Pictoright magazine 2

INHOUD

De doelgroep van Pictoright is divers. Een fotograaf is geen illustrator, een kunstenaar heeft andere belangen dan een grafisch ontwerper. Veel beeldend kunstenaars willen bijvoorbeeld dat Pictoright al hun auteursrechtelijke belangen behartigt, terwijl voor de meeste illustratoren met name de collectieve rechten van belang zijn en voor sommige fotografen weer alleen het volgrecht. Om die reden kan een ieder zich aansluiten voor de auteursrechtregelingen die voor hem of haar aantrekkelijk zijn. In dit blad is de driedeling in primaire rechten, collectieve rechten en volgrecht dan ook aangehouden.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3. Inleiding 4. Nieuws

Over Nieuwswaarde, wetswijzigingen en Google Books. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -PRIMAIRE

RECHTEN

6. Codicil beschermt persoonlijkheidsrechten Wie overlijdt, raakt zijn persoonlijkheidsrechten kwijt. Tenzij u dit codicil invult. 7. Mag dat?

Een metalen doel op een muurreliëf van Jan van der Zee. Moet sport wijken voor de kunst? - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -COLLECTIEVE RECHTEN 8. Collectieve vergoeding voor digitale beeldbanken

Beeld op internet plaatsen is prima. Maar dan wel tegen een redelijke vergoeding, zegt Pictoright. 9. We rekenen voor Wat loopt medisch illustrator Maartje Kunen mis aan collectieve rechten?

Pictoright keek bij haar in de kast en maakte een eerste rekening op.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

VOLGRECHT

10. Volgrecht voor erfgenamen uitgesteld Teleurstelling over het besluit van de minister: erfgenamen van volgrecht kunnen pas aanspraak maken op een vergoeding vanaf 2012.

11. Verkocht!

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

12. Wat vindt u?

Is de Auteurswet nog wel up-to-date nu ‘openbaar maken’ nog maar een kwestie is van een muisklik?

14. Praktisch

Pictoright biedt voor elk wat wils: beeldmakers kunnen kiezen uit drie vormen van aansluiting.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

15. Recht op beeld

Op een willekeurige foto rusten vaak meer rechten dan je denkt. Welke rechten tel je?

INLEIDING

RoERiGE TiJdEn

Het zijn nog steeds roerige tijden in auteursrechtenland. Op internet wordt steeds meer massaal gebruikgemaakt van auteursrechtelijk beschermd materiaal. Vrijwel alle bibliotheken en archieven zijn momenteel bezig om hun werken te digitaliseren en online te zetten. Omdat het voor deze instellingen zeer arbeidsintensief en omslachtig is om alle rechthebbenden te achterhalen en om toestemming te vragen, biedt Pictoright de mogelijkheid om alle rechten bij één loket te regelen. Daarmee verkrijgen de instellingen ook de legitimiteit om hun collectie op het internet te zetten.

Ook de overeenkomst over Google Books tussen Google aan de ene kant en de schrijvers en uitgevers in de VS aan de andere kant houdt de gemoederen bezig. Het is nog niet helemaal duidelijk wat de afloop zal zijn, maar wel dat we een nieuw tijdperk zijn ingeslagen. Alle bestaande content zal ook via het internet te raadplegen of eenvoudig te bestellen zijn. ‘Uitverkocht’, is een term die zijn langste tijd gehad heeft.

Door alle perikelen rondom muziek- en filmgebruik op internet, is ook de politiek zeer actief bezig met het auteursrecht. Dat is een goede zaak. Nieuwe ontwikkelingen vragen om nieuwe antwoorden. Juist in deze tijd is het goed om te beoordelen of het systeem van het auteursrecht nog voldoet. Ikzelf ben ervan overtuigd dat deze herbezinning er niet toe zal leiden dat het auteursrecht bij het vuilnis wordt gezet. Ieder verstandig mens zal bij het afwegen van de voors en tegens tot de conclusie komen dat het auteursrecht een waardevol instrument is. Zonder auteursrechtelijke bescherming is het nu eenmaal voor velen niet mogelijk om professioneel hun werk te (blijven) doen.

Dat neemt niet weg dat er zeker ruimte moet zijn voor nieuwe manieren van omgaan met het auteursrecht, zoals bijvoorbeeld Creative Commons. Met een Creative Commons licentie geeft een maker aan iedereen de mogelijkheid om het werk te gebruiken, althans voor zover dat gebruik niet commercieel is. Hoewel Creative Commons voor professioneel werkende beeldmakers niet veel toegevoegde waarde heeft, brengt het wel een heel nieuwe dynamiek met zich mee, die op het auteursrecht als geheel een positieve invloed heeft.

In dit tweede nieuwsbulletin dus veel aandacht voor nieuwe ontwikkelingen. In veel gevallen zal het laatste woord er nog niet over gesproken zijn. Wat dat betreft is het nog echt zoeken welke richting we opgaan. Maar misschien is dat juist wel leuk.

Vincent van den Eijnde directeur Pictoright vincent@pictoright.nl

oPniEuw uiTsTEL GooGLE BooKs

Google Books, de kranten staan er vol van. Een digitale beeldbank waarmee je de volledige tekst van boeken kunt doorzoeken. Google scant al jaren boeken in om de inhoud beschikbaar te stellen op internet. Binnenkort bepaalt de Amerikaanse rechtbank of dit eigenlijk wel mag. In Nederland is die uitspraak vooral interessant voor de illustratoren van kinderboeken.

Er zijn al flink wat procedures over Google Books gevoerd, die in oktober 2008 uitmondden in een schikking met de Amerikaanse organisatie van uitgevers en Authors’ Guild. Uitgangspunt van de schikking is dat Google heel veel boeken digitaliseert en op het net ter beschikking stelt tegen een vergoeding aan de makers en uitgevers. Het is een zeer gedetailleerde overeenkomst, waarin ook allerlei beperkingen voor Google worden opgelegd. Zo mag Google alleen iets doen met boeken die niet meer commercieel verkrijgbaar zijn, en is voor echte commerciële toepassingen, zoals printing on demand, de goedkeuring van de auteur en de uitgever nodig. Ook kunnen rechthebbenden als ze dat willen hun titels uit het programma laten verwijderen.

Hoorzitting

Toch is er vanuit verschillende kanten veel weerstand tegen deze regeling, omdat Google hiermee een monopolie krijgt. Tot nu toe is bovendien onduidelijk wat precies de consequenties zullen zijn. Er komt nog een hoorzitting over de schikking waarin de rechter beslist of deze rechtsgeldig wordt. Als dat zo is, kan dat vergaande gevolgen hebben voor Amerikaanse auteurs: de overeenkomst tussen organisaties van makers en

gebruikers in de VS kan dan algemeen gaan gelden. Het is een beetje te vergelijken met een cao in Nederland, die ook geldt voor werknemers en bedrijven die niet direct bij de totstandkoming van die cao betrokken waren. Google werkt nu met de auteurs en uitgevers aan een aanpassing van de schikking. Ze zijn er nog niet uit, want de geplande hoorzitting is op hun verzoek uitgesteld. Verwacht wordt dat de Amerikaanse rechtbank voor het eind van het jaar uitspraak doet.

Google Books, maar als dat zo is, kan de overeenkomst dus relevant zijn voor illustratoren van kinderboeken: zij hebben dan recht op een vergoeding. Daarentegen zullen de meeste fotografen, ontwerpers, architecten en beeldend kunstenaars maar weinig merken van deze schikking.

Krachtmetingen

Kinderboeken Belangrijk voor beeldmakers is dat visueel materiaal van de overeenkomst is uitgesloten, behalve als het om kinderboeken gaat of als de beelden zijn aangeleverd door de schrijver. Het is nog niet helemaal duidelijk of Europese boeken worden opgenomen in

De betekenis van de overeenkomst tussen Google en de uitgevers/rechthebbenden is nog niet helemaal in te schatten. Er zullen zich nog wel wat krachtmetingen voordoen de komende tijd. Tot nu toe lijkt het vooral een Amerikaanse aangelegenheid. Google heeft toegezegd alle toepassingen alleen toegankelijk te maken voor de Amerikaanse markt. In Europa worden de desbetreffende webpagina’s geblokkeerd. Maar de landsgrenzen zijn in veel gevallen niet meer zaligmakend. Mocht een en ander toch ongunstig uitpakken voor de rechthebbenden, dan kunnen zij de boeken uit het Googleprogramma laten verwijderen. Tot nu toe lijkt daar nog geen reden toe. Als het allemaal zo ver komt, zal Pictoright actief deelnemen aan de gesprekken over een eventuele auteursrechtenregeling.

De minister van Justitie heeft besloten dat volgrecht voor erfgenamen van kunstenaars niet eerder wordt ingevoerd dan 1 januari 2012. Pictoright vindt dat dit besluit de belangen van de kunstenaars schaadt en meent dat de minister zijn besluit op basis van onjuiste informatie heeft genomen. Zo zouden de administratieve lasten voor de kunsthandel te groot worden, en zou de markt zich verplaatsen naar landen zonder volgrecht, zoals Zwitserland. Onzin, zegt Pictoright, die doorgaat met de lobby voor volgrecht. (lees meer op pagina 10)

Stichting Nieuwswaarde heeft per 30 juni 2009 haar rechten en verplichtingen met betrekking tot de belangen van de fotojournalisten overgedragen aan Pictoright. Hiermee zijn de collectieve rechten van alle beeldmakers ondergebracht bij één organisatie, waardoor de efficiency en slagkracht verder toenemen. En dat terwijl de administratiekosten juist afnemen. Pictoright hanteert momenteel een inhoudingspercentage van 10%, wat gunstiger uitpakt voor de nieuwsfotografen dan voorheen. Aansluiten voor collectieve rechten kost bovendien niets. Verder verandert er niet veel voor deze groep makers wat betreft de praktische afhandeling. Om misverstanden te voorkomen is afgesproken dat Pictoright in de komende jaren in de communicatie naar fotojournalisten zoveel mogelijk de naam van Nieuwswaarde zal handhaven.

DE OVEREENKOMsT KAN RELEVANT ZIJN VOOR ILLUsTRATOREN VAN KINDERBOEKEN

VoLGREChT ERFGEnAMEn uiTGEsTELd ToT 2012

CoLLECTiEVE REChTEn FoToJouRnALisTEn nu ooK BiJ PiCToRiGhT

NIEUws

en Kitty de Jong (BNO) hun kijk op de ontwikkelingen binnen hun vakgebied.

Stichting Nieuwswaarde heeft per 30 juni 2009 haar rechten en verplichtingen met betrekking tot de belangen van de fotojournalisten overgedragen aan Pictoright. Hiermee zijn de auteursrechten van alle beeldmakers ondergebracht bij één organisatie, waardoor de efficiency en slagkracht verder toenemen. En dat terwijl de administratiekosten juist afnemen.

fotojournalisten zoveel mogelijk de naam van Nieuwswaarde zal handhaven.

LEEnREChTVERGoEdinG uiT iERLAnd

uPdATE AuTEuRswET

In juni hield Pictoright haar eerste openbare jaarvergadering. Een succesvolle avond in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger met een opkomst van ruim tachtig mensen. Na de toelichting op het beleid en de werkzaamheden door waarnemend voorzitter Gerrit Jan Wolffensperger en directeur Vincent van den Eijnde gaven vakgenoten Diane Frenay (Kunstenaars & Co), Louis Zaal (Hollandse Hoogte)

Pictoright hanteert momenteel een inhoudingspercentage van 10%, wat gunstiger uitpakt voor de nieuwsfotografen dan voorheen. Aansluiten voor collectieve rechten kost bovendien niets. Verder verandert er niet veel voor deze groep makers wat betreft de praktische afhandeling. Om misverstanden te voorkomen is afgesproken dat Pictoright in de komende jaren in de communicatie naar

Nederlandse visuele makers komen binnenkort in aanmerking voor een leenrechtvergoeding uit Ierland. Pictoright keert al leenrechtvergoedingen uit de UK uit aan aangesloten makers en heeft nu alle benodigde informatie ook overgedragen aan de Ierse leenrechtorganisatie. Rechthebbenden zullen op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen.

Is de auteurswet nog wel afgestemd op dit digitale informatietijdperk? Een speciale werkgroep uit de Tweede Kamer boog zich over deze vraag en heeft een rapport opgesteld, met daarin knelpunten en aanbevelingen. In het rapport is veel aandacht voor collectief beheer, thuiskopie, en de mogelijkheden van internet. Naar aanleiding van het rapport is er in de Tweede Kamer in oktober een rondetafelconferentie gehouden, waarin gebruikers en rechthebbenden hun standpunten konden toelichten. Heel verrassend zijn de uitkomsten niet: gebruikers geven met veel omhaal van woorden aan dat ze niet willen betalen, terwijl de organisaties van rechthebbenden een redelijke vergoeding willen voor het gebruik. Deze organisaties stellen dat rechthebbenden inkomsten missen door al het nieuwe gebruik. Regering en Tweede Kamer onderzoeken nu de noodzaak van een wetswijziging.

EERsTE JAARVERGAdERinG

GoEd BEZoChT

PRIMAIRE REcHTEN

Individuele rechten voor beeldend kunstenaars, architecten, kunstfotografen, industrieel ontwerpers en andere beeldmakers die autonoom werken

Wie overlijdt, raakt zijn persoonlijkheidsrechten kwijt. Dit betekent dat niemand kan optreden als het werk na de dood van de maker wordt aangetast of gepubliceerd zonder naamsvermelding. Het codicil van Pictoright biedt uitkomst.

Naast het gewone auteursrecht is er ook persoonlijkheidsrecht. Dit recht gaat over de persoonlijke band tussen de maker en zijn werk. Het gaat vooral over naamsvermelding en aantasting. Als een ander het werk gebruikt of publiceert zonder de naam van de maker erbij te zetten, of als hij het wijzigt of aantast, kan de maker zich beroepen op zijn persoonlijkheidsrechten.

Overdracht op erfgenamen

Terwijl auteursrechten overdraagbaar zijn, blijven de persoonlijkheidsrechten altijd bij de maker. Het nadeel is dat ze bij overlijden van de maker niet automatisch overgaan op de erfgenamen. Kunstenaars die willen dat hun erfgenamen straks ook kunnen optreden tegen inbreuk op hun persoonlijkheidsrechten kunnen dat aangeven met het onderstaande codicil.

Kopie voor Pictoright

Vul het codicil in met de hand, onderteken het en bewaar het op een plaats waar erfgenamen het kunnen vinden. Wie bij Pictoright is aangesloten voor primaire rechten, kan ons ook een kopie sturen van het codicil. De kopie zullen wij in onze ledenadministratie bewaren.

Eenvoudig model

Dit codicil is gebaseerd op een eerder model dat is opgesteld door BNO en Boek 9. Dit is een eenvoudig model. Raadpleeg bij ingewikkelde situaties een jurist

MAKER TEGEn:

- openbaarmaking van het werk zonder naamsvermelding (tenzij de redelijkheid zich daartegen verzet) - het aanbrengen van wijzigingen in het werk (tenzij de redelijkheid zich daartegen verzet)

- iedere misvorming, verminking of andere aantasting van het werk die nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de naam van de maker.

PERsoonLiJKhEidsREChTEn BEsChERMEn dE

PRIMAIRE REcHTEN

MAG DAT?

MuuRRELiËF VAn JAn VAn dER ZEE

In 1968 ontwierp Jan van der Zee (1898-1988) een kunstwerk voor de buitenmuur van een sporthal in Haren. Tegenwoordig wordt het plein voor de sporthal veel als voetbalveld gebruikt door de plaatselijke jongeren. Om het doel aan te geven, trokken zij herhaaldelijk strepen op de muur. Aangezien de gemeente het welletjes vond worden met het keer op keer schoonmaken van de muur en het verwijderen van de verf, plaatste zij een metalen doel op de muur, dwars door het kunstwerk heen. Een mooie oplossing, dacht de gemeente.

De dochter van de inmiddels overleden Jan van der Zee dacht daar anders over. En terecht: het aanbrengen van het doel is een aantasting van het werk en schendt daarmee de persoonlijkheidsrechten van Van der Zee. Nadat de kwestie tevergeefs door meerdere instanties bij het college van Burgemeester en Wethouders in Haren werd aangekaart, zocht mevrouw BijlstraVan der Zee contact met Pictoright. Pictoright stuurde een brief naar de gemeente met het dringende verzoek het doel te verwijderen en het kunstwerk te herstellen. De gemeente gaf hier vrijwel meteen gehoor aan.

Muurreliëf © Jan van der Zee foto: Reyer Boxem

cOLLEcTIEVE REcHTEN

Voor alle beeldmakers en ontwerpers van wie werk wordt gekopieerd, uitgeleend of vertoond op tv

CoLLECTiEVE VERGoEdinG VooR diGiTALE BEELdBAnKEn

Pictoright is de afgelopen tijd actief in gesprek gegaan met organisaties die op grote schaal beelden op internet plaatsen. We verwachten dat begin volgend jaar met verschillende organisaties een overeenkomst voor het gebruik wordt gesloten. De vergoedingen die hiervoor worden geïnd, worden straks waarschijnlijk uitbetaald als een collectief recht.

Steeds meer bibliotheken en archieven zijn de afgelopen jaren begonnen met het digitaliseren en online zetten van hun beeldbanken. Vaak zonder de rechten goed te regelen. Het is praktisch gezien ook lastig om per afbeelding alle rechthebbenden te achterhalen. Om hier een oplossing voor te vinden is Pictoright vorig jaar in samenwerking met LIRA en de brancheorganisatie Voice het gesprek aangegaan met de koepelorganisaties voor archieven en bibliotheken. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een akkoord, dat inhoudt dat bibliotheken en archieven gerechtigd zijn om hun eigen collecties te digitaliseren en tegen een vergoeding online te zetten.

Vrijwaring

Pictoright heeft nu afspraken gemaakt over het werk van álle rechthebbenden, ook degenen die niet bij Pictoright zijn aangesloten. Pictoright geeft voor het gebruik van al het beeld een vrijwaring af aan de bibliotheken en archieven, waardoor deze organisaties geen risico’s lopen. Wel behouden de rechthebbenden het recht om hun beelden uit de beeldbanken te laten verwijderen als ze het niet met de door Pictoright afgesproken regeling eens zijn.

De inkomsten zullen naar verwachting als een collectief recht worden uitgekeerd. Het werkt hetzelfde als bij het leen- en reprorecht. De eerste betalingen hoopt Pictoright in de loop van 2010 te kunnen doen.

Breed gedragen

Belangrijke reden om aan deze regeling mee te werken is dat Pictoright er op geen enkele manier op uit is om het gebruik van afbeeldingen op internet onmogelijk te maken. Integendeel: we juichen het verspreiden van kennis en informatie op internet toe. Maar de makers van de beelden hebben bij gebruik van hun werk wel recht op een redelijke vergoeding. Momenteel wordt er met diverse organisaties die beeldbanken op internet aanbieden gesproken over

een regeling. Onze aanpak gaat in goed overleg met de Commissie Digitice, waarin naast de rechthebbenden ook de archieven en bibliotheken in zijn vertegenwoordigd. Pictoright hecht er waarde aan dat deze aanpak breed gedragen wordt.

wE JUIcHEN HET VERsPREIDEN VAN KENNIs EN INfORMATIE OP

INTERNET TOE

Digitale Bibliotheek Nederland

Een apart probleem was de website van de Digitale Bibliotheek Nederland (DBNL). DBNL had tienduizenden afbeeldingen – overigens niet uit de eigen collectie – op de site geplaatst, zonder dat de rechten waren geregeld. Mede namens een aantal fotopersbureaus heeft Pictoright lang geprobeerd om in goed overleg met DBNL tot een regeling te komen. DBNL hield echter halsstarrig vol dat er niets voor het gebruik betaald hoefde te worden, zodat Pictoright uiteindelijk gedwongen was om DBNL te sommeren de beelden van de site te halen voor zover deze inbreuk maakten op het werk van door Pictoright vertegenwoordigde makers. Uiteindelijk heeft DBNL per 1 oktober alle afbeeldingen van de site gehaald. Het overleg met DBNL wordt voortgezet.

cOLLEcTIEVE REcHTEN

KRANTEN 1 illustratie in Volkskrant 2005 2.66 1.43 4.08

1 illustratie in Volkskrant 2007 2.66 1.43 4.08

3 illustraties in Volkskrant 2008 7.97 4.28 12.25

TIJDSCHRIFTEN 69.08 64.94

1 illustratie in Items / vak 5.31 5.00 10.31

13 illustraties in Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2004 / vak 69.08 64.94 134.02 19 illustraties in Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2005 / vak 100.97 94.91 195.88 14 illustraties in Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2006 / vak 74.40 69.93 144.33 13 illustraties in Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2007 / vak 69.08 64.94 134.02 44 illustraties in Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2008 / vak 165.80 155.85 321.65 4 illustraties in VPRO Gids 2006 / algemeen 3.19 0.86 4.04

oP BEZoEK BiJ MAARTJE KunEn

Veel beeldmakers realiseren zich niet dat er geld op hen ligt te wachten voor het werk dat wordt uitgeleend bij de bibliotheek, uitgezonden via de kabel of gekopieerd op papier of disk. Pictoright kijkt in de kast van een niet aangesloten bureau of beeldmaker en rekent voor wat zij mislopen. Dit keer ging Pictoright langs bij Maartje Kunen, medisch wetenschappelijk illustrator. Haar illustraties in vakbladen, boeken, kranten en publiekstijdschriften geven recht op de bedragen in het overzicht hierboven.

Specificatie

Omdat de uitleengegevens van deze publicaties nog niet beschikbaar zijn, hebben we alleen de rekening opgemaakt voor reprorecht en readerrecht. Leenrecht komt later. Ook weten we nog niets over de eventuele vertoning van werk op televisie, waar ook een vergoeding tegenover staat. Deze berekening is dus voorlopig en zal op basis van de definitieve gegevens nog enigszins wijzigen. Maar Maartje Kunen kan ervan uitgaan dat zij – na aftrek van 10% administratiekosten – bij een aanmelding voor collectieve rechten minstens € 1.750 ontvangt over de afgelopen vijf jaar.

VOLGREcHT

VoLGREChT VooR ERFGEnAMEn uiTGEsTELd ToT 2012

Volgrecht voor erfgenamen van kunstenaars wordt niet eerder ingevoerd dan 1 januari 2012. Dat heeft de minister van Justitie eerder dit jaar besloten. De argumenten die de minister noemt, lijken te bevestigen dat de belangen van kunstenaars geen rol hebben gespeeld bij de beslissing. Pictoright is teleurgesteld over de uitkomst.

Momenteel geldt volgrecht alleen voor in leven zijnde kunstenaars. Als een kunstwerk via de kunsthandel wordt doorverkocht voor een bedrag van minimaal € 3.000, komt een klein percentage van het verkoopbedrag ten goede aan de kunstenaar. Op 1 januari 2010 zou volgrecht ook voor erfgenamen worden ingevoerd. Volgrecht zou dan net als het auteursrecht tot 70 jaar na overlijden van de maker blijven gelden. Omdat Nederland voor 2006 nog niet bekend was met het volgrecht heeft de Europese Commissie Nederland de mogelijkheid gegeven de invoering voor erfgenamen met twee jaar uit te stellen. Dat is nu dus gebeurd.

DE KUNsTHANDEL OVERDRIJfT DE ADMINIsTRATIEVE LAsTENVERZwARING scHROMELIJK

Hoge drempel

Pictoright is teleurgesteld over het besluit van de minister. Er is bij de invoering van het volgrecht al bewust gekozen voor een zo uitgekleed mogelijke regeling in vergelijking tot andere landen in de EU. Zo geldt in Nederland bijvoorbeeld het hoge drempelbedrag van € 3.000, waardoor veel kunstenaars al buitenspel worden gezet als het om volgrecht gaat. Het vreemde is dat de regering nu het tegenargument gebruikt dat de opbrengsten

van het volgrecht alleen terechtkomen bij een zeer selecte groep kunstenaars, terwijl dat het directe gevolg is van het hoog gekozen drempelbedrag. In de aanloop naar de beslissing van de minister heeft Pictoright vorig jaar op het Ministerie van Justitie nog eens benadrukt dat de hoeveelheid transacties waar zij volgrecht voor heeft afgerekend gering is, dus dat de impact voor de kunsthandel behoorlijk meevalt.

Administratieve lasten De administratieve lasten voor professionele partijen, die voor de besluitvorming van de minister zeer zwaarwegend zijn geweest, zijn veel minder dan de kunsthandel wil doen geloven. Uit de toelichting op het besluit van het Ministerie van Justitie (te bekijken via www.pictoright.nl > downloads) valt op te maken dat de kunsthandel een succesvolle lobby heeft gevoerd om de administratieve lastenverzwaring schromelijk te overdrijven. Natuurlijk zorgt afdracht van deze rechten voor een zekere administratieve belasting, maar deze kan door een regeling met Pictoright worden verminderd. Ook wordt ten onrechte de suggestie gewekt dat de kunsthandel zich zou verplaatsen naar landen waar geen volgrecht geldt, zoals de VS of Zwitserland.

Schade

Pictoright heeft inmiddels de minister heel duidelijk laten weten dat hij zijn beslissing baseert op onjuiste informatie en hij zo de belangen van kunstenaars schaadt. Op beperkte schaal zijn kunstenaars en belanghebbenden gevraagd ook hun mening te geven. Hun reactie is zonder uitzondering hetzelfde. Men is eensgezind van mening dat de belangen van kunstenaars worden geschaad. Een van de kunstenaars sprak zelfs van ‘schande’ in een directe reactie naar de minister. Hoewel er geen mogelijkheid is om dit besluit van de minister terug te draaien, is het wel van belang hier blijvend aandacht voor te vragen. De minister zal op een gegeven moeten inzien dat het verhaal van de kunsthandel eenvoudig niet klopt. Volgrecht is en blijft voor veel kunstenaars een belangrijke rol spelen. De komende jaren zal Pictoright zich maximaal inspannen om volgrecht zo efficiënt mogelijk te blijven incasseren bij de kunsthandelaren.

in hELE EuRoPEsE uniE VoLGREChT

In alle EU-landen inclusief Noorwegen, Liechtenstein en IJsland is het volgrecht inmiddels ingevoerd. Als uw werk in een van deze landen wordt verkocht en u bent bij Pictoright aangesloten voor volgrecht, incasseren wij ook daar volgrecht voor u. Dat doen we via onze zusterorganisaties.

Of een verkoop in aanmerking komt voor volgrecht verschilt nogal per land. Zo is bijvoorbeeld het drempelbedrag in Nederland € 3.000, maar in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk of Duitsland hoeft een verkoop maar respectievelijk € 1.000, € 750 of € 400 te bedragen! Volgrecht voor erfgenamen geldt in alle landen behalve het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Malta Luxemburg, Oostenrijk en Nederland.

Voor kunstenaars van wie werk wordt verkocht via de kunsthandel

VOLGREcHT

VERKOcHT

Door uitstel van het volgrecht voor erfgenamen lopen ook de erven van Lucebert tot 2012 vergoedingen mis. Dit werk is in juni 2009 verkocht bij Christie’s in Amsterdam voor € 7.500.

Als er volgrecht voor erfgenamen zou gelden, zou de vergoeding voor de rechthebbenden € 300 bedragen. Dat is 4% van de verkoopprijs.

wAT VINDT U?

is dE AuTEuRswET wEL uP-To-dATE?

Is de Auteurswet nog wel afgestemd op het moderne informatietijdperk? ‘Verveelvoudigen en openbaar maken’ is nog maar een kwestie van een muisklik. Staat het auteursrecht de vrijheid van informatie en creatie in de weg? Of valt dat allemaal wel mee?

Beeldmakers en –gebruikers geven hun mening.

Rudolf van Wezel uitgever BIS Publishers

“Uitgevers exploiteren het werk van auteurs, en daar hoort bij dat de auteurs – dus ook de beeldmakers – daarvan profiteren. Met dat basisprincipe ben ik het helemaal eens. Alleen is het praktisch gezien soms ondoenlijk om alle rechten goed te regelen. We leven in een cultuur van hergebruik en remixen, ik krijg regelmatig voorstellen voor boeken boordevol beelden van over de hele wereld. Vaak heel interessante projecten, maar het is dan niet te doen om alle makers te achterhalen en bereiken. En dan kunnen achteraf uit onverwachte hoek fikse claims komen. Daarnaast is er ook het financiële aspect. Ik zou beeldmakers graag als auteurs willen behandelen conform het standaard contract van de Uitgeversbond. Maar als je de vergoedingen per afbeelding in zo’n verzamelwerk bij elkaar optelt, wordt dat al snel het tienvoudige van de geldende tarieven voor de auteur of samensteller van een boek. Een bedrag dat niet meer in verhouding staat tot de economie van een boek. Soms vormen de auteursrechten dus zo’n obstakel dat ik afzie van publicatie. De Auteurswet is niet afgestemd op het maken van boeken met honderden beelden van verschillende makers.Er zijn wel meer dingen waarover ik me kan verbazen. Ik heb ooit een monografie van een ontwerper uitgegeven waarin een afbeelding stond van een fotokalender waarvoor de ontwerper de typografie had verzorgd. Op die afbeelding was ook een foto zichtbaar. Twintig jaar na dato moest ik een schikking treffen met de fotograaf. De ontwerper had hem niet om toestemming gevraagd voor het plaatsen van de afbeelding. Dat vond ik wel wat ver gaan.”

Paul Keller projectleider Creative Commons Nederland

“Toen de Auteurswet in elkaar werd gezet, bestond de radio nog niet eens. Het openbaar maken van auteursrechtelijk werk was voorbehouden aan een vrij selecte groep professionals. Maar in de afgelopen 25 jaar is dat zó drastisch veranderd, dat de wet niet meer van deze tijd is. Met de intrede van het internet is het verspreiden en openbaar maken van beeldmateriaal ineens iets heel anders geworden.

We stellen goed uitgewerkte, gestandaardiseerde licenties ter beschikking voor degenen die hun werk kosteloos willen delen met anderen en het zo toevoegen aan de commons. Dat maakt hergebruik makkelijker en stimuleert nieuwe creaties en innovaties. Zie de commons als een poel vol culturele goederen waar iedereen in mag vissen mits hij of zij zich aan een aantal basisregels houdt. Creative Commons is in eerste instantie dus niet bedoeld voor professionals die van hun creatieve werk moeten leven. Toch zouden zij er ook voor kunnen kiezen bepaalde werken vrij te laten circuleren bij wijze van free publicity. Wij zien de CC-licenties als een alternatief bínnen het auteursrecht en niet vóór het auteursrecht.”

Peter van Beek fotograaf

Met een muisklik op een website kun je een foto of videoclipje aan je oma in Zuid- Afrika laten zien. Een vorm van niet-commercieel gebruik, dat zomaar wel als commercieel gebruik gezien kan worden. De wet gaat daarin veel te ver: hij beschermt transacties die niet beschermd hoeven te worden. Voor mijn foto’s op flickr.com heb ik bijvoorbeeld geen auteursrechtelijke bescherming nodig, maar de Auteurswet dringt je die bijna op.

Vanuit die gedachte is in 2003 het initiatief Creative Commons opgezet, waarbij je de situatie omdraait. In plaats van alle gebruikers te verplichten om toestemming te vragen aan de maker, kan de laatste ook van tevoren toestemming geven voor vrij gebruik door anderen, mits je zijn naam vermeldt.

“Ik snap wel dat het een beetje krom lijkt. Als ik een foto maak voor De Telegraaf, krijg ik daarvoor betaald. Als De Volkskrant hem vervolgens ook wil plaatsen, moeten ze hem bij Hollandse Hoogte kopen en dan krijg ik er nog een keer iets voor betaald. Uiteindelijk is het niet krom, want De Volkskrant wordt er ook beter van. En dan is het logisch dat ik daar een deel van meepik, want het is mijn foto. Wie verdient aan mijn werk, zal mij ook iets moeten betalen. Je moet sowieso toestemming aan me vragen, want ik heb ook nog eens te maken met de mensen die op die foto staan afgebeeld. Als ik voor het blad PSY een foto maak van een psychiatrische patiënt, kan ik me zo voorstellen dat die patiënt of zijn familie er niet op zit te wachten dat die foto ook wordt gebruikt voor de cover van een reader op de universiteit.

Bij fotografie is het eigenlijk nog heel simpel en direct, het is mijn foto, dus je vraagt mij om toestemming. Bij muziek is dat al veel ondoorzichtiger. Ik zou liever rechtstreeks aan Bono van U2 betalen dan aan al die organisaties die daartussen zitten.”

wAT VINDT U?

Lotti Heyboer

weduwe van Anton Heyboer

“Je kunt zeggen dat dit de tijd is van vrij informatieverkeer, maar onder dat mom wordt wel heel veel gestolen. Je kunt de maker toch gewoon om toestemming vragen? Ik snap dat met name op internet de verleiding groot is om even een plaatje te gebruiken, maar het blijft een vorm van inpikken. Ik vind dat degene die de tijd en moeite heeft genomen om iets te maken, daar zeggenschap over moet houden. We vragen vaak helemaal geen vergoeding voor het werk van Anton, omdat het ook een beetje reclame is als het ergens in komt te staan.

Sinds een maand zijn we lid van Pictoright. Ik hoop dat mensen die het werk willen gebruiken op een manier die ook voor ons positief werkt, toestemming aan ons vragen. Anders krijgen ze dus een rekening van Pictoright. Zomaar gebruiken hoort niet.

Misschien dat Pictoright ook iets kan doen aan alle vervalsingen die in omloop zijn. Er worden aan de lopende band vervalsingen gemaakt en te koop aangeboden als echte Heyboers. Heel veel mensen worden hierdoor gedupeerd.”

Systeem met figuren © Anton Heyboer

PRAKTIscH

VoLGREChT

CoLoFon

PRiMAiRE REChTEn

De aansluiting voor Primaire Rechten komt overeen met de vroegere aansluiting bij Stichting Beeldrecht. Dit is de meest uitgebreide aansluitingsvorm. Bent u autonoom kunstenaar, kunstfotograaf, architect, industrieel ontwerper of een andere visuele maker die normaal gesproken niet in opdracht van uitgeverijen van gedrukte media werkt? Wordt uw werk gepubliceerd in de gedrukte, digitale of visuele media zonder dat u daar afspraken over heeft gemaakt? Het bijhouden wat waar verschijnt, het regelen van de licenties, en het innen van de vergoeding kunt u aan Pictoright uitbesteden. Dat scheelt veel traceerwerk, telefoontjes, administratie en onderhandelen met redactiemedewerkers. En u bent ervan verzekerd dat uw werk alleen gebruikt wordt met uw toestemming en tegen een redelijke vergoeding; Pictoright treedt actief op tegen inbreuk.

Contributie

Wie zich aansluit voor het beheer van de primaire rechten, komt meteen in aanmerking voor de opbrengsten uit collectieve rechten en onze juridische bijstand. De contributie bedraagt € 45 per jaar. Voor rechtspersonen is de contributie € 90 per jaar.

CoLLECTiEVE REChTEn

De tweede vorm is de aansluiting voor collectieve rechten. Veel beeldmakers die zich hiervoor aansluiten, zijn illustrator, grafisch ontwerper of fotograaf. Worden uw foto’s, illustraties of ontwerpen afgebeeld in boeken, tijdschriften en kranten of vertoond op tv? Er wordt geld geïnd voor het lenen, kopiëren en via de kabel verspreiden van beelden, ook als u hier geen claim voor indient. Dit zijn de collectieve vergoedingen, die uit praktisch oogpunt niet individueel te innen zijn. Pictoright is de wettelijk aangewezen stichting die dit geld verdeelt onder degenen die er recht op hebben. Om voor een vergoeding in aanmerking te komen, hoeft u zich alleen maar aan te melden. Dat kost niets, maar kan wel geld opleveren. Wij vragen ieder jaar om een lijst van publicaties waarin uw werk de afgelopen jaren is verschenen. Aan het eind van het jaar ontvangt u een overzicht van de vergoedingen die we aan u uitkeren.

Aansluiten kost niets

Een aansluiting voor collectieve rechten kost niets. Het is puur een kwestie van bijhouden en doorgeven wat u gepubliceerd heeft. Leden die enkel aangesloten zijn voor collectieve rechten kunnen echter geen aanspraak maken op de juridische bijstand van Pictoright. Beeldmakers kunnen hiervoor meestal terecht bij hun beroepsorganisatie.

Speciaal voor beeldend kunstenaars en kunstfotografen is er ten slotte de aansluiting voor volgrecht. Dit gaat over werk dat wordt doorverkocht via de kunsthandel. De kunsthandelaar is wettelijk verplicht de maker te laten meedelen in de winst door hem een percentage van de verkoopprijs te geven. Originele tekeningen, gravures, prenten, zeefdrukken, foto’s, beeldhouwwerken, keramiekstukken en glaswerk in een beperkte oplage kunnen allemaal in aanmerking komen voor een volgrechtvergoeding. Dus als uw werk in binnen- of buitenland wordt verkocht via veilingen, galeries of kunsthandelaren, loont het de moeite Pictoright te machtigen voor de incassering van een volgrechtvergoeding. Er gelden wel een aantal voorwaarden om in aanmerking te komen voor een vergoeding. De belangrijkste daarvan is dat de doorverkoopprijs minimaal € 3.000 is. Toch is het ook voor kunstenaars die nog geen werk verkopen boven de € 3.000 zinvol om zich aan te sluiten: in de toekomst kan uw werk in waarde stijgen en bij doorverkoop heeft u wellicht wél recht op een percentage van de winst.

Aansluiten kost niets Aansluiten voor volgrecht is gratis; er wordt wel een kleine provisie op het geïncasseerde bedrag ingehouden ter dekking van de kosten. Pictoright incasseert niet alleen bij de veilinghuizen, maar bij alle professionele partijen in Nederland.

REPARTiTiEs

In december zijn enkele repartities gepland. Kijk voor meer informatie op onze website.

Redactie & productie Marcel van de Graaf, Pictoright Eindredactie Willemijn de Jonge, Mijnwerk

Vormgeving De Designpolitie, Amsterdam

Dit is een uitgave van Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers. Pictoright verdeelt collectieve vergoedingen, exploiteert primaire rechten, verleent juridische bijstand en zet zich in voor een betere auteursrechtelijke positie van visuele makers. Dit blad verschijnt twee keer per jaar om aangesloten beeldmakers en relaties op de hoogte te houden van de ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en de werkzaamheden van Pictoright.

Mocht u naar aanleiding van de inhoud opmerkingen of vragen hebben, stuur dan een e-mail naar redactie@pictoright.nl Pictoright

REcHT OP BEELD

ZoEK dE ZEVEn REChTEn

intellectueel eigendom is overal; op bijna alles wat je ziet rusten rechten. op deze foto zijn er zo zeven aan te wijzen. wie de foto wil publiceren, moet in ieder geval de fotograaf om toestemming vragen.

AuTEuRsREChT VAn dE ARChiTECT

Voor redactioneel gebruik is het normaliter toegestaan om zonder toestemming de buitenkant van het gebouw af te beelden. Vraag voor afbeelding van het interieur of architectuurdetails wel toestemming aan de architect of Pictoright.

MERKREChT oP hET LoGo

Bij redactioneel gebruik zonder echte nadruk op het logo (incidenteel gebruik), is dit normaal gesproken geen probleem.

PoRTRETREChT VAn dEZE dAME

Recent heeft een rechter geoordeeld dat redactioneel gebruik van een foto met zo’n joggende moeder (geen bekende Nederlander) geen inbreuk op portretrecht opleverde, maar hier is onder juristen veel onenigheid over. Wie het zekere voor het onzekere wil nemen, vraagt toestemming.

VRiJE nATuuR

In Nederland bestaat er nog geen boomof struikrecht… openbaar groen kun je vrij publiceren. Maar pas bij bonsaiboompjes op voor het kwekersrecht!

ModEL- En AuTEuRsREChT oP dE BuGGY

Je mag deze buggy niet namaken, maar in veel gevallen zal het geen probleem zijn hem redactioneel af te beelden.

oCTRooi- En MERKEnREChT oP dE BuGGY

In dit soort producten zijn vaak allerlei uitvindingen verwerkt waarop octrooien kunnen rusten. Ook zijn er bijna altijd merken op aangebracht, waarop een merkrecht kan rusten.

AuTEuRsREChT VAn dE FoToGRAAF

Vraag hem toestemming voor publicatie.

© Gerrit Serné