ARCHIWUM FOTOGRAFICZNE OKL
PSZCZELARSTWO
Wykład z pszczelarstwa prof. Józefa Kowalskiego, II kurs leśny, szkoła średnia w Żyrowicach, kwiecień 1936 r.
W zbiorach fotograficznych Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie znajduje się kilka ciekawych zdjęć z lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku, na których uwieczniono dawne pszczelarstwo. „Kiedy wyginą pszczoły, rodzajowi ludzkiemu pozostaną już tylko cztery lata”. Słowa te – choć nie ma na to dowodów, przypisuje się je Albertowi Einsteinowi – skłaniają do przemyśleń i dyskusji, bowiem rola pszczół w środowisku i ich wpływ na życie człowieka rzeczywiście są niepodważalne. Mikroskala fizyczna tych organizmów ma wpływ na makroskalę świata. Póki nic złego się nie działo, przeciętny obywatel naszego globu nie miał nawet świadomości, jak ludzkość jest uzależniona od tych owadów. By sobie tę zależność unaocznić, można też przywołać efekt motyla lub domina. Pszczoły zapylają aż 77 proc. gatunków roślin, z których są wytwarzane produkty spożywcze. Z Programu Środowiskowego ONZ (United Nations Environment Programme – UNEP) wynika, że 84 proc. z dwustu sześćdziesięciu czterech gatunków roślin uprawianych w Europie wymaga zapylania przez owady, głównie pszczoły, mało tego, wyłącznie te ostatnie zapylają 90 proc. roślin nieuprawnych. Dlatego
14
już od kilku lat zwraca się na pszczoły większą uwagę, obchodzone są dni im poświęcone, dba się o lepsze warunki ich bytowania, zachęca do wysiewania roślin miododajnych. Stare fotografie przekonują, że dla leśników nie są to zagadnienia nowe, a prowadzenie pasieki było wśród nich, i nadal jest, częstym zajęciem. O dawnej jego randze niech świadczy fakt, że było niegdyś nawet osobnym przedmiotem szkolnym. Na przykład w Państwowej Średniej Szkole Rolniczo-Leśnej w Żyrowicach młodzi adepci leśnictwa uczyli się wszystkiego o pszczołach i prowadzeniu pasieki. Fotografia z 1936 roku przedstawia jedną z lekcji terenowych przy ulu w sadzie szkoły. Pszczoły to nie tylko pasieki. Pierwotną formą pozyskiwania miodu było bartnictwo, które polegało na utrzymywaniu owadów w barciach, czyli wydrążonych i odpowiednio przygotowanych dziuplach w grubych drzewach leśnych. Choć w XIX wieku były one już rzadkością, niemniej jednak gdzie-
niegdzie i później jeszcze się ostały, jak choćby na terenie Nadleśnictwa Dawidgródek (dzisiejsza Białoruś), co dokumentuje zdjęcie z 1937 roku z podpisem na odwrocie: „Sosny barciowe (użytkowane)”. Inne fotografie przedstawiają leśników w swoich pasiekach, a część – niezwykle ciekawa – pokazuje dział pszczelarstwa na wystawie ogrodniczej zorganizowanej w 1942 roku w niemieckim obozie dla oficerów (Oflag VII A) w Murnau w Górnej Bawarii. Dzięki zeszytowi z notatkami nieznanego autora wiadomo, że w latach 1940–1941 odbywał się tam kurs pszczelarski prowadzony przez pułkownika Słanasza, który przygotowywał do założenia i prowadzenia własnej gospodarki pasiecznej w realiach powojennych. Być może ten i inne kursy zaowocowały wystawą ogrodniczą, z której pochodzą wspomniane zdjęcia. Joanna Kostka
