTENZ MER INSECTENZ MER

Insectensafari Mispeldonk - sprinkhanen

Samen met Xavier kijken we eerst op de paadjes in het heidegebiedje of er speciale soorten sprinkhanen te spotten zijn en trekken dan naar de achterliggende weiden in Mispeldonk.

Daar zullen ongetwijfeld niet alleen veel sprinkhanen maar ook heel wat andere insecten en spinnen te vinden zijn.

Start: 14u, kruispunt Koningin Astridlaan en Lange Veldstraat, Bonheiden. Einde rond 16u.

Vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg

Info: Xavier, 0478 59 40 94, xaviersuykens@yahoo.com

Vrijdag

Aan het einde van de zomer piekt de activiteit van vleermuizen. De jongen zijn uitgevlogen en er wordt druk gewerkt aan de volgende generatie.

In het fort van Walem komen in deze periode

heel wat vleermuizen samen om te paren en tevens hun winterverblijf te verkennen. Dat zorgt al enkele jaren voor mooie waarnemingen.

We starten deze Nacht van de Vleermuis met een korte wandeling door het fort. Daarna is er buiten een presentatie over het leven van vleermuizen. Afsluiten doen we weer met een kleine wandeling, nu in de duisternis, gewapend met zaklamp en batdetector.

Start: 20u, ingang fort, Antwerpsesteenweg, Walem.

Info: Filip Van den Wyngaert, 0476 25 37 45, filip.vdw@telenet.be

Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 3 september

Barebeekvallei

Philip, trekker van het beheerteam van de Barebeekvallei, neemt je mee op stap. Hij laat je graag kennismaken met dit gevarieerde natuurgebied langs de Dijle. Na de wandeling kan je iets drinken in het bezoekerscentrum.

Start: 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Lengte wandeling: 4 km

Info: Philip Jackson (gids), 0478 34 47 02, philip.jackson@natuurpunt.be

Zondag 17 september

Exotenwandeling in Kauwendaal

Op deze wandeling hebben we aandacht voor de exoten in Kauwendaal.

Zijn exoten altijd ‘slecht’? Hoe gaan we om

Natuurstudiewerkgroep Beneden-Dijle

Elke dinsdagvoormiddag gaat deze groep op stap, meestal in een natuurgebied in de buurt, soms verder weg. In de zomer worden vooral planten onder de loep genomen. Iedereen is welkom.

Voor het jaarprogramma en meer info kan je terecht bij MarieLouise Selleslach, 015 51 59 02, ml.selleslach@telenet.be.

met niet-inheemse soorten? Waar komen ze vandaan en hoe goed zijn ze hier geïntegreerd?

Het wordt een ware wereldreis doorheen een Mechels natuurgebied.

Start: 10u, naast Duivenstraat 77, Mechelen

Lengte wandeling: 4 km

Info: Peter De Ridder (gids), 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be

Zondag 24 september

Wordt-het-nog-herfstwandeling in het Mechels Broek

Staat het Mechels Broek eind september al vol paddenstoelen en kraken onze voeten onder de afgevallen eikels of hangen er nog vlinders, libellen en boomvalken in de lucht?

Zijn er eigenlijk nog seizoenen en hoe zien die er dan uit? Geen betere manier om het antwoord op deze en honderd andere vragen te ontdekken dan onze wandelschoenen dicht te knopen en het broek in te trekken. Afhankelijk van het weer kan het terrein makkelijk of minder makkelijk toegankelijk zijn en kies je voor ofwel wandelschoenen ofwel laarzen. Honden kunnen niet mee op deze wandeling. Na de wandeling kan je iets drinken in het bezoekerscentrum.

Start: 13u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde rond 16u. Lengte wandeling: 5,5 km

Info: Koen van Vooren (gids), 0477 86 15 90, k_vanvooren@hotmail.com

Liefst vooraf inschrijven via www.natuurpunt. be/np-mrg maar ook late beslissers zijn welkom.

André Ceulemans

Beheer

Natuurwerkdag met leerlingen van Hagelstein

De school Hagelstein stimuleert leerlingen om zich sociaal te engageren en een keuzemogelijkheid is “Werken in de natuur”. Daarom kreeg onze Natuurpuntkern SintKatelijne-Waver de vraag om voor geïnteresseerde leerlingen een natuurwerkdag te organiseren.

Op dinsdag 28 maart meldden zich 9 leerlingen aan voor een dagje natuur, gelaarsd en met stevige werkhandschoenen. Onze vrijwilligers hadden gezorgd voor een klusjestrommel met opdrachten die gevarieerd, nuttig en ook leuk waren.

Leerlingen van Hagelstein zijn elk jaar welkom want het is best gezellig om met die gedisciplineerde en gemotiveerde groep aan de slag te gaan. We kijken al uit naar hun komst in 2024.

Bever in actie, wandelpad Biezenweiden ontoegankelijk bij nat weer

In het Broek De Naeyer leeft al vele jaren een familie bevers. Ze hebben enkele dammen gebouwd om het water van de Fabrieksloop op te stuwen. Sinds enkele maanden hebben ze ook een dam gebouwd vlak bij de Biezenweiden,

aan de kant van de Rupel. Het opgestuwde water vond gedeeltelijk een andere weg door de Biezenweiden. De ingang van de Biezenweiden, aan de kant van de Rupel, stond daardoor onder water de voorbije winter.

Na zware regenval zal de waterstand opnieuw stijgen en kan de ingang terug onder water komen te staan. Wanneer het wandelpad ontoegankelijk is, kan er steeds omgewandeld worden via de noordelijke ingang van het Broek De Naeyer. We verontschuldigen ons alvast voor het ongemak en zoeken naar een oplossing.

© Jan Wijgerde

beverdam © Wim Candries

Terug meer water in het Mechels Broek

Vroeger bleef het Mechels Broek nat dankzij een rechtstreekse verbinding met de Dijle, maar die is er niet meer. Hierdoor heeft het gebied de laatste jaren te kampen met droogte en verzuring. Jaar na jaar vallen de poelen en grachten sneller droog. Hierdoor geraken broedvogels niet aan voedsel en omdat de grond te hard is, drogen poelen en grachten uit zodat amfibieën zich moeilijk kunnen voortplanten en de biodiversiteit onder druk komt te staan.

In april 2023 is er aan de Dijle een zonnepomp geïnstalleerd. Na 30 jaar slaagt Natuurpunt er zo in om weer water uit de Dijle in het Mechels Broek te laten lopen. Bedoeling is om het gebied weer te vernatten en de verzuring van de grond tegen te gaan. Dit proefproject is een samenwerking met de Vlaamse Waterweg en kadert in het Europese LIFEproject Wetlands4Cities.

De pomp werkt volledig op zonne-energie en komt van de firma Aqua Delta. Ze pompt maximaal 15m³/u en kan dit uiteraard alleen bij voldoende daglicht. Er wordt nu onderzocht of het gebied het hele jaar door voldoende nat kan blijven.

Op termijn zal een hydrologische studie meer duidelijkheid brengen. Deze studie onderzoekt ook welke ingrepen de komende 5 jaar mogelijk zijn om de 320 ha wetlandherstel te realiseren in het LIFE project. Het is ook een test om te zien wat de invloed is van Dijlewater op het gebied. Het gebied is de afgelopen jaren sterk verzuurd omdat het enkel (zuur) regenwater ter beschikking had. Nu komt daar ook zoeter rivierwater bij. Dit zal ongetwijfeld een invloed hebben op de fauna en flora.

Om de goede kwaliteit van het water te garanderen gaat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) het Dijlewater extra monitoren via bestaande sensors en meetstations. Zo kunnen ze Natuurpunt waarschuwen mocht er vervuiling vastgesteld worden, waarna de pomp uitgeschakeld kan worden. Lander Wantens

Bruggenbouwers

Ook in Bonheiden hebben we nu een groepje vrijwilligers die tussen de werkdagen door klusjes opknappen in onze natuurgebieden. We gaven hen de naam ‘de bruggenbouwers’. Deze zomer werd bijvoorbeeld een mooie stalen brug gerestaureerd en van een nieuwe laag verf voorzien en een ander versleten brugje werd verstevigd. Ze herstellen niet alleen letterlijk onze brugjes.

Dankzij hun inzet krijgen mensen ook meer respect voor onze mooie natuur. Door regelmatig een babbeltje te slaan met wandelaars vormen ze een symbolische brug tussen Natuurpunt en de mensen die van onze natuur komen genieten. Hun werk wordt erg gewaardeerd. Veel wandelaars geven complimentjes maar ook op de sociale media verschijnen er veel likes bij de posts.

© Diane Appels

water wordt opgepompt uit de Dijle © Tony Van den Broeck

Na het bevloeiingsproject een tweede belangrijke stap vooruit voor de natuur in het Mechels Broek

Het Vlaamse Gewest kent projectsubsidies toe voor natuurinrichtingswerken die bedreigde biotopen en habitats en hun soorten in stand houden en verbeteren. Deze subsidies helpen de Europese doelen te halen.

Joost Dewyspelaere, Tony Van den Broeck en Wim Dirckx stelden een subsidiedossier op voor het Mechels Broek. Het project van Natuurpunt werd in de herfst van 2022 goedgekeurd. Er werd een subsidie van 1.025.774 euro toegekend. Doel is het Mechels Broek aantrekkelijker te maken voor water- en rietvogels, ook planten en watergebonden dieren (in de sloten en bomputten) zullen baat hebben bij de natuurinrichting.

Voor vogels gaan buiten het kerngebied van de vijver kleinere subkernen ontwikkeld worden waar vogels bij verstoring rust kunnen vinden binnen het Mechels Broek zelf en niet op de vlucht moeten gaan. Van een aantal graslanden gaat een beetje afgegraven worden om plas-/drassituaties of slikplaten te creëren.

Achter de kleine vijver komt bijvoorbeeld een ondiepe plas en aansluitende rietzone om zo vanuit de kijkhut een grotere natuurbelevingswaarde te creëren. Het vernieuwen van de kijkhut valt buiten dit project dat enkel doel heeft de natuurwaarden te verhogen. Ook aan de kijktoren komen ondiepe afgravingen.

Er gaan werken aan de waterbiotopen gebeuren. Zo zullen vrijwel alle bomputten en de belangrijkste sloten gefaseerd geruimd worden. Er komen nieuwe sloten aan het Befferhof en de sloot die nu veel problemen geeft met exoten wordt gedempt.

De Amerikaanse vogelkers zal in het hele gebied grondig bestreden worden, zowel op de middendijk als in de bosgedeelten aan de rand van het Mechels Broek.

In de volgende nummers van ons tijdschrift lichten we stap voor stap de werken die dan op de planning staan toe.

De Krekelberg, twee jaar na de inrichtingswerken

Na de grote inrichtingswerken op de Krekelberg, kunnen we uitpakken met de eerste resultaten. Vorig jaar was er al heel wat struikheide gekiemd. Op de droogste plekken overleefden veel kiemplantjes het niet door de droge zomer, maar zij die het wel overleefden zijn dit jaar al uitgegroeid tot grotere planten. Dit voorjaar zijn er nog heel wat kleine kiemplantjes bijgekomen, maar wel heel verspreid. Wanneer die plantjes uitgroeien gaan die hun zaad verspreiden. Deze zomer is er waarschijnlijk hier en daar al een paars struikje te zien en binnen een paar jaar mag je dus echt al mooie heidezichten verwachten.

Maar niet alleen de struikheide kiemde, we vonden ook andere interessante planten zoals buntgras, heidespurrie, tormentil, pilzegge, vroege haver en brem. Op de nattere plekken ook wat dopheide. Dit najaar gaan we zeker eens een rondleiding geven om de resultaten op terrein te tonen. Heb je interesse, geef je contactgegevens dan door aan diane.appels@skynet.be

éénjarige struikheiplanten op de voorgrond © Albert Bellekens

Chinese vrijwilliger vindt gemotiveerde opvolgers

Op 1 januari namen Karen Vandevyvere en Kurt Stevens samen de rol van conservator voor Kauwendaal over van Stefan den Hartog. Het doorgeven van de stok kwam niks te vroeg; samen hebben ze op die korte tijd al enorm veel in gang gezet en lopende initiatieven nieuw leven ingeblazen.

In de zeven jaar na de opstart van het natuurgebied is Kauwendaal gegroeid van 9 ha tot meer dan 30 ha. Onder andere dankzij vruchtbare samenwerkingen met het Vlaams Agentschap Wegen en Verkeer en Infrabel, de participaties van Stad Mechelen en Woonpunt en de percelen die voor de komst van Natuurpunt door een lokale natuurliefhebber werden gevrijwaard, kon ons gebied op relatief korte tijd uitbreiden tot wat we ooit hoopten te bereiken; het volledige Stadsbos en het overgrote deel natuur tussen Liersesteenweg, R6 en de straat Kauwendaal. Sterker nog, in de loop van 2022 werd in Kern Sint-Katelijne-Waver een nieuw beheerteam opgestart dat zich sinds enkele maanden ontfermt over een deel van deze gronden. Niet dat we het hierbij zullen laten natuurlijk, er zijn nog altijd interessante stukjes natuur waar we voor blijven ijveren om ze toe te voegen aan ons gebied.

Inmiddels is het beheerteam zelf ook enorm uitgebreid. De laatste jaren werd de deur schuchter opengezet voor nieuwe vrijwilligers, maar met verschillende initiatieven worden de wijk en de bredere omgeving nu actief betrokken bij het gebied, waardoor er lokaal ook meer kennis en draagvlak ontstaat voor wat we doen. Het verschil met de eerste jaren kan bijna niet groter zijn, toen we met een klein aantal buren het gebied probeerden een goede richting in te krijgen, gewapend met veel goesting en weinig kennis. Meestal bestond de voorbereiding van een beheerdag uit het surfen op internet om te weten te komen wat we moesten doen, en hoe we dat dan het beste konden aanpakken. In die periode hebben we gelukkig ook uitleg gekregen in o.a. Den Battelaer, deden we mee aan een beheerdag in de Gasthuisbossen en leerden we veel van het halfjaarlijkse overleg en terreinbezoek met Wim Dirckx. Maar beheer en uitbreidingen komen er niet zomaar, daar moet ook geld voor in het laatje komen. In de lente van 2018 hebben we ons met het hele beheerteam ingeschreven voor Expeditie Natuurpunt. Het werd een onvergetelijk weekend wandelen en kajakken, met heerlijke catering en voetmassage bij elke rustplaats en een nachtelijk feestje op de geïmproviseerde camping.

De boomplantactie van november 2017 vormde een ander hoogtepunt in de toen nog prille geschiedenis van het gebied. Onder andere door een uitgebreide publiciteitscampagne – we hebben genoeg brievenbussen gezien voor de rest ons leven – en de medewerking van verschillende media met behulp van het Natuurpunt Secretariaat, hebben die dag bijna 1000 enthousiaste bezoekers geholpen om de 5000 boompjes te planten op de terreinen aan de Liersesteenweg. Dit was ook nooit mogelijk geweest zonder alle hulp die we kregen vanuit de Kern Mechelen en de Afdeling Mechels Rivierengebied met checklists, tenten, materiaal, pannenkoeken, drank en vooral ook ervaren vrijwilligers.

En buiten de zorg voor Kauwendaal werd er ook veel plezier beleefd aan het vrijwilligerswerk op de vele activiteiten, de ledenwerving, de organisatie van het conservatorenoverleg, de opstart van beheerteam Zennebeemden, en zelfs de vergaderingen van Afdeling en Kern. Maar dankzij Natuurpunt was het vooral genieten van veel mooie momenten, leuke gesprekken, fascinerende wandelingen, inspirerende vrijwilligers, en zoveel dingen meer die enorm verrijkend zijn en lang zullen bijblijven. En ondertussen werken we met alle vrijwilligers samen aan een nog mooier, nog groter en nog sterker Kauwendaal!

Stefan den Hartog

Natuurwerkdagen

Natuurbeheer is een werkwoord. Om onze natuurgebieden in conditie te houden is immers een aangepast beheer nodig. Dat gebeurt deels door een professionele terreinploeg en deels door vrijwilligers. Zin om mee te doen? Meld je dan vooraf aan via de vermelde contactpersoon. Hij/zij laat je weten waar er afgesproken wordt.

kern Bonheiden

ZA 26 augustus en ZA 23 september, 10u tot 16u

Info en aanmelden: diane.appels@skynet.be

kern Mechelen

Kauwendaal

ZA 8 juli, 12 augustus en 9 september, 9u30 tot 12u30

Info en aanmelden: natuurpunt.kauwendaal@gmail.com

Stuivenberg

ZA 29 juli, 9u: maaien aan Sylvesterbos

ZA 19 augustus, 19u30: bamboe maaien en opruim Japans bosje

ZA 16 september, 9u: maaien aan Sylvesterbos

Info en aanmelden:

roel_schrauwen@hotmail.com, 0492 61 31 96

Zennebeemden

ZA 1 juli, 5 augustus en 2 september, 9u tot (ten laatste) 13u

Info en aanmelden:

zennebeemden@gmail.com, 0495 18 22 07 (Nic)

kern Sint-Katelijne-Waver

Waverwoud

ZA 16 september

Info en aanmelden: natuurpunt.skw@gmail.com

kern Willebroek

Biezenweiden

ZA 26 augustus en 23 september, 9u tot 12u In de zomer groeit en bloeit alles volop. We geven planten de kans om uit te bloeien en zaden te verspreiden. Nadien maaien we zodat ze ook volgend jaar maximale groeikansen krijgen. Zin om mee te maaien en gras af te voeren? Laat het weten aan Ine. Zij brengt je op de hoogte waar we afspreken.

Wij voorzien een hapje en een drankje. Info en aanmelden: ine.colpaert@gmail.com

Soms komen kleine groepjes van beheerteams samen om in hun gebied een klus uit te voeren. Wll je graag aansluiten bij een beheerteam, kijk dan even in de lijst op blz 39 en neem contact op met de verantwoordelijke.

Wil je ons tijdschrift (ook) online lezen, vul dan het inschrijvingsformulier in op np-mrg.be/tijdschrift Daar vind je ook een formulier waarmee je de gedrukte versie kunt annuleren. Zowel het online lezen als de annulatie van de gedrukte versie zijn omkeerbaar. Uitproberen kan.

Wil je eerst een online nummer zien, dan kan dat via np-mrg.be/ datwilikzien.

Ons digitaal archief vind je op issuu.com/redactie-mrg.

werkdag Zennebeemden © Nic De Muyer

BLACK ANGUS

Le z ingen en cursussen

7 september

Lezing Gallen

Als een galmug of -wesp een eitje legt in een blad of ander deel van een boom, groeit op die plek als reactie een abnormale zwelling: een gal. De larve die uit het eitje komt, vindt in de gal een beschermd onderkomen en volop voedingsstoffen.

Tijdens deze lezing kom je te weten hoe de levenscyclus van de galvormende insecten in elkaar zit en passeren een aantal bekende en minder bekende gallen en hun waardplanten de revue.

Lesgever: Bastiaan De Ketelaere van Natuurpunt

Natuuracademie

Lessen op 20 en 27 september, 19u30, bezoekerscentrum

Praktijk op 1 oktober, 7u30 tot 10u30

30 euro (24 euro voor leden van Natuurpunt)

Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

28 september, 5 en 7 oktober Cursus Weetjes en verhalen over paddenstoelen

Lesgever: Hans Vermeulen van Natuurpunt Natuuracademie

19u30, bezoekerscentrum

10 euro (8 euro voor leden van Natuurpunt) Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

20 en 27 september, 1 oktober

Cursus Vogeltrek

De vogeltrek is een van de boeiendste natuurfenomenen. Pas in de loop van vorige eeuw heeft men een goed deel van dit mysterie kunnen ontrafelen.

In deze cursus gaan we in op de mechanismen die hier achter zitten. Ook gaan we na hoe vogels zich voorbereiden op die grootse onderneming. We leren hoe vogels zich gedragen tijdens hun trektocht en met welke problemen ze af te rekenen hebben. Bij het trekonderzoek besteden we bijzondere aandacht aan de trektellingen, een populair gebeuren in Vlaanderen. Tijdens de praktijkvoormiddag noteren we op een goed gelegen telpost alle overtrekkende vogels.

In deze instapcursus over paddenstoelen ligt het accent helemaal niet op indeling en determinatie, maar op eetbaarheid en giftigheid, geneeskracht en sporen van paddenstoelen in onze en andere culturen. Deze invalshoek laat ook toe om de belangrijkste groepen paddenstoelen te leren herkennen.

Lesgever: Hans Vermeulen van Natuurpunt Natuuracademie

Lessen op 28 september en 5 oktober, 19u30, bezoekerscentrum

Excursie op 7 oktober, 14u tot 17u 30 euro (24 euro voor leden van Natuurpunt).

Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

10 en 15 oktober Cursus Spinnen

Geloof jij nog dat je jaarlijks acht spinnen opeet tijdens je slaap? Of dat die spin in je slaapkamer je de hele tijd zit te beloeren? Ja? Hoog tijd om de lezing 'Kennismaken met spinnen' bij te wonen!

Hier doorprikken we niet alleen fabeltjes en ontkrachten we clichés, maar leer je vooral meer over de intrigerende leefwijze van de meer dan

ananasgal © Diane Appels

lepelaar © Bert Mestdagh

600 spinnensoorten in Vlaanderen. Zo leer je dat het ene web het andere niet is en kom je eindelijk te weten wat die spinnen altijd in de badkuip doen. Ook komt een aantal veelvoorkomende soorten aan bod. Tijdens de safari gaan we op zoek naar alle mogelijke achtpoters. We zullen ontdekken dat deze beestjes best mooi en nuttig zijn. Een aanrader dus!

9 november

Lezing Otter en bever

Otter en bever, ze zijn terug in onze wateren. Je krijgt deze dieren echter niet zo makkelijk te zien. Wat is het verschil tussen de twee diersoorten? Zijn ze elkaars concurrent in het water of hebben ze ieder een specifieke biotoop nodig?

Er zijn nog veel vraagtekens te zetten, maar niet getreurd, een lezing door Joeri maakt alles duidelijk.

Lesgever: Peter De Ridder

Les op dinsdag 10 oktober, 19u30, bezoekerscentrum

Excursieopzondag15oktober,10u,Kauwendaal

20 euro (16 euro voor leden van Natuurpunt)

Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

natuur.crypto 10

Lesgever: Joeri Cortens van Natuurpunt Natuuracademie

19u30, bezoekerscentrum

10 euro (8 euro voor leden van Natuurpunt)

Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

Op www.cryptochris.be vind je tips, meer opgaven en de oplossing.

otter © Pixabay

© Diane Appels

Stad Mechelen geeft 14 ha Thiebroekbos in beheer aan Natuurpunt

De planten en dieren in Den Battelaer zijn duidelijk in hun nopjes met het vele prima werk dat het beheerteam er de voorbije jaren uitvoerde. In de vloeibeemden en de moerasjes tussen de Gentsesteenweg en de Leuvense vaart zingen weer volop blauwborstjes en nachtegalen en jaagt de bruine kiekendief; het bruist er van het leven! Sinds de oude Zennearm opnieuw open werd gemaakt groeide de schat aan water- en moerasvogels er verder aan. Neem de proef gerust op de som; een ochtend-, middag- of avondwandeling maakt niet uit, ze staan altijd garant voor een zalig moment natuurbeleving.

Ruim een jaar geleden konden we aankondigen dat Natuurpunt - na vele jaren van onderhandelen - “de putten van Verhaeren” kon aankopen en zo Den Battelaer nog 11 ha meer puur natuurbody kon geven. Het beheerteam bekijkt momenteel welke inrichting of beheer er moet gebeuren om de natuur er de best mogelijke kansen te geven.

Het vele werk, het enthousiasme en engagement van het Battelaerteam bracht niet enkel meer natuur, maar overtuigde ook het Mechelse Stadsbestuur om nog eens 14 ha Thiebroekbos - eigendom van de Stad en ten zuidoosten naadloos grenzend aan den Battelaer - kosteloos aan Natuurpunt in beheer te geven voor de volgende 27 jaar. Hiermee groeit het natuurreservaat aan de boorden van de Zenne tot een robuuste blok natuur van meer dan 75 ha. De vernatuurlijking van de bosranden en de realisatie van mooie overgangen naar het vloeibeemdenlandschap staan al meteen op ons verlanglijstje.

We zetten hier weer een erg mooie stap in de realisatie van ons Natuurpark Rivierenland dat Natuurpunt samen met de Stad Mechelen, ANB, de omliggende gemeenten en een steeds sneller groeiend aantal partners aan het uitbouwen is.

Al kostte deze forse uitbreiding Natuurpunt voor één keertje eens geen centen - met veel dank aan het stadsbestuur - we zijn nog steeds hard op zoek naar heel veel financiële middelen om een aantal nieuwe percelen die ons werden aangeboden, te kunnen kopen en ze zo voor altijd terug aan de natuur te geven. Daarover hopelijk meer in het volgende tijdschrift …

Storten mag dus, heel graag zelfs! Op rekening nummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt vzw met vermelding “project 3799 Mechels Rivierengebied”

Voor een gift vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest en sponsort de staat dus een stukje mee. Jij betaalt dus in realiteit heel wat minder.

Erg veel dank in naam van de natte natuur in Natuurpark Rivierenland.

Conservator Patrick Van Herp (midden) en de schepenen Princen (links) en Orlians (rechts) bij de overdracht

BiezenweidenPolder

Bonheiden

Bruinbeekvallei

Glenn Deliège, glenndeliege@hotmail.com, 015 33 63 06

Cassenbroek, Mispeldonk en Pikhakendonk

Geert Van D’huynslager

015 51 31 88

0472 29 87 32

Filip Van den Wyngaert, filip.vdw@telenet.be, 0476 25 37 45

Kauwendaal

Kurt Stevens kurt_stevens@skynet.be, 0496 80 00 60

Karen Vandevyvere karenvandevyvere@hotmail.com

Mechels Broek

Tony Van den Broeck tonynatuurpunt@gmail.com, 0479 08 35 12

Gust De Weerdt august.de.weerdt@telenet.be, 0477 77 10 19

Stuyvenberg

Roel Schrauwen roel_schrauwen@hotmail.com, 0492 61 31 96

Zennebeemden

zennebeemden@gmail.com

Nic De Muyer, 0495 18 22 07

Pieter Schepers, 0476 98 90 77

OP DE GRENS

Afgiftekantoor 2800 Mechelen 1

P206001

driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Mechels Rivierengebied

Afzender en VU: Ann Pinceel - p/a Muizenhoekstraat 7 - 2812 Muizen

juli - augustus - september 2023

bpost

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE