Van Verre 294 - NL

INHOUD VAN VERRE nr.294

RUBRIEKEN

ALUMNI VAN VERRE

ARABISCHE

WERELD

THEMA ONDERNEMEN IN DE ARABISCHE WERELD

16 Inleiding

18 “In Dubai lijkt het wel de Verenigde Naties. Ik vind het fascinerend.” Kees Hoving (19870052) co/ceo van Deutsche Bank Middle-East & Africa legt uit hoe de verhoudingen liggen op het Arabisch schiereiland.

22 Geslaagde studiereis! Een groep MBA-studenten van het Global Immersion Program vloog naar Dubai. Voormalig minister van financiën Jan Kees de Jager (19870056) was o.a. gastheer met zijn bedrijf Easy Generator.

23 Ing. Rob Huisman (19890519) is commercial manager van Qatar Railways Company in Doha: “Qatari nemen geen halve maatregelen.”

27 Klaas Keuning (20139947) manager van Shell, over zijn Irak missie: “Ik heb in Basra ondernemerschap kunnen ondersteunen.”

30 Ir. Gerard Lubbinge MBA (20040415) richt in Doha voor Heerema Marine Contractors een lokale organisatie in. “Een groep jonge Qatari bekleedt hoge posities binnen staatsbedrijven, maar je beproeft hun onzekerheid.”

34 Mr. Bartel Berkhout (20060402) MBA, director & co-founder SPORTSINQ & Sports Leadership Institute, is betrokken bij de sportontwikkeling in het Emiraat Sharjah

38 Charles Menkhorst (19920932) MBA werkt al 14 jaar als CEO van havenbedrijven in Jebel Ali. Dubai is voor hem een magische plek.

40 Remco Brouwer (2013341) business manager van het Hamad Medical Corporation Neuroscience Institute in Qatar. “Het mag hier wat kosten!”

43 De Cleveland Clinic, een ziekenhuis in Abu Dhabi, behoort tot de absolute wereldtop! Vincent Bouw (19990310) is daar director Learning, Talent Development & Total Rewards.

44 Ing. Eric Tolsma (19870531) werkt vanuit Dubai voor het Amerikaanse bedrijf USP&E, gespecialiseerd in ‘power stations.’ Hij haalde een project in Koerdistan binnen.

47 Zakelijk talent Claudia Dayoub (20170803) wil een rolmodel worden voor Egyptische vrouwen. Aan een traditioneeel huwelijk moet ze even niet denken.

10 B ericht uit Colombo: Clearing out mismanagement in Sri Lanka! Na Nyenrodiaan Wim Kok is Dinesh Gunawardena (19680601) de tweede alumnus die de functie van premier heeft bereikt. Hij gaat enorme uitdagingen aan in Sri Lanka, nadat politieke rellen een land dat op het punt stond failliet te gaan, wakker hebben geschud.

12 Van Verre, bericht uit Londen Highs and Lows in the UK in 2022: what a year! Correspondent Ivo Knottnerus (20010413) heeft zich geen moment verveeld.

14 PITCH: Van bier naar mentale gezondheid! OOPKOP brengt kwalitatieve, gecertificeerde behandelaars samen met een landelijke dekking. Van Verre legde medeoprichter van OOPKOP Reinier de van der Schueren (MSc20060100) een enkele startersvragen voor.

09 BENEFITS 56 TUMTUM 1 58 TUMTUM 2 59 Privé nieuws

REPORTAGE

08 “WE MOGEN NIET OPGEVEN, NOOIT!”

Alumnus (19990431) Olena UrmeyPrikhodko, geboren en getogen in Odessa, zet haar ervaring en vaardigheden in als vrijwilliger voor haar geboorteland Oekraïne.

Ondernemen in de

S ERIE

50 TOPVROUWEN

“Diversiteit is als een ruwe diamant die moet worden geslepen om te gaan schitteren,” zo zegt mr. Marguerite Soeteman-Reijnen (19850161) die bestuursvoorzitter is van de Aon Holdings Board. Ze heeft er een internationale carrière van 32 jaar opzitten bij het Amerikaanse concern Aon. Bestuurders zullen zwaar moeten inzetten op meer vrouwen, minderheden en spreiding van talenten, om de onzekerheid van de toekomst aan te kunnen, zo is haar overtuiging.

54 “Succes is heel lang masculien geweest.” Alumnus mr. Marguerite Soeteman-Reijnen (19850161) is een van de succesvolste Nederlandse topvrouwen. Als commissaris en maatschappelijk bestuurder neemt ze geen blad voor de mond. In deel 2 van een diepgaand interview kraakt ze harde noten.

COLUMNS 03 Hoofdredactioneel Oele Steenks: Werken in Arabische landen is topsport! 07 Prof. dr. Haico Ebbers, hoogleraar internationale economie NBU: Lessen uit Dubai

Werken in Arabische landen is topsport!

e achtste finales van het WK Voetbal in Qatar starten op 3 december. Het kan heel goed zijn dat onze alumni aan het beeldscherm gekluisterd zijn om de verrichtingen van het Nederlands elftal te volgen, wanneer deze editie van het Nyenrode Alumni VCV magazine Van Verre op de mat valt. Hopelijk zijn de wedstrijden tot dan zonder incidenten verlopen, aangezien het duidelijk is dat de FIFA-keuze voor Qatar internationaal gevoelig ligt, om het voorzichtig uit te drukken. Het heeft echter weinig zin om achteraf te klagen over de werkomstandigheden tijdens de bouw van de stadions en de benodigde infrastructuur, hoe pijnlijk die ook geweest mogen zijn.

De alumni die in de landen van het Arabisch schiereiland werken, verdienen volledig respect, want hun functies vragen om continue alertheid. Ondanks de immense rijkdom van de families die de macht in handen hebben, voelen de kroonprinsen, emirs en sjeiks onzekerheid bij het leiden van hun miljardenimperia.

Zij moeten vertrouwen op ingehuurde financiële adviseurs, die voor hen de beste internationale deals horen af te sluiten. Die afhankelijkheid kan leiden tot onvoorspelbaar gedrag van machthebbende multimiljonairs ten opzichte van hun expat management. Gemiddeld houdt een westerse manager het vijf tot zeven jaar vol in een Arabische onderneming. Wie langer meegaat heeft unieke expertise en uitmuntende management skills.

Zo hebben we in Qatar een interview met Rob Huisman (19890519), die commercieel manager is van Qatar Railways Corporation. Hij is nauw betrokken geweest bij de bouw van een nieuwe metrolijn van 75 kilometer met 37 stations, die de 8 WK-stadions met elkaar verbindt. Het is een project van 20 miljard US-dollar geweest dat werd uitgevoerd tussen 2012 en 2019. Huisman benadrukt dat bij het metroproject de veiligheid in de bouwput optimaal is bewaakt, maar betreurt enkele doden.

Ook in Doha is Gerard Lubbinge (20040415) gestationeerd. Hij werkt als commercial manager voor Heerema Marine Contractors. Hij hoopt offshore-megaorders weg te slepen, want Qatar gaat de productie van LNG enorm opschroeven van 2026 tot 2032. Hij zit dus boven op het energiebelang, dat sterker is dan de afkeurende meningen over het WK.

Co-CEO Middle East & Africa van de Deutsche Bank Kees Hoving (19870052) overziet de financiële verhoudingen tussen Saoedi-Arabië, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten. Hij wijst erop dat Saoedi-Arabië een woestijnland is dat grote investeringen moet doen om te moderniseren.

Over woestijn gesproken, Eric Tolsma (19870531) werkt voor het Amerikaans-ZuidAfrikaanse bedrijf USP&E, dat is gespecialiseerd in het bouwen van ‘powerstations’, mobiele elektriciteitsvoorzieningen. Hoe ruiger de omstandigheden in bijvoorbeeld Saoedi-Arabië, Irak, Syrië of Yemen, des te aantrekkelijker zijn de marges. Terug dan naar de sport. De regeringen en staatsbeleggingsbedrijven in onder andere SaoediArabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar hebben zwaar geïnvesteerd in de internationale topsport. Bartel Berkhout (20060402), director van het Sports Leadership Institute & SportsinQ, geeft een overzicht van dit miljoenenbal! ♦

Van Verre! Oele Steenks, hoofdredacteur

CORINA BLOKLAND (20070305)

Corina Blokland (20070305) is voorzitter van Nyenrode Alumni VCV. Zij deed PTMSc en EMBA op Nyenrode en is ondernemer.

Te gast zijn en gasten zich thuis laten voelen!

Ondernemen in de Arabische wereld is niet iets waar ik dagelijks mee te maken krijg met mijn eigen bedrijven. Dat neemt niet weg dat we de laatste tijd zien dat het werken en handelen met Arabische landen niet meer weg valt te denken uit het internationale zakenleven. Ik ken veel alumni die al jarenlang actief zijn in diverse Arabische landen en het daar goed naar hun zin hebben, ook al is het functioneren soms uitdagend. De culturele verschillen met de westerse of Chinese cultuur zijn groot. Al moeten we ervoor waken om niet alle landen over één kam te scheren. Dat begrippen als diversiteit en inclusie in sommige Arabische landen een compleet andere lading hebben dan bij ons, neemt niet weg dat er ook behoorlijke verschillen zijn tussen de Arabische landen zelf.

In deze Van Verre komen alumni aan het woord uit Egypte, Saoedi-Arabië, Dubai, Abu Dhabi, Qatar en Irak. Voor deze Nyenrodianen geldt dat ze moeten werken in de lokale omstandigheden en in wezen te gast zijn in de diverse landen. Het thema laat zien dat er duidelijke verschillen zijn in progressie ten aanzien van het naleven van internationale mensenrechten. Neem een land als SaoediArabië waar vrouwen eindelijk meer rechten en maatschappelijke kansen lijken te krijgen, zeker als het gaat om studeren en carrière maken. De verandering gaat misschien traag in onze ogen, maar ieder stapje is er een. Een mooi interview met alumnus Marguerite SoetemanReijnen, bestuursvoorzitter van Aon Holdings, geeft inzicht in hoe we het in Nederland eigenlijk doen en waar onze eigen verbeterpunten liggen.

En over ‘dichterbij huis’ gesproken; inclusie en diversiteit is ook een belangrijk thema op Nyenrode. Het gaat niet alleen om de opleidingen en hoe we studenten voorbereiden

op het zakendoen in andere culturen. Ook rijst de vraag hoe we ervoor zorgen dat NBU en VCV aantrekkelijker worden of blijven voor internationale alumni. Voelen ze zich bijvoorbeeld op onze campus en bij onze events ook thuis?

In de nieuwsbrief van november heb ik al gesproken over het cultuurplan en de ambities die we hebben om een cultuur op Nyenrode neer te zetten waar mensen zich gewaardeerd, gerespecteerd, maar vooral ook sociaal veilig voelen. Soms is het noodzakelijk om naar onszelf te kijken en te reflecteren op wat we beter of anders kunnen doen.

Daarnaast wil ik stilstaan bij het hoofdbestuur en met name het vertrek van onze Commissaris Marketing en Communicatie. Iris Kisjes, ik wil je bedanken voor je inzet de afgelopen jaren! Je geeft het stokje over aan Edgar Keehnen die met veel energie aan de slag gaat. We hebben ook een nieuwe Commissaris Kringen mogen verwelkomen in de persoon van Niels Bossink. Fijn dat je er bent.

Tot slot heb ik in de Raad van Afgevaardigdenvergadering van 3 november bekend gemaakt dat ik binnenkort mijn functie als voorzitter van het NA VCV hoofdbestuur zal neerleggen. Ik hoop in het voorjaar de trotse moeder van mijn eerste kind te worden. Ik zal het druk krijgen met het combineren van dit nieuwe leven met mijn werk. Hoe zeer ik het ook betreur, mijn voorzitterschap zit er bijna op. Ik prijs mij gelukkig met een bestuur waar mensen opstaan om het stokje over te nemen en met veel energie de vereniging zullen leiden. Ik wens jullie veel leesplezier toe! ♦

Van Verre, Corina Blokland Voorzitter

AGENDA

15-12-2022

Kerstborrel 19-12-2022

Interkringen 21-01-2023

Nieuwjaarsborrel Heeren Vijf van Weleer 16-02-2023 Investorday 2023 22-03-2023

Kring Commissarissen bijeenkomst

Voor aanmeldingen en meer informatie: nyenrodealumni.nl en Nyenrode Alumni VCV Office, info@nyenrodealumni.nl, telefoon 0346 - 291 513

17E TENTOONSTELLING ART FUND NYENRODE

Vanaf 29 november sieren de 28 imposante Light objecten van het jaarlijkse kunstevenement Amsterdam Light Festival de gangen op de eerste verdieping van het Albert Heijn-gebouw in Breukelen. Felix Guttmann (19770041), alumnus en initiator van dit festival heeft zelf de tentoonstelling geopend in het bijzijn van genodigden.

De 17e tentoonstelling van Art Fund Nyenrode zal tot medio juni 2023 te bezichtigen zijn. Een speciale catalogus met alle foto’s van de kunstwerken, inclusief achtergrondinformatie van de createurs van de Light objecten, zal bij het Servicepoint in Breukelen te verkrijgen zijn voor 10 euro.

Ook zal er een bijzonder kunstobject: ‘Absorbed by Light’ van ontwerper Gali Mei Lucas en uitgevoerd door beeldhouwer Karolina Hinz bij het AH-gebouw geplaatst worden.

NYENRODE ALUMNI VCV NIEUWS

De Refreshment Day 2022 vond op 18 november plaats. Het thema was ‘Transform Now’. Dat gold niet alleen voor de enthousiaste alumni in de zaal, maar ook voor de volgers online; en dat was een ‘global journey’ want de happening was online te volgen in het Engels. Dus ook de vele buitenlandse alumni konden genieten van de nieuwste inzichten. Wat moet je nu doen om zelf direct een significante bijdrage aan een betere, duurzamere wereld te leveren? De alumni kregen eerst een energizer van Kim van Keulen en leerden elkaar kennen, daarna werden ze getriggerd door prof. Anke van Hal met modellen en theorieën om vervolgens via Bert van Son te horen hoe hij met Mud spijkerbroeken een geweldig sustainable bedrijf heeft opgezet en de grote uitsmijter was Farid Tabarki, die in een sneltreinvaart iedereen bijpraatte over de laatste trends & ontwikkelingen. De boodschap is helder: we leven in turbulente tijden, het is nu tijd om ons klaar te maken voor de toekomst! Transform Now! Ook dank aan de sprekers Diederik van Zantwijk (20190805), Maurits Graaf (20190830), en moderator Vanessa Buisman (19910203).

GIVING BACK

Als studenten van Nyenrode Business Universiteit komen de controllers en accountants regelmatig op het landgoed en in het kasteel en weinig in aanraking met de buren en daar wilden ze op 26 november verandering in brengen. Alle bewoners uit de gemeente Stichtse Vecht en omgeving Utrecht waren zaterdag 26 november (10:00 - 15:00) uitgenodigd voor “Giving Back to our neigbours”, een financiële bijspijkerdag over beleggen, investeren, cryptovaluta, belastingen, ondernemen, het verduur-zamen van je huis en meer! Via een lokale campagne, hebben meer dan 200 lokale bewoners zich aangemeld.

KERSTBORREL

De VCV gaat het jaar 2022 dit jaar in stijl afsluiten met een feestelijke borrel. Het mag weer!! Op 15 december ben je vanaf 17 uur welkom in het Koetshuis. We hopen samen met jou een hapje en een drankje te kunnen doen om dit onvergetelijke jubileumjaar, want 75 jaar Nyenrode, af te sluiten. Meld je aan via ons platform!

Op donderdag 16 februari 2023 organiseert Nyenrode Alumni VCV het jaarlijks terugkerende Investorday ‘Helping you to scale up your business’. Een uiterst actueel thema, want geld lenen gaat een stuk moeilijker! Op de Investor Day krijgen vier scale-up ondernemers de kans om zijn of haar bedrijf en investeringsvraag te presenteren aan geïnteresseerde investeer-ders, mede-ondernemers, studenten en alumni. Geef je op; Info@nyenrodealumni.nl

HET NIEUWE VAS-BESTUUR STELT ZICH VOOR

Een jaar later werd ik lid van de activiteitencommissie bij de VAS. Dat is mij de afgelopen jaren zo goed bevallen, dat ik nu onderdeel zal uitmaken van het bestuur als voorzitter van de activiteitencommissie! Naast mijn activiteiten bij de VAS, houd ik mij graag bezig met tennis, honkbal en golf. Verder ben ik actief bij de scouting en Rotaract. Heel graag tot ziens op de activiteiten van de VAS!

Voorzitter VASSA’s: Chérie Offenberg

Afgelopen september is het nieuwe bestuur van de Vereniging van Accountancystudenten (VAS) voor studiejaar 2022-2023 aangetreden. In deze uitgave stellen zij zich graag aan u voor.

President: Delano Tolhuisen

Ik ben 25 jaar oud en geboren en getogen in Arnhem. Na twee jaar penningmeester te zijn geweest, wil ik graag in mijn functie als voorzitter van de VAS onze vereniging nóg meer onder de aandacht brengen. Het is een erg toffe en toegankelijke vereniging met leuke en interessante activiteiten het hele jaar door! Ik ben een sociaal persoon en vind het leuk om actief bezig te zijn. Zo ben ik naast de VAS betrokken als redactielid bij The Accountables en penningmeester bij mijn scoutinggroep. In mijn vrije tijd squash ik graag en vind ik het leuk om te kickboksen of te dansen. Ook vind ik het heerlijk om op reis te gaan en doe ik graag een drankje met vrienden.

Vice-voorzitter: Victor Smorenburg

Ik ben 23 jaar jong en sinds september 2020 bestuurslid van de vereniging van accountancy studenten. Ik woon sinds een paar jaar in het mooie Utrecht. Momenteel net de bachelor

afgerond en begonnen aan de master!

De dingen die ik leuk vind naast het werkende leven zijn voornamelijk terrasjes pakken met vrienden en eens in de zoveel tijd een stedentrip om zoveel mogelijk te verkennen. Ik zit (administratief) op voetbal, daarnaast doe ik aan hardlopen, tennissen en zeilen.

Penningmeester: Rick Voogd

Ik ben 24 jaar oud en kom uit Alkmaar. Momenteel ben ik bezig met het tweede jaar van de Master Accountancy en ben hiervoor reeds zes jaar werkzaam geweest in de accountantspraktijk.In mijn vrije tijd vind ik het heerlijk om mijn energie kwijt te kunnen op de squashbaan. Zowel recreatief als in competitieverband. Als ik ergens voor ga, dan ga ik er helemaal voor. Ik ben nieuwsgierig, pragmatisch en ik hou ervan om met andere gemotiveerde mensen samen te werken. Ook hoop ik met mijn kennis en kunde een waardevolle bijdrage te leveren aan het bestuur. Ik kijk in ieder geval met groot genoegen uit naar het komende jaar!

Voorzitter activiteitencommissie: Anne Kock

Ik ben in september 2019 gestart met de accountancy bachelor op Nyenrode.

De JCV is verheugd te kunnen melden dat het eerste damesdispuut van de studentenvereniging is opgericht. Het nieuwe dispuut genaamd Carte Blanche, is opgericht door vier vrouwelijke BSc studenten. Carte Blanche betekent dat leden de vrijheid hebben om te komen en gaan wanneer ze willen en om als groep fris te beginnen en om vanaf het begin hun eigen herinneringen en een band te creëren. De motivatie voor het starten van dit dispuut is om een sterke band te creëren tussen de vrouwelijke studenten van de verschillende opleidingen die op de Amsterdam campus worden aangeboden, iets wat ze op dit moment soms missen. Momenteel onderzoeken ook de mannelijke leden van de JCV de mogelijkheid tot oprichting van een herendispuut.

Ik ben 24 jaar oud, zit in het tweede jaar van mijn Bachelor Accountancy en ben daarnaast, op dit moment, woonachtig in Amstelveen. Voordat ik aan mijn bachelor accountancy begon, heb ik 5 tussenjaren gehad waarin ik een 9 maanden durende wereldreis heb gemaakt, twee jaar woonachtig in Thailand ben geweest en daarnaast fulltime werkzaam ben geweest binnen de hotelbranche. In mijn vrije tijd houd ik van sporten, reizen, sociale activiteiten en muziek luisteren.

Algemeen bestuurslid: Sanne Wiggers Ik ben 22 jaar en zit in het 4e jaar van de Bachelor. Hiervoor heb ik één jaar voltijd accountancy gestudeerd aan de HAN. Ik zocht wat meer uitdaging en was benieuwd naar de link van de theorie met de praktijk zodat hetgeen we leren tijdens de opleiding wat meer gaat leven. Daarom ben ik in september 2019 aan de deeltijdopleiding accountancy aan Nyenrode begonnen en nu dus 3 jaar werkzaam binnen de Audit. In mijn vrije tijd ga ik graag uit eten en/of een drankje doen, ons eigen land verkennen, op vakantie of stedentrip naar het buitenland, op pad met onze golden retriever Max en ik sport incidenteel. ♦

HEEREN V

De keuze voor Nyenrode is voor vele studenten gebaseerd op het unieke campusleven en de praktijkervaring. Of je nu affiniteit hebt met studentenverenigingen of niet, een student die op de campus aankomt, wordt lid van de N.C.V. De sociale cultuur is uniek, want met al onze commissies creëren wij een prachtig studentenleven met en voor elkaar. Met studenten aan het roer, die ieder jaar plaatsmaken voor een nieuw bestuur. Als bestuur moeten wij nu met grote trots en een kleine traan meedelen dat het volgende bestuur is gekozen. We zien vijf individuen, onze opvolgers, die zich moedig hebben opgegeven voor een bestuur jaar zoals wij dat vorig jaar ook hebben gedaan. We zien onszelf terug in onze opvolgers, maar zien ook een verfrissende blik. Een jaar geleden stonden wij daar met z’n vijven. Vijf individuen die zijn uitgegroeid tot een hecht collectief. Een groep die we beschouwen als familie. Het laatste evenement van ons bestuur jaar is geweest, namelijk Jazznight! Wij gaan genieten van onze laatste maand als bestuur. Genieten van al het moois dat de campus ons geboden heeft en nog steeds biedt. Maar vooral gaan we genieten van en met onze lichting. De lichting waar wij een jaar lang keihard mee hebben gewerkt, maar die ons vooral veel liefde heeft gegeven.

Van Verre!

Namens het voltallige LXXVIIe Collegie der Heeren Vijf

PROF. DR. HAICO EBBERS, hoogleraar internationale economie NBU

Lessen uit Dubai

Binnen het vak “New Economic Powers” in het FTMSc programma bespreken we de ontwikkelingen in grote opkomende economieën zoals China, India, Indonesië en Brazilië. Dat doen we vanuit de gedachte dat keuzes in deze landen steeds belangrijker worden voor ons in het westen. Ook de introductie van veel van onze Immersion programma’s beginnen met dit uitgangspunt: “Today’s students will work and live in an environment with new consumers, new competitors, new rules and new business models. For the first time in modern history our graduates will live and work in a world that is not dominating anymore by the west. Hence, the need to discuss the impact of New Economic Powers”.

In dit kader maakt een groep MBA-studenten een studiereis naar Dubai. Natuurlijk is de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) geen grote economische speler met haar 10 miljoen inwoners, waarvan slechts 10% Emirati, maar haar economische beleid en keuzes passen wel in wat we in de grote emerging markets zien: een grote rol voor de overheid, aandacht voor technologie en duurzaamheid en beleid om de economie (verder) te diversifiëren.

Ons thema was “Finance and Sustainability”. De combinatie van deze twee termen klinkt paradoxaal als we aan Dubai denken, maar juist paradoxen en (schijnbare tegenstellingen) brengen nieuwe inzichten; namelijk dat de stereotype beelden vaak te zwart-wit blijken te zijn. Een belangrijk doel van de Immersion programma’s is om de studenten “de andere kant te laten horen en zien”; een andere insteek dan die ze in de lokale media te zien of the horen krijgen. Een van de paradoxen is dat de VAE in termen van inkomen per hoofd van de bevolking een rijk en ontwikkeld land is. Haar inkomen per capita ligt in koopkrachtpariteit zelfs hoger dan dat van Nederland (2022). Tegelijkertijd is het duidelijk dat het ook een land is met derdewereld karakteristieken zoals de afwezigheid van een middenklasse, minimale sociale integratie en mobiliteit, absolute armoede en inkomensongelijkheid. Juist deze paradoxen maakt het zo interessant om dit soort landen te bezoeken.

We hebben enkele banken bezocht - Deutsche Bank, SMBC en Nomura - om te horen op welke manier zij duurzaamheid meenemen bij hun kredietverlening. Ondernemers hebben met ons hun visie gedeeld en managers van internationale bedrijven die opereren vanuit Dubai, hebben het zakendoen in de regio besproken. Ook hebben de studenten een duurzaamheid simulatiespel gespeeld en hebben we een bezoek gebracht aan Sustainable City.

Op de eerste dag van het programma werden enkele karakteristieken van de VAE en Dubai besproken. Er is ingegaan op de federale instituties en de verschillen tussen Dubai en Abu Dhabi. Zo is Abu Dhabi grotendeels afhankelijk van olie gerelateerde sectoren, terwijl slechts 5% van het BBP van Dubai bestaat uit olie-gerelateerde sectoren.

Het belang van Saudi-Arabië voor de Dubai economie werd verschillende malen herhaald: de zakelijke dienstverlening, inclusief de banken zijn vooral gericht op Saudi-Arabië. Tenslotte is ook aandacht gegeven aan het vaste wisselkoersbeleid waarbij de VAE-dirham is gekoppeld aan de Amerikaanse dollar. Door deze koppeling kunnen de VAE- autoriteiten haar monetair beleid niet onafhankelijk gebruiken, maar daar staat tegenover dat men de investeerders veel stabiliteit en zekerheid kan bieden.

Tijdens het Immersion programma in Dubai waren de LES-waarden die we op Nyenrode uitdragen zichtbaar. Het werd duidelijk hoe ingewikkeld het is om als CEO te navigeren in een snel veranderende Arabische omgeving en hoe snel beleidskeuzes soms uitgerold moeten worden. We hebben gezien hoe Nederlandse ondernemers opereren vanuit Dubai. Ze zijn bereid risico’s te nemen en zijn proactief georiënteerd. Tenslotte bleek uit alle bezoeken hoe belangrijk duurzaamheid wordt gevonden. ♦

“We mogen niet opgeven,

als getuigenis zonder commentaar en werd getoond tijdens hoorzittingen van het Amerikaanse congres in 2015.”

Vraag: Hoe verloopt je activiteit voor Razom nu?

Olena Urmey-Prikhodko is een economisch en financieel dataspecialist die haar sporen heeft verdiend in het internationale bedrijfsleven. In Odessa studeerde ze Taalwetenschappen. Olena spreekt vloeiend Russisch, Oekraïens, Engels en Frans. Later voltooide ze op Nyenrode een IMBA Finance. Ze heeft nog contact met de meeste jaargenoten. En met één het bijzonder: Wyatt Urmey (19990442) de man met wie ze naar de Verenigde Staten verhuisde. Olena en Wyatt wonen in North Carolina met een zoon van 18 en een dochter van 17.

Vraag: Je hebt na je komst naar de VS veel vrijwilligerswerk opgepakt. Nam je die motivatie mee uit Oekraïne?

OU: “Nee, integendeel. Er zijn overeenkomsten, maar ook veel verschillen tussen de Amerikaanse en Oekraïense cultuur. Voor migranten is het verbazingwekkend hoeveel functies in de Verenigde Staten uitgevoerd worden door vrijwilligers. Ook bij de

verkiezingen! Het was fascinerend om te zien dat een gecompliceerd systeem dat democratie heet, gebaseerd is op vrijwilligerswerk bij de campagnes en stembussen. Ik raakte betrokken bij de ouderraad van de school van mijn kinderen en werd penningmeester. Er zijn zoveel lage-inkomen gezinnen die in moeilijke tijden afhankelijk zijn van donaties en vrijwilligerswerk. Vrijwilligers hebben een fulltimebaan en doen alle mogelijke moeite doen om een balans te vinden tussen vrijwilligerswerk, loopbaan en gezin. Zo krijg je de inzet en ervaring van professionals. Toen we naar North-Carolina verhuisden werd ik penningmeester en oudervrijwilliger bij FRC Robotics. Dat is een initiatief dat middelbare scholieren in staat stelt om werkervaring op te doen met STEM (science, technology, engineering and mathematics red.) door in een team robots te bouwen. Het vrijwilligerswerk leverde een enorm positieve bijdrage aan mijn integratie in de Amerikaanse samenleving.”

Vraag: Kwam dit alles samen in je vrijwilligerswerk voor Razom, een NGO die is ontstaan uit de Revolutie van de Waardigheid in februari 2014?

OU: “Ja, toen miljoenen landgenoten hun leven riskeerden voor een betere toekomst voor Oekraïne. Degenen die toen niet in Kyiv konden zijn, wilden hun steentje bijdragen om de beweging vanuit het buitenland zo goed mogelijk te helpen. In New York besloot een aantal personen een organisatie op te richten die de Oekraïense vrijheidsstrijd steunden. Ze noemden het Razom for Ukraine, wat "Samen voor Oekraïne" betekent. Zelf heb ik onder meer geholpen bij de vertaling van ‘A Ukrainian Soldier’s Account from the Frontlines’, een documentairefilm van Damian Kolodiy. De film was gemaakt

“Al mijn ervaring en vaardigheden, alles wat ik in het verleden heb geleerd, komt nu samen in mijn vrijwilligerswerk voor Razom en Oekraïne. Mijn talenkennis, financiële en tech achtergrond, mijn persoonlijke inzichten en vrijwilligerswerk op scholen. Ik kan me inmiddels volledig inzetten voor belangenbehartiging, logistiek, fondsenwerving, voorlichting en impactverantwoording.”

Vraag: Hoe is het met je familie? "Al mijn familieleden zijn in Odessa. Ze weigeren om te vertrekken. Iedereen gelooft dat Oekraïne zal winnen en we hebben vertrouwen in onze strijdkrachten en de geallieerden. Vanuit de VS en Europa kunnen we een groot verschil maken - onze strijders en burgers ondersteunen en beschermen met zoveel als nodig is. We mogen niet opgeven, nooit, totdat de oorlog is gewonnen. In de maand oktober alleen al verloor Oekraïne dertig procent van zijn toen nog overgebleven infrastructuur, en zo gaat het land de winter in. Burgerobjecten zijn stelselmatig het doelwit: ziekenhuizen, scholen, kerken, kraamafdelingen, elektriciteitscentrales en warmteopwekkingsinstallaties, allemaal in een poging om paniek te zaaien, ons volk te onderwerpen en uit te putten. Onze vastberadenheid is nog groter na het zien van wat er in bevrijde gebieden is ontdekt: martelkamers, massagraven, bewijzen van verkrachting, gedwongen deportatie van volwassenen en kinderen, duidelijke bewijzen van genocide en oorlogsmisdaden, om maar wat te noemen.”

Vraag: Wij kijken met bewondering naar die enorme vastberadenheid en weerbaarheid van het Oekraïense volk. Hoe leg jij die volharding uit? OU: “Ik ben opgevoed met de gedachte dat de Sovjet-Unie het grootste en

Alumnus (19990431) Olena Urmey- Prikhodko, geboren en getogen in Odessa, zet haar ervaring en vaardigheden in als vrijwilliger voor haar geboorteland Oekraïne. Vanuit de VS volgt ze met afgrijzen de oorlog van Poetin. Ze doet wat binnen haar vermogen ligt om haar landgenoten te ondersteunen en Amerikanen te blijven motiveren hetzelfde te doen.

DOOR JAN VINCENT MEERTENS

NOOIT!”

machtigste land ter wereld was. Toen het rijk uiteenviel begon ik te beseffen hoeveel informatie over het Westen er bij ons is weggehouden en hoe we beïnvloed zijn om te geloven in de Sovjet-Unie. Ook nu zie je hoe die continue propaganda doorsijpelt in de geest van de Russische burgers. Zij worden mentaal gegijzeld en gemanipuleerd om het Russische machtsverhaal te volgen. Zo ben ik ook opgegroeid. Een normale, nieuwsgierige, vrije geest stelt vragen, raadpleegt andere bronnen van informatie. Als kind kreeg ik op mijn kop als ik te veel vragen stelde.”

Vraag: Hoe belangrijk is President Biden als bondgenoot voor Oekraïne?

OU: “Ik ben heel dankbaar voor de steun van de Amerikaanse regering. De Lend Lease wet geeft president Joe Biden meer bevoegdheden om overeenkomsten te sluiten met de regering van Zelensky voor het uitlenen of verhuren van defensiematerieel. Die wet is een enorme steun die de bureaucratie rond militaire steun in grote mate wegneemt.”

Vraag: Hoe moet het verder met de toekomst van Oekraïne?

OU: “Volgens het plan van Poetin zou Kyiv, binnen 3 dagen vallen. Nu zitten we in de 7e maand van de oorlog. Poetin hoopte waarschijnlijk op een Afghanistan-scenario, maar Oekraïne staat en blijft overeind. Minister Blinken (Buitenlandse Zaken, VS red.) zei het op briljante wijze tijdens de VN Veiligheidsraad: ‘Als Rusland stopt met vechten, eindigt de oorlog. Als Oekraïne stopt met vechten, eindigt Oekraïne.’ Wij vechten terug en heroveren onze gebieden. Dat zegt iets over de motivatie van de mensen.” ♦

De VCV is in de gelegenheid gesteld om een van de beste marketing boeken van deze tijd aan te bieden als benefit: The Customer Leader

Een van de twee auteurs is prof. dr. Henry Robben, hoogleraar Marketing aan de Nyenrode Business Universiteit.

Henry Robben zegt het volgende over zijn opus magnum:

"De meeste boeken over leiderschap richten zich naar binnen, naar de organisatie. Daarbij vergeten veel auteurs de belangrijkste stakeholder van elke organisatie, namelijk de klant (of burger, cliënt, maatschappij, kiezer, patiënt, medewerker). Een organisatie bestaat dankzij de toestemming die zij krijgt van deze stakeholder om te bestaan en haar activiteiten uit te voeren. The Customer Leader beschrijft helder hoe te komen tot een grootse organisatie, een organisatie die de wereld beter maakt door het beklimmen van de Stairway to Greatness. Kortom, maak je boekenkast leeg, gooi al je managementboeken weg en lees The Customer Leader."

Het boek blinkt uit door kernachtige eenvoud. Het helpt de manager bij vraagstukken van waardebepaling, concurrentieanalyse, de ontwikkeling van succesvolle marketingconcepten en de inrichting van klant gedreven organisaties. Henry Robben maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Marketing & Supply Chain Management. Zijn onderzoek interesses omvatten strategische marketing, innovatiemanagement en de ontwikkeling van nieuwe producten. Hij heeft talloze artikelen in toonaangevende tijdschriften op zijn naam staan. En hij is co-auteur van verschillende boeken, waaronder Visionaire Marketing (met Rudy Moenaert), Strategisch denken in marketing (met Rudy Moenaert), Marketingmanagement: De Essentie (met Philip Kotler, Kevin Lane Keller en Maggie Geuens), Marketing Strategy and Organisation (met Rudy Moenaert en Peter Gouw). De co-auteur van The Customer Leader is Rudy Moenaert, hoogleraar aan de TIAS School for ~Business & Society!

Van de bestseller The Customer Leader zijn vijf exemplaren als benefit beschikbaat gesteld. Wie belangstelling heeft, moet zich snel melden op het VCV-platform, onder het hoofdstuk Benefits.

Voor de VCV leden heeft OOPKOP een speciale aanbieding: voor 30 euro per jaar kunt u gebruik maken van onze module ‘3x 30 minuten coach consults’.

Zie voor verdere informatie het VCV platform onder het kopje ‘Benefits’

President Biden ontvangt president Zelensky in het Witte Huis.

Rudy Moenaert Henry Robben

Rudy Moenaert Henry

Na Nyenrodiaan Wim Kok is Dinesh Gunawardena (19680601) de tweede alumnus die de functie van premier heeft bereikt. Hij gaat enorme uitdagingen aan in Sri Lanka, nadat politieke rellen een land dat op het punt stond failliet te gaan, wakker hebben geschud. Ongetwijfeld zullen de vaardigheden en inzichten die hij in zijn Nyenrode-periode heeft verzameld, Dinesh helpen om financiële, economische en sociale verandering te bewerkstelligen in een huidig zakenkabinet. Hij heeft een veelbelovende start gemaakt.

Uheeft vanaf 1968 bedrijfskunde gestudeerd aan Nyenrode Business School in Nederland en deze BBA-studie afgerond via een uitwisselingsprogramma aan de Oregon State University.

Vraag: Hoe kijkt u terug op deze opleiding?

DG: "Er was een traditie in mijn familie om rechten te studeren, maar ik wilde me richten op nieuwe wetenschappen zoals marketing en bedrijfskunde. Achteraf gezien was de timing perfect, omdat de Europese Unie zich in een ontwikkelingsfase bevond, met onderhandelingen tussen Duitsland en Frankrijk. De internationale studentenlichting op Nyenrode bracht een bezoek aan Brussel om inzicht te krijgen in het politieke proces. Het hielp me om een idee te krijgen van de exportkansen die voor Sri Lanka in het verschiet lagen. Ik schreef trouwens een scriptie over de televisie-industrie van Philips in Eindhoven. Dat hielp om televisie in Sri Lanka te introduceren.

CLEARING OUT

Uw vader Philip staat bekend als de grondlegger van het socialisme in Sri Lanka en uw moeder Kusumasiri was een voorvechter van de politieke rechten van vrouwen. Vraag: Wat zijn de waarden die u van uw ouders hebt geërfd?

DG: "Mijn vader wordt erkend als de architect van het socialisme in Sri Lanka. Hij kon studeren in de Verenigde Staten, waar hij werd geïnspireerd door het idee dat rijkdom over een groter bevolkingsdeel moest worden verdeeld, dan het geval was in Sri Lanka, waar de staat en een beperkt aantal families de economie en het nationaal inkomen controleerden. Die mindset nam ik mee naar Nyenrode, waar ik onder de indruk was van het landelijke pensioenplan en de zorgvoorziening. Na mijn terugkeer in Sri Lanka werd ik vakbondsleider, dus dat was een keuze die paste bij de afkomst van mijn ouders."

Als prominent politicus van de United People's Freedom Alliance (UPFA) bekleedde u, voorafgaand aan de functie van premier, belangrijke ministerposten op het gebied van stedelijke ontwikkeling, watervoorziening, onderwijs en heilige gebiedsontwikkeling. Vraag: Wat maakt u trots op die periode?

DG: "Sri Lanka heeft vooruitgang geboekt bij de ontwikkeling van nationale zeehavens. We worden een moderne supply chain hub op de zeeroute tussen Azië, het Midden-Oosten en de westerse wereld. Verder hebben we de infrastructuur gecreëerd voor een toeristische sector. Wat echter het meest opvalt, is het opleidingsniveau in Sri Lanka. We hebben een alfabetiseringsgraad van 93%, waardoor het land op een nummer 2-positie staat in de regio India, Pakistan, China en de rest van het Verre Oosten."

U bekleedt sinds 22 juli 2022 de functie van premier in uw land. Vraag: Wat is de belangrijkste kwestie die uw regering moet aanpakken?

DG: "Sri Lanka heeft een tekort van 50 miljard dollar aan uitstaande internationale leningen. We hadden een

DOOR OELE STEENKS

MISMANAGEMENT IN SRI LANKA!

GUNAWARDENA PM

herstructurering van deze leningen nodig om een nationaal faillissement te voorkomen. Tot nu toe heeft dit proces zich gunstig ontwikkeld. Begrijp dat er drie landen zijn die optreden als onze hoofdsponsor, India, China en Japan.

Via het IMF-bestuur in Washington is een ontwerpovereenkomst onderhandeld, die nu ter goedkeuring moet worden voorgelegd aan de president van Sri Lanka en mij van onze kant, en aan de sponsorlanden van de andere kant. India heeft officieus ingestemd met de nieuwe regeling. Ik verwacht dat in februari of maart 2023 de overeenkomst officieel kan worden ondertekend. Het helpt ons dat Japan de voorzitter wordt van de gerelateerde internationale IMF-regio."

Op uw twitteraccount geeft u aan dat u deze PM-verantwoordelijkheid combineert met het ministerie van Openbaar Bestuur, Binnenlandse Zaken, Provinciale Staten en Lokaal Bestuur. Vraag: Hoe stabiel is de politieke situatie in Sri Lanka om deze werklast op u te nemen?

DG: "Ik moet erop wijzen dat we sinds 1927 een democratie hebben, daarom is het parlement een gevestigde instelling in Sri Lanka. We hebben echter twintig jaar geleden onder een burgeroorlog in de vorige eeuw tussen de Singalese bevolking en de Tamil Tijgers. Na deze periode die de economie uitputte, leden we onder de Tsunami in 2004, die 35.000 levens eiste. Deze omstandigheden hebben het land verzwakt. De coronapandemie en de bijhorende lockdowns hebben een zware impact gehad op onze toeristische sector. Ondertussen heeft de klimaatverandering onze landbouwproductie getroffen. Dit alles heeft geleid tot nationale sociale spanningen, die afgelopen zomer tot een uitbarsting kwamen. Demonstranten keerden zich tegen de door het parlement gekozen president en hij werd gedwongen het land uit te vluchten. Beelden van de relschoppers die de presidentiële ambtswoning plunderden, gingen viraal. In reactie daarop hebben de twee belangrijkste partijen in het parlement besloten om een zakenkabinet te vormen, met een nieuwe president benoemd uit de oppositie en ikzelf als premier voor de UPFA. We zullen in functie zijn tot 2024, wanneer volgens de Sri Lankaanse wet nieuwe verkiezingen zullen worden gehouden om de nieuwe president voor een regeerperiode van zes jaar te installeren. Ik kan zeggen dat de politieke situatie is gekalmeerd, zodat we ons kunnen concentreren op een aantal enorme uitdagingen. Een daarvan is om de staatsbedrijven in dit land te zuiveren van corruptie en wanbeheer. De nationale schatkist heeft veel te veel geld in deze zware verlieslatende bedrijven gepompt. Ik zal ervoor zorgen dat er goed opgeleid, beter management komt."

Daarnaast zijn de politieke principes van de UPFA zoals sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, vrijheid van onderwijs en meningsuiting, rechten van informatie en vrijheid op sociale media zeer herkenbaar en aantrekkelijk voor westerse democratieën. Vraag: Wat is het huidige sociale beleid van Sri Lanka?

DG: "Zoals overal ter wereld wordt de bevolking van 22 miljoen mensen in Sri Lanka geconfronteerd met inflatie en voedseltekort. We werden gedwongen om strikte regels voor het verbannen van kunstmest terug te draaien en er is al een dramatische verbetering opgetreden in de prognose voor de volgende halfjaarlijkse gewassen in maart 2023, met rijst- en theeplantages als de belangrijkste landbouwactiviteiten. In de slipstream van deze nationale aanpak hebben we een huistuinproject geïnstalleerd, waardoor gezinnen hun eigen kleine stukje land kunnen claimen voor het verbouwen van voedsel om aan hun behoeften te voldoen. Zo helpen we de bevolking om hoge inflatie te vermijden. Als we onze landbouwproductie effectiever beheren, kan Sri Lanka zelfvoorzienend worden in zijn voedselconsumptie. Ondertussen investeren we in wind- en zonne-energie om elektriciteit goedkoper te maken."

De textielindustrie leverde goedkope arbeidsplekken aan Sri Lanka, maar het toegevoegde nationale product van deze activiteit is laag. Vraag: Wat zijn winstgevende exportsectoren die meer geavanceerde banen zullen bieden?

DG: "We moeten onze toeristische sector nieuw leven inblazen. Dit land heeft zo’n schat aan historische bezienswaardighedsen uit de afgelopen eeuwen onder Nederlandse en Britse overheid en het is het wereldwijde centrum voor boeddhistisch erfgoed. Ik ben blij te kunnen melden dat het toerisme aantrekt. Het begint met luchtvaartmaatschappijen die weer op Colombo vliegen, waaronder Air France-KLM. Voor onze volgende generatie heb ik goede hoop dat de IT-sector snel zal groeien in dit land. In dit opzicht is India ons inspirerende voorbeeld. Ik zie een aanzienlijk aantal programmeurs naar Silicon Valley reizen om een opleiding te volgen; ondertussen zijn we in gesprek met Amerikaanse universiteiten om hier in Colombo trainingsprogramma's te starten. Als premier verwacht ik dat de huidige coalitieregering zich zal kunnen concentreren op het oplossen van de belangrijkste problemen van Sri Lanka, maar we moeten realistisch zijn over de doelen die we binnen een periode van twee jaar kunnen bereiken. Om echt welvarend te worden, hebben we een nieuwe periode van zes jaar van politieke samenwerking nodig om economische en sociale impact te hebben." ♦

HIGHS AND LOWS IN THE UK IN 2022: WHAT A YEAR!

VAN VERRE, BERICHT UIT LONDEN - IVO

Onze correspondent in Londen, Ivo Knottnerus, heeft zich het afgelopen jaar geen moment verveeld in de Britse hoofdstad. Het was een uniek jaar, dat waarschijnlijk nooit zal worden geëvenaard in historische zin. De gedachte dat de Britten emotieloos en afstandelijk zijn, werd in elk geval massaal gelogenstraft!

DOOR IVO KNOTTNERUS (20010413) MBA

LOW: Partygate at Downing Street nr.10

De Prime Minister die iedereen in lockdown houdt, maar vervolgens zelf feestjes organiseert op Downing Street 10. Partygate was een feit. In maart, april en mei van dit jaar zaten we in Engeland toch echt nog gewoon in lockdown. Er verschenen continu nieuwe foto's van premier Boris Johnson die met collega's leek te proosten tijdens de tweede nationale lockdown. De burgemeester van Londen, Sadiq Khan, mengde zich in het verhaal. Hij eiste een verklaring van de Metropolitan Police, waarom er niet meer boetes werden uitgedeeld aan Boris. De inbreuken op de Covid-lockdown zouden op een “record brekende schaal” hebben plaatsgevonden. Johnson ontkende dat hij noch zijn vrouw Carrie nieuwe boetes hadden gekregen.

HIGH: The Queen’s Jubilee

70 jaar op de troon zetelen en 15 Prime Ministers installeren. Het moest groots gevierd worden. Iets wat de Britten echt goed kunnen, en wellicht zijn ze, na de Verenigde Staten, wel het beste in “officieel protocol”. Militaire parades, tradities, shows etc. En we kregen er een weekend vol van. Het was alleen erg jammer dat de gezondheid van de Koningin toen al erg fragiel was. We moesten het doen met een enkel moment dat Queen Elisabeth 2 op het balkon van Buckingham Palace verscheen. Er werd echter vier dagen lang flink gefeest door de Britten!

Low: de val van Boris Johnson Terug naar Partygate. Het ging uiteindelijk om 15 bijeenkomsten! Ik denk dat het keerpunt een feestje was op de avond voor de begrafenis van de Hertog van Edinburgh, Prins Philip, de man van HM Queen Elizabeth II. Mensen dansten, dronken en verhuisden later naar de tuin

van Downingstreet nr. 10, waar assistenten een schommel van het zoontje van Boris sloopten. De volgende morgen zat Engeland aan de buis gekluisterd, om een volstrekt eenzame koningin Elisabeth 2 te zien tijdens de afscheidsdienst voor prins Philip. Dit vanwege de strenge covid-19 voorschriften. De PM was op de achtergrond aanwezig. Na zijn feestje…zijn afscheid als PM kwam steeds dichterbij. Het premierschap van Johnson werd bepaald door Brexit en Covid. Naarmate die directe uitdagingen afnamen - of doorgingen naar hun volgende fase - was er geen ander coherent beleid. Het ontbrak aan de overtuiging waar Johnson voor stond en die hem aan zijn politieke bondgenoten moest binden. Ik vond hem een vreemd, eenzaam dier in het parlementaire systeem van Groot-Brittannië.

HIGH: de verkiezing van Liz Truss tot PM Wij waren thuis verheugd met een nieuwe vrouwelijke PM. Liz Truss won de verkiezing van oud-minister Rishi Sunak (Financiën), die lang als favoriet werd gezien. Truss kreeg 58 procent van de stemmen van de conservatieve leden, maar Rishi Sunak was de partijfavoriet. Eigenlijk is Liz Truss te snel de politieke ladder opgeklommen. Na kabinetsfuncties onder David Cameron en Theresa May, was zij in het tweede kabinet van Boris Johnson minister van Buitenlandse Zaken. Tegelijkertijd was ze minister voor Vrouwen en Gelijkheid. Ze werd direct vergeleken met Margaret Thatcher, maar de Iron Lady was levenslang rechts en lid van de Conservatieve Partij geweest. Truss daarentegen, was een relatieve nieuwkomer in het conservatieve kamp. Zij was eerder lid van de centrumlinkse Liberal Democrats. Ze sprak zich zelfs uit voor de afschaffing van de monarchie

KNOTTNERUS

en de legalisering van cannabis!

Ze voerde campagne op het verlagen van belastingen en daarmee het creëren van economische groei. Zij dacht dat te financieren door heel veel geld te lenen. Belastingschijven werden verlaagd, de energieprijzen voor twee jaar bevroren, allerlei andere belastingverhogingen die Johnson had aangekondigd werden teruggedraaid. Klonk het allemaal niet als te mooi om waar te zijn?

LOW: het overlijden van HM Queen Elisabeth II

Ik weet nog goed, waar ik was en wat ik deed op het moment dat werd aangekondigd dat HM Queen Elizabeth II was overleden. Op 8 september, 2022. Ik kwam net van een afspraak in de buurt van Tottenham Court Road Station en daar was een levensgrote foto van de nog jonge koningin op een immens scherm geprojecteerd met daar bij de tekst “Her Majesty Queen Elizabeth II - 1926-2022”. Toen wist iedereen wel hoe laat het was. London Bridge was down. Ik vond al dat er een ‘rare’ stilte op straat hing terwijl ik naar het metrostation liep. Ik had ook geen telefoonsignaal. Dat gebeurt nooit in Central London, en later begreep ik dat de netwerken volledig overbelast waren geweest. Tussen 8 en 19 September, de dag van haar begrafenis, stond er in de kranten werkelijk waar geen ander nieuws. Dat werd echt ‘not done’ geacht, terwijl we met smart zaten te wachten op de plannen van de nieuwe PM met betrekking tot de torenhoge energieprijzen. Werkelijk alle kantoren, winkels en restaurants waren dicht op de dag van de begrafenis, 19 september. Onvergetelijk was ook de rij van 10 kilo-meter van Britten waaronder voetbal-icoon David Beckham, die afscheid namen van hun Queen Elisabeth 2 in Westminster Hall. De wachttijd bedroeg 14 uur! ♦

Daag jezelf uit om een verantwoordelijke, effectieve en goed geïnformeerde bestuurder te zijn in een complexe omgeving in uitdagende tijden. Het New Board Program biedt inzicht in g overnance d ilemma’s en draagt bij aan boardroom performance.

Effectief besturen gaat niet alleen over strategie, focus op stakeholders en het beheersen van organisatorische prestaties en risico’s, maar ook over groepsdynamiek in de boardroom, leiderschap, individuele competenties, motivatie en persoonlijkheid. Het programma richt zich op (aankomende) bestuurders in het private e n (semi-) publieke domein en bestaat uit een

mix van actuele casestudies, interactie met bestuurders en commissarissen en interessante discussies met hoogleraren en sprekers. We dagen je uit om alle aspecten van governance, in het samenspel tussen raad van commissarissen, raad van bestuur en stakeholders, beter te leren begrijpen.

VAN BIER NAAR PITCH

OOPKOP-OPRICHTER REINIER DE VAN DER SCHUEREN

Medewerkers die goed in hun vel zitten, stappen minder snel op, verzuimen minder en zijn productiever. OOPKOP brengt kwalitatieve, gecertificeerde behandelaars samen met een landelijke dekking. Het aanbod is ruim met 150 aangesloten zorgaanbieders en varieert van coaching en persoonlijk leiderschap tot meditatie en ademwerk. De werkgever kan zijn werknemers zelf hun preventieve mentale zorg laten kiezen in de wetenschap dat behandeling uiteindelijk iedereen ten goede komt. Van Verre legde medeoprichter van OOPKOP Reinier de van der Schueren (MSc20060100) een paar vragen voor.

DOOR DANIQUE WORMGOOR EN DINE VAN DIJK

Vraag: Na Nyenrode ben je eerst bij Heineken gaan werken en bij Asia Pacific Breweries. Waarom ben je voor jezelf begonnen? RdvdS: “Ik kom uit de Achterhoek uit een horecafamilie, na de Hotelschool en Nyenrode ben ik bij Heineken gaan werken. Ik presteerde goed, maar wist eigenlijk niet wie ik zelf was en waar ik voor stond. Toen heb ik een coaching traject gedaan om mezelf te ontdekken. Ik kwam erachter wie ik was en waar ik voor wilde staan. Ondertussen dacht ik wat gaaf dat iemand mij kan helpen en mij kan laten inzien wat mijn normen en waarden zijn.

Ik begreep dat de Achterhoek en het runnen van een familiehotel niet echt een faciliterende omgeving waren geweest voor persoonlijke ontwikkeling. Het credo thuis was: je bent wie je bent en daar moet je het mee doen. Na twee coaching sessies had ik al veel handvatten gekregen waar ik iets mee kon en wilde doen. Ik begon me ook te verdiepen

Waarom zoeken mensen het contact niet op met andere mensen die hiervoor gestudeerd hebben? Ik ben met mijn eigen team bij Heineken begonnen met toepassen van het thema mentale gezondheid: persoonlijkheidstesten, coaching, paardensessies en al dat soort dingen. Ik merkte meteen hoeveel ik ervoor terugkreeg in betrokkenheid, in prestaties en in behoud van personeel. Bij mijn laatste opdracht voor Heineken in Singapore, bij Asia Pacific Breweries, zag ik dat mensen opgebrand werden als producten en dat er een afstandelijke relatie was tussen bedrijf en medewerker. Hier heb ik hetzelfde gedaan en ook hier zag ik direct verschil. De Aziatische medewerkers gingen veel meer met mij delen, werden persoonlijker, de productiviteit nam toe en het verloop werd minder. Toen dacht ik waarom wordt mentale gezondheid eigenlijk bij zo’n groot bedrijf als Heineken niet gefaciliteerd? Er is behoefte aan een soort Marktplaats voor werknemers waar ze zelf programma’s op het ken ik vanuit Heineken.

Heineken naar binnen gehaald in mijn team. Ook toen ik naar Singapore vertrok, hebben wij elkaar niet uit het oog verloren. Na mijn terugkomst in Amsterdam was een half uurtje lopen in het Oosterpark voldoende om ons idee op de achterkant van een bierviltje van Heineken te zetten. Zo is OOPKOP ontstaan en zijn wij het eerste idee verder uit gaan werken.”

Vraag: Waar staat OOPKOP voor? RdvdS: “OOPKOP is Afrikaans en staat voor ‘open mind’, oftewel een open hoofd. Het is een platform voor mentale gezondheid. Een platform waarmee iedere werkgever preventief kan investeren in de mentale gezondheid van werknemers.”

Vraag: Er zijn meerdere initiatieven op het gebied van online gezondheidszorg. Waarom is OOPKOP beter dan de concurrentie? RdvdS: “Het belangrijkste Unique Selling Point van OOPKOP is dat wij het meest diverse aanbod op het gebied van mentale gezondheid kunnen aanbieden. Het is een soort van Marktplaats met 150 aanbieders, verdeeld over 12 thema’s. Iedereen is anders en heeft ook andere behoeften en wij kunnen door middel van dit platform hierop inspelen.

Wij zijn een B2B oplossing, we gaan een samenwerking aan met de werkgever en de werknemer krijgt een account om individueel en anoniem gebruik te maken van ons online en offline aanbod. Het wordt zeer gewaardeerd, omdat het individueel en anoniem is. Ook bieden wij allerlei programma’s aan in verschillende thema’s. 40% van de werknemers maakt gebruik van het platform, maar we streven naar 60% activiteit in een jaar.

studentencorps accountmanager.

In vergelijking met andere aanbieders, zoals coachings-, psychologen platformen en meditatie apps, hebben wij een hoge activiteit. Zij komen doorgaans niet verder dan een activiteit van 5 à 10%.”

Vraag: Kan je een tussenstand geven

voor OOPKOP, hoe ziet het bedrijf er momenteel uit?

RdvdS: “In oktober 2020 ben ik uit Singapore teruggekomen en in januari 2021 ben ik volledig aan de slag gegaan met OOPKOP. In augustus 2021 zijn we live gegaan en in november 2021 hadden we onze eerste klant. Op dit moment, dus oktober 2022, zitten wij al op 80 klanten. Onze dienstverlening past helemaal in dit tijdsbeeld: Corona, crisis, krapte op de arbeidsmarkt en de maatschappij zelf zorgen ervoor dat de mentale weerbaarheid gigantisch onder druk staat. Er zijn heel veel therapieaanbieders, maar er zijn maar weinig mentale gezondheidsspelers in de markt.

Hoeveel coaches zijn er niet? Die markt is een soort jungle geworden, maar echt professionele spelers die geestelijke gezondheid aanbieden aan bedrijven zijn er nauwelijks. Er is op dit moment niemand die het zo aanbiedt zoals wij dat doen.

De 80 bedrijven die bij ons zijn aangesloten, vertegenwoordigen zo’n 5.000 medewerkers die gebruik kunnen maken van onze aanbieders. In 97% van alle trajecten die gebruikers doorlopen hebben, is de mentale gezondheid verbeterd. We vragen uitdrukkelijk overal feedback op, want meten is weten. Dit bewijst ook dat het actuele aanbod het juiste is. De mooiste reviews krijg je van werknemers zelf. Daar doen wij het voor. Maatschappelijk draag je dan ook iets bij, helemaal als je kijkt waar we vandaan komen: bier verkopen of eigenlijk beter gezegd bierkorting verkopen. We hebben nu het gevoel dat we waarde toevoegen aan de maatschappij.”

Vraag: Hoe zorgen jullie voor de kwaliteit?

RdvdS: “Kwaliteit van onze aanbieders is natuurlijk essentieel. Het gaat tenslotte om gezondheid, wij willen hier nooit vragen of discussie over krijgen. Wij zijn niet de medische specialisten, daarom hanteren wij hele strakke criteria waarmee wij aanbieders selecteren. Deze criteria zijn opgesteld en voorgedragen

aan een ballotagecommissie. Hierdoor kunnen wij vrij eenvoudig ja of nee zeggen om aanbieders toegang tot het platform te geven of niet. Ook hebben wij met iedereen een persoonlijk gesprek om te kijken of ze een match hebben met de hoger opgeleide millennia waar deze marktplaats in principe voor bedoeld is. Door de nodige media-aandacht hebben veel bedrijven zich bij ons aangemeld. Er is nu zelfs een wachtlijst ontstaan dus wij kunnen ook heel kritisch zijn op onze selectieprocedure. Er moet een balans zijn tussen vraag en aanbod. We zijn op zoek naar unieke aanbieders die echt een verrijking voor de markt zijn of naar iets waar veel vraag naar is.”

Vraag: Wie zijn de geldschieters voor het platform? RdvdS:“In het begin hebben wij alles uit eigen middelen gefinancierd. Nu zitten wij in de afronding van onze eerste investeringsfase, hiervoor staan de laatste tickets nog open. Wij hebben al €800.000,- binnen, maar wij hopen op €1.000.000,- uit te komen. Als we dat niet ophalen is dat ook goed want we dachten zelf op de €600.000,- uit te komen.”

Vraag: Jullie hebben meegedaan aan Dragons’ Den, hoe was dat? RdvdS: “Onze missie is om mentale gezondheid net zo geaccepteerd te maken als fysieke gezondheid. We willen het toegankelijk en laagdrempelig maken. Dus een coaching traject aan elkaar cadeau geven, niet omdat er iets verkeerds is of iets niet klopt aan jou, maar omdat ik jou de allerbeste vorm van jezelf gun te zijn en daarmee kan externe hulp je fantastisch helpen!

Om dat toegankelijk te maken geloven wij in de kracht van marketing en PR.

We kregen de kans om mee te doen aan Dragons Den en die hebben wij met beide handen aangepakt. Ons verhaal zit goed in elkaar dus waren wij niet bang voor de jury. We hebben ook een bod gekregen, maar dat hebben wij uiteindelijk afgewezen omdat de investeerders te veel aandelen wilden hebben. De deelname aan dit programma heeft ons wel

veel media-aandacht opgeleverd.”

Vraag: Wat is je grootste uitdaging? RdvdS: “De grootste uitdaging was voor mij toch wel het opgeven van een stukje zekerheid. Ik zat bij Heineken met een expat contract dus ik leidde best een luxueus leven. Ik ben niet geld gedreven, maar je hebt toch een bepaalde levensstandaard. Drie kinderen en dan maak je de keuze om je financiële veiligheid op te geven. Kan ik dan nog wel drie snaveltjes voeden, kan ik hier überhaupt een salaris uithalen, een spannende tijd en dat geeft ook weer stress met zich mee. Maar ik voelde dat dit product geen ‘nice to have’ is maar een ‘need to have’. Je leert dan echt om op jezelf te vertrouwen en de financiële stress niet de boventoon te laten voeren. Steun vanuit je achterban is ook belangrijk en gelukkig kreeg ik die volledig van mijn vrouw. Het leuke is dat zij een gelijke journey meemaakte. Zij is medisch specialist en startte vanuit het Radboud UMC een traject om mensen fitter te maken voordat ze een operatie ingaan. Zij had niet te maken met de financiële onzekerheid, maar was eigenlijk ook een eigen bedrijf aan het opstarten. Mijn vrouw had al eerder in de gaten dat ik een carrièremove ging maken dan ik.”

Vraag: Op welke manier heeft Nyenrode je gevormd?

RdvdS: “Ik zeg altijd de Hotelschool maakt je een positief hardwerkend mens, hotello’s zijn echte aanpakkers en Nyenrode heeft mij de verdieping gegeven. Op Nyenrode heb ik geleerd om prioriteiten te stellen, het belangrijkste kiezen en niet alles hoeven te analyseren. Waar wil ik voor gaan, wat is echt belangrijk. Het studentenleven had ik al gehad op de Hotelschool. Wel heb ik bij een dispuut gezeten en dat blijkt nu nog steeds erg waardevol te zijn: Reward for life. Binnen Nyenrode zijn veel ondernemers waar ik van kan leren, Nyenrodianen zijn ook bereid om je te helpen. Er komen ook veel van onze investeerders van Nyenrode. Tijdens Luctor Levenslessen heb ik ook mijn verhaal mogen vertellen.” ♦

Wie als econoom een jaar geleden had voorspeld dat president Poetin een oorlog zou ontketenen in Oekraïne en dat daarbij de op hol geslagen prijzen voor olie en gas voor een recessie zouden zorgen, zou fronsend zijn aangekeken door collega’s en politici. De westerse wereld zat nog comfortabel op een welvaartsbubbel.

En nu? Regeringsleiders, bankiers en ondernemers haasten zich naar het Arabisch Schiereiland, want iedereen wil extra LNG en aardolie zien veilig te stellen. Vragen over behandeling van vrouwen, over het toepassen van Islamitisch recht, over de behandeling van bouwvakkers uit Azië? Het lijken plotseling verschijnselen in de politieke marge. Zelfs vanuit Tel Aviv – was Israël niet decennialang de vijand? –stromen miljarden dollars richting Saoedi-Arabië.

Van Verre sprak met alumni die de realiteit van met name Saoedi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten dagelijks meemaken. Daar blijkt de wereld veel verder gevorderd, dan ‘deskundigen’ in talkshows ons willen laten geloven. Het blijkt dat het internationale zakenleven zorgt voor aanpassing in diversiteit, inclusie, arbeidsomstandigheden en klimaatbeleid.

Het voelt als de omgekeerde wereld, maar het is wel de realiteit!

* Kees Hoving (19870052)/Deutsche Bank: gezonde rivaliteit tussen Riyad en Dubai;

* Studiereis NBU studenten naar Dubai met dr. Haico Ebbers;

* Rob Huisman (19890519)/metromanager in Doha: geen halve maatregelen;

* Klaas Keuning (20139947)/Shell: trainde Irakezen voor Basra Gas Company;

* Gerard Lubbinge (20040415)/Heerema Marine Contractors: onzekerheid onder jonge Qatari;

* Bartel Berkhout (20060402)/Sportsinq. & Sports Leadership Institute: Dubai populair trainingscentrum;

* Charles Menkhorst (19920932)/consultant in Dubai: containerhaven Jebel Ali is wereldsucces;

* Remco Brouwer (2013341)/Hamad Medical Corp. Neuroscience Institute: het mag wat kosten in Doha;

* Vincent Bouw (19990310)/Cleveland Clinic Abu Dhabi: mythische sfeer van Baba Zayed;

* Eric Tolsma (19870531)/krachtstroomexpert: power stations voor Koerdistan;

* Claudia Dayoub (20170803)/business talent: rolmodel voor Egyptische vrouwen.

THEMA ONDERNEMEN IN DE ARABISCHE WERELD

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

lijkt

Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar behoren tot de rijkste staten ter wereld. De macht is in handen van een beperkt aantal families die de regerende koning en sjeiks leveren. Van democratie is geen sprake, maar het besturen van staatsfondsen ligt op het niveau van de grootste multinationals ter wereld. Private investeringsmaatschappijen worden geadviseerd door voormalige topbankiers. Daarbij wordt de progressie in de landen afgestemd op volgende generaties. Wat dat betreft zijn de Arabieren vooruitstrevend. Kees Hoving (19870052), co/ceo van Deutsche Bank MiddleEast & Africa legt uit hoe de verhoudingen liggen op het Arabisch schiereiland.

Vraag: Als we kijken naar de omvang van de economieën van respectievelijk Egypte, en Irak, hoe verhouden die zich tot elkaar?

KH: “Het GDP (Gross Domestic Product, red.) van Saoedi- Arabië (SA, redactie) bedraagt een dikke $ 800 miljard, de Emiraten zitten nu op een GDP van ruim $ 400 miljard. Egypte zit op een GDP van $ 395 miljard, waarmee het land van positie 2 naar 3 is geschoven. Qatar zit nu op $166 miljard. Bedenk wel dat Qatar een relatief klein land is. Irak zit inmiddels op $190 miljard. De landen die over oliebronnen beschikken en olie exporteren, hebben vanzelf een hoog GDP.”

Vraag: Is het juist om te stellen, dat SA de leidende economie is van het Arabisch schiereiland?

KH: “Absoluut, de economie is zo groot als de economie van Egypte en de Verenigde Saoedische Emiraten bij elkaar.”

Vraag: Hoe lang kan SA teren op de voorraad olie en gas?

KH: “Ik heb begrepen dat ze 70% van hun jaarlijks oliewinning exporteren; daarnaast zijn ze grootverbruikers van hun eigen fossiele brandstof. Als SA zou besluiten om alle olie zelf te gaan gebruiken kan het 200 tot 220 jaar vooruit. Als het huidige exportvolume van olie gelijk blijft, is er een voorraad van 50-60 jaar. Daarmee zijn eventuele nieuwe oliebronnen in SA uiteraard niet meegeteld. SA beschikt over een kleine 20% van de wereld-oliereserve.”

Vraag: Wat doet SA aan verandering van het nationaal economisch model?

KH: “De Saoedische regering heeft een vision 2030 plan, waarbij men de economie wil diversificeren. Van het GDP is 60% op dit moment opgebouwd uit andere bedrijvigheid dan oliewinning- en export. Dat is op zich al aanzienlijk. De groeisectoren zijn toerisme, entertainment, transport en mijnbouw. Daar wordt zwaar in geinvesteerd.”

Vraag: Wat zijn vooruitstrevende infrastructurele projecten in SA?

KH: “Er worden nieuwe steden gepland. Een van de projecten heet Neom. Dat ligt in het noorden aan de Rode Zee; het moet een stad worden om in te leven, te werken en te ontspannen. Het wordt een ‘next level smart city’met een topniveau aan gezondheidszorg. Verder komt er een groot vakantiepark, The Red Sea Project, en is er een nieuw vakantiepark genaamd Qiddaya ontwikkeld net buiten Riyad. De Saoedies vlogen voor hun vakanties doorgaans naar de Emiraten. De regering van Mohammed Bin Salman (MBS) wil de eigen bevolking echter thuis houden in luxe parken. Er zijn ongeveer 10.000 prinsen van de koninklijke families. De zonen gaan doorgaans naar de Verenigde Staten om aan topuniversiteiten te studeren. Het streven van MBS is om zoveel mogelijk vertegenwoordigers van de bovenlaag aan het werk te krijgen en ze geschikt te maken voor leidinggevende functies. De investering in eigen scholing en universiteiten was al goed. Deze policy moet worden versterkt door meer universitair onderwijs naar Riyad te halen.”

Vraag: In hoeverre profiteren de Saoedies van de oorlog in Oekraine?

KH: “SA profiteert natuurlijk direct van hoge olieprijzen, hoewel de regering daar niet mee te koop loopt. Veel landen in het Midden-Oosten en Azie; en bijvoorbeeld India, Pakistan en Zuid-Afrika zeggen dat de oorlog in Oekraine niet hun conflict is. Die willen een neutrale houding aannemen. Hoewel ze de oorlog wel veroordelen, willen deze landen niet per se in een bepaalde hoek gaan zitten met betrekking tot de oorlog van Poetin. En dat kan ik me wel voorstellen vanuit hun optiek.”

Vraag: “President Poetin lijkt dus met zowel SA als Egypte goede relaties te hebben; wat bekent dit voor de geopolitieke verhoudingen in de wereld?

KH: “Ik denk dat de VS en de EU geen andere keuze hebben dan goede relaties te onderhouden

“In Dubai

het wel de Verenigde Naties. Ik vind het fascinerend.”

met de staten op het Arabisch schiereiland. Ik kom net van een grote conferentie in Riyad genaamd Future Investment Initiative met een hoog niveau aan sprekers; het ging over energie, klimaat, geopolitiek en vele andere zaken. Iedereen voelde zich vrij om uit te spreken wat men dacht; soms was het controversieel. Zo was er een tafeldiscussie met Jamie Dimon, de CEO van JP Morgan. Ook de CEO van Blackstone, Stephen Scharzman was er, evenals Ray Dalio, oprichter van Bridgewater Associates; en David Solomon, de CEO van Goldman Sachs. Hierbij werd genoemd dat het de westerse pers is die de spanningen tussen Amerika en SA uitvergroot. Jamie Dimon zei letterlijk: ‘SA en de VS zijn partners en tussen partners kunnen er spanningen zijn, maar het partnership gaat gewoon door.’ Het kan niet anders of de EU en de VS zullen het Midden-Oosten blijven steunen. De grote olifant in de kamer was China, zeker nu Xi Jinping opnieuw tot partijleider en president van de Volksrepubliek China is benoemd.”

Vraag: Is er tijdens zo’n topconferentie specifiek aandacht voor de enorme footprint die China heeft in Afrika?

KH: “Jazeker. De Chinezen zijn zo’n 15 jaar geleden begonnen met het systematisch binnenhalen van grondstoffen in Afrikaanse staten. In het begin heeft niemand in het westen dat proces goed doorgehad. Er wordt nu door de westerse wereld een inhaalslag voorbereid, waar de EU al 300 miljard euro voor heeft vrijgemaakt. Ik ben in december in Johannesburg voor een conferentie, waar hopelijk nadere details worden bekendgemaakt. Ook Amerika heeft nu een apart investeringsprogramma voor Afrika opgezet. Wat de input van SA betreft, koning Salman bin Abdoel en kroonprins MBS steunen vooral de moslimlanden in Afrika, zeker als het gaat om de mijnbouw van schaarse commodity’s en om infrastructurele projecten. Daarvoor steunt SA als grootste landen aandeelhouder met ruim 20% een borgstellingsfonds, ICIEC, waar ik ook mee werk. ICIEC neemt bij bepaalde deals in Afrika een deel van het kredietrisico over. Ook in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE, red.) is men nu trouwens geïnteresseerd om meer in Afrika te investeren. Er is hier een vergelijkbaar borgstellingsfonds opgezet, maar dat is niet per se gericht op moslimlanden. Wat dat betreft zijn er grote verschillen tussen Dubai en SA.”

Vraag: Egypte heeft grote leningen gekregen van zowel SA als de VAE; in hoeverre is Egypte daarmee een satellietstaat geworden?

KH: “Voor Egypte zijn de importprijzen van energie en voedsel enorm gestegen, terwijl hun export, de toerisme-industrie, met een groot aandeel van Russische toeristen, in elkaar is gezakt. Egypte importeerde maandelijks voor $8 mijard aan goederen; dat getal moet terug naar $4 miljard. Het land teert momenteel snel in op zijn valutareserves en dan kom je vanzelf in de knel. Het IMF werkt inmiddels aan een herstelplan. Eerder hebben SA, VAE en Qatar leningen verstrekt aan Egypte. Nu hebben die het karakter van betalingen gekregen, waarvoor ze bepaalse assets in Egypte terugkrijgen. Op die manier krijgen deze Arabische buurlanden een aandeel in Egyptische banken en bedrijven. De bedragen hebben niet zozeer het karakter van een gift, eerder van een investering. Voor de buurlanden is de politieke stabiliteit in Egypte super belangrijk. Het laaste dat ze willen, is dat er weer onrust ontstaat in Egypte, daarmee doel ik op een opstand onder leiding van bepaalde politieke partijen, eventueel ondersteund door andere landen zoals bijvoorbeeld Iran.”

Vraag: Recent is er een flinke hoeveelheid aardgas aangeboord in Egypte; wat betekent dit voor de zelfstandigheid van het land?

KH: “Egypte heeft de ambitie om met de gasvondst uit te groeien tot een energiehub in de Middellandse Zee, maar het vergt enorme investeringen om dit te bereiken. Er gaat zeker drie tot vijf jaar overheen voordat Egypte daadwerkelijk kan beginnen aan de gasexploitatie. Overigens deelt Egypte het gasveld met Israel, terwijl voor de kust van Libanon ook gas is aangeboord. Israel en Libanon hebben bijvoorbeeld pas recent overeenstemming bereikt over de scheidslijnen in het gasveld.”

Vraag: In hoeverre is SA geneigd om een meer ontspannen omgang met de Soenitische wetgeving toe te passen?

KH: “Officieel is er in SA een politiek van vrouwenemancipatie opgestart. Zo kunnen vrouwen een rijbewijs halen, maar ik heb gehoord dat het er maar enkele honderden per jaar beschikbaar zijn. Dus vanuit dat oogpunt gaat de emancipatie mondjesmaat. Expats die ik spreek in de Emiraten, maar die eerder in Riyad hebben gewerkt en daar terugkomen, bevestigen echter dat de samenleving in SA al enorm is veranderd. Zo mag er feest worden gevierd, hoewel alcoholconsumptie nog aan banden ligt. De verwachting is dat wanneer koning Salmon bin Abdoel komt te overlijden, MBS nog meer vrijheid zal toestaan. Dit houdt zeker verband met het streven om meer toeristen te ontvangen in SA.”

Vraag: Kun je aangeven hoe belangrijk Riyad is als financieel centrum van het Arabisch schiereiland?

KH: “De regering werkt aan het versterken van de financiele positie van Riyad. Er is bepaald dat buitenlandse bedrijven en banken voor het einde van 2024 hun regionale hoofdkantoor in Riyad

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

moeten hebben, om in aanmerking te komen voor inschrijving op overheidstenders. Je ziet meer en meer internationale bedrijven die een hoofdkantoor openen in Riyad. Het senior management moet dus naar SA worden over geheveld; daar komt bij dat vanuit Riyad in elk geval twee andere landen in de regio moeten worden aangestuurd. Ondertussen heeft SA een aanzienlijke bevolkingsgroei doorgemaakt. Er zijn nu bijna 35 miljoen Saoedies en de ambitie is om 50 miljoen te halen. Dat wordt een interessante thuismarkt voor de vestigingen van buitenlandse bedrijven. Anderzijds kun je SA gebruiken als business hub richting Rusland, Afrika en het Verre Oosten. Nu wordt deze functie door Dubai vervuld. Er is echter onderlinge spanning tussen SA en VAE, want in Riyad wil men een deel van die business naar Riyad halen. Op dit moment heb ik negen landen die aan mij rapporteren. Voor mezelf zou dit betekenen, dat ik als co/ceo mijn kantoor verplaats naar Riyad en vandaar minimaal twee landen aanstuur. Dan zou de rest van de organisatie in Dubai kunnen blijven. Daarover heb ik overleg met andere banken, want het is nog niet duidelijk hoe hard de Saoedies dit spel willen spelen. Zo’n half jaar geleden hebben de Saoedies een lijst van 49 multinationals gepubliceerd die met een regionaal hoofdkantoor naar SA zouden willen komen. De 200 internationale klanten die ik bedien vanuit Dubai, hebben tegenover mij nog niet bevestigd, dat ze inderdaad gaan. Deutsche Bank zit overigens al met 60 mensen in Riyad, waarmee we een van de grotere financiele partijen zijn. Er is beslist een directe correlatie tussen onze lokale aanwezigheid in Riyad en de business die we krijgen en we zien andere banken ook uitbreiden in SA.”

Vraag: Wat zijn de gevolgen geweest van de boycot van Qatar door SA, de Emiraten, Bahrein en Egypte?

KH: “We hebben eerder gezien dat het voor de hele regio ongunstig is, als landen elkaar boycotten. Dat hebben we meegemaakt bij de boycot van de Arabieren tegen Israel. Nu de verhoudingen verbeterd zijn, investeert Israel als een gek in het Arabisch schiereiland. Het is ongekend hoeveel geld vanuit Tel Aviv naar deze regio wordt gepompt. Wat de schade is van de boycot tegen Qatar is moelijk exact in te schatten. Qatar heeft grote investeringen gedaan in Europa en de VS. Ook in Deutsche Bank zijn de Qatari een van de grootste aandeelhouders. Het is een klein land dus de schade die per capita is geleden, is volgens mij beperkt. Het is eerder dat er reputatieschade heeft plaatsgevonden voor Qatar, met name omdat Qatar Airlines niet over het schiereiland mocht vliegen en allerlei ingewikkelde aanvliegroutes moest hanteren.”

Vraag: Kun je de macht van de familie Al Maktoum over Dubai schetsen? KH “De sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum en zijn twee zonen; dat is gewoon de macht in Dubai. Deze staat kent geen democratie, maar wordt geleid als een bedrijf. Ik ken enkele hoge ambtenaren die met de zonen samenwerken. Het zijn slimme jongens, die voor elk onderdeel van de bedrijfsvoering de beste experts en adviseurs inhuren. Ze willen dat de originele Emirati profiteren van de rijkdom en een prettig leven kunnen leiden. Hier in Dubai is ook een kring van families die het min of meer voor het zeggen hebben, hoewel de invloed van westerse bedrijven is toegenomen. Kom je in Abu Dhabi dan is de macht van enkele families nog groter. Die familieleden hebben op basis van afkomst de managementposities ingenomen en zijn waanzinnig rijk. De oprichter van de VAE, sjeik Zayed bin Sultan Nayhyan van Abu Dhabi, had overigens een belangrijke zakelijke visie op de Emiraten. Een halve eeuw geleden poseerde hij met bulldozers in de woestijn die begonnen met de voorbereiding van het moderne Abu Dhabi. Zayed begreep toen al dat hij met de olierijkdom de economie moest diversificeren. Hij begon met de olieinkomsten te gebruiken voor het aanleggen van infrastructuur. Dat heeft hij briljant gedaan.”

Vraag : Dubai heeft een grote lijst van private ondernemingen van Emirati met namen als Majid Al Futtaim, Al Ghurair Group, Al Futtaim Group, Lulu Group en Landmark Group. Verder telt Dubai maar liefst 485 Middle-East investment companies. In hoeverre zijn deze ondernemingen verantwoording verschuldigd aan Mohammed bin Rashid? KH: “Je moet het zo zien, de sjeik laat deze vaak zeer slimme jongens hun gang gaan, tenzij ze dingen doen die tegen het algemeen belang van Dubai ingaan. Ergens staan deze mensen met elkaar in contact, maar daar krijg je als westerling niet altijd de vinger achter, maar het valt me steeds weer op dat de zaken in Dubai zeer goed op elkaar zijn afgestemd. Een voorbeeld is de groei van energie-intensieve maakindustrie, dat neemt een sterke vlucht in Dubai. Alle maakindustrie die elders problemen heeft met de torenhoge energieprijzen, willen ze hier op het industriegebied boven de stad Dubai wel verwezenlijken. Zeker als het ligt in het verlengde van transport, containerindustrie en scheepvaart. En vergeet niet dat de bewerking van staal en aluminium een belangrijk voortraject is voor de florerende bouwsector.”

Vraag: Kan Dubai worden beschouwd als het Arabisch centrum voor academisch onderwijs en wat is het aanbod?

Kees Hoving bezoekt het Deutsche Bank kantoor in Abu Dhabi voor overleg met stafmedewerkers.

Vlak tegen Israel en Egypte wordt een nieuwe stad NEOM gebouwd; het prestigeproject van Saoedi-Arabië.

Een impressie van het nieuwe wonen en werken in de woestijn.

KH: “Er zijn verschillende buitenlandse universiteiten die hier een dependance hebben. Bekende namen zijn de American Dubai University, het Higher College of Technology, University of Dubai, Canadian University, British University en Rochester Institute of Technology. Daar worden topprofessoren uit het westen naar toe gehaald. We zien dat vooral Russsiche studenten naar Dubai komen en niet naar Riyad. Er is wederzijds respect tussen de twee centra, maar voorlopig kan men in Riyad niet tippen aan de luxe en persoonlijke vrijheid die hier wordt geboden aan jonge talenten. Er is op academisch gebied een gezonde competitie tussen de beide landen. Ik heb gehoord dat de familie Al Maktoum zich niet te veel zorgen maakt, omdat de voorsprong van Dubai gigantisch is. Hoewel het klimaat in Riyad net iets prettiger is. Vergeet niet dat het van Dubai naar Riyad anderhalf uur vliegen naar het noorden is. De luchtvochtigheid is hier beduidend hoger dan in Riyad, waar een prettiger en droog woestijnklimaat heerst.”

Vraag: Dubai telt 28 ziekenhuizen en ± 1400 medische klinieken; is het de hoofdstad van het medisch toerisme?

KH: “Zelf heb ik daar enkele keren mee te maken gehad; gelukkig niet voor iets ernstigs. Het is fantastisch hoe snel je kunt worden geholpen. Voor een behandeling in het ziekenhuis, is een afspraak binnen twee weken de normale gang van zaken. Bij een tandartspraktijk kun je zelfs binnen een uur terecht. De prijzen die berekend worden, vind ik best meevallen. Waar het om gaat is de kwaliteit van de behandeling. Als employee van de Deutsche Bank word ik geholpen door Duitse of Zuidafrikaanse artsen die hier zitten. Grosso modo is er in Dubai veel medisch aanbod, maar de kwaliteit is een mixed bag. Je moet wel weten wie je gaat behandelen. Een deel van de zorg is inderdaad afgestemd op medisch toerisme, bijvoorbeeld voor het inbrengen van een kunstknie, gecombineerd met een luxe vakantie. Daar is Dubai overigens niet uniek in; ook Turkije en Thailand profileren zich als land met luxe medische klinieken.”

Vraag: Dubai heeft een aanzienlijk percentage Britse expats op basis van de geschiedenis. Heeft het VK nog altijd meer invloed op Dubai dan andere staten? KH: “De invloedssfeer heeft tegenwoordig te maken met het internationale Amerikaanse paspoort, waardoor Amerikaanse expats overal belasting moeten afdragen aan de VS. Sinds kort is dit ook op inwoners van India van toepassing. Voor de meeste andere paspoorthouders, geldt dat Dubai een belastingvrij land is. Van oudsher zijn hier inderdaad veel Britten gestationeerd, gevolgd door Fransen, Canadezen, Duitsers en Nederlanders. Het Engels dat hier wordt gesproken is ook het Britse dialect. Voor de Britten is Dubai een ‘easy move’. Er is overigens een grote run op Grenada. Die eilandstaat is vrij soepel in het verstrekken van een paspoort, waardoor bijvoorbeeld Russen en Chinezen met hun nieuwe paspoort eenvoudiger – dus zonder visumaanvraag- kunnen reizen en bijvoorbeeld Amerikanen en Indiers hun nationale belastingheffing zouden kunnen ontwijken, maar dan moeten ze wel hun originele paspoort opgeven.”

Vraag: Dubai is niet bedeeld met de inkomsten uit oliewinning; dit wordt gecompenseerd door een bloeiende economie op basis van handel, toerisme, luchtvaart, OG-ontwikkeling en de centrumfunctie tussen de westerse wereld, de Arabische landen en West-Azië. Hoe kun je dit rangschikken? KH: “Er is zojuist bekend gemaakt dat het budget van Dubai voor 2023 zo’n $ 15 miljard per jaar zal bedragen. Dat geld komt dus niet uit belastingheffing, maar uit de bedrijfsvoering van de regering van de familie Al Maktoum en het lokale bedrijfsleven. Voor Dubai zelf staat onroerend goed met stip bovenaan. Ze hebben het land, de woestijn zeg maar. Dat kost dus niets. Ze bouwen kantoren, hotels, flatgebouwen en private woningen met behulp van goedkope arbeidskrachten uit de Filipijnen, India, Indonesie of Afrika. Daar kun je natuurlijk alles van vinden. Als je hier iets off-plan koopt dan moet je 40% tot 50% vooruit betalen, de rest betaal je pas bij oplevering. Dat is niet omdat de banken een bedrag voorschieten, het is gewoon hun winst. Die onroerend goed jongens moeten hier gigantisch veel geld verdienen. Dan komt het toerisme erbij; met Emirates naar Dubai vliegen en een hotel boeken. Nu is het zo dat de hotelketens hier zelf geen hotels bezitten. Die exploiteren de gebouwen alleen maar, want het onroerend goed is meestal eigendom van Emirati. Daarbij verdienen de eigenaren ook aan hotelketens die een upgrade willen doen. De Rosewood heet nu bijvoorbeeld Waldorf Astoria. Verder zijn de chemische industrie, de containerindustrie en de goederenomslag hier grote winstbronnen, omdat Dubai zo strategisch gepositioneerd is op de zeeroute van Azie en naar het westen.”

Vraag: Als je de economische ontwikkeling van Dubai bekijkt vanuit een perspectief op de middellange termijn, wat denk je dat bijdraagt aan permanente groei? In hoeverre zijn de Emiraten in staat om een duurzame economie te ontwikkelen?

KH: “Wat de Emiraten uiteindelijk willen is mensen behouden. Het visumsysteem is enorm opgerekt. Je kan veel makkelijker een visum krijgen en je kan tegenwoordig veel langer blijven. Ik heb nu een golden visum, een tienjaarsvisum. Hier op straat zie je nog geen oude mensen.

Als expats een jaar of 60-70 zijn, dan zijn ze ineens verdwenen. Verder wil de sjeik dat mensen uit het buitenland Dubai gaan kiezen als woonplaats. Daarom is de lokale scholing zo belangrijk. Het idee van pensioenvoorzieningen zit niet in de bedrijfsvoering besloten. Ze beginnen daar voorzichtig naar te kijken. Veel expats hebben het niet aangedurfd om hier een appartement te kopen, omdat de huizenmarkt theoretisch enorm naar beneden kan gaan. Ik heb inmiddels twee appartementen gekocht. De kosten van het levensonderhoud zullen wel stijgen in de loop der tijd, maar er zijn ook wijken waar de expats uit India en Pakistan wonen. Daar kun je voordelig alle inkopen doen, en heerlijk eten trouwens. Het is hier een internationale smeltkroes; ik leef hier als het ware in de United Nations van het Arabisch schiereiland. Dat vind ik superinteressant.”

Vraag: In Dubai is er de drang om de grootste of de duurste ter wereld te zijn: het Burj Al Arab hotel van ± 320 meter en een 7-sterrenhotel, de grootste golfbaan ter wereld, het grootste winkelcentrum, de grootste indoor skihal etc. Kun je deze drive uitleggen?

KH: “Het is allemaal bedoeld om de aantrekkingskracht van Dubai te vergroten. Het moet hier attractief zijn voor een internationaal publiek; het is allemaal marketing als middel om de focus op het aanbod van onroerend goed te vestigen en de lokale economie te voeden.”

Vraag: In hoeverre is Abu Dhabi, de hoofdstad van de Emiraten, anders?

KH: “Het is het regeringscentrum van de Emiraten. De sfeer in Abu Dhabi is heel anders dan in Dubai. De sjeik daar wil dat de stad en het land een rustig beeld uitstralen. Het is een sjieke plaats. Abu Dhabi is kalm, luxe en zeer goed georganiseerd. De stad kent niet de uitwassen van het nachtleven in Dubai. Ik heb ook niet de indruk dat de sjeik daar de behoefte voelt om Dubai na te doen.”

GESLAAGDE STUDIEREIS NAAR DUBAI!

In Oktober 2022 is een groep MBA-studenten voor het Global Immersion Program naar Dubai gevlogen. De trip stond onder leiding van professor dr. Haico Ebbers. Hij heeft ervoor gezorgd dat we verschillende bedrijven konden bezoeken en in gesprek konden gaan met Nyenrode alumni aldaar. Het centrale onderwerp voor de reis was duurzaamheid. Bedrijven die we onder andere bezocht hebben, zijn de Deutsche Bank, onder leiding van co/ceo Kees Hoving, Nomura Asset Management, en SMBC. Voormalig minister van financiën Jan Kees de Jager (19870056) heeft ons ontvangen in zijn bedrijf Easy Generator. Verder hebben we colleges gehad op de SP Jain School of Management, van Haico Ebbers zelf en van Tim Rogmans, associate professor Global Strategy aan de Zayed University.

Dubai is geen onbekende voor mij. Naast dat ik de stad meerdere keren heb bezocht in mijn leven, heb ik ook nog een tijd in Qatar gewoond. Het Midden-Oosten voelt daardoor nog steeds als een soort van thuis komen. Nu stond de toekomst van Dubai centraal en welke kansen hier liggen in de komende jaren. Is het interessant om in Dubai te werken? En welke rol kan Dubai spelen als business hub tussen Europa en Azië? De colleges van onze professoren werden aangevuld met een interessant gastcollege van Baskar Kilana namens IT-multinational Accenture. Op het programma stond verder een bezoek aan ‘Sustainable City’. Een nieuwe plaats, vlak bij de stad Dubai, die volledig duurzaam is in zijn energie- en voedselvoorziening. Het leverde een indrukwekkend inzicht op in hoe steden van de toekomst eruit zullen zien. Als raadslid in de gemeente Stichtse Vecht was dit voor mij helemaal waardevol. Vanzelfsprekend dat Sustainable City de gastheer van Gitex International was. Als ‘Dubai-kenner’ werd ik verklaard tot lokale reisleider van de groep. De vrije tijd invullen naast het ‘serieuze’ programma was daarom geen enkel probleem: golven op de Emirates Golf Club, met een SUV door de woestijn rijden, extravagante winkelcentra en luxe skylounches bezoeken, we hebben ons geen seconde verveeld!

Ik wil graag het NBU Program Management, Haico Ebbers en ook Tim Rogmans bedanken voor het organiseren van deze exclusieve studiereis naar Dubai. Het was onwerkelijk om de ontwikkelingen in Dubai over de laatste 30 jaar te zien en hoe het emiraat capabel is om een ondernemend ecosysteem te creëren.

DOOR ANNEMIEK DE WINTER

DOOR BAS VAN SCHAIK

DOOR PRITHVI KRISHNASWAMY

METROMANAGER ROB HUISMAN:

“QATARI NEMEN GEEN HALVE MAATREGELEN!”

Qatar zou een vlek op de aardbol zijn, als er voor het schiereiland aan de Arabische Golf geen megagasbel zou zijn aangeboord. Het emiraat heeft op professionele wijze een raffinaderij voor LNG-productie, een zeehaven en een vloot van LNG-mammoettankers opgetuigd. Daarmee is het de witte raaf geworden in de Arabische wereld, die er net een boycot van 4 jaar op heeft zitten door omringende staten. Ing. Rob Huisman (19890519) is commercial manager van Qatar Railways Company, dat in zeven jaar tijd een metrolijn van 75 kilometer heeft aangelegd. “Ik vind het een relaxed land,” aldus de Nyenrode alumnus.

DOOR OELE STEENKS

Vraag: Je werkt momenteel in Qatar; wat ging hieraan vooraf?

RH: “Ik heb werktuigbouwkunde gestudeerd en heb vervolgens een jaar Nyenrode gedaan (CT). Dat was in vele opzichten een interessante periode. Na de studie ben ik voor het ingenieursbureau van Akzo, zoals het bedrijf toen nog heette, gaan werken. Eigenlijk heb ik nooit als werktuigbouwkundig ingenieur sec gewerkt. Vanwege mijn Nyenrode achtergrond ben ik steeds voor managementposities gevraagd.

Op een gegeven moment ben ik in Nederland bij het Amerikaanse ingenieursbureau Fluor terecht

gekomen. Toen Fluor het management van een consortium voor de aanleg van de A59 binnenhaalde, ben ik bij de tak infrastructurele projecten ingedeeld. Het grootste project dat ik voor Fluor heb gedaan, was het management van

de aanleg van de HSL zuid spoorlijn (125 kilometer hogesnelheidsspoorlijn tussen Amsterdam en de Belgische grens, red.). Daar gingen de nodige miljarden in om, dus het project was vanuit een budget-, kosten- en contractenperspectief zeer interessant. Het HSL-project startte in 2001; het had een ‘design en build’ fase van zes jaar en daarna een onderhoudsfase van 25 jaar. In theorie had ik mijn pensioen kunnen halen op dat project, maar dat was niet echt uitdagend. Enkele opdrachten verder, was men in Saudi-Arabië (SA) bezig om een spoorlijn te ontwikkelen van oost naar west, van Aman naar Djedda. De enige infrastructuur die SA heeft is namelijk een weg van kust naar kust. Fluor werd gevraagd om als projectmanagement consultant te fungeren voor het spoorlijnproject. Er moest een ontwerp worden gemaakt en een projectplan, met aanbestedingen, contracten etc. In 2016 heb ik een half jaar in SA gezeten om het contractmanagement voor het project te doen. Na een half jaar bleek dat er onvoldoende budget bij de Saudi’s was. Een spoorwegverbinding van 1500 kilometer door de woestijn, waar de Saudi’s zowel een hogesnelheidsverbinding als een vrachtspoorlijn wilden hebben,

Een alumnus voert het commercieel management van de hypermoderne metro van Qatar.

kost natuurlijk miljarden dollars. Het idee werd in de ijskast gezet, hoewel ik heb begrepen dat het project weer opgepakt is met Chinese aannemers. Hoe het er precies voorstaat weet ik niet, want SA is een strak geleid autocratisch land, waar het voor buitenstaanders moeilijk is om in te schatten hoe de regering denkt en hoe de staatskas erbij staat.”

Vraag: Hoe maakte je van SA de overstap naar Qatar?

RH: “In 2017 ben ik gerekruteerd door Qatar Railways Company, waar ik enkele mensen kende die in het senior management zaten. Ik doe het

Op dit moment werkt QRC aan de uitbreiding van het netwerk in noordelijke en zuidelijke richting. Ga je naar het naar het westen kom je in een woestijngebied, waar een spoorlijn geen zin heeft.”

Vraag: Wat is jouw visie op de achtergrond van de FIFA Worldcup? RH: “Het angstbeeld van Qatar is dat ze als natie eventueel eindigen als Koeweit. Dat een naburige natie, ik zal geen naam noemen, denkt, die denkbeeldige grens in de woestijn daar houd ik me verder niet aan. In de olie en gas business was Qatar al een gevestigde naam, maar in de wereld hoegenaamd niet. De meest

Vraag: Wil je commentaar geven op de beschuldigingen dat er duizenden doden zijn gevallen tijdens de stadionbouw voor de FIFA Worldcup?

commercieel management van de bouw van meerdere metrolijnen, inclusief stations. Het gaat hier om een nationaal metroproject, waar Qatar in 2012 mee is begonnen. Het doel was en is om de acht stadions waar het FIFA World Cup Soccer wordt gespeeld, met elkaar te verbinden. De planning is om 500.000 bezoekers per dag te kunnen vervoeren. Er is ongeveer 20 miljard dollar geïnvesteerd in het project, zoals dat tot nu toe is opgeleverd. Overigens is in de stadionbouw 5 miljard dollar geïnvesteerd en zijn er 125.000 hotelkamers bijgebouwd. Je moet je realiseren dat er in 2012 geen openbaar vervoer was in Doha, afgezien van een enkele buslijn. En er waren ook geen tunnels. Nu ligt er 75 kilometer aan spoorlijn met 37 stations in de stad en de periferie, waar de kleinere plaatsen Al Khor, Lusail, Al Wakrah en Al Rayyan met elkaar zijn verbonden langs de oostkust. Tachtig procent van de stations ligt ondergronds. Dit is allemaal gerealiseerd in ongeveer zeven jaar tijd, want vanaf 2019 rijdt de metro feitelijk al. De exploitatie van het metrostelsel is in handen van Qatar Railways, dus dat is een blijvend inkomensmodel voor de staat.

westerlingen hadden geen idee waar Qatar ligt, voordat de Qatari de Worldcup kregen toegewezen. Het organiseren van allerlei wereldkampioenschappen en grote sportevents, is een perfect uithangbord gebleken om Qatar een bepaald aanzien in de wereld te geven. Zo ben ik vorig jaar naar de Formule 1 race geweest in Doha. Het emiraat heeft er lang over gedaan om die race hier te krijgen, maar nu heeft Qatar wel een contract voor vijf jaar Formule 1 kunnen afsluiten. Interessant om te vermelden is dat het circuit daarvoor al in 2004 werd aangelegd. Veder zijn hier de wereldkampioenschappen wielrennen geweest en hebben we de Diamond League wedstrijden voor atletiek georganiseerd. Ook hebben we toptoernooien voor zwemmen, tennis en golf. Dat je een metronetwerk aanlegt, dat je snelwegen uitbreidt van tweebaansweg naar vijfbaans, dat je de hotelaccommodatie zo sterk opvoert, het past allemaal in de strategie om Qatar op de wereldkaart te zetten. Als het emiraat ergens zijn zinnen op zet, worden er geen halve maatregelen genomen.”

RH: “Ik wil zeker het nodige zeggen over de werkomstandigheden bij de aanleg van de metro. Ik kan me behoorlijk storen aan de Nederlandse pers die sensatiegericht lijkt. Even naar de feiten; ik ben senior commercial manager, en heb zicht op meer dan de helft van de 20 miljard dollar die dit project heeft gekost. De aannemingscombinaties werkenhoofdzakelijk met werknemers uit India, Pakistan en Bangladesh. Het is zo dat de expats werden aangedragen door gespecialiseerde recruitment agencies. Dus ik zie de arbeidscontracten die zijn afgesloten, maar ik kan niet in de historie achter die arbeidscontracten kijken. Wel hebben we steekproeven uitgevoerd om te zien of de uitzendbureaus zich aan de wettelijke voorschriften hielden bij het afsluiten van arbeidscontracten. Overigens hebben we vorig jaar een wettelijk minimumloon ingevoerd om de arbeidsomstandigheden verder te verbeteren. Ja er zijn doden gevallen, maar minder dan een handvol. Als ik naar de vaderlandse berichtgeving kijk, is het alsof ze met bosjes van de bouwplaats werden afgevoerd. We hebben er bij onze projecten streng gelet op veilig werken en arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld dat mensen alleen met veiligheidsschoenen naar binnen gingen en dat er valhelmen werden gedragen. Voortdurend hebben we arbeidsinspecties uitgevoerd. Als een werknemer geen helm droeg, kreeg hij een waarschuwing; bij de tweede overtreding was het direct wegwezen. Als ik naar de metroprojecten kijk, dan herken ik dat beeld van duizenden doden absoluut niet. Ik had al eerder in Qatar gewerkt voor Fluor; dat was in 2013 en 2014. Toen was het emiraat zich er al van bewust dat de arbeidsomstandigheden voor de expats verbeterd moesten worden. Destijds richtte zich de overheidsinspanning met name op het verbeteren van de huisvesting.”

Vraag: Moet de oorspronkelijke bevolking van Qatar eigenlijk wel werken? Het binnenlands product per inwoner is maar liefst $ 70.000. RH: “Goeie vraag; het zijn er maar 350.000. Je hebt Qatari die erg slim zijn en begaan met het lot van hun natie. Die leggen hun ziel en zaligheid in hun werk. Dan is er een deel van de bevolking, dat denkt als ik geld krijg van de staat, vind ik het wel best. Die Qatari

vinden dat ze het grootste recht hebben om in de duurste Porsches te rijden en dat iedereen voor hen aan de kant moet gaan. Maar dat zijn absoluut niet de inwoners die het hier voor het zeggen hebben. Die professionals hebben de rangen goed gesloten. Ze besturen het land zeer strak en beheren de enorme inkomsten uit de aardgaswinning op een nette manier. Maar de rijkdom is ongekend. Je hoeft bij een Qatari niet te twijfelen of zijn Rolex wel echt is. Bedenk verder dat de Qatari niets betalen voor hun nutsaansluiting; dat is gewoon gratis. In het appartement waar ik nu woon is er geen gasmeter, maar wel een standaard gasfornuis. Voor elektriciteit betaal ik overigens wel, en dat is op jaarbasis een behoorlijke rekening, omdat de airconditioning constant aanstaat. Ook water is niet gratis, want elke druppel die uit de kraan komt, is ontzilt zeewater.”

Vraag: Hoe is het om met Qatari zaken te doen?

RH: “De CEO van Qatar Railways is ook de minister van municipaliteit in het land. Denk aan een half ministerie van Binnenlandse Zaken. Die man is hoog opgeleid en hij is zeker geen minister geworden omdat hij de juiste achternaam heeft. Hij heet dus geen al Thadi en is een zakenman die werkelijk niets weggeeft. Hij heeft in Engeland de juiste technische opleiding genoten. Het emiraat wordt overigens geregeerd door emir Tamin bin Hamad al Thani. Zoals gezegd, onder zijn bewind staan voor de belangrijke zaken capabele mensen aan het roer. De bovenlaag in Qatar stuurt kinderen nog steeds naar topuniversiteiten in Engeland en de Verenigde Staten, maar inmiddels hebben vooraanstaande universiteiten hier in Doha dependances geopend. Dus universitair onderwijs wordt voor meer jongeren bereikbaar, waardoor de carrièrekansen beter gespreid worden.”

Vraag: Welke invloed heeft de Islam op het sociale leven en op het zakenleven?

RH: “Het grootste verschil met SA is dat er in Qatar vrijheid van godsdienst is. Het is niet te beschrijven hoe groot dat verschil is. In SA gaat alles vijf keer per dag dicht. In winkelcentra gaan de rolluiken naar beneden tijdens de gebedstijden. Ik zat in Ryadh op een compound voor expats, dus het sociale leven daar was zeer beperkt. Er waren

eerder ook enkele aanslagen geweest, waardoor s het leger bewapend met mitrailleurs een vast onderdeel van het straatbeeld was. Om naar kantoor te gaan moest je langs een checkpoint en om terug naar de compound te gaan, moest je weer door een checkpoint. Dat was voor je veiligheid, maar het veroorzaakte wel de nodige persoonlijke spanning. Dergelijke situaties kennen we niet in Qatar, hoewel, als je naast een moskee woont, word je wel vijf keer per dag opgeroepen tot het gebed. Je kunt hier als westerling een drankvergunning aanvragen en bij een staatswinkel een fles whisky kopen. Varkensvlees is bij dezelfde winkel ook te krijgen, als je maar geen moslim bent. Verder zijn hier veel westerse hotelketens, waar je gewoon sterke drank kunt bestellen. Het sociale leven speelt zich voor een deel in hotelbars af. Ik spreek echter ook vaak met vrienden af op het strand. Als de kustwacht niet in de buurt is, kun je daar rustig een biertje met elkaar drinken.”

Vraag: Wat moet je in Doha per se niet doen? RH: “Bij een kleine botsing met een Qatari moet je niet uitstappen en gaan schelden. Dat is duidelijk solliciteren naar een enkeltje gevangenis en daarna binnen 24 uur het land uit. Ik zeg niet dat het woord van de Qatari altijd zwaarder telt, maar je moet ze niet onheus bejegenen. Je moet ook niet de verkeerde gebaren maken, want zoiets loopt inderdaad verkeerd af. Ook moet je niet een flesje water drinken in je auto tijdens de ramadan. Want in die periode

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

Vraag: Tussen SA, Egypte, Jemen, Oman, en de Verenigde Emiraten enerzijds en Qatar anderzijds bestonden de nodige politieke spanningen, wat leidde tot een boycot van Qatar. Wat heb je gemerkt van de boycot, van 2017 tot en met 2021?

RH: “De spanningen zijn terug te voeren op de verschillen in de Islamitische leer. SA en andere staten zijn gebaseerd op de Soennitische leer, terwijl in Qatar de sjiitische Islam wordt aangehangen. Daarbij komt dat Qatar een stuk vrijer is en meer ontwikkeld in westerse culturele zin. Deze staat neemt een onafhankelijke houding aan, terwijl een staat als Dubai meer aan de leiband van SA loopt. Verder zou Qatar niet de juiste houding hebben getoond volgens SA, bij het veroordelen van het islamitisch terrorisme uit Iran. Dat is natuurlijk snel gezegd, maar Qatar en Iran delen het gasveld onder de Arabische Golf. Dus het emiraat moest wel voorzichtig zijn met het beoordelen, laat staan veroordelen, van zo’n machtig land. Het feit dat Qatar de Islamitische Broederschap ondersteunt, doet de kwestie in zijn algemeenheid geen goed, aangezien SA de andere zijde ondersteunt. SA gooide de grens met Qatar in 2017 van de ene dag op de andere dicht. Toen was het

Voor openbare dronkenschap kun je worden opgepakt door de politie en mag je je roes uitslapen in de cel, maar daarna word je met een vermanende toespraak naar huis gestuurd. Ik woon bij elkaar zeven jaar in Qatar en heb het altijd een relaxed land gevonden.”

de soevereiniteit op het spel stond. De boycot werd op een maandag afgekondigd, waarna de schappen op maandagavond volledig leeg waren. De volgende lag alles er weer in de supermarkt. Nu is de kwestie bijgelegd en kunnen we vanuit Qatar weer alle kanten opvliegen. Het feit dat tot voor

Ondernemen in de

ARABISCHE WERELD

de boycot in 2017 de meeste import via SA verliep, heeft voor een tegenactie gezorgd in Qatar. De zeehaven van Dubai was de transport hub voor het hele Midden-Oosten en die link is vrijwel helemaal weggevallen. Ik vrees voor de andere staten, dat Qatar uiteindelijk het meeste garen bij de kwestie spint. De Qatari hebben tussen 2010 en 2015 een eigen zeehaven gebouwd ten zuiden van Doha, die inmiddels volledig in gebruik is. Goederen die eerder werden verscheept vanuit de containerhaven van Dubai, worden nu rechtstreeks naar Doha gevaren. Voor de bevoorrading met zuivel, groente en vlees hebben de Qatari ook geen halve maatregelen genomen. Ze zijn begonnen met het invliegen van 5000 Friese koeien. In zeer rap tempo hebben ze een eigen agribusiness uit de grond gestampt. Uiteraard met hulp van Nederland, want er is menig consultant op het gebied van land- en tuinbouw uit ons land ingevlogen. In twee jaar tijd hebben ze die hele industrie ontwikkeld. De melk die je nu in de supermarkt koopt, komt gewoon uit Qatar.”

Vraag: Qatar kent een vaste wisselkoers voor de munteenheid, de rial, met de Amerikaanse dollar. Hoe belangrijk is dit voor de economie? RH: “Die wisselkoers is cruciaal voor de economie. Aangezien het land verreweg de meeste inkomsten uit de olie- en gasexport ontvangt in Amerikaanse dollars, is het niet zo moeilijk voor de centrale bank van Qatar om die koppeling in stand te houden. Alleen in de periode van de blokkade heeft het extreem veel geld gekost om de rial te ondersteunen. Nu stroomt het geld echt binnen door de LNG-export. Niet voor niets was de Duitse bondskanselier Olaf Scholz hier op bezoek, waarna Tamin bin Hamad al Thadi na twee dagen afkondigde dat Qatar voor miljarden gaat investeren in Duitsland.”

Vraag: Kun je aangeven hoe ver Qatar is doorgedrongen als investeerder in de westerse wereld?

RH: “Alle buitenlandse deelnemingen worden aangestuurd vanuit de Qatar

Investment Agency, waaronder allerlei investeringsmaatschappijen zijn opgehangen. De invloed van Qatar reikt inmiddels heel ver. 15% van Volkswagen is bijvoorbeeld in handen van Qatar. Voetbalclub Paris st. Germain is eigendom van Qatar. Het beroemde warenhuis van Harrods in Londen is Qatarees eigendom. Het geheel van de investeringsmaatschappijen is een strak geleide piramide, die is opgehangen aan de regering.”

Vraag: Doet Qatar hoofdzakelijk met Europa en de VS zaken als het gaat om de export van LNG?

RH: “Oorspronkelijk was Amerika de belangrijkste afnemer, maar toen daar de winning van schaliegas een grote business werd, moest Qatar de blik naar het oosten richten, want destijds konden de Qatari niet ineens driemaal zoveel gas aan Europa leveren. Azië was toen een opkomende grote markt, zodoende zijn er grote langdurige contracten afgesloten met China en Japan. Nu zit met name Duitsland te springen om extra gas en heeft het bezoek van Scholz wel resultaat opgeleverd. Het is echter niet zo dat Qatar ineens de gaskraan tweemaal kan opendraaien. Verder is Qatar niet geïnteresseerd in aansluiting op pijplijnsystemen. Het emiraat heeft zwaar geïnvesteerd in het vloeibaar maken van aardgas en het heeft een vloot van LNG-tankers laten bouwen om die brandstof over de wereld te kunnen transporteren. Er is hier ook de nodige havenfaciliteit gebouwd om de tankers te kunnen onderhouden. Die investering moet worden terugverdiend.”

Vraag: De luchtvervuiling is een probleem in Doha; wat zijn de oorzaken? RH: “Vergeet niet dat 90% van Qatar uit woestijn bestaat. Als de wind uit westelijke richting waait dan ontstaan er behoorlijke stofwolken in de stad.

Dat stof is voor de inwoners in menselijke zin een groter probleem dan de CO2 uitstoot. Dat Doha een driemaal hogere CO2 productie per inwoner kent dan een gemiddelde westerse stad, zit hem in het gebruik van airconditioning en de ontzilting van het zeewater. Ook de auto’s waarin wordt gereden, zorgen voor meer uitstoot dan het gemiddelde westerse wagenpark. Daarnaast heb je langs de kust uiteraard die enorme olie- en gasindustrie. Van oktober tot april zijn de temperaturen hier dragelijk en is het klimaat vrij stabiel. Dan kun je bijvoorbeeld gaan wielrennen, wat ik graag doe. Uiteindelijk heb je maar een maand of vier dat het buiten niet lekker is.”

Vraag: Wat heb je aan je Nyenrodeopleiding in je huidige baan?

RH: “Ik ben natuurlijk begonnen bij een ingenieursbureau, waar ik nog zwaar leunde op mijn technische kennis. Naarmate ik steeds meer in het hoger management terecht kwam, heb ik steeds meer profijt gekregen van mijn CT-opleiding. Zonder die aanvullende bagage van Nyenrode was deze positie niet haalbaar geweest.”

Vraag: Kun je iets vertellen over je privéleven?

KLAAS KEUNING , MANAGER VAN SHELL, OVER ZIJN MISSIE:

Werken in Irak betekent het omgaan met bureaucratie en stroperigheid van ambtenaren, maar het land heeft een jongere generatie met ambitie om een internationale positie op te bouwen. De hoeveelheid olie en gas in de bodem zou garant moeten staan voor de ontwikkeling van een modern land. Klaas Keuning (20139947) kon voor Shell tweeënhalf jaar intensief werken aan een lokaal inkoopteam voor de Basra Gas Company. Hij ging met bewakers op pad, maar voelde zich niet onveilig. In zijn team bevonden zich Irakese talenten die hij trainde voor toekomstige managementposities.

“Ik heb in Basra ondernemerschap kunnen ondersteunen.”

DOOR OELE STEENKS

Vraag: Je werkt voor Shell en hebt enige tijd in Basra, Irak, gewerkt?

Wat was je functie?

KK: “Ik heb ruim tweeënhalf jaar in Irak gewerkt als procurement manager. Ik vloog in vanuit Nederland, werkte een maand lang elke dag 12 uur en daarna vloog ik weer terug en was vier weken vrij. Ik was verantwoordelijk voor de inkoop van materialen, van papier tot alle materialen die Shell gebruikt voor lokale productie van afsluiters, reserve-onderdelen voor compressoren tot zelfs opslagtanks. In het begin deed ik het allemaal zelf, maar ik kon een team van Irakezen samenstellen, die voor me werkten. Die moest ik opleiden zodat ze uiteindelijk mijn baan konden overnemen. Het opleidingsniveau van deze Irakezen was behoorlijk, hoewel je een graad van een universiteit of hogeschool daar, niet kunt vergelijken met de westerse standaard. Rondom het uitbreken van de covidpandemie werd ik naar huis gestuurd en ben ik van baan gewisseld. Ik was ook wel toe aan een nieuwe baan, want de stroperigheid van het werken in Irak begon me tegen te staan. Bij terugkomst heb ik een jaar meegewerkt aan de reorganisatie die in gang was gezet om om te gaan met dalende olieprijzen als gevolg van de coronacrisis. Sinds anderhalf jaar werk ik in een offshore wind team, opnieuw aan de supplychain management kant.”

Vraag: De oliewinning in Irak is in handen van staatsmaatschappij Iraq National Oil Company. Hoe werkt dit model voor een energiemaatschappij als Shell?

KK: “Shell stond er op twee manieren in. We waren actief als operator van een olieveld dat eigendom was van Iraq National Oil Company. We hadden daar full operations,

wat betekent dat er bijna honderd procent Shellmedewerkers actief waren. Ikzelf werkte voor de Basra Gas Company, dat niet in olie doet, maar zich louter bezighoudt met het verwerken van gas, het gas wat eerst afgefakkeld werd zetten wij nu om in gas dat gebruikt kan worden voor o.a. energieopwekking. Het was een Irakees staatsbedrijf, maar nu heeft Shell er aandelen in. Shell heeft 44% van de aandelen, Mitsubishi 5% en de Iraakse staat 51%. Officieel wordt het bedrijf door Iraq National Oil Company gerund, maar Shell zit erin als venture partner. Om support te leveren heeft Shell gezorgd voor wat we ’secondees’ noemen. Er werden specialisten uitgeleend om het bedrijf helpen op te bouwen. Vanaf het begin was het de bedoeling dat ik mijn kennis zou overdragen aan een team van lokale medewerkers.”

Vraag: Kun je aangeven hoe belangrijk de olieproductie van Irak momenteel is?

KK: “Dat is een hele grote business; je hebt een oliewinningsgebied in het noorden van Irak, in het Koerdische deel van het land. In het zuiden ligt het tweede grote veld rondom de havenstad Basra. Irak staat nummer twee op de lijst van grootste producenten binnen OPEC. Het is voor de Iraakse staat de belangrijkste bron van inkomsten. Ze hebben een aantal oorlogen uitgevochten en oliewinning is de manier om dat te financieren. Er is echter nauwelijks raffinage-industrie. Ondanks de grote olie-export, is het land een nettoimporteur van olieproducten. Het is een bijzondere situatie dat Irak olie exporteert naar de andere Golfstaten, waar deze wordt geraffineerd, waarna Irak de olieproducten, zoals benzine, diesel en kerosine, weer importeert.”

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

Vraag: Rond de eeuwwisseling bouwde Irak een gigantische staatsschuld op van $ 120 miljard. Deze schuld werd gedeeltelijk afgebouwd via een verdrag van de Club van Parijs. In hoeverre merkte je dat het land in geldnood verkeert?

KK: “Er was veel onrust in het land, omdat het sociale systeem niet op orde was. Corruptie kwam regelmatig voor, wat leidde tot frustratie onder de burgerbevolking. Dat zorgde weer voor binnenlandse gevechten. Drie jaar geleden gingen de inwoners van Basra (1,5 miljoen inwoners, red.) massaal de straat op om te protesteren. Dat waren protesten die behoorlijk uit de hand konden lopen. Ik had niet het idee dat er dreiging ten opzichte van westerse instellingen heerste, maar Shell nam geen onnodig risico en zorgde constant voor de juiste beveiliging. Ik heb enkele keren meegemaakt dat, uit voorzorg ik niet naar Basra mocht afreizen. Het grootste probleem voor de inwoners van Basra was dat het elektriciteitsnetwerk niet stabiel was. Er waren veel power cuts. Dat was met name in de zomer wanneer het boven de 50 graden wordt in Basra. De meeste Irakezen hebben airconditioning in hun huizen. Als die niet werkt wordt het onhoudbaar heet in woningen. En in de winter kan het behoorlijk koud worden in Basra, tot net boven het vriespunt. Hoewel er gas wordt gewonnen rondom de stad, kent Basra geen netwerk voor verwarming met behulp van aardgas. Je zou zeggen dat een land met zoveel aardolie en gas in staat zou moeten zijn om elk huishouden van energie te voorzien. Basra Gas Company werkte aan de oplossing van dit probleem door gas te verwerken tot een product waar je betrouwbaar energie mee kan opwekken.”

Vraag: Anders dan in Qatar, speelt de productie van aardgas een minder grote rol in Irak. Kun je dit toelichten? KK: “Qatar is heel groot in gas. Het is echt gigantisch wat daar aan aardgas reserves in de bodem zit. Maar gas is absoluut een interessante markt voor Irak. Aardgas komt daar vrij als bijproduct tijdens het winnen van aardolie. Lang werd dit gas afgefakkeld. Basra Gas Company is echter begonnen met het afvangen van het aardgas en we kanaliseerden dat naar onze twee production plants in Basra. Daar werd het gas omgezet in zogenaamd droog gas. Daarna zetten we het om in LPG, bestemd voor zowel binnenlands gebruik als voor de export. En we maakten aardgas condensaat dat wordt gebruikt in de chemie. We hebben in vijf tot zes jaar tijd de productie van gas weten te verviervoudigen. In 2018 werd een productie piek van meer dan 1000mmscf/d gehaald, genoeg om 3 miljoen huishoudens van energie te voorzien.”

Klaas Keuning was namens Shell manager en mentor van Irakezen die voor de Basra Gas Company werkten.

Vraag: 60% van de Irakezen is werkzaam in de dienstverlening, duidt dit op een bureaucratisch bestel?

KK: “Alle Irakezen waarmee we intern werkten waren uiteindelijk ambtenaren, want ze stonden op loonlijst van een staatsbedrijf. In Basra waren zeker lokale bedrijven actief en vanuit Shell probeerden we dit aan te moedigen. Uiteraard werkt Shell met internationale contracten voor de inkoop van materialen, maar we waren wel specifiek bezig met de vraag wat er lokaal voor ons kon worden geproduceerd. We hebben goede lokale leveranciers gevonden, die niet in buitenlandse handen waren. We hebben ook gewerkt met lokale handelshuizen die een deel van onze inkoop en opslag voor hun rekening konden nemen.”

Vraag: Hoe kun je de stad Basra karakteriseren?

KK: “Basra is de tweede stad van het land en telt anderhalf miljoen inwoners. Het is een uitgestrekte stad met veel laagbouw. De meeste residentiele woningen zijn opgetrokken uit geelachtige zandsteen, maar je hebt er ook heel moderne gebouwen. Het voetbalstadion is werkelijk hypermodern, want voetbal is belangrijk voor de Irakezen. De wegen zijn van redelijke kwaliteit, hoewel je moet oppassen voor gaten in het wegdek. Verder vindt er veel handel op straat plaats. Overal zie je marktkramen langs de wegen. Mensen leven meer buiten, hoewel dat in de zomer vooral in de avond is. De temperatuur kan oplopen tot 52 tot 53 graden, maar er is een lage luchtvochtigheidsgraad en veel wind. Je kunt de situatie het best vergelijken met een föhn die constant in je gezicht blaast. In de winter zakt de temperatuur ’s nachts tot vier à vijf graden.”

Vraag: Hoe veilig is het voor een westerling op straat in Basra?

KK: “We mochten niet alleen de stad in; dat gebeurde met beveiliging. Als ik een leverancier moest bezoeken, ging ik ook met beveiliging daarnaartoe. Het was niet dat ISIS direct een bedreiging vormde, want die zat meer in het noorden van het land. Als werknemer van een multinational ben je in principe een veiligheidsrisico. Je bent een westerling, dus het ging meer om de gebruikelijke risico’s die je in elk ontwikkelingsland meemaakt. Ikzelf heb me echter nooit onveilig gevoeld. Ik heb de Irakese mensen als ontzettend vriendelijk en gastvrij ervaren.”

Vraag: Syrië en Turkije hebben stuwdammen gebouwd in respectievelijk de Eufraat en de Tigris. In hoeverre hebben deze staten Irak in de tang vanwege de watervoorziening in het land?

KK: “In elk geval was dit een groot probleem in Basra. Rondom de stad was het ooit een groene oase, maar door

de stuwdammen is de watertoevoer enorm afgenomen. Daardoor is een kale vlakte ontstaan. Ik zou het geen woestijn willen noemen, het is een grote opgedroogde modderpoel. Er groeit werkelijk niets meer. Het landschap wordt nu bepaald door oliewinningsinstallaties.”

Vraag: Historisch gezien werd met Babylon de eerste wereldstad gesticht in Irak als centrum van wetenschap en literatuur. De huidige Arabische taal vond zijn oorsprong in deze regio. Wat merk je nu van deze culturele erfenis?

KK: “Irakezen zijn heel trots op hun cultuur en op hun geloof. Ze vertellen je graag over de Islam. Ramadan was heel belangrijk. We werden als westerling aangemoedigd om daaraan mee te doen. Ik vond het buitengewoon pittig om een dag niet te eten en te drinken. De Irakezen namen vaak ontbijt mee voor ons, want zo laden ze zichzelf op om de dag door te komen en ze vonden het leuk om ons lokale specialiteiten te laten proefen, zoals falafel, foul, dadels, masgouf en zelfs schapenkop.”

Vraag: Wat kan wel en wat niet in het sociale leven van Irak? KK: “Hoewel Irakezen ontzettend vriendelijk zijn, zijn ze naar westerse maatstaven conservatief. Zo is het niet normaal voor mannen om vrouwen een hand te geven. De meeste vrouwen lopen gesluierd rond. Mannen en vrouwen leven voor een deel van elkaar gescheiden. Het wordt wel zeer gewaardeerd als je je verdiept in de cultuur en bijvoorbeeld een paar woorden Arabisch leert.”

Vraag: Als je terugkijkt op je tijd in Irak, was het een mooie tijd of was het zwaar? KK: “Allebei denk ik. Ik vond het absoluut een fantastische ervaring, waarvan ik veel heb geleerd. Het doel om van een restproduct, iets moois te maken, kon ik van harte ondersteunen. Het was toch wel zwaar omdat het zakelijk verkeer een stuk bureaucratische is. Je moet met heel veel mensen praten om dingen voor elkaar te krijgen. Het betekent niet dat er geen resultaten zijn geboekt. Toen ik aankwam werden er routinematig tenders uitgeschreven als we een product wilden inkopen. In tweeënhalf jaar tijd hebben we lokale partijen bij onze operatie kunnen betrekken en daarmee overeenkomsten voor de langere termijn afgesloten. De lokale jongens die in mijn team werkten, hebben echt stappen vooruit kunnen zetten. Niet dat ze direct de zaak konden runnen, maar er waren enkele talenten bij die dat zeker gaan kunnen op termijn. De Irakezen met wie ik heb gewerkt, hebben echt de motivatie om van hun land een internationaal succes te maken, na alle interne verwikkelingen die het land behoorlijk schade hebben opgeleverd.” ♦

GERARD LUBBINGE, COUNTRY MANAGER QATAR VOOR HEEREMA MARINE

CONTRACTORS:

uitleggen.”

Qatar is niet alleen in het nieuws vanwege de FIFA-worldcup, maar ook vanwege de levering van LNG die nodig is om de pijn van het energieconflict met Rusland te verzachten. De ministaat gaat de gasexploratie anderhalf keer zo groot maken. Ir. Gerard Lubbinge MBA (20040415) richt in Doha voor Heerema Marine Contractors een lokale organisatie in, want als het gaat om het vervoeren en installeren van olie en gasplatforms is Heerema een nichespeler van internationaal formaat. “Mede dankzij mijn Nyenrode MBA kan ik de achtergrond en cultuur van de Qatari beter begrijpen.”

DOOR OELE STEENKS

Vraag: Je bent voor Heerema Marine Contractors Country Manager Qatar East. Welke landen behoren tot het werkgebied?

GL: In 2020 heeft Heerema twee projecten uitgevoerd in Qatar en ben ik gevraagd een kantoor te openen in Doha. We zijn nu anderhalf jaar met circa 10 werknemers vertegenwoordigd in Qatar, ons voornaamste werkterrein. De omstandigheden in de Qatarese wateren en de omvang van de te installeren platformen sluiten namelijk goed aan bij de karakteristieken van ons materieel. We hebben grote schepen

welke een minimale waterdiepte nodig hebben. Onze voorkeur gaat uit naar het vervoeren en installeren van grote en zware platformen, omdat we ons in dit segment kunnen onderscheiden. In het algemeen zijn de wateren van Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten ondieper en de te installeren platformen kleiner, en daardoor is onze toegevoegde waarde lager. Desondanks kijken we ook naar kansen in deze landen. Verder hebben we oog voor de ontwikkelingen in Iran. Het gasveld van Qatar grenst aan dat van Iran, onder de bodem van Arabische Golf. Op het moment dat dit land zou opengaan, na de boycot door president Trump, staat er voor westerse investeerders behoorlijk wat te gebeuren. Total Energies had vergevorderd plannen voor de ontwikkeling van South Pars, maar heeft deze tijdens de boycot geparkeerd.”

Vraag: Wat is er uitdagend aan het werken in de Arabische wereld?

GL: Eigenlijk is hier alles anders dan het werken in een westerse cultuur. Daarvoor moet je even terug in de historie. De Qatari zijn clans uit de woestijn, gewend aan zware leefomstandigheden en een gevaarlijke omgeving. Dat zie je terug in hun grondhouding; argwanend, voorzichtig, risicomijdend. Nog niet zolang geleden reden ze op kamelen door de woestijn. Bij contact met andere clans, werd eerst naar het geweer gegrepen, daarna werd er gepraat. We spreken over hoogstens een eeuw geleden. Dat werkt nog steeds door in het zakenleven. De Qatari vormen in eigen land een minderheid; in totaal zijn het er ruim driehonderdduizend. Trek daar de vrouwen, kinderen en bejaarde mannen vanaf, dan houd je een kleine club over die dit land moet zien te leiden. Ze hebben een grote span of control en relatief weinig ervaring, het land is pas sinds 1971 onafhankelijk. Ze komen snel op hoge posities en dat maakt het wel lastig voor technische ondernemingen. Je moet heel veel moeite doen om dingen uit te leggen, die in de internationale olie & gas wereld geaccepteerd zijn. Er zitten Qatari op hoge posities op basis van hun afkomst, en niet per se vanwege kennis en kunde. Maar er is ook een groep jonge Qatari, opgeleid in en bekend met het Westerse buitenland. Zij zijn erg gemotiveerd om bij te dragen aan de toekomst van Qatar.”

“Ik deel passie voor de woestijn met lokale bevolking."

“Ik moet hier heel veel

“Een groep jonge Qatari bekleedt hoge posities binnen de staatsbedrijven, maar je beproeft hun onzekerheid!”

Vraag: Hoe werkt de gasindustrie in Qatar?

GL: “De grote Qatari opdrachtgevers zijn Qatar Energy, Qatargas en North Oil Company [70% Qatar Energy en 30% Total Energies]. Deze ondernemingen doen de zaken met zogenaamde EPCI Contractors. Dit zijn internationaal aannemers zoals McDermott uit de VS, Saipem uit Italië, Larson & Toubro uit India en fabricage-werven uit Vietnam, Singapore, Maleisië, China en Zuid-Korea. Wij doen vooral zaken als transport en installatie onderaannemer van deze partijen, maar we krijgen uiteraard met lokale gesprekspartners te maken. Dan merk je dat er nauwelijks sprake is van constructieve samenwerking tussen de Qatari en aannemers, de focus is vooral op kosten.”

Vraag: Je bent Country Manager Qatar, welke project of welke projecten zijn er gaande in Qatar?

GL: “Volgende jaar brengen we werelds grootse kraanschip SSCV Sleipnir naar de Arabische Golf, voor de uitvoering van twee projecten in Qatar en een project in Saudi-Arabië. En mogelijk wordt daar nog een project in Qatar aan toegevoegd. Maar Qatar heeft besloten om de totale energieproductie op te voeren van 77 miljoen ton per jaar naar 126 miljoen ton per jaar in 2027. Daarmee gaan immense investeringen gepaard, waarvoor de aanbestedingen gestart zijn. Zeer recent heeft Saipem bekend gemaakt een contract van 4,5 miljard dollar van Qatargas ontvangen te hebben, het grootste contract ooit voor dit Italiaanse bedrijf. We hopen vanaf 2025 tot en met 2032 te kunnen bijdragen aan de uitvoering van een aantal grote projecten. Je moet overigens ook bedenken dat door productie de capaciteit van een gasveld lager wordt. Om de productie op peil te houden moeten er zogenaamde compressiecomplexen geïnstalleerd worden. En om de productie te verhogen moeten er extra productieplatformen geïnstalleerd worden. Er zijn daarvoor zeven tot negen compressieplatforms gepland met bijbehorende productieplatformen. Voor een compressiecomplex is in totaal zo’n 100.000 ton staal nodig. Als Heerema zijn we gespecialiseerd in het transport en de installatie van deze grote constructies, waarvan de topsides meer dan 30,000 ton wegen. We hebben de schepen en transportbakken voor het transporteren, lanceren en installeren van de jackets (de stalen vakwerk funderingen) en de topsides (voor productie of compressie), via een lift of float-over. Wereldwijd zijn er weinig bedrijven in staat dit te doen.”

Vraag: Is er sprake van lokale concurrentie?

GL: “Vanuit Qatar zelf ondervinden wij geen concurrentie, maar er zijn wel enkele kleinere fabricage-werven zijn. In de Emiraten hebben we wel concurrentie in de vorm van National Petroleum Construction Company. Dat is een staatsbedrijf uit Abu Dhabi, waaronder ook een baggerbedrijf valt. Ik moet wel zeggen dat er nog de nodige onderliggende argwaan is tussen Qatar en de Emiraten, als gevolg van de boycot door Saoedi-Arabië, Egypte, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten (2017-2021, redactie). Qatar zal zeer terughoudend zijn met het gunnen van grote cruciale projecten aan een onderneming uit de Emiraten, die staatseigendom is. Dat wordt als te risicovol beschouwd. Voor kleinere projecten geldt dit in mindere mate. Aan de andere kant investeert de regering van Abu Dhabi ook stevig in toekomstige olieen gaswinning op zee in Abu Dhabi. Daarvoor heeft de Abu Dhabi National Oil Company recent een zogenaamde drilling contractor gekocht.”

Vraag: Hoe zit de internationale markt in elkaar?

GL: “We transporteren olie & gas installaties vanuit met name Azië, welke we vervolgens hier offshore installeren. In die combinatie zijn we een unieke nichespeler. Wel ondervinden we concurrentie van aanbieders van onderdelen van installaties. In deze industrie werk je in een internationaal, maar beperkt speelveld, waar je de ene dag concurrent van elkaar bent en de andere dag partner in een gezamenlijk project bent. We hebben elkaar nodig omdat het unieke en grote projecten zijn, waarvoor kapitaalintensief materieel nodig is.”

Vraag: Wat merk je van een energietransitie in Qatar?

GL: “Daar zijn de Qatari zeker mee bezig. Ze hebben plannen voor het verminderen van hun carbon footprint. Zeer recent heeft QatarEnergy met partner TotalEnergies het 1,8 miljoen zonnepanelen grote Al Kharsaah solar plant geopend, waarmee in 10% van Qatar’s energiebehoefte wordt voorzien. Daarnaast is Qatar actief in de productie van waterstof, vooralsnog vanuit gas. In combinatie met carbon capture en storage wordt dit blauwe waterstof genoemd. Op lange termijn zal Qatar met zonne-energie ook groene waterstof gaan produceren. En met haar uitgebreide netwerk van LNG-afnemers is Qatar goed gepositioneerd om een grote bijdrage te spelen in de wereldwijde energietransitie. Maar bedenk echter wel dat Qatar bij de huidige productiecapaciteit van gas nog 130 jaar heeft te gaan voordat de voorraden op zijn. Die rijkdom willen ze wel graag ontsluiten, mede om nieuwe ontwikkelingen te financieren.”

Vraag: Waarschijnlijk zijn de juridische en contractuele aspecten van de opdrachten veeleisend; kun je daar iets over vertellen?

GL: “Het contractmanagement doen we voornamelijk in huis. We proberen bij het afsluiten van contracten met de EPCI contractors zoveel mogelijk Engels recht toe te passen. We proberen dus van het geldende islamitische recht van Qatar weg te blijven, want de limitering van aansprakelijkheid is daar vager geformuleerd dan in het Britse recht. Het liefst zien de Qatari echter een enkele lumpsum waaronder alle risico’s voor de contractor en onderaannemers vallen. Dat kunnen we niet accepteren.

Grote boorplatforms & compressiestations: niche van Heerema

En in de nieuwe realiteit met en verhoogde vraag naar onze services wereldwijd in zowel de olie & gas als de renewables levert dit een interessante dynamiek op.”

Vraag: Word je gepusht om lokale mensen aan te nemen voor de projecten in Qatar?

GL: “Dat wordt geprobeerd met een programma dat TAWTEEN heet en wat is gericht op het besteden van meer omzet in Qatar, via inkoop van producten en diensten en training en aanname van Qatari. Het klinkt mooi, maar de uitvoering is niet eenvoudig. Betaalbare Qatari met relevante ervaring zijn zeer schaars. Voor de uitvoering van onze projecten maken we gebruik van onze eigen gespecialiseerde mensen, inclusief onze werknemers in Doha.”

Vraag: Je hebt eerder voor Boskalis in Abu Dhabi gewerkt; wat is het verschil tussen dat land en Qatar?

GL: “De Verenigde Arabische Emiraten zijn in tijd verder vooruit. Hier in Qatar is alles wat conservatiever, zowel qua islam als qua zakendoen. Dit is eigenlijk zo’n klein land, waarin een handvol clans of families, het voor het zeggen hebben. De Emiraten zijn de afgelopen jaren meer in westerse richting ontwikkeld. Ik zie het zo, Dubai is een metropool, Abu Dhabi is een stad en Doha is een groot dorp.”

Waarom ben je overgestapt van Boskalis naar Heerema Marine Contractors?

GL: “Boskalis is van oorsprong een baggerbedrijf dat zich ook in de offshore markt wilde bewegen. Daartoe heeft het bedrijf de ondernemingen Smit en Dockwise overgenomen. Samen met joint-venture partner Lamprell heb ik ertoe bijgedragen dat Boskalis een zogenaamde longterm service agreement heeft met Saudi Aramco, wat deze joint-venture in staat stelt te bieden op EPCI-tenders in Saudi-Arabië. Boskalis heeft hieraan uiteindelijk weinig opvolging gegeven en de focus verlegd, waardoor de offshore activiteiten in de regio nog maar zeer beperkt zijn. In goed overleg heb ik toen Boskalis verlaten en ben ik overgestapt naar Heerema, dat juist prima is uitgerust voor de kansen die de regio en Qatar in het bijzonder, biedt voor offshore projecten. Achteraf is dit een goede beslissing geweest.”

Vraag: Je bent opgeleid aan de TU Twente en je hebt een MBA gedaan op Nyenrode; wat heeft de Nyenrode studie je gebracht in de praktijk?

GL: “Als engineer ben je technisch gefocust en denk je dat alles draait om techniek. Door Nyenrode ben ik de dingen breder gaan zien, zeker omdat je college liep met mensen uit de marketing en de financiële wereld, waarmee ik eerder nauwelijks te maken had. Die stonden totaal anders in de wedstrijd. Van die uitwisseling van ervaringen en kennis profiteer ik nu, omdat ik de belangen van de Qatari beter zie en hun positie begrijp. Je moet hun cultuur willen doorgronden, geduld hebben, rekkelijk zijn en beleefd blijven, zonder dat je jouw eigen visie loslaat. Je mag zeker niet met het bekende Hollandse vingertje binnen komen om de dingen even duidelijk te maken. De Qatari hebben alle recht om te bepalen wat de speelregels zijn, zij zijn hier gewoon de baas. Aan de andere kant, er zit veel onzekerheid onder de Qatari. Ze weten dat ze hun land niet alleen kunnen ontwikkelen. Het is een beetje tegen hun trots in om dat uit te dragen. Overigens ervaar

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

ik Arabieren als gastvrij, behulpzaam, geïnteresseerd en absoluut plezierig in de persoonlijke omgang.”

Vraag: Heb je je gezin meegenomen naar Qatar?

GL: “Ja, ik ben hier met mijn vrouw en twee dochters, die zijn 11 en 13 jaar oud en gaan naar een internationale school. Het is een voordeel dat ze hier niet al te veel dingen kunnen doen, waarvan je liever niet hebt als ouders dat ze die doen. We hebben anderzijds te maken met het vraagstuk wat vrouwen wel en niet mogen doen. Ook is het lastig onze Nederlandse normen en waarden te houden en gelijktijdig de Qatari te respecteren. Zulke issues horen bij het bestaan als expat.”

Vraag: Kun je in Qatar een normaal sociaal leven hebben?

GL: “Mijn vrouw en ik vonden Abu Dhabi wel relaxter. Hier heb je een staatsslijterij, waarvoor je met de nodige formaliteiten een pasje kunt krijgen, om alcohol te kopen. Dat is ook gekoppeld aan een limiet, hoewel dat voor ons meer dan genoeg is. Maar ze weten wel wat je koopt en hoe vaak je dat doet. In Dubai kun je tegenwoordig in bepaalde secties van supermarkten gewoon drank kopen. Het is typisch voor het expatbestaan in een plaats als Doha, dat er elk weekend brunches zijn en je je geld gaat uitgeven in winkelcentra. Dat is niet mijn leven; daar kom ik hier niet voor. Ik heb een andere hobby. Ik heb een crossmotor en daar rijd ik mee in de woestijn. Vorige week heb ik mijn eerste rally gereden in Saoedi-Arabië; in twee dagen tijd 300 kilometer over zandduinen. Ik ben een groot liefhebber van de woestijn. Dat maakt het Arabisch schiereiland uniek. Als ik daarover praat met de Qatari, zie je hun ogen opflikkeren, want dat is hun achtergrond en daar voelen ze zich senang. Tijdens zo’n rally zie je zaken als saamhorigheid, gastvrijheid en vriendelijkheid terug.”♦

Eerste woestijnrally in SA: plaats nr. 15!

Teams en atleten uit de hele wereld komen naar Dubai om te trainen!

De staten van het Arabisch Schiereiland steken hun olieen gasdollars graag in internationale topsport en de ontwikkeling van sport in eigen land. Het lijkt alsof SaoediArabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar elkaar de loef willen afsteken op het wereldtoneel, maar wie dieper kijkt, ziet dat sport een geopolitiek instrument is dat deze landen moet beschermen tegen internationale afkeuring, politieke druk en militaire dreiging op middellange termijn. Zo ben ik als directeur van SPORTSINQ en het gelieerde Sports Leadership Instituut, betrokken bij de nationale sportontwikkeling in het kleine Emiraat Sharjah. Indirect is Nyenrode onderdeel van onze advisering. Van Verre legde mij 20 relevante vragen voor die de lezer inzicht geven in de fascinerende sportwereld van de Arabische golfstaten.

Waarom investeren rijke staten op het Arabisch schiereiland in het opzetten van nationale sportbonden?

Het korte antwoord is dat de golfstaten nieuwe inkomstenbronnen zoeken en uiteindelijk minder afhankelijk willen zijn van de oliewinning, waarmee in de afgelopen vijftig jaar ongelofelijk veel geld is verdiend. Sport en toerisme vormen speerpunten in de lange termijnstrategieën van deze landen. Er zitten echter ook diepere (geo)politieke redenen achter de keuze om in sport te stappen die per staat verschillen. Denk hierbij bijvoorbeeld via Europese clubs invloed uitoefenen op internationaal niveau of door het organiseren van WK’s de eigen veiligheid in de regio te versterken. De inval van Irak ruim dertig jaar geleden en instabiliteit in de regio vormen nog steeds een existentiële zorg voor de soms zeer kleine en militair kwetsbare emiraten. Maar een andere belangrijke reden – met name voor Saudi-Arabië) is ook het eigen imago positief naar buiten te kunnen brengen (legitimiteit) en de onderlinge rivaliteit tussen de golfstaten aan te wakkeren.

Welke staten lopen voorop in deze ontwikkeling?

Een recent PWC-rapport heeft het midden oosten aangeduid als de snelst groeiende sportregio ter wereld voor de komende vijf jaren met een gemiddelde jaarlijkse groei van 8,7%. De Verenigde Arabische Emiraten (UAE) zijn al tientallen jaren bezig met het

ontwikkelen van grootschalige sportprojecten en infrastructuur als onderdeel van hun nieuwe toekomstige ambities. Zo heb je bijvoorbeeld in Dubai een gehele wijk “Dubai Sports City” rondom sport gebouwd, waar teams en atleten vanuit de gehele wereld komen om te trainen. Overal zie je tennisbanen en grote indoorsport faciliteiten als standaard voorzieningen bij nieuwe bouwprojecten. Landen als Saudi-Arabië (visie 2030) en Qatar sluiten nu zeer snel aan: met de komst van verschillende grote sportevenementen, zoals de formule 1, de Asian Games in 2030, en geheel nieuwe golftoernooien transformeren deze landen in no-time in absolute sporthubs. Maar ook de komst van e-sports industrie, de nadrukkelijke focus op vrouwen sporten en de digitalisering van sport (e-betting, sport-crytpo’s, fan tokens en digital fan engagement) geven een enorme boost aan deze ontwikkeling.

Welke sporten slaan aan bij de oorspronkelijke Arabische bevolking? Voetbal is by far de nummer een sport in het Midden-Oosten gevolgd door een aantal andere westerse sporten zoals tennis, golf en basketbal. Uiteraard heb je dan ook nog de traditionele sporten zoals kamelen wedstrijden, worstelen (vooral Iran), “falconry” en zeilen wat nog steeds veelvuldig beoefend wordt.

Is er voldoende potentieel aan ‘eigen’ sporters?

In potentie zijn die er zeker, maar de wijze waarop sport zoals dat in Nederland door bijna iedereen overal

DOOR MR. BARTEL BERKHOUT (20060402) MBA, DIRECTOR & CO-FOUNDER SPORTSINQ & SPORTS LEADERSHIP INSTITUTE

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

MR. BARTEL BERKHOUT SPORTSINQ & SPORTS LEADERSHIP INSTITUTE

op clubniveau (of individueel) beoefend wordt, staat daar nog in de kinderschoenen. Bewegen, vitaliteit en obesitas vormen in veel regio’s een groot probleem. En sport is nog steeds vooral een mannensport. Het bouwen van duurzame “talent pockets” met voldoende aanwas aan jonge spelers zal tijd kosten, maar het gaat zeker gebeuren. Je ziet nadrukkelijk dat de lokale sportoverheden hier nu in willen investeren. Maar dit begint bij de basis: op school en kleine lokale clubs.

Arabische landen hebben enorme investeringen gedaan in buitenlandse topsport; kun je aangeven voor welke topcompetities dit is gebeurd?’

De afgelopen jaren is veel geld en tijd gestoken in het aantrekken van bekende buitenlandse sportcompetities en het bouwen van de daarbij behorende infrastructuur. Zie onder de lijst. Verder wordt er nog steeds gekeken om toekomstige sportevenementen naar het Midden-Oosten te halen waarbij de absolute droom is om de Olympische Spelen binnen te halen: recentelijk is er door Saudi-Arabië een pre-bid gedaan om de Olympische Winterspelen binnen te gaan halen over grotendeels geheel kunstmatige pistes en sneeuw midden in de woestijn: over verandering gesproken!

Formule 1 Abu Dhabi, Bahrain Grand Prix 2022

NBA Games Abu Dhabi voetbal Dubai World Tour Golf Championship Dubai World Cup Horse racing Grand Prix Qatar Motor cross Qatar Open ATP Diriyah E-Prix Saudi Arabia Riyadh Dakar Race

Riyadh Marathon Asian Games

FIFA WC 2022

Kun je vijf iconische voetbalclubs noemen die eigendom zijn van een Arabisch land/onderneming?

Newcastle United is eigendom van het Public Investment Fund (Saudi Arabia); Manchester City is eigendom van de Abu Dhabi United Group; Paris-Saint Germain (PSG) is eigendom van Qatar’s Nasser Al-Khelaifi; Aston Villa, is eigendom van de Egyptische Nassef Sawiris; and Sheffield United, is eigendom van de Saudische Abdullah bin Mosaad bin Abdulaziz al-Saud.

Welke voordelen kunnen Arabische staten ontlenen aan het bezitten van dergelijke topclubs?

Dit is een hele interessante vraag: de meeste van deze clubs leiden namelijk financieel structureel verlies als je alleen maar naar de jaarcijfers kijkt. Toch zijn er heel veel partijen die azen op het bezitten van deze clubs. Zij zien meer verdienmogelijkheden dan alleen maar de gangbare inkomstenbron bronnen zoals televisierechten en inkomsten van toeschouwers: ze zien de club als een fijnmazig ecosysteem waarbij waarde creatie op verschillende niveaus plaatsvindt. Kijk bijvoorbeeld naar Paris Saint Germain (PSG). Het verdienmodel is mede gebaseerd op het neerzetten van een luxe fashion merk, waarbij de merchandise van PSG-kleding wereldwijd veel omzet genereert. Ze zijn hierbij samenwerking aangegaan met Jordan Air van Nike en vele andere bedrijven, waaronder – niet verrassend – veel sponsoren uit Qatar, zoals Qatar Airways en de Accor Group – wat weer voor een groot deel bezit is van Qatar. Het land heeft ook een deel van de Franse voetbal tv-rechten in handen. Daarnaast zetten ze in op het verdienmodel achter het aankoop- en verkoopbeleid van spelers en talenten naar andere clubs die ook eigendom zijn van Qatar. Het aankopen van specifieke spelers als Neymar en Messi past in die strategie. Zij zijn ambassadeurs van het WK in Qatar. Neymar doet ook mee aan de Olympische Spelen van Parijs in 2024. Alles heeft met elkaar te maken en het past allemaal in de geopolitieke strategie 2030 van Qatar.

Recent startte Saoedi-Arabië met een eigen professioneel golfcircuit, waar het prijzengeld categorisch hoger ligt dan op de Europese of Amerikaanse tour. Wat betekent dit voor de golfsport?

Dit betekent dat er een absolute bom is gelegd onder het bestaande golf systeem met als gevolg een reeks aan rechtszaken en een herschikking van het huidige golf systeem. Er wordt beweerd dat Tiger Woods 800 miljoen dollar heeft aangeboden gekregen om mee te doen aan dit nieuwe LIV golftoernooi, maar dat aanbod heeft geweigerd. Andere bekende golfers zijn wel in zee gegaan en daardoor is een breuk ontstaan tussen de wel en niet LIV golfers. De bestaande PGA-organisatie is door dit alles gedwongen om in sneltrein vaart verandering door te voeren, met als

belangrijkste punt het prijzengeld in de PGA-tour significant te verhogen. Daarnaast worden spelers die de PGAtour hebben verlaten voor de LIV constant onder juridisch druk gezet. Verder wordt in de USA het publieke debat gevoerd dat vooral Amerikaanse spelers zich niet zomaar kunnen inlaten met Saudi-Arabië.

En wat betekent dit voor het imago van Saoedi-Arabië?

Tot nu toe lijkt de introductie van deze nieuwe golftour averechts te werken: de discussie hierover heeft de focus op de mensenrechten alleen maar versterkt en brengt het niet de gewenste uitkomst die je bij andere sportevenementen wel degelijk ziet Het is dus niet zo makkelijk om een eenduidig antwoord te geven of sportwashing wel dan niet effectief is; het verschilt sterk per sport en de werkelijke achterliggende intentie van de landen.

Richt de interesse van Arabische investeerders zich alleen op manlijke topsport of komt vrouwelijke topsport in het vizier?

Er is hier een interessante ommekeer zichtbaar. In Saudi-Arabië mochten vrouwen bijvoorbeeld tot 2017 niet naar een voetbalstadion gaan, en nu worden vrouwen over de hele linie aangemoedigd om te gaan sporten met gigantische investeringen in fitnessscholen en specifieke faciliteiten voor vrouwensport. Ook grote vrouwentoernooi in worstelen en schieten worden nu nadrukkelijk naar SaoediArabië gehaald.

Als je kijkt naar de klimatologische omstandigheden, welke topsporten kunnen dan in een woestijnklimaat worden gehouden?

Het korte antwoord is bijna alle sporten: het is verbazingwekkend om te zien hoe deze landen in staat zijn om evenementen voor golf, tennis, voetbal en zelfs binnenkort skiën in de woestijn plaats te laten vinden. De realiteit is echter dat veel van deze sporten vaak in de vroege ochtend of late avond plaatsvinden. De meeste sporten zijn absoluut niet geschikt om overdag uit te oefenen met temperaturen van ver boven de 40 graden. De meeste lokale inwoners sporten daarom binnen in gekoelde hallen: veel indoor sporten en fitness. De vraag natuurlijk is hoe duurzaam dit alles is... totaal niet.

Ondernemen in de

ARABISCHE

WERELD

afgebroken en naar andere landen verscheept, met andere woorden er wordt gedeeld in de rijkdom van Qatar.

Welke kansen liggen er voor buitenlandse investeerders om te participeren in Arabische topsport? Er liggen voor de komende jaren ongekend veel kansen voor buitenlandse investeerders en bedrijven. Het Midden-Oosten zit in een gigantische sociaaleconomische transformatie waarbij sport een centrale aanjagende rol heeft voor meerdere toekomsite strategische pijlers: toerisme, events, stedelijke ontwikkeling, duurzaamheid en sociaalmaatschappelijke projecten. Kijk bijvoorbeeld naar het Vision 2030 plan van Saudi-Arabië, waarbij het onderliggende Quality of Life program als doel heeft zoveel mogelijk inwoners aan het bewegen te krijgen en gezond te laten leven. Dit doen ze door massaal in sport te investeren, buitenlandse sporters aan te trekken en eigen sportevenementen te organiseren.

Als deze Van Verre uitkomt, is het FIFA WK in Qatar halverwege; kun je drie pluspunten noemen om het WK in zo’n rijk land te organiseren? Uit eerdere ervaringen in Zuid-Afrika en Brazilië blijkt dat het organiseren van een WK voetbal een gigantisch positief effect heeft op de populariteit van voetbal van het organiserende land. Voor de komende jaren zullen er veel nieuwe gepassioneerde voetbaltalenten voortkomen uit Qatar en omringende landen. Het is de eerste keer dat de WK voetbal in de winter wordt georganiseerd, een novum dat wellicht in de toekomst vaker herhaald gaat worden en veel praktische voordelen om verschillende redenen biedt. Het is ook de eerste keer dat het hele WK op een centrale locatie wordt gespeeld, waar alle stadions redelijk dicht bij elkaar zijn, wat ook een in potentie gezellige atmosfeer kan geven. Alle stadions zijn uiteraard spiksplinternieuw met de meest moderne faciliteiten en gigantische vip en fan engagementen. Veel van deze stadions worden na afloop

Wat verwacht je van de klimatologische omstandigheden, waaronder moet worden gespeeld? Er is veel gezegd en gesproken over de warme omstandigheden in Qatar, toch zal de gemiddelde temperatuur redelijk meevallen, zeker met name in de tweede maand december van het toernooi en tijdens de avondwedstrijden met temperaturen tussen de 24 en 28 graden.

Dat is dus niet te vergelijken met de bijna 40 graden van de Olympische Spelen in Tokio of zelfs het WK 4 jaar geleden in Frankrijk. De luchtvochtigheid zal hoog blijven, maar ze beloven met interne cooling systemen binnen de stadions het aangenaam te laten zijn. Het moet blijken of dit allemaal ook daadwerkelijk werkt. De temperaturen staan in ieder geval in geen enkele verhoudding tot de extreme omstandigheden waaronder veel bouwvakkers de afgelopen jaren moesten werken met soms temperaturen tot 45 graden In de buitenlucht.

In welke mate speelt luchtvervuiling een rol? Qatar stond tot voor kort in het top tien lijstje met landen met de meest slechte luchtkwaliteit ter wereld en koploper in het Midden-Oosten: vooral door de vele constructiewerkzaamheden en de enorme olie- en gasproductie in het kleine land. Dit is weliswaar iets afgenomen het laatste jaar, het zal nog een gigantische uitdaging worden om dit tijdens het WK, waarbij 1,5 miljoen gasten worden verwacht die allemaal veel binnen de kleine stad gaan reizen, te gaan verminderen. De staat heeft wel aan het merendeel van de inwoners verzocht tijdens het WK ergens anders naar toe te gaan en niet te gaan werken. Het zal in ieder geval nog een grote uitdaging worden om zich te gaan houden aan hun carbon foodprint beloftes. Qatar heeft zich telkens geafficheerd met de belofte om de eerste carbon neutral WK ter wereld te organiseren. Dit zal veel creatief boekhouden gaan vragen…

Hoe streng zal worden gecontroleerd op het gedrag van supporters? Dit is natuurlijk de grote vraag die iedereen stelt en al direct na de toewijzing van het WK in 2010 als een van de grote zorgen werd geuit: wordt er gecontroleerd op dronken fans en

vooral zal er worden opgetreden tegen openlijke uitingen van LBGT? Tot zeer recent werd dit nadrukkelijk hardhandig wel gedaan: mijn vermoeden is dat de Qatari tijdens het WK de teugels iets zullen laten vieren, zolang de staat zelf niet direct in diskrediet kan worden gesteld.

Er is op voorhand veel te doen geweest over de omstandigheden waaronder bouwvakkers uit het Verre Oosten en India hebben gewerkt aan de stadionbouw. Verwacht je dat deze kwestie voor negatieve publiciteit blijft zorgen tijdens het WK?

Ja, vanaf het allereerste moment was dit natuurlijk het meest controversiële punt. De velen tienduizenden gastarbeiders uit vooral India, Nepal, Filipijnen en Bangladesh die onder erbarmelijk omstandigheden moesten werken en onder het beruchte "kafala" systeem zijn geronseld om gesponsord naar Qatar te komen, maar eenmaal daar zonder paspoort kwamen te zitten en geen kant meer op konden gaan. Onder massale internationale protesten is dit systeem aangepast en zijn er meerdere instanties die hierop toezien, al wordt sterk aangenomen dat het systeem de facto nog steeds bestaat. In februari 2021 kwam The Guardian met het beruchte artikel waarin werd gesteld dat 6.500 bouwvakkers inmiddels waren omgekomen. Hoewel dit aantal sterk wordt betwist, wordt algemeen aangenomen dat er vele doden zijn, niet in de laatste plaats indirecte slachtoffers (hartinfarcten etc.) door de extreme hitte en daardoor optredende vermoeidheid. Ik verwacht dat tijdens het WK de internationale gemeenschap wel degelijk aandacht hierop vestigt en ik verwacht ook nog wel een aantal onaangekondigde protestacties van internationale mensenrechten-organisaties hiervoor. Tevens verwacht ik ook een aantal teams dat toch (in) direct met protest gaan komen. Kijk bijvoorbeeld nu al hoe Denenmarken met een compleet zwart shirt wil gaan spelen zonder logo’s en naam als eerbetoon aan de overleden bouwvakkers. De strategie van Qatar is om nu telkens heel snel hierop inhoudelijk te reageren door met tegenargumenten te komen. Het wordt interessant hoe de FIFA om zal gaan met last minute protesten, die specifiek tijdens/rondom de wedstrijden plaatsvinden. Het wordt natuurlijk

helemaal interessant om te zien of de Nederlandse regeringsdelegatie hierover nog iets gaat zeggen.

Wat gebeurt er na het WK met de stadions en de huisvestingsfaciliteiten in Qatar?

Dit is de grote vraag. Van een aantal stadions is al bekend dat ze zullen worden afgebroken, waaronder het bekende container stadion. Van een aantal andere stadions zeggen de Qatari dat ze die gaan verplaatsen naar andere landen, vooral Afrikaanse landen, als geschenk voor wat ze gedaan hebben voor het mogelijk maken van het WK in Qatar.

Denk je dat er na het WK een soort vacuüm ontstaat voor topsport in de Arabische Liga, of ontstaat er juist een prestigestrijd om meer WK’s te organiseren?

Dit is pas het begin. De afgelopen jaren is er een geschatte 70 miljard dollar geïnvesteerd in sport in het MiddenOosten en dit gaat in mijn ogen alleen maar toenemen, dit komt zeker door de rivaliteit tussen de Golfstaten maar ook door de kansen om sport te gebruiken als middel voor een toekomstige sociale en politieke ambities.

Kun je aangeven welke opdrachten het Sports Leadership Institute heeft binnengehaald in de Arabische wereld?

Ons bedrijf SPORTSINQ en het gelieerde Sports Leadership Instituut richt zich op en leiderschap- en managementontwikkeling in sport. We zijn dit ooit tien jaar geleden gestart op Nyenrode en zijn nu een internationaal platform op het snijvlak van sport, leiderschap en educatie. Wij bouwen voor (internationale) sportbonden programma’s, waaronder bijvoorbeeld voor het kleine Emiraat Sharjah -dat ligt pal naast Dubai. Voor hen maken wij een leiderschapsprogramma voor jonge toekomstige sportbestuurders en voormalige topatleten. Wij trainen ze zowel daar lokaal als hier in Nederland, waarbij we ze kennis laten maken met het Nederlands sport ecosysteem met bezoeken aan clubs, bonden en kennisinstellingen, waaronder Nyenrode! Dit met als uiteindelijk doel dat Sharjah in staat zal zijn om sport naar een hoger niveau te brengen. ♦

Bartel Berkhout, internationaal adviseur sportmanagement, ontvangt sportbestuurders uit het emiraat Sharjah op Nyenrode voor training.

Explosieve groei van Jebel Ali!

De containerhaven van Dubai heeft zich in ruim 40 jaar ontwikkeld tot een strategische hotspot voor de internationale handel tussen het Verre Oosten, Europa en de Verenigde Staten.

Alumnus Charles Menkhorst (19920932) zou er 3 jaar gaan werken voor APM Terminals – de internationale havengroep binnen het Maersk concern. Het liep anders, hij vervulde CEOposities bij enkele grote havenbedrijven, zag samen met zijn vrouw drie kinderen volwassen worden en heeft sinds kort zijn eigen haven-adviesbedrijf. Na veertien jaar blijft Dubai voor hem een magische plek om te wonen, te werken en te genieten.

DOOR OELE STEENKS

Vraag: Dubai heeft met de Jebel Ali containerhaven de nr. 7 containeroverslag in de wereld. Kun je aangeven hoe deze positie tot stand is gekomen?

CM: “Er is een aantal redenen waarom Jebel Ali een van de grootste havens in de wereld is geworden. In de eerste plaats ligt Jebel Ali op een strategische locatie: niet te ver van de East-West shipping routes en centraal gelegen in de Arabian Gulf voor de Arabische landen aan de Gulf is Jebel Ali een distributiepunt; Veel goederen komen de Gulf binnen via Jebel Ali en worden daarna naar andere havens verscheept. Dubai had ook een duidelijke visie om een van de grootste havens ter wereld te ontwikkelen. Jebel Ali is in 1979 in gebruik genomen en ligt ten zuiden van Dubai in de richting van Abu Dhabi. Daarvoor werd een kleine stadshaven gebruikt, Port Rashid, waar nu alleen nog een scheepswerf en een cruiseterminal zijn gevestigd. De sjeik Mohammed bin Rashid al Maktoum en zijn familie liepen hun tijd vooruit met de aanleg van het naast de haven gelegen logistieke park JAZFA, wat een freetrade zone is. Goederen die worden gelost in deze zone zijn niet direct onderhevig aan de heffing van importbelasting. Die hoeft pas te worden betaald als vervoerders de goederen transporteren naar afnemers in de Golf regio. Hierdoor zijn vele regionale distributiecentra naar Dubai gekomen. In het geval van doorsturen van goederen naar bestemmingen in het Verre Oosten, geldt dat daar pas importheffingen van kracht zijn. Daarmee biedt JAZFA een groot bedrijfseconomisch voordeel in de internationale handel. Verder heeft Jebel Ali kunnen meeliften op de economische groei van het Midden-Oosten, inclusief de Verenigde Arabische Emiraten. Dat geldt zeker voor het internationaal georiënteerde en dynamische emiraat Dubai. De afgelopen decennia is er een spectaculaire groei geweest, zowel qua bevolking als economie. Dit heeft ervoor gezorgd dat de vraag naar goederen, veelal geïmporteerd via de haven, de laatste 15 tot 20 jaar explosief gegroeid is. Denk daarbij aan bouwmaterialen, gebruiksgoederen en etenswaren. Veel van de laatste categorie worden in gekoelde containers aangevoerd, de zogenaamde reefer containers.”

Vraag: Kun je aangeven hoe de logistiek verloopt tussen de VS, Europa, Dubai en het Verre Oosten?

CM: “Bijna alle grote containerrederijen doen Jebel Ali aan; er zijn lijndiensten naar vele havens in Azië, Europa, Afrika en Amerika. De containerrederijen die met grote schepen varen, de zogenaamde mainliners, lopen de haven aan, waar containers gelost en geladen worden. Deze worden vervolgens met feeder schepen naar kleinere havens vervoerd ook wel transshipment genoemd in tegenstelling tot gateway vervoer wat de haven en het directe achterland als eindbestemming heeft. Dubai is inmiddels de grootste transshipment haven in het Midden-Oosten. Op een ChinaRotterdam oceaan-service lopen de mainliners vaak drie tot zes grote havens aan, bijvoorbeeld Shanghai, Singapore, Colombo, Dubai, Jeddah, Tanger en Rotterdam. Dat schetst de cruciale strategische positie van Dubai.”

Vraag: Kun je iets meer vertellen over het logistiek netwerk op het Arabisch schiereiland van en naar Dubai?

CM: “JAFZA is inmiddels de grootste free trade zone ter wereld. Veel multinationals hebben hun regionale distributiecentra in Dubai gebouwd. Dit heeft ervoor gezorgd dat vele goederen per container in Dubai arriveren, opgeslagen worden, en daarna via de weg of via schepen naar hun eindbestemmingen in de Gulf regio gedistribueerd worden. Verwachting is dat het vervoer per spoor in de toekomst een belangrijke rol gaat spelen; op dit moment wordt een railnetwerk gebouwd, Ethiad Rail. Het wordt 1200 kilometer lang en zal de zeven emiraten van de UAE met elkaar

verbinden. Nog interessanter is dat Etihad Rail verbinding krijgt met railnetwerken in Oman, Saoedi-Arabië, Qatar, Bahrein en Koeweit. Zo ontstaat er een railnetwerk door de gehele GCC-regio (Gulf Cooperation Council).”

Vraag: Vanuit geopolitiek oogpunt, hoe veilig is Jebel Ali in verband met de spanningen met Rusland?

CM: “Er zijn internationale voorschriften op het gebied van security om goederen naar de Europese Unie of naar de Verenigde Staten te mogen versturen. Daarbij gaat het om de beveiliging van de entree tot de haven, de zogenaamde entry- en exit procedures. Daarnaast zijn er westerse reglementen die worden nageleefd voor het scannen van de containers die binnenkomen en de haven weer verlaten. En uiteraard zijn er strenge eisen op het gebied van cyber security.”

Vraag: Hoe verhouden de havenkosten zich met andere internationale havens?

CM: “DP World, de uitbater van de Jebel Ali haven, is een moderne wereldwijde havengroep die constant investeert en vernieuwt. Jebel Ali dient vaak als locatie waar DP World nieuwe concepten en oplossingen test en implementeert, vandaar dat de haven over de modernste installaties beschikt. Kosten en tarieven zijn marktconform.”

Vraag: Hoe ziet de Dubai container business eruit in termen van omzet en aantal?

CM: “Jebel Ali heeft een capaciteit van 19 miljoen TEU ofwel twintig foot containers. In 2021 werden in totaal 13.7 miljoen containers afgehandeld. Wereldwijd handelde DP World 91 miljoen containers af, wat de onderneming uit Dubai een wereldwijde top-3 havengroep maakt. DP World heeft sinds enkele jaren ook een eigen containerrederij: Unifeeder. Door meerdere acquisities is Unifeeder in grote delen van de wereld aanwezig.”

Vraag: Wat is je rol in de maritieme logistieke sector?

CM: “Na mijn IDP-opleiding op Nyenrode ben ik in 1992 aan de slag gegaan bij DHL. Na twee jaar voor het Nederlandse hoofdkantoor gewerkt te hebben, heb ik voor hun Express en Supply Chain divisies in meerdere functies in Europa en Amerika gewerkt. In 2009 ben ik naar de maritieme logistieke sector overgestapt, waarvoor ik met mijn gezin naar Dubai ben verhuisd. Na ruim 15 jaar leiding gegeven te hebben aan internationale havenbedrijven, heb ik recentelijk besloten op mijn eigen havenadvies bedrijf op te richten in Dubai. Ik werk voor twee grote klanten: een wereldwijd strategisch consultancy bedrijf waar ik advies geef/kennis deel bij maritieme supply chain projecten. Daarnaast werk ik als Global Industry Advisor Ports voor een internationaal snelgroeiend ‘infrastructure investment’ bedrijf over de aankoop van nieuwe havens. Wanneer gewenst help ik de resultaten van deze aangekochte bedrijven structureel te verbeteren door als Non-Executive Director namens de aandeelhouder plaats te nemen in de Board van zo’n havenbedrijf.”

Vraag: Hoe bevalt het leven in Dubai?

CM: “Het oorspronkelijke plan was om voor 3 jaar naar Dubai te gaan. We zijn recentelijk ons 14e jaar ingegaan; kortom het leven bevalt ons nog steeds prima in Dubai. Waar we in 2009 als gezin met drie jonge kinderen naar Dubai vertrokken, zijn de kinderen inmiddels afgestudeerd en wonen ze op zichzelf in Europa en Canada. Het prettigste aan Dubai vind ik het zakelijk klimaat; er wordt op een no-nonsense manier zakengedaan, waarbij persoonlijk contact en resultaat gericht werken voorop staan. Het feit dat ik de Arabische taal steeds beter begin te spreken wordt door de lokale Emirati bevolking overigens erg gewaardeerd. Privé vinden mijn vrouw en ik het nog steeds heerlijk wonen; Dubai is een dynamische wereldstad geworden waarbij ieder weekend als een mini-vakantie voelt.”

Vraag: Wat zijn jullie favoriete hotspots?

CM: “Dubai heeft een grote keuze uit art studio’s en musea. Vooral de omgeving van Al Quoz heeft verrassend veel te bieden. Verder is Dubai een paradijs voor culinaire liefhebbers; elke week openen er nieuwe restaurants in dit emiraat van 3.5 miljoen inwoners. In het gebied rondom het internationale financiële centrum (DIFC) vind je veel goede restaurants. Tenslotte, als er flinke wind staat, kun je me op het water bij Jebel Ali vinden om te kiteboarden.” ♦

ZIEKENHUISMANAGER

REMCO BROUWER IN QATAR:

Waarschijnlijk zijn de regels van de islam nergens zo strikt als in een Arabisch ziekenhuis. Alumnus Remco Brouwer (2013341) deed ervaring op in Saoedi-Arabië als hoofd van verpleegafdelingen en is nu business manager van het Hamad Medical Corporation Neuroscience Institute in Doha, Qatar. Hij geeft inzage in de dagelijkse bedrijfsvoering, waarbij duidelijk is dat leveranciers die het vertrouwen kunnen winnen belangrijker zijn dan prijsvechters. Ondertussen moeten commerciële partijen aan heel veel regels voldoen, terwijl Qatari zo hun eigen interpretatie van contracten hebben. “Aan de andere kant, het mag hier wat kosten,” aldus Remco Brouwer.

“HET MAG HIER WAT KOSTEN!”

Vraag: Wat is je achtergrond vanuit Nederland?

RB: “Mijn achtergrond is hbo-verpleegkunde aan de Saxxion Hogeschool in Deventer; daarna Beleid en Management in de gezondheidszorg aan de Universiteit van Maastricht. Daarna heb ik een PTMsc gehaald op Nyenrode, waar ik in 2016 ben afgestudeerd. Nadat ik banen bij Gelre Ziekenhuizen in Zutphen, het Oogziekenhuis in Rotterdam en het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven, had gehad, besloot ik enkele jaren buitenlandse ervaring op te doen. Ik wilde echter niet ergens op een matrasje in Afrika terechtkomen, dus dan kom je al gauw uit bij het MiddenOosten. Via een recruitment agency ben ik begonnen in Djedda, Saoedi-Arabië (SA). Ik heb daar in het King Abdulaziz Medical City ziekenhuis als afdelingsmanager gewerkt.”

Vraag: Wat kun je vertellen over jouw Saoedische ervaringen? RB: “De overgang van Nederland naar SA, was de grootste stap die ik heb gemaakt. Je komt terecht in een rollercoasterervaring. Alle sociale, culturele en persoonlijke ervaringen die je in Nederland had, bestaan dan niet meer. Zowel het werk als het dagelijks leven zijn daar volledig anders. Je woont op een compound met collega’s naast het ziekenhuis. Het lag ver weg van het centrum, dus alleen al door de locatie was je vrij geïsoleerd. Het scheelde nog dat ik een man ben, maar voor vrouwelijke collega’s was de overgang nog groter. Ze moeten zich qua kledij, met het dragen van een abaya aanpassen. In het algemeen moest je oppassen met de dingen die je zei en hoe je gedroeg. Ik zal je een voorbeeld geven: als vrouw en man geen familie zijn, zoals broer en zus of niet getrouwd zijn, mogen ze niet met elkaar in een afgesloten ruimte alleen zijn. Als een verpleegster een vertrouwelijk gesprek met mij wilde voeren, moest je ervoor zorgen dat de deur open bleef staan. Zo niet, dan konden

mensen denken dat er dingen gebeurden die niet zijn toegestaan, zoals een man en een vrouw die elkaar aanraken. Zelfs een schouderklopje kon volledig verkeerd worden geïnterpreteerd. De omgangsvormen tussen mannen en vrouwen zijn dus heel verschillend in vergelijking met Nederland. Als je gesnapt wordt door de security, dan heb je een probleem. Een verpleegkundige uit Maleisië had een vriend uit SA. Die mochten niet met elkaar in een afgesloten ruimte verblijven; dat gold ook voor auto’s. Ze zaten toch bij elkaar in de auto en om een of andere reden werden ze aangehouden door de politie.

Uit de papieren bleek dat ze geen getrouwd stel waren en dat mocht niet. De vrouw uit Maleisië heeft dan wel een groot probleem, terwijl de man uit SA er met een waarschuwing vanaf komt. Als afdelingsmanager zit je in zo’n situatie veel dichter op het privéleven van je medewerkers dan in Nederland gebruikelijk is. Dan krijg je een telefoontje van de politie, er zit hier een medewerkster van het ziekenhuis in de cel. Het ziekenhuis is als werkgever de sponsor en verantwoordelijk voor de medewerker. Als afdelingsmanager ben je dan vaak de eerste met wie contact wordt opgenomen. Dus ga je naar het bureau om te pleiten voor de medewerkster. Die komt ervan af met een ernstige waarschuwing. Gebeurt het nog een keer, dan zijn de gevolgen serieuzer zoals boetes en mogelijk een celstraf. Zij moest plechtig beloven dat zoiets nooit weer zou gebeuren.”

Vraag: Is werken in SA dan wel leuk?

RB: “Ik zeg altijd, als je het moeilijk vindt om in zo’n omgeving te leven en te werken, hou de eer aan jezelf, wees trots op jezelf dat je de stap hebt gezet om in deze regio te gaan werken, en ga terug naar Nederland. Het heeft geen zin om je te irriteren aan de sociale en culturele voorschriften die een belangrijke basis vanuit de Islam hebben. Als je daardoor stress krijgt, is

het moeilijk om in de verpleegkunde te werken, maar in het hele dagelijks leven van SA te functioneren.”

Vraag: Waarom ben je van SA overgestapt naar Qatar? RB: “Dat was een carrière stap. Ik was in Djedda manager van enkele verpleegkundige afdelingen. Nu ben ik business manager van het Hamad Medical Corporation Neuroscience Institute, dat onderdeel uitmaakt van de Hamad Medical Corporation, die maar liefst 13 ziekenhuizen onder beheer heeft. Het bedrijf is direct opgehangen aan het Ministerie van Volksgezondheid in Qatar, dat eindverantwoordelijk is voor het functioneren van de ziekenhuizen. In de afgelopen tien jaar zijn in de kleinere plaatsen van Qatar algemene ziekenhuizen gebouwd. In Al Wakrah, een stad met ongeveer 80.00 inwoners, staat een ziekenhuis dat in Nederland zou passen in een stad als Amersfoort, dus tweemaal zo groot. Elk ziekenhuis staat op zichzelf met een directie, medische staf en verpleegafdelingen. Dit gebeurt wel aan de hand van een bepaald profiel dat van bovenaf wordt bepaald. Aangezien de gezondheidszorg gratis is, wordt er veel gebruik gemaakt van de medische voorzieningen. Verder wordt ernaar gestreefd om alle medische zorg in het land te hebben, dus ook hooggespecialiseerde zorg als neurochirurgie. Sinds vorig jaar is er een nieuwe afdeling epilepsiechirurgie gestart in het Neuroscience Institute. Als een behandeling of operatie niet in Qatar kan worden gedaan, wordt beslist of er een gespecialiseerde arts kan worden ingevlogen of dat de patiënt naar het buitenland wordt gevlogen. Dit is echt nieuw voor de regio. Zo hadden we laatst een kind uit Koeweit dat hier geholpen is.”

Vraag: Dubai heeft een aantal commerciële ziekenhuizen dat zich richt op het behandelen van buitenlandse patiënten, die speciaal worden ingevlogen voor een behandeling. Is dit medisch toerisme ook in ontwikkeling in Qatar?

RB: ”Inmiddels zijn er ook ziekenhuizen die niet door het Hamad Medical Centre worden gerund. Dat zijn het Turkish Hospital, El Ahmadi Hospital en het Sidra Hospital, dat als speerpunt kindergeneeskunde heeft. Ook zijn er in Doha private klinieken geopend die zich richten op medisch toerisme. Het draait om de commercieel interessante ingrepen: selectief, niet medisch urgent zoals cosmetische ingrepen en niet-complex, waardoor de organisatie niet zoveel hoeft te investeren in apparatuur, in te zetten voor complicaties tijdens en na de ingreep. Ik zie regelmatig advertenties dat een specialist in Doha als eerste een bepaalde operatie heeft gedaan in dit gebied. Zoiets gebeurt eigenlijk alleen bij Hamad Medical Corporation en bij Sidra. Andere private ziekenhuizen hebben toch niet de mogelijkheid om de investeringen in medisch exclusieve behandelingen te kunnen dekken met de opbrengsten van deze behandelingen.”

de VS en Canada. Er zijn premium ziekenhuizen waar samenwerkingsverbanden mee bestaan Daar kunnen ze werken aan hun specialisatie, waarna ze terug kunnen keren en onderdeel kunnen worden van het HMC-team.”

Vraag: Hoe is kwaliteitsstandaard van de HMC-ziekenhuizen?

RB: “Momenteel zijn er internationale auditors aanwezig om onze ziekenhuizen door te lichten aan de hand van de Amerikaanse JCI accreditatie, dat is het hoogste kwaliteitskeurmerk dat wordt gehanteerd in de medische wereld. (In Nederland is dat tot dusver alleen toegekend aan de het AMC en het UMC, red.) Een uitstekend voorbeeld van onze kwaliteit, is het traumacentrum in Doha, dat is zowel qua apparatuur als inrichting top of the bill. Er zijn alleen eenpersoonskamers die worden ingericht met luxe meubilair, met de beste bedden die er zijn en met brede gangen. Het mag hier echt wel wat kosten.”

Vraag: Zijn er bepaalde ziekenhuizen waarmee wordt samengewerkt?

RB: “HMC werkt samen met Max Plank Institute for Medical Research in Heidelberg. Daarbij gaat het met name om hartspecialisaties. Enkele maanden geleden kwam er een delegatie op bezoek van het Academisch ziekenhuis Antwerpen. Die waren uitgenodigd om kennis uit te wisselen over het aansturen van een grotere ziekenhuisorganisatie. Nu zijn de dertien HMC-ziekenhuizen redelijk zelfstandig, terwijl uit hoofde van efficiency er meer centraal aangestuurd zou moeten worden. Dat zal het kwaliteitsniveau nog verder omhoogstuwen.”

Vraag: Wat merk je van de Islam in de HMC-ziekenhuizen?

RB: “Heel veel. De islam is niet alleen een religie, maar ook een manier van sociaal en cultureel samenleven. Het simpelste voorbeeld is dat je hier gescheiden wachtruimtes hebt voor vrouwen en mannen. De poliklinieken hebben ook een apart gedeelte voor vrouwen. De vrouwelijke gezondheidsmedewerkers kunnen altijd mannen en vrouwen helpen, maar manlijke medewerkers moeten met de nodige voorzichtigheid omgaan met vrouwelijke patiënten.”

Vraag: Uit verschillende interviews komt naar voren dat je niet met stemverheffing moet spreken tegen Arabische mannen en zeker niet moet wijzen. Wat heb je daarvan gemerkt?

RB: “Ook in Qatar zijn ze daar niet van gediend.

Ze zijn niet achterlijk en begrijpen goed dat westerlingen kritisch zijn. Maar de Arabieren vormen de heersende macht en die vinden dat ze recht hebben op hun eigen opvattingen, op de Islamitische wettelijke regels en op de handhaving daarvan. Je kunt als manager niet altijd de meest efficiënte weg bewandelen. De aansturing moet passen in de Islamitische cultuur, dat is ook een top down structuur. In de top zitten Arabieren die beslissen hoe lagere niveaus het werk moeten uitvoeren, waardoor in veel gevallen behoorlijk geld wordt verspeeld. Nu scheelt het dat in Qatar maar 350.000 oorspronkelijke inwoners zijn en maar liefst 2,5 miljoen expats. Als je hier op straat komt, dan is het bijna of je in India of Pakistan bent. Het zorgt ervoor dat de Qatari meer open staan voor andere culturen en dat er aan de kleding van vrouwen minder strenge eisen worden gesteld. Vrouwen zijn niet verplicht om hoofddoeken te dragen. Lichaam bedekkende kleding is wel een voorschrift. Korte broeken en jurken mogen op straat, maar wel tot net over de knie als minimale ondergrens. Lokale mannen zijn doorgaans in witte gewaden gekleed en vrouwen in een zwarte abaya.”

Vraag: Wat kun je vertellen over de zakelijke praktijken waarmee je te maken krijgt?

RB: “De aankoop en import van medische apparatuur gaat via lokale agentschappen. Wanneer een internationale producent of handelsfirma hier zaken wil doen, dan is het gebruikelijk dat er een overeenkomst wordt gesloten met een agent in Qatar. Of met een firma waarin Qatari een meerderheidsbelang hebben. De wet bepaalt dat de lokale partij minimaal 51% van de aandelen moet hebben. Dus als buitenlandse commerciële partij moet je heel goed bedenken hoe deze constructie werkt en in hoeverre je bent beschermd tegen malafide praktijken. Wanneer ik apparatuur wil inkopen uit bijvoorbeeld de Verenigde Staten, zijn die fabrikanten er scherp op dat ze maar een enkele agent hebben in Qatar, anders gaan lokale agenten elkaar beconcurreren. Dat zou behoorlijke problemen veroorzaken, temeer omdat hier wettelijk is vastgelegd hoe de vrije concurrentie in de Qatarese markt moet worden gestimuleerd en beschermd. Dus ik doe hier zaken met verschillende agencies die verschillende merken vertegenwoordigen. Andersom, als ik een tender uitzet voor een bepaald medisch apparaat, krijg ik aanbiedingen van agenten die verschillende merken vertegenwoordigen. Ik krijg verder alleen de inkooprijzen te zien die onze supply chain mensen hebben uit onderhandeld. Tegen welke prijs de lokale agenten de apparatuur hebben ingekocht, en dus wat hun marge is, blijft voor mij onzichtbaar. Daar komt bij dat de supply chain afdeling op zich een extra marge kan bedingen voor het aanvullen van een centrale pot. Het verschil tussen de offerteprijs en de uiteindelijke

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

inkoopprijs vloeit terug naar de centrale pot waarbij meevallers, dus goedkoper inkopen dan budget, de tegenvallers zoals onverwachte en niet gebudgetteerde noodzakelijke vervanging van apparatuur, kunnen compenseren. Er is dus een inkooporganisatie als onderdeel van HMC, voor de belevering van alle dertien ziekenhuizen. Het is een van de zaken die wel wat efficiënter geregeld zouden kunnen worden.”

Vraag: Hoe kun je je als buitenlandse partij indekken tegen fraude in Qatar?

RB: “De juridische kant van deals moet je uiterst nauwkeurig beschrijven. In het algemeen geldt hier dat leveranciers een uitgebreide lijst met verplichtingen hebben. Er vinden echter interne audits en externe audits vanuit het Ministerie van Financiën en Gezondheidszorg plaats. Bij onduidelijkheden of misstanden rondom contracten, moeten deze verklaard worden. Zo bezien is het dus ook beter voor Qatari om de regels te volgen om boetes en dergelijke te voorkomen. Zeker als medewerker die in dienst is van een organisatie, want die wordt er op aangesproken waarom hij/zij zo heeft gehandeld en beslist. En niemand wil hier in de problemen komen. Dit alles om een vrije markt te stimuleren, want als leverancier wil je een eerlijke kans hebben ten opzichte van concurrenten, helemaal als de inkopende partij een grote partij op de markt is.”

Vraag: Kun je als leverancier maar beter een lokale jurist inschakelen?

RB: “Dat is absoluut een must. Alle contracten worden zowel in het Arabisch als in het Engels opgesteld, maar het Arabisch is de leidende taal. Ook hier is de sharia het uitgangspunt voor het rechtssysteem, aangevuld met wetgeving die past bij de moderne problematiek.”

Vraag: Hoe pakt dit uit in het arbeidsrecht?

RB: “Dat is zeker een belangrijke kwestie. Personeel dat ik aanneem valt uiteraard onder het lokale recht van Qatar, maar in de praktijk krijg je te maken met de sociale, hiërarchische en culturele gebruiken en achtergronden van expats. Zo hebben we verpleegkundigen uit de Filipijnen, die gewend zijn aan een sterk hiërarchische cultuur. Die mensen zullen uit eigen initiatief niets doen. Ze komen pas in actie als je daar nadrukkelijk opdracht voor geeft, want jij wordt gezien als baas die de beslissingen neemt. Het speelt daarbij een belangrijke rol dat expats bang zijn om hun baan te verliezen. Als Nederlander verwacht je al snel eigen initiatief en eigen verantwoordelijkheid, maar dat kom je hier nauwelijks tegen. Als het onderlinge vertrouwen toeneemt, dan kunnen er wel gesprekken komen, waarbij je stimuleert dat medewerkers eigen ideeën inbrengen en laat zien dat je dat waardeert en daar iets mee doet. Aan de andere kant, als je duidelijke instructies geeft, dan doen die Filipijnse medewerkers dat voor je. Je hoeft niet met ze in discussie te gaan. ♦

“Rond Cleveland Clinic hangt de mythische sfeer van Baba Zayed!”

De Cleveland Clinic is een ziekenhuis in Abu Dhabi dat tot de absolute top in de medische wereld behoort. Het is een joint venture tussen Amerikaanse academische standaard en prestigieus Arabisch kapitaal. De oprichter van de Verenigde Arabische Emiraten, Sjeik Zayed bin Sultan Al Nahyam, was de founding father! Nu werkt alumnus Vincent Bouw (19990310) daar als director Learning, Talent Development & Total Rewards. “De Islamitische cultuur is gericht op respect en tolerantie, maar je moet je wel realiseren dat je hier te gast bent.”

Vincent Bouw werkte bijna tien jaar voor IBM en stelt dat hij gevormd is binnen de IBM-cultuur. Hij koos voor het avontuur in Maleisië, waar hij een eenman consultancybureau genaamd Papillo Novare begon. En met succes aangezien hij opdrachten kreeg uit bijna alle landen van Zuidoost-Azië, tot China aan toe. Hij specialiseerde zich in het effectiever maken van leiders en managementteams in de rol van consultant/trainer. Zijn reputatie bracht hem zelfs naar Australië en voor het eerst naar het MiddenOosten. Een van zijn klanten was Coca-Cola. Dat concern vroeg hem om in dienst te komen als hoofd organisatie en ontwikkeling; steekwoorden waren leerprocessen, talent performance en cultuur. Het was een functie die was uitgerold over Maleisië, Singapore en Brunei. Na een jaar of vijf moest hij een keuze maken tussen een internationale positie in het management van Coca-Cola of een optie om naar Abu Dhabi te komen om te werken voor Cleveland Clinic.

Vraag: Waarom koos je voor de Cleveland Clinic?

VB: “In de eerste plaats had ik persoonlijke redenen. Vroeg in

het jaar 2019 overleed mijn vader, waardoor mijn moeder alleen kwam te staan in Nederland. Mijn broer werkt namelijk ook in het buitenland. Voor het geval er iets mis zou gaan met mijn moeder, vond ik de afstand tussen Maleisië en Nederland gewoon te groot. Van Maleisië naar Amsterdam is het dertien uur vliegen, terwijl Abu Dhabi halverwege ligt. Het gaf me de gelegenheid om wat vaker naar mijn moeder en familie in Nederland te gaan. Ten tweede, ik zat bij Coca Cola Bottlers, dat is een bedrijfsonderdeel dat erg hectisch en stressvol kan zijn. De Bottlers kent een andere cultuur dan de Coca-Cola company.

Ik was gewoon toe aan een nieuwe professionele omgeving. En om heel eerlijk te zijn, het geld was een stuk beter dan in Maleisië.”

Vraag: Wat betekent de Cleveland Clinic voor de Emiraten?

VB: “Cleveland Clinic Abu Dhabi heeft een unieke status. De op-richter van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Sjeik Zayed bin Sultan Nahyan, reisde naar de Verenigde Staten en bezocht de Cleveland Clinic. Het is een academisch ziekenhuis zonder winstoogmerk, dat tot het uiterste gaat om een mensenleven te redden.

Hij was zo onder de indruk, dat hij een dependance van het ziekenhuis naar de Emiraten heeft gebracht. Het was zijn visie. Het is niet alleen een van de beste ziekenhuizen ter wereld; er hangt ook de sfeer van Sjeik Zayed omheen. De man heeft 51 jaar geleden de VAE opgericht. Hij wordt enorm gerespecteerd en vereerd; de Arabieren noemen hem Baba Zayed, ‘father of the Nation’.

Het ziekenhuis wordt gefinancierd door de Mubadala Investment Company, het staatsinvesteringsbedrijf van Abu Dhabi. MIC is een joint venture aangegaan met Cleveland Clinic. De Amerikanen leveren het medische model, terwijl Mubadala zorgt voor de financiële inbreng. Er werken in het ziekenhuis 5500 personen. Waaronder 400 doctoren en 600 ander medisch personeel, 1500 verplegers en 1000 administratief personeel. Daarnaast werken er ook nog 2000 contractors in ondersteunende functies. Het ziekenhuis is georganiseerd in instituten, die vergeleken kunnen worden met centers of excellence. Dat zijn er zeventien in totaal. Als het gaat om hartchirurgie is Cleveland Clinic de absolute wereldleider. Andere specialiteiten zijn o.a. neurochirurgie; maag, darm en leverziekten; en oogziekten.” ♦

Van de luxe van Dubai naar onherbergzame gebieden in Afrika en het Midden-Oosten!

Eens was hij de rechterhand van Nina Brink, nu leeft hij als een echte gezinsman in Dubai. Hij studeerde af aan de hogere technische school en kwam naar Nyenrode voor zijn CT-opleiding. Dat heeft Eric Tolsma (19870531) geen windeieren gelegd. Hij werkt sinds kort voor het Amerikaanse bedrijf USP&E dat is gespecialiseerd in de handel en installatie van zelfstandig draaiende ‘power stations.’ Hoe zwaarder de omstandigheden, des te aantrekkelijker zijn de opdrachten. Zo wordt er gewerkt aan mobiele stroom voor een goudmijn in de binnenlanden van Mali. In het MiddenOosten heeft Tolsma een omvangrijk project binnengehaald in Koerdistan. “Dubai is een prima uitvalsbasis,” aldus de plezierige CT’er.

Eric Tolsma koos na zijn htsopleiding in Den Haag voor een jaar bedrijfskunde op Nyenrode als CT’er. Hij begon daarna bij Getronics op het vlak van industriële automatisering. In 1995 zag hij de sterke ontwikkeling van het internet en maakte hij als employee nummer 10 zijn entree bij World Online, het fameuze internetbedrijf van Nina Brink (nu Storms-Brink). Hij groeide uit tot Senior Vice President Business Development en M&A en maakte de historische beursgang van World Online mee, met kort daarna het debacle rond de aandelentransacties voor de beursgang van de oprichtster. Tolsma zou echter samen blijven werken

met Nina Brink als Managing Partner van hun private equity firma Renessence Ventures in London. Zijn technische achtergrond bleef hem drijven naar internationale projecten in de kapitaalgoederen. Zo werkte hij drie jaar, van 2008 tot en 2011, voor de Thomassen International Group, waar hij luchtreinigingssystemen verkocht aan ziekenhuizen en instellingen. Zijn eerste kennismaking met het continent Afrika stamt uit de periode 2011 tot 2014, toen hij zich bezighield met equipment leveringen voor de Romar Group. Hij werkte toen vanuit Amsterdam. Dubai leek nog ver weg.

Vraag: Hoe ben je in Dubai terecht gekomen?

ET: “Vrienden van mij werkten daar. Die hebben me aangeraden om naar Dubai te komen. Ik ben daar in 2014 aan de slag gegaan bij Tricap Investments, dat elektriciteit-projecten realiseerde in het Midden-Oosten, Afrika en Azië. Een jaar later kreeg ik een aanbieding om voor een multinational uit Dubai te gaan werken, dat was Jampur International. Bij mijn aanstelling zijn we als gezin verhuisd naar Dubai. De oprichter van Jampur, Mohammed Shafiq, is van oorsprong Pakistaans en leidt de

onderneming al dertig jaar. De man heeft een enorm netwerk in Afrika opgebouwd. Voor Jampur heb ik elektriciteit projecten gedraaid in Afrikaanse ontwikkelingslanden, hoewel het bedrijf zich bezighoudt met een scala aan activiteiten op het gebied van scheepvaart, krachtcentrales, mijnbouw en de handel en installatie van industriële machines. De omzet bedroeg zo’n $ 200 miljoen.”

Vraag: In maart jongstleden heb je Jampur vaarwelgezegd; waarom?

RT: “Ik merkte na zes jaar dat de cultuur van Pakistani en van jongens als ik, op een gegeven moment gaat wringen. De cultuur van de Emiraten, van India en van Pakistan is heel erg top down gericht. De directie bestaat hoofdzakelijk uit familieleden en verwacht dat de werknemers altijd ja knikken en precies uitvoeren wat ze wordt opgedragen. Dat bleek niet altijd de goede weg. Ik heb daar uit internationaal perspectief enkele jaren tegenwicht aan geboden, maar op een bepaald moment was het op. Ik heb overigens van andere Nyenrodianen soortgelijke ervaringen gehoord. Als je voor een lokaal bedrijf in de Emiraten gaat werken is het niet de vraag of je weggaat, maar eerder wanneer je weggaat.”

Vraag: Wat kun je vertellen over je nieuwe baan?

RT: “Inmiddels werk ik voor USP&E. Het is van oorsprong een Amerikaans bedrijf met een hoofdvestiging in Johannesburg. Ik heb de oprichter en CEO Will Gruver leren kennen in Afrika, toen ik daar voor Jampur aan de slag was. We importeren, bouwen en onderhouden powerstations om elektriciteit op te wekken. De omzet is zo’n $100 miljoen. We hebben als

Eric Tolsma op de Arabische ‘werkvloer.’

specialisme het opkopen van krachtcentrales die in westerse landen aan vervanging toe zijn. We weten die allemaal te staan. Die kunnen we demonteren, transporteren en ergens anders weer opbouwen en opstarten. Afrika blijft een belangrijk werkgebied, waar we 60% van onze omzet boeken. Daar installeren we veel generatoren en turbines die op dieselolie, heavy fuel olie en gas draaien. Overigens steeds vaker in combinatie met Solar installaties. We werken aan een 100 megawatt powerstation voor een goudmijn in Mali. Om daar te komen moeten we anderhalf uur vliegen met een charter, vanaf de luchthaven in de hoofdstad Bamako. De installatie zelf wordt over de weg getransporteerd, dus dat is een megaklus.”

Vraag: Wat heb je vanuit Dubai al kunnen aansturen voor USP&E? ET: “Op dit moment draagt het MiddenOosten 15 % bij aan de omzet, maar dat moet de komende jaren snel groeien. Tot dusver hebben we een groot project in Koerdistan, Irak, binnengehaald. Daar runnen we een 300 MW elektriciteit centrale met stoomturbines die op ruwe olie draaien. De stad Erbil is overigens een bijzonder fijne plek voor ons om te werken, want er is onder andere een Amerikaans en een Nederlands consulaat. Het is een stad die snel in opkomst is. Erbil lijkt een beetje op Dubai in het begin, er worden veel kantoorgebouwen en villawijken gebouwd. Dit wordt betaald met de oliewinning. Deze ‘special region’ spiegelt zich erg aan Amerika en Europa. Isis heeft het daarom niet aangedurfd om terroristische acties te ondernemen in Koerdistan. In het algemeen geldt dat USP&E goed is in het bouwen en laten draaien van powerstations in moeilijke gebieden. Het betekent dat je in een afgelegen gebied bijvoorbeeld geen enkele back-up voor onderdelen hebt. We zijn helemaal op onszelf aangewezen. We hebben personeel dat daarop is getraind. Ze zijn efficiënt, zelfredzaam en kunnen heel goed plannen. Saoedi-Arabië, Irak, Syrië en Yemen zijn voor mij vanuit Dubai de meest interessante landen. Straks heb ik een call over een levering van gasturbines aan de nieuwe Saoedische stad Neom. Morgen vlieg ik met een collega voor 2 dagen naar India om gasturbines te kopen voor een project in Congo. We zoeken naar projecten die voor concurrenten nauwelijks

uitvoerbaar zijn. Daar zitten dan ook aantrekkelijke winstmarges op.”

Vraag: kun je extra voordelen van een kantoor in Dubai noemen?

ET: “Het is een staat waarin je als onderneming erg vrij bent om te handelen. Het kantoorpersoneel en de installateurs zijn daarbij niet erg duur. De arbeidsvoorwaarden zijn hier nog gekoppeld aan de nationaliteit van expats. De Europese expats in managementfuncties ontvangen de hoogste salarissen en emolumenten. Een secretaresse uit bijvoorbeeld India of Pakistan verdient zo’n 800 euro per maand. Dat is dan wel belastingvrij. Het lijkt voor Europese begrippen weinig, maar thuis verdienen ze dat zeker niet. Je merkt in deze economisch duurdere tijden dat expats met een langer lopend contract worden ingewisseld voor nieuwe, goedkopere expats. Duitsers, Zweden en Nederlanders die behoren tot de eerste generatie expats, worden nu vervangen door goed opgeleide mensen uit India en Pakistan. Die hebben aanzienlijk lagere salariseisen. Het inhuren van nieuwe, goedkopere expats gebeurt hoofdzakelijk in de hospitality sector, bij vliegmaatschappijen, in winkels en restaurants. In winkels bijvoorbeeld zagen we jarenlang Filipino’s als winkelbedienden. Nu worden deze mensen al vervangen door Afrikanen. Kenia en Nigeria zijn wat dat betreft de voornaamste leveranciers van arbeidskrachten. Dat gebeurt ook weer vanwege de lagere salariseisen.”

Vraag: Zijn het altijd landen met een islamitische cultuur?

ET: “Dat is zeker niet het geval. Dubai kent godsdienstvrijheid. Door de regerende sheikh Mohammed bin Rashid Al Maktoum zijn zelfs twee gebieden aangewezen en gedoneerd waar elke religie zijn eigen kerk, tempel of synagoge kan bouwen en zijn godsdienst kan belijden. Dat is een groot verschil met Saoedi-Arabië, want daar hoef je niet te zoeken naar een kerk. Dit betekent niet dat de Emiraten zich laten overheersen door buitenlanders. Ze zijn erg streng op het bewaken van hun eigen cultuur. Elke buitenlandse vereniging in Dubai staat onder overheidstoezicht. In de vereniging van Nederlands expats en in het bestuur daarvan zitten verplicht twee Emirati. Elke activiteit wordt door hen gecontroleerd. Ze willen niet dat via verenigingen er nationalistische bewegingen ontstaan, bijvoorbeeld

tussen enerzijds Oekraïners en anderzijds Russen, die hier in een behoorlijk aantal naartoe zijn gekomen. De policy is dus om nationalistische spanningen te vermijden in de Verenigde Arabische Emiraten. Die bestuursleden van de Emiraten zijn heel vriendelijke mensen; af en toe komen ze op een bestuursvergadering of op een evenement; en kijken ze eens goed rond en gaan ze weer. Ondertussen hebben ze alles gemonitord. Nu zijn Nederlanders niet zo gevaarlijk, maar ik kan me voorstellen dat er wel degelijk gevaarlijke spanningen zitten tussen Indiërs en Pakistani die hier veel zijn. Wat de Russen betreft; er is een contingent Russen die vermogend zijn en hier huizen en appartementen hebben gekocht. Die slagen erin om hun familie hier naartoe te halen en die zullen economisch gezien geen probleem opleveren. Maar de instroom van Russische jongeren die gevlucht zijn vanwege de mobilisatie van de strijdkrachten, is behoorlijk. Het is maar de vraag of die allemaal een baan zullen vinden in de Emiraten. Ik kan me voorstellen dat die mensen nauwgezet worden gevolgd door de overheid.”

Vraag: Hoe is het gesteld met de angst voor een recessie in de Emiraten?

ET: “Ik denk dat Dubai het economisch wel goed doet. Er is een enorme boom in de bouw nu de corona-epidemie voorbij is. De prijzen van huizen en appartementen zijn sterk gestegen. Er is weer een enorme toevoer van toeristen; dus de hospitality sector draait goed. Terwijl de energieprijzen in Europe en de VS zijn gestegen, is de prijs van elektriciteit hier gelijk gebleven, wat voor de lokale industrie een groot concurrentievoordeel kan betekenen. Ik heb het idee dat de Emiraten bezig zijn om steeds meer industriële productie naar deze regio te lokken. Zo zijn er al behoorlijk wat assemblagebedrijven gevestigd en is er een concentratie van aluminiumfabrieken. Er wordt dus serieus geïnvesteerd in fabrieken en in maakindustrie.”

Vraag: Zijn alle grote financiële spelers vertegenwoordigd in de VAE? ET: “Zondermeer, alle internationale grootbanken hebben hier een kantoor. Daar komt bij dat de overheden van de Emiraten zelf nationale banken hebben opgezet. Ze gebruiken allemaal de dirham als munteenheid, die is gekoppeld aan de koers van de US-dollar. Als de FED de rente verhoogt, dan wordt deze verhoging dezelfde dag nog overgenomen voor het rentetarief in de Emiraten. Verder is de tijd dat je hier met zakken cash bij een bank kon aankloppen voor het openen van een rekening, verleden tijd. Alle transacties

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

worden internationaal gecontroleerd, met name door de Amerikaanse overheid. De koppeling met Amerika heeft wel als consequentie dat de handel met Iran, wat echt een immens grote business was voor Dubai, inmiddels volledig is opgedroogd. Als het gaat om bestrijding van witwassen en de financiering van terrorisme, loopt de VAE volledig in de pas met de Amerikaanse regelgeving.”

Vraag: Hoe ziet het sociale leven eruit voor jullie in Dubai?

ET: “Mijn vrouw werkt voor het Nederlandse consulaat. Vanuit haar baan hebben we redelijk wat evenementen en we zijn actief in de Nederlandse vereniging. Er zijn nu naar schattig 7000 Nederlanders woonachtig of werkzaam in de Emiraten. Dat is inclusief vrouwen en kinderen. Daarvan zijn 2,500 mensen lid van de vereniging. De hoogtepunten zijn het Oranjefeest in april, waarvoor Nederlandse artiesten worden ingevlogen, en de intocht van Sinterklaas.”

Vraag: Genieten jullie van de glitter & glamour in Dubai?

ET: “Wij leven in een gewoon huis met een grote tuin. De meeste dagen van het jaar zitten we buiten op het terras. We gaan naar feestjes bij mensen thuis of we vieren hier verjaardagen. Regelmatig zijn er familieleden, zoals opa’s en oma’s, over om hier een weekje te logeren. En in de winter gaan we regelmatig de woestijn in om te kamperen en speel ik bijna elke dag ’s morgens golf. Mensen die hier voor het eerst komen, zullen zich vergapen aan de glitter en glamour van de stad. Voor ons is de aantrekkingskracht van al die nachtclubs niet zo groot. Het feit dat ze er zijn, is natuurlijk wel leuk.” ♦

Eric Tolsma met vrouw en dochter ontvangt gezin van business partner uit Koerdistan

JONG ZAKELIJK TALENT CLAUDIA DAYOUB:

Egypte werkt hard aan het herstel van de internationale grandeur die Caïro in de vorige eeuw had. Na grote politieke problemen werkt president Abdul Fatah al-Sisi eraan om Egypte weer te veranderen in een showcase van archeologische rijkdom en islamitische cultuur. Het aanboren van aardgas helpt om dit te financieren. Alumnus Claudia Dayoub (20170803) denkt bij te dragen aan een moderner Egypte.

"Ik wil een rolmodel worden voor Egyptische vrouwen."

Vraag: Wat is jouw relatie tot Egypte?

CD: "Ik ben geboren in Egypte en heb tot mijn 18e in Caïro gewoond. Daarna ben ik 5 jaar weggegaan, ik was 3 jaar in Breukelen en 2 jaar in Madrid. Nu ben ik terug en werk ik in ons familiebedrijf met mijn vader. Wij importeren machines van over de hele wereld naar Egypte en verzorgen de after sale."

Vraag: Waar woon je en hoe ziet je sociale leven eruit?

CD: "Ik woon met mijn ouders in een woonwijkin Caïro. Het is normaal, in onze cultuur blijven meisjes en jongens thuis tot ze trouwen."

Vraag: Kijk je uit naar een mogelijk huwelijk?

CD: "Ik ben 23 jaar en ik kijk er op dit moment zeker niet naar uit om te trouwen. Ik wil mijn carrière opbouwen en financieel onafhankelijk zijn voordat ik daaraan denk."

Vraag: Hoe is het om zakenvrouw te zijn in de Egyptische samenleving?

CD: "De meeste vrouwen blijven thuis, trouwen en voeden kinderen op, maar er zijn meer zakelijke voorbeelden. Het is dus nog steeds bijzonder, maar je sociale kring schrikt niet meer als je een zakenvrouw bent. "

Vraag: Egypte heeft 100 miljoen inwoners die voornamelijk in Caïro, Gizeh en Alexandrië wonen; hoe is het om een persoonlijk en zakelijk leven te hebben in zo'n dichtbevolkt gebied? Alleenal in de metropool Caïro wonen 20 miljoen Egyptenaren.

CD: "Ik ben opgegroeid in de hectiek van Caïro. Voor mij is de drukte het normale leven. Het was echt een schok toen ik op het platteland van Breukelen kwam."

Vraag: Hoe ben je bij Nyenrode terecht gekomen?

CD: "Ik heb een Nederlandse moeder, dus ik wilde mijn Nederlandse afkomst nader onderzoeken. Ik vond de NBU op internet en mijn moeder deed verder navraag. Iedereen in Nederland zei dat het een uitstekende

business school was. En na een bezoek aan de campus van Breukelen werd ik gewoon verliefd.”

Vraag: Hoe hebben jouw ouders elkaar ontmoet?

CD: "Mijn moeder werkte op de Nederlandse ambassade in Caïro. Ze ontmoetten elkaar in haar eerste jaar van stationering. Ze werden verliefd, maar haar baan vereiste dat ze naar Londen verhuisde, waarna ze een tijdje een langeafstandsrelatie onderhielden. Toen besloot ze haar baan op te zeggen om naar Caïro te komen en te trouwen."

Vraag: In de praktijk heeft Egypte een verkapt militair regime, hoewel er een gekozen parlement actief is. Sinds 2014 is Abdul Fatah al-Sisi president van Egypte. Hoe ervaar je het bewind van de president?

CD: "Egypte heeft op dit moment wel een democratisch systeem, maar het is een andere vorm van democratie dan wat je in Europa ziet. Je moet je realiseren dat 40% van de 100 miljoen inwoners van dit land analfabeet is. Ze kunnen niet lezen en schrijven. Hun stem kan dus gemakkelijk worden gekocht met een zak suiker of een zak rijst. Om een land als Egypte van meer dan 100 miljoen mensen te besturen, heb je een sterke leider nodig die de steun van zijn volk heeft plus een visie en een project. Onze presidentsverkiezingen worden om de 6 jaar gehouden, voor maximaal 2 mandaten. Dat gebeurt volgens onze grondwet van 2014. Amerikaanse of Europese democratieën zijn niet van toepassing totdat we onze mensen opleiden. We hebben elke 4 jaar parlementsverkiezingen voor zowel de hogere als de tweede kamer."

Vraag: Politieke partijen gebaseerd op geloof zijn verboden in Egypte, maar de soennitische islam is de staatsgodsdienst. Wat betekent dit juridisch gezien; hoe streng is de sharia?

CD: "Natuurlijk is de islam de staatsgodsdienst, maar van onderdrukking is hier geen sprake. Als vrouw hoef je geen sluier te dragen en kun je in westerse kleding over straat lopen, maar toch minimaal bedekken. Er zijn echter

Ondernemen in de ARABISCHE WERELD

regels voor het drinken en verkopen van alcohol. De situatie hier is niet te vergelijken met die in bijvoorbeeld Iran of Saoedi-Arabië. Berichten op internet over geweld tegen vrouwen in Iran worden hier gedeeld en zeker niet goedgekeurd. We boeken zelf ook vooruitgang. Vanaf 2023 wordt de vermelding van geloof niet meer toegepast op je ID in Egypte."

Vraag: Internationale rapporten beweren dat er veel seksueel geweld tegen vrouwen is in Egypte en dat dit ook gebeurt binnen het huwelijk. Wat is je mening hierover?

CD: "Ik kan het hier niet mee eens zijn, maar ik kan het er ook niet mee oneens zijn. Ik beschouw seksueel geweld tegen vrouwen als een internationaal probleem. Het is zeker geen specifiek probleem in Egypte, maar het kan moeilijker zijn om seksueel geweld als man of vrouw bij de politie te melden. Dat heeft zeker te maken met de maatschappij die geslachtsgemeenschap buiten het huwelijk niet erkent. Als een meisje slachtoffer wordt van verkrachting, kan dit haar hele toekomst als getrouwde vrouw in gevaar brengen. Ik zie wel dat er steeds meer protesten op internet worden geplaatst tegen deze gang van zaken."

Vraag: Egypte zou ook verouderde wetgeving over homoseksualiteit hebben; bent je het eens met deze stelling? CD: "Op dit vlak is er niet veel veranderd. Als ik dit aan vrienden uit Europa moet uitleggen, zeg ik altijd, probeer je eens voor te stellen hoe de opvattingen over homoseksualiteit zo'n 50 jaar geleden waren in bijvoorbeeld Nederland. Dan heb je de situatie in Egypte vandaag. Het zal veranderen, maar het zal zeker nog een paar jaar duren voordat we publiekelijk over het onderwerp kunnen praten."

Vraag: De Egyptische geheime dienst heeft een slechte reputatie; hoe ervaar je dit in het dagelijks leven van Egyptenaren?

CD: "Wat mij betreft klopt dat niet. We ervaren niets van onderdrukking door de geheime dienst en zien hun aanwezigheid niet in het dagelijks leven. De functie van de geheime dienst is om terrorisme te bestrijden en de activiteiten van islamitische extremisten te verstoren. We kenden terrorisme in de periode dat de Islamitische Broederschap aan de macht was in Egypte, dat was in 2012 onder leiding van president Morsi. Miljoenen mensen gingen in het hele land de straat op met het verzoek aan het leger om na een jaar een einde te maken aan de heerschappij van de broederschap. Deze islamitische beweging is verbannen uit Egypte; dus het lidmaatschap is crimineel."

Vraag: De jeugdwerkloosheid in Egypte is zeer hoog; wat wordt er aan gedaan?

CD: "De regering is een campagne gestart om 5 miljoen jongeren een job te geven in de bouwsector en in de infrastructuurprojecten. Ons probleem is de snelle groei van de bevolking. Elk jaar komen er twee miljoen inwoners bij; dat is veel. De overheid is daarom een programma gestart om het aantal kinderen per gezin te beperken. En we werken aan de opleiding van jongeren, waarvoor steeds meer leraren uit het buitenland naar Egypte worden gehaald."

Vraag: Egypte ligt deels op het Arabische schiereiland en deels in Afrika. Het land heeft een leger van een half miljoen soldaten (0,5% van de bevolking). Het leger heeft niet alleen een defensieve taak, het is ook een commerciële partij die veel doet met watervoorziening, bouwprojecten en energieproductie. Hoe ervaar je dit vanuit zakelijk oogpunt?

CD: "Elke Egyptische man moet zich op achttienjarige leeftijd melden voor de dienstplicht. Het leger is belangrijk om de vrede en stabiliteit in het land te handhaven. Tijdens de revolutie was het leger nadrukkelijk aanwezig op straat, maar nu blijven soldaten meer op de achtergrond.

Ze hebben veel bijgedragen aan de bouw van dammen, watervoorzieningssystemen en energiecentrales. De staat heeft veel infrastructurele projecten opgeleverd met de hulp van het leger. Sinds het begin van het jaar worden de projecten van het leger of de overheid geprivatiseerd door directe verkoop aan een Egyptisch bedrijf in de particuliere sector of aan een buitenlandse investeerder uit de golflanden. Andere zullen te koop worden aangeboden op de Egyptische beurs. Dat heeft het land echt geholpen om vooruit te komen en een deel van zijn buitenlandse schulden te betalen. "

Vraag: Onlangs was president Poetin van Rusland op staatsbezoek in Egypte. In 2017 bezocht president Abdul Fatah al-Sisi Sisi president Trump in het Witte Huis, waar werd benadrukt dat Egypte een bondgenoot van de VS is in de strijd tegen islamitisch terrorisme. Heeft president al-Sisi een ommezwaai gemaakt naar Rusland of wil hij de grootmachten te vriend houden?

CD: "Hier in Egypte hebben we een goede relatie met president Poetin, want tijdens de revolutie van 2013, toen de bevolking van onze president Morsi af wilde, was Rusland het enige land dat de revolutie steunde en Poetin de enige president die achter de Egyptische opstand stond. Ondertussen bleven de VS en de EU achter de Moslimbroederschap staan, wetende dat ons volk werd onderdrukt. Dat heeft de politieke relatie met de VS beïnvloed. Het beleid van president Abdul Fatah al-Sisi Sisi is gericht op het onderhouden van een goede relatie met zowel de VS als Rusland, wat begrijpelijk is op basis van onze recente geschiedenis."

Vraag: Er is ook een strategisch partnerschap met China ondertekend; welke voordelen brengt dit met zich mee voor Egypte?

CD: "Dat verdrag betekent veel voor Egypte, omdat China bereid is hier grote investeringen te doen. We importeren ook veel consumentenproducten uit de Volksrepubliek."

Vraag: Egypte ontvangt miljarden aan hulp van de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië. Waarom is deze steun nodig en wat is het doel van deze financiële injectie?

CD: "Deze financiële steun is nodig om de Egyptische staatsschulden af te lossen. Het maakt ook deel uit van hun investeringsstrategie om nieuwe internationale inkomstenmogelijkheden te creëren om de olie- en gasexport in de komende decennia te vervangen."

Vraag: In 2017 werd een grote hoeveelheid aardgas aangeboord in Egypte, wat heeft geresulteerd in een aanzienlijke export van LNG. In hoeverre heeft Egypte economische vooruitgang geboekt?

CD: "Die ontdekking is bijzonder belangrijk. Egypte kan in de nabije toekomst een hub worden voor LNG. De boorlocatie ligt aan de noordkust van Egypte aan de Middellandse Zee. We bevinden ons op een strategische locatie in de richting van Azië, Europa en Afrika. Er is al een pijpleiding die het gas naar Israël laat stromen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe pijpleiding die Cyprus, waar nieuwe gasvondsten zijn gedaan, zal verbinden met onze twee vloeibaarmakingsfabrieken aan de noordkust. Via die route kan Egypte gaan profiteren van de export van LNG naar de Europese gasmarkt."

Vraag: In hoeverre kan Egypte dienen als springplank voor zakendoen in Noord-Afrikaanse landen, die vaak een

islamitisch regime hebben?

CD: "Egypte is de springplank naar het Afrikaanse continent. We zouden de logistieke hub kunnen zijn voor veel multinationals. Egypte is met de hulp van de Afrikaanse Unie, betrokken bij het bouwen van een 12.000 kilometer lang wegennet, dat Alexandrië zal verbinden met Kaapstad in Zuid-Afrika. Daar kunnen buitenlandse investeerders beslist hun voordeel mee doen."

Vraag: Is er een bovenlaag van rijke Egyptenaren die internationaal kan investeren?

CD: "Dat is zeker het geval. Hun investeringen zijn vooral gericht op zakelijke belangen op het Arabische schiereiland. Caïro is nog steeds een centrum van Arabische samenwerking met het hoofdkwartier van de Arabische Liga. Dit maakt het ook een economische stad waar internationale investeringen kunnen worden opgezet. We hebben bijvoorbeeld vrijhandelsovereenkomsten tussen veel Arabische landen en Egypte, ook veel Afrikaanse landen hebben een vrijhandelsovereenkomst met Egypte, de zogenaamde Commissa, zodat er geen invoerrechten zijn op alle goederen die in een van die staten en Egypte worden vervaardigd. "

Vraag: Kun je als zakenvrouw profiteren van deze gunstige uitgangspositie?

CD: "Absoluut. Ons bedrijf kan deals sluiten met machinefabrikanten in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. We hebben hier in Egypte een lageloneneconomie, hoewel niet vergelijkbaar met Aziatische landen, maar assemblage in Egypte biedt een aanzienlijk kostenvoordeel. Hier kunnen we dus veel toegevoegde waarde ontwikkelen."

Vraag: Welke voordelen kun je halen uit de Nyenrode training bij het zakendoen in Egypte?

CD: "In mijn groep van het BScBA-programma zat ook een student uit Marokko. Er was grote belangstelling voor onze ervaring als opkomende zakenvrouwen in de Arabische wereld. Naast zakendoen met Arabische landen, hebben we ons ook verdiept in de handelsmogelijkheden met Afrikaanse staten."

Vraag: Caïro is van oudsher een centrum van Arabisch onderwijs, cultuur en handel. Denk je dat Egypte voldoende gebruik maakt van deze erfenis? CD: "Een halve eeuw geleden was Egypte het culturele centrum van de Arabische wereld. Zo waren er zangers die wereldberoemd waren. Ook het Egyptische dialect van het Arabisch was de leidende variant. Het werd in elk land begrepen met Arabisch als officiële taal. De jonge generatie in Egypte krijgt nog steeds de trots op onze culturele toppositie van de oudere generatie mee, maar helaas is het belang van de Egyptische cultuur afgenomen. Ik ben er echter van overtuigd dat onze cultuur herontdekt zal worden door het groeiende toerisme. Internationaal zijn de historische monumenten van voor de christelijke jaartelling immers zo'n 40% in ons land. We bewaren en bewaken onze monumenten zeer goed en elk jaar worden er nieuwe archeologische vondsten gedaan. De overheid investeert ook veel in het tentoonstellen van ons historisch erfgoed. Zo is er een nieuw museum geopend dat volledig gericht is op het tentoonstellen van 36 Royal en queens mummies. In november van dit jaar wordt het grootste museum geopend dat volledig gewijd is aan de faraonische beschaving met een speciale sectie voor alle Toetanchamon-schatten.” ♦

“Diversiteit is als een ruwe diamant die moet worden geslepen om te gaan schitteren!”

Internationaal carrière maken in een Amerikaans concern. Het is alumnus Marguerite SoetemanReijnen (19850161) gelukt om bestuursvoorzitter te worden van de Aon Holdings Board. Ze heeft er 32 jaar bij dezelfde werkgever opzitten, maar toont zich bevlogen en strijdbaar over de ontwikkeling naar meer diversiteit in haar onderneming. Bestuurders zullen zwaar moeten inzetten op meer vrouwen, meer minderheden en meer spreiding van talenten, om de onzekerheid van de toekomst aan te kunnen, zo is haar overtuiging. “Ik heb het vooral gezocht in verdieping en inhoud, maar heb ook geleerd dat vorm en de verhoudingen met alle mogelijke stakeholders o zo belangrijk zijn.”

Vraag: Wat heeft je gedreven in jouw carrière: geld, macht of status?

MSR: “Geen van de drie. Ik heb een woonboot aan de Kaag en kijk uit op een rederij waar superjachten worden gebouwd voor de rijksten der aarde. Ik vraag me altijd af wat het nu precies zegt, als je zo’n jacht bezit. Wat is de toegevoegde waarde? Mijn man (vlieger bij KLM) zegt altijd de waarde van een auto is dat je jezelf erin kunt voortbewegen, de waarde van een huis dat je een dak boven je hoofd en een thuis hebt. Als je van auto of huis wisselt, naar groter en/of mooier, zal die intrinsieke waarde niet veranderen. Mijn drive is altijd geweest professionele uitdaging en het tot stand brengen van progressie.”

Vraag: Wat heeft je dan wel aan de top gebracht?

MSR: “Ik heb als motto geloof in jezelf anders zal niemand anders in jou geloven. Daarbij moet je de bereidheid hebben om te blijven leren en je echt te interesseren voor anderen. Leren is vooral leren van andere mensen. Met die kennis en ervaring wil ik graag mensen helpen om te groeien in hun werkomgeving. Ik heb het veel in de verdieping gezocht, terwijl mannen om me heen erg behendig waren in het bedrijfspolitieke schaakspel. Daarvan heb ik dus ook moeten leren. De board van Aon zit in de US; jezelf zichtbaar maken om de juiste redenen bij je collega’s –ook op afstand - is van belang. Door dat spel te beheersen ben ik gekomen waar ik nu ben en voorzitter van de Aon Holdings Board geworden.”

Vraag: Je hebt 32 jaar voor Aon gewerkt; is dat niet heel erg lang?

DOOR OELE STEENKS

Vraag: Er is een periode geweest, dat mannelijke bestuurders vijf bullet points voor het leiden van een onderneming konden ontwikkelen als een mantra en deze dag en nacht konden oplepelen als antwoord op de vraag welke koers het bedrijf moest varen. Gold dat ook voor jou? MSR: “Dat is de klassieke consultancy benadering die in het verleden veel ondernemingen heel ver heeft gebracht. De versnelling in de maatschappij en existentiële uitdagingen die daarmee gepaard gaan, laten de afgelopen tien jaren echter de noodzaak zien voor meer “situational awareness”: versnelde verdieping van kennis en ervaring, waarmee de maatschappelijke rol van een onderneming in een continue veranderende samenleving kan worden geduid; daarbij is verandering een transparant proces geworden en adaptief vermogen een kunst. Mislukkingen en misstanden worden via social media direct gecommuniceerd. Het gaat erom dat bestuurders de maatschappelijke context goed kunnen inschatten. Daarbij moet je wel durf hebben om een eigen koers te varen. Het is belangrijk om de ‘master of your own destiny’ te blijven. Dat heb ik dus nagestreefd.”

MSR: “In managementstudies wordt veel gesproken over veerkracht. Ik gebruik daarbij graag het Japanse spreekwoord veerkracht is zeven keer vallen en acht keer opstaan. Met een generatie van collega’s heb ik met kleine stapjes geleerd om te vallen en weer op te staan. Daarbij vooral te leren van je fouten en ervaringen en dus te groeien. Recent werd ik geattendeerd op een wetenschappelijk studie over motivatie. Wat werknemers het meest motiveert, zo bleek, is niet een schouderklopje of meer salaris maar de vraag of ze progressie kunnen maken en dus kunnen blijven leren. Ik heb dit zelf zeker zo ervaren. Ik heb steeds de kans gekregen om mijn horizon te verbreden en mijn kennis te verdiepen. Bij geen enkel bedrijf - ook bij Aon niet - kun je echter ongelimiteerd fouten maken. Projecten kunnen soms anders lopen dan verwacht; “fail early fail smart” is dan het devies. Het is wellicht beter om er tijdig mee te stoppen en te leren van je fouten dan door te blijven gaan om gezichtsverlies te voorkomen.”

Vraag: Een recent onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) geeft aan dat de Nederlandse deeltijdcultuur, vermeende risicoaversie van vrouwen en aversie van competitie het bereiken van topposities door vrouwen, in de weg staan. Hoe heb je dit zelf ervaren op weg naar de top?

MSR: “Zelf heb ik altijd fulltime gewerkt. Uitdagingen en competitie ging ik daarbij niet uit de weg. Hoe moeilijker het werd, hoe uitdagender ik het vond en hoe meer ik mijn tanden erin vastzette. Het betreffende onderzoek heb ik er dan ook even bijgehaald. Het stamt uit 2018. Kim Putters (directeur van het SCP van 2013 tot 2022, redactie) is recent voorzitter van de SER is geworden, waar ik hem regelmatig ga zien. Ik zal hem en Pieter Hasekamp (directeur CPB, redactie) zeker nog eens nader bevragen over dit onderzoek en hun

TOPVROUW: MARGUERITE SOETEMAN-REIJNEN

visie anno 2022. Ondanks het feit dat Nederland historisch gezien in Europa een van de eerste landen met kiesrecht voor vrouwen was: namelijk al in 1919, blijven wij de laatste jaren achter vergeleken met sommige andere landen op het gebied van gender equality. In Zwitserland, waar ik ook zitting heb in een diversity-adviesraad, is ditzelfde kiesrecht voor vrouwen pas in 1971 ingevoerd. In de 2021 genderequality index van het World Economic Forum staat Zwitserland inmiddels in de top tien. Nederland daarentegen staat slechts op positie 28. We zijn dus onze voorsprong op het gebied van gelijkwaardigheid kwijtgeraakt. Nederlandse vrouwen zijn Europees kampioen parttime werken. 75% heeft een parttime contract. McKinsey heeft een paar jaar geleden berekend dat als we in Nederland het vrouwelijk potentieel beter zouden kunnen inzetten dit het Nederlandse BNP met EUR 114 miljard zou verbeteren. De geringe Nederlandse bereidheid om meer uren of zelfs fulltime te werken, van zowel mannen als vrouwen, veroorzaakt momenteel mede de uitdagingen op de arbeidsmarkt en hebben invloed op productiviteit en op onze internationale concurrentiepositie. In veel beroepen zou het tekort op de arbeidsmarkt, zo laten studies zien, kunnen worden verbeterd misschien zelfs worden opgelost, als men een paar uur meer per week zou werken.”

Vraag: In talkshows is er veel aandacht voor persoonlijke gevoeligheid. Mensen die in hun jeugd zijn gepest, schrijven daarover een boek en worden dan uitgenodigd om hun verhaal te verkopen aan het grote publiek. Is het niet zo dat we afdrijven van mentale hardheid om de top in het zakenleven te bereiken?

MSR: “Mentale gezondheid is een groot goed voor eenieder. Het gaat erom dat een mens liefde voor zichzelf leert te hebben, zelfvertrouwen heeft en selfcare nastreeft. Zo kun je wellicht zaken uit het verleden en/of heden een plaats geven en overwinnen en/of accepteren. Ik heb onlangs Usain Bolt ontmoet, die zei dat het recept voor winnen, het overwinnen van verlies is. Dat is ook een beginsel van de golfsport. Elke hole die je speelt, is een nieuwe kans. Succesvolle mensen kijken altijd vooruit en leren van het verleden.”

Vraag: Als je terugkijkt op de studiejaren op Nyenrode, kun je stellen dat daar een basis is gelegd voor het bereiken van de top in een ‘mannenwereld?

Kun je drie belangrijke lessen noemen?

MSR: “Oh absoluut. Ik heb er geleerd dat een gezonde geest in een gezond lichaam belangrijk is. Ook leerde ik om kameraad-schap te waarderen en ik heb er lef en moed ontwikkeld om mijn eigen keuzes te durven maken.”

Vraag: Je staat aan het roer van Aon Holdings, onderdeel van Aon een internationale organisatie met 500 kantoren in 120 landen. Is het mogelijk om verschillen in cultuur - bijvoorbeeld het kastesysteem in India - en religie - de positie van vrouwen onder strenger Islamitisch regime - te overbruggen binnen de werkwijze van Aon?

MSR: “De Amerikaanse

professor Daniel Coleman schreef baanbrekende boeken over leiderschap. Volgens hem moet een goede leider beschikken over vijf basiskwaliteiten; zelfbewustzijn, zelfreflectie, empathie, sociale vaardigheden en motivatie. Kun je je inleven in andere mensen en aanboren wat er in hen omgaat? Kun je luisteren? Zelfbewustzijn betekent; weet je wie jezelf bent. Ben je jezelf bewust van je beperkingen? Zelfreflectie draait om de vraag, durf je jezelf in de spiegel aan te kijken? Dat laatste is in de praktijk belangrijker dan we denken. Hoe vaak irriteer je jezelf wellicht aan uitspraken van een ander in bijvoorbeeld een vergadering. Kijk in de spiegel, en in plaats van de vinger te wijzen naar de ander, stel jezelf de vraag, wat zegt dit over mij? Waarom irriteert dit mij? Durf ik andere perspectieven te omarmen? Zo nee, waarom niet? Met die basisprincipes in gedachten, bestuur ik mijn gedeelte van de organisatie. In landen als Indonesië, Japan en India heb je heel verschillende sociale systemen. Het afgelopen jaar heb ik diverse online meetings met die landen gehad. Vooral in India, merk je dat het geen vanzelfsprekendheid is dat collega’s uit verschillende kasten en religieuze groeperingen, contact hebben of elkaar lokaal zouden ontmoeten. Ik heb die mensen heel bewust met elkaar in contact gebracht. Als ik dit niet had gedaan, was de samenwerking hoogstwaarschijnlijk nooit tot stand gekomen. Het zijn omstandigheden waarin je mensen uit hun routines kunt halen en kan verwonderen, net zoals ik mezelf heb verwonderd over de progressie in diversiteit. Het is niet gemakkelijk, maar het is zeker te doen. Ik vind dat mooie uitdagingen en ik laat mijn hart spreken. Diversiteit is als een ruwe diamant, die je moet weten te vinden en daarna moet gaan polijsten, net zolang dat die naar alle kanten gaat schijnen. Dat is een proces van soms jaren en resultaat wordt bereikt door hard te werken. Zeker in deze tijd waarin het profiel van leiders wordt opgesteld aan de hand van steeds meer interne en externe uitdagingen.”

Vraag: Aon houdt zich bezig met het verzekeren van commerciële risico’s, herverzekering, pensioenvoorzieningen en het leveren van data en analyses voor risicobeheersing. Op de website valt op dat jullie boven op de issues van deze tijd zitten, maar hoe valt de corebusiness te rijmen met het bereiken van progressie in de wereld?

MSR: “Onze maatschappij is ingericht op basis van angst. Wellicht zelfs te veel. Het Chinese teken voor crisis is echter niet voor niets zowel gevaar/risico als mogelijkheid. Als Aon stellen wij personen, instellingen en bedrijven in staat hun risico’s te mitigeren en zo hun doelstellingen te bereiken. Hiermee proberen wij meer de mogelijkheden te benadrukken. Onzekerheid is immers onderdeel van het menselijk bestaan, ondernemerschap en zakenleven. Dit doen wij door het analyseren van de risicobehoeftes van onze klanten en hen vervolgens producten en diensten te adviseren die hierop aansluiten. Echter ook door te innoveren op het gebied van ESG en te kijken welke onbeantwoorde behoeftes klanten in deze snel veranderende wereld hebben.”

Vraag: Op de Aon website valt verder op hoeveel aandacht wordt besteed aan de rekrutering van jong talent. Hoe belangrijk is deze fase voor het kweken van een organisatie waarin diversiteit en inclusie een asset zijn?

MSR: “Ons talent komt uit vele kokers. Zo lopen we onder andere op universiteiten rond om talent te scouten. Echter wij hebben ook een apprenticeship programma in de US en in het VK, waarin jongeren die niet de juiste opleiding hebben kunnen genieten, omdat ze daartoe vaak niet de middelen hadden, maar wel beschikken over potentiële leiderschaps- maar ook andere relevante, bijvoorbeeld technologische kwaliteiten, naar binnen worden gehaald. Daar zijn al hele goede talenten uit voort gekomen. Bij rekrutering kijken managers nog steeds te veel naar cv’s. We zijn al snel onder de indruk als iemand gewerkt heeft bij grote brands of instellingen zoals bij de Nederlandsche Bank of bij Coca-Cola. Een cv zegt echter niets over het potentieel van een persoon. De waarde van cv’s is daarmee wellicht enigszins achterhaald. De Nederlandse startup Equalture, opgericht door de tweelingzusjes Fleur en Charlotte Melkert, laat kandidaten neurowetenschappelijke games voltooien, die bedrijven meer inzicht geven in hun talenten en gedrag. Het is een screening en matchingtool die daarmee vooroordelen wegneemt en op basis van objectieve parameters bedrijven aan kandidaten koppelt. Het platform is een internationaal succes en afgelopen jaar eervol erkend door vermelding op de “Forbes Under 30”.

Vraag: Doet de NBU voldoende aan diversiteit?

MSR: “Er komen nog steeds te weinig meisjes naar Nyenrode. Daarvoor moet je iets bijstellen in je aannamebeleid, maar ook aan de inrichting van de faculteit. Verder zou je moeten kijken naar de marketing van de NBU. Wordt de universiteit wel op de juiste manier gepositioneerd? Wat voor soort rolmodellen zijn er om gelijkwaardigheid en inclusie onder de aandacht te brengen? De geschiedenis van Nyenrode is heel erg door mannen gedreven. Alle gebouwen heten naar mannen.”

Vraag: De recente problemen met de vrouwonvriendelijkheid van het Amsterdamse studentencorps stemmen niet echt hoopvol over de voeding van het potentiële bestuurlijk netwerk. Hoe reageer je hierop?

MSR: “Via social media ligt zo’n diner meteen op straat. Pijnlijk en een voorbeeld van “group think gedrag”, stoer doen en ga zo maar door. Geen enkel excuus echter hiervoor, heel dom! Ik vind het wel belangrijk om te benadrukken, dat je fouten mag maken. Als je daarvoor gestraft bent, moet je verder kunnen. We moeten niet naar een maatschappij waar mensen geen fouten mogen maken en/of in lengte van dagen daarop afgerekend worden. De uitingen op zo’n corps diner kunnen niet door de beugel, laat ik daar duidelijk over zijn. Het heeft ons echter weer de gelegenheid gegeven om de maatschappelijke discussie over diversiteit aan te scherpen. Studenten moeten wel de mogelijkheid hebben om onderling hun grenzen te verkennen. Kwetsend en seksueel intimiderend gedrag is daarbij echter uit den boze. Toen ik op Nyenrode zat, werden er ook liedjes zoals “Walking Down Canal Street” gezongen en was er een zekere man-vrouw spanning. Als ik nu terugkijk op mijn carrière, heeft die ervaring mij zeker geholpen om me staande te houden in een mannelijke cultuur. Met veel humor heb ik me door bepaalde situaties heen geslagen. Dat is geen vorm van goedkeuring. Onze maatschappij en ook ons bedrijfsleven dienen state of the art ingericht te worden naar de tijdgeest van nu. Immers waarom zouden jonge, talentvolle mensen de negatieve en/of uitdagende ervaringen moeten meemaken die eerdere generaties hebben meegemaakt?” ◆

VERTROUWEN IN BEDRIJFSLEVEN

Vraag: De vraag van de Nederlandse bevolking is dat er meer perspectief moet komen om problemen van deze tijd, zoals milieu, corona, stikstof, energie en veiligheid aan te kunnen. Wat doet het bedrijfsleven?

MSR: “De internationale vertrouwensbarometer van het Amerikaanse PR bureau Edelman laat zien dat het vertrouwen in overheden en media nog nooit zo laag is geweest. (Familie-) bedrijven daarentegen genieten heel veel vertrouwen. Hoe komt dit? 1995 was het begin van het internettijdperk. Van de huidige Fortune 500 bedrijven bestonden er slechts 17 nog niet in 1995. De namen laten zich raden… Tesla, Netflix, Meta enzovoorts. De overige 483 bestonden destijds dus al in enige vorm. De meeste van deze ondernemingen hebben een historie waarin ze hebben aangetoond zich te kunnen aanpassen aan de tijdsgeest. Ze hebben allemaal een proces van vallen, leren en weer opstaan doorgemaakt. Ze bleven succesvol zoeken naar de onbeantwoorde behoeftes van klanten, speelden daarop in en toonden veerkracht, gingen vervolgens innoveren, bleven daarom relevant en behielden het vertrouwen. We zien daar het nodige van terug in de Edelman Trust Barometer. De meer dan 30,000 ondervraagden in meer dan 30 landen vragen bedrijven en hun leiders een tastbare bijdrage te leveren aan de grote vraagstukken van deze tijd, inclusief klimaat, duurzaamheid en geopolitieke kwesties. Elk bedrijf zal zelf moeten bezien hoe ze aan deze vraag en verwachtingen van hun achterban tegemoet kunnen komen.”

VROUWELIJKE MINISTER-PRESIDENT OP HET

BINNENHOF?

Vraag: Inmiddels hebben al 9 Europese landen een vrouwelijke premier gehad of aan het roer. Uitschieters zijn het VK en Finland met elk drie vrouwelijke MP’s. Denk je dat het benoemen van de eerste vrouwelijke MP hier verschil zou maken voor het functioneren van de maatschappelijke bovenlaag in Nederland?

MSR: “Wat mij betreft draait het niet zozeer om het individu als wel om het team dat op het Binnenhof regeert. Zowel op Nyenrode als op Harvard Business School wordt college gegeven over de parameters van high performing teams. Diversiteit in de samenstelling van het team is daarbij van belang, niet alleen gender, culturele diversiteit etc, maar ook zit de relevante kennis en ervaring aan tafel en hoe verhouden de teamleden- dus de kabinetsleden – zich tot elkaar? Hoe wordt er gecommuniceerd en hoe worden besluiten genomen? De minister-president is degene die sturing geeft aan het team, dat mag van mij een vrouw of een man zijn. Een vrouwelijke premier kan natuurlijk wel uitstekend als rolmodel fungeren voor volgende generaties. You can be what you can see! Last but not least, het moet wel een politicus te zijn, die begrijpt dat ‘what got us here, won’t get us there.” Een politicus die bereid is te blijven leren, nieuwsgierig is naar andermans ziens- en denkwijze en vooral kan en wil luisteren. De maatschappij is immers onderhevig aan constante verandering. Mijn persoonlijke stoel op Nyenrode heeft een quote van Stephen Hawking ‘Intelligence is the ability to adapt to change.’ Emotionele en intellectuele intelligentie maar ook adaptief vermogen om je aan te passen aan de veranderende omstandigheden, zijn cruciaal. Echter als het niet goed gaat, is verandering wellicht gewenst: Albert Einstein wees ons fijntjes op het feit dat we een probleem niet kunnen oplossen, met de denkwijze die het probleem heeft veroorzaakt.” ◆

“SUCCES IS HEEL LANG MASCULIEN GEWEEST.”

Alumnus Marguerite Soeteman-Reijnen (19850161) geldt als een van de succesvolste Nederlandse topvrouwen in het internationale zakenleven. Als commissaris en maatschappelijk bestuurder neemt ze geen blad voor de mond. In deel 2 van een diepgaand interview kraakt ze harde noten als het gaat om de status van diversiteit en inclusie in Nederland.

DOOR OELE STEENKS

Vraag: In een onderzoek van het CPB en het SCP wordt gesteld dat er geen duidelijke businesscase kan worden gemaakt dat meer vrouwen in topposities leiden tot meer winstgevendheid. Wat vind je van zo’n conclusie?

MSR: “Er zijn wereldwijd ongeveer 90 internationale studies die het tegendeel beweren. Deze onderzoeken, van gerenommeerde partijen zoals McKinsey, Goldman Sachs en Morgan Stanley laten zien dat er wel degelijk een correlatie is tussen diversiteit, gelijkwaardigheid, productiviteit, innovatie, duurzaamheid en winstgevendheid. De economische businesscase voor diversiteit en inclusie wordt momenteel echter links en rechts ingehaald door de morele roep om gelijkwaardigheid en “fairness”. Recent onderzoek door Professoren Oriane Georgeac en Aneeta Rttan, gepubliceerd in Harvard Business Review, laat zien dat minderheden en vrouwen niet willen werken voor bedrijven die beleidsprincipes als inclusie en gelijkwaardigheid zeggen toe te passen, maar hun selectie van minderheden en vrouwen gebruiken als dekmantel voor het streven naar pure winstgevendheid op de korte termijn. Ook de 2022 Randstad WorkMonitor studie laat zien dat wereldwijd 41% van de ondervraagden niet meer wil werken voor ondernemingen en instellingen, waar de normen en waarden voor wat betreft diversiteit en inclusie niet op de juiste wijze vertegenwoordigd zijn in het beleid.”

Vraag: Misschien is er iets fundamenteel mis met de arbeidsverhoudingen in Nederland?

MSR: “De norm voor maatschappelijk succes, ook in Nederland, is heel lang erg masculien geweest. Kapitalisme en een patriarchaal model gaan vaak hand in hand. Zoveel mogelijk presteren, werken, geld verdienen, status vergaren en daarover assertief zijn waren daar allemaal onderdeel van. Zoals de Franse schrijfster Simone de Beauvoir al verkondigde, is masculiniteit tot in de haarvaten van de westerse maatschappij doorgedrongen. Stukje bij stukje worden de feminiene en masculiene eigenschappen van succes op dit moment met elkaar verweven en komen we tot een meer genderneutrale omschrijving van wat succesvol en verantwoordelijk leiderschap zou moeten omvatten.”

Vraag: Gedurende het jaar 2022 is het percentage vrouwen in de Nederlandse Raden van Commissarissen op de wettelijk voorgeschreven norm van 33% gebracht; daarmee lopen we in de pas met het Europees gemiddelde. Stemt dit tot tevredenheid?

MSR: “In 2019 heeft de SER op verzoek van een aantal

ministeries advies uitgebracht over de weg van vrouwelijk talent naar de top en de noodzaak tot versnelling hiervan in het Nederlandse bedrijfsleven. Dit advies omhelsde naast aandacht voor genderdiversiteit ook culturele diversiteit en is vervolgens integraal door de Eerste en Tweede Kamer overgenomen. De Wet Evenwichtige verdeling man-vrouw is het resultaat en is ingegaan per 1 januari 2022. De wet omhelst als eerste een wettelijk quotum van minimaal 30% vrouwelijke en mannelijke commissarissen in beursgenoteerde ondernemingen. Daarnaast is er in de wet bepaald dat de top 5000 van Nederlandse bedrijven (bedrijven met meer dan EUR 40 miljoen omzet en meer dan 250 werknemers), dat zijn beursfondsen, maar ook grotere (familie)bedrijven, gaan rapporteren aan de SER over hun voortgang op het gebied van diversiteit inclusief passende en ambitieuze streefcijfers.

Ten derde dienen bedrijven niet alleen gelijkheid en inclusie voor wat betreft gender maar ook culturele diversiteit en enige andere diversiteit in hun rapportage mee te nemen. De nieuwe wet heeft ertoe geleid dat er een run op vrouwelijke commissarissen is gekomen. Diverse staatjes laten zien dat er het afgelopen jaar meer vrouwelijke commissarissen benoemingen zijn geweest. In EU verband werkte Voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen op haar beurt aan de aanscherping van gendergelijkheid. Binnen 5 jaar moeten 40% van de commissarissen vrouw zijn of 33% van de leden van de RvB en de RvC bij elkaar, moet vrouw zijn.”

Vraag: Maar gaat de nieuwe wetgeving de gewenste diversiteit van ondernemingen opleveren?

MSR: “De wetgeving zal zeker het onderwerp diversiteit nader op de bestuursagenda zetten. Het zal echter in de toekomst moeten blijken of de aanwas van vrouwelijke commissarissen ook gaat zorgen voor de benoeming van meer vrouwelijke ondernemingsbestuurders, en ook gaat zorgen voor de ontwikkeling van vrouwelijk talent, waaruit directieleden kunnen worden gerekruteerd. Voorlopig zien we een soort contra-beweging. De Nederlandse AEX scoort slecht op gendergelijkheid in Raden van Bestuur: 12% vrouw is een teleurstellende score. We zijn hiermee het afgelopen jaar 2% achteruitgegaan. Bedrijven lopen een reputatierisico als ze niet voldoen aan de maatschappelijke roep om diversiteit. In deze tijden van arbeidstekorten is dat een reëel risico. De top fungeert zelf namelijk ook als rolmodel. Als je in de directie geen vrouwen en vertegenwoordigers van andere culturen, anders dan blanke mannen, kunt laten zien, dan gaat talent niet voor jouw onderneming kiezen.” ◆

NALATEN AAN JOUW ALMA MATER

De erfenis is allang niet meer voorbehouden aan familie en traditionele goede doelen. Steeds meer mensen laten na het leven een deel van hun vermogen na aan universiteiten en dragen zo bij aan de toekomst. Zo bied je kansen voor een nieuwe generatie. Ook op Nyenrode krijgen we steeds vaker de vraag of doneren via een testament mogelijk is.

We zijn nog niet zo ver als in de Verenigde Staten, waar het heel gebruikelijk is om een onderwijsinstelling in je testament op te nemen, maar het gebeurt steeds vaker. Immers, onderwijs is de grootste gift die je kunt nalaten aan toekomstige generaties.

DOELSTELLINGEN

Donateurs kiezen er soms voor om een doelstelling te steunen waarmee ze zich verbonden voelen. Deze liggen vaak in het verlengde van de renovatie van monumenten op het landgoed, het bevorderen van onderzoek of het mogelijk maken van scholarships.

Studeren aan Nyenrode is niet voor iedereen weggelegd. Sinds de bankencrisis in 2007 is een lening echt niet zomaar meer afgesloten, waardoor veel potentiële studenten een studie aan Nyenrode niet kunnen betalen. Stichting Nyenrode Fonds biedt voor deze getalenteerde studenten scholarships aan. Scholarships die veelal door alumni beschikbaar worden gesteld, tijdens hun leven en na hun overlijden.

Als private universiteit komt Nyenrode niet in aanmerking voor enige subsidie vanuit het Rijk waar het gaat om het uitvoeren van onderzoek. Daarom is het van groot belang dat ook daarvoor giften binnenkomen. Daarmee kunnen we PhD studenten en leerstoelen bekostigen, waarmee we het academisch fundament van Nyenrode verder verstevigen en daarmee maatschappelijke impact kunnen realiseren. Om de maatschappelijke uitdagingen waar we in Nederland voor staan aan te pakken is onderzoek essentieel.

Het erfgoed is de derde pijler waar het om gaat bij fondsenwerving vanuit Stichting Nyenrode Fonds. Het landgoed met haar zevenentwintig monumenten vraagt voortdurend om onderhoud en renovatie. We koesteren allemaal onze herinneringen aan het Kasteel, het Koetshuis en de Rozentuin. Herinneringen die wij in stand kunnen houden, mede door schenkingen van onze alumni.

Iedere bijdrage, groot of klein, is zeer welkom.

BELASTINGVRIJ

Stichting Nyenrode Fonds is door de Belastingdienst erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dit betekent dat er geen erfbelasting of schenk- belasting betaald hoeft te worden over erfenissen en schenkingen die Stichting Nyenrode Fonds ontvangt. Die komen daardoor volledig ten goede aan het werk van Stichting Nyenrode Fonds.

TUM TUM

Redactie: Alumni Office - info@n Nog even dromen… yenrodealumni.nl Prive nieuws insturen: mail naar info@nyenrodealumni.nl - tav privé nieuws.

‘LET’S GO TO SAN FRANCISCO’

Ooit was San Francisco het bedevaartoord van hippies, nu is het de hoofdstad van Tech-multimiljonairs. In oktober reisden MSc30 studenten uit het Global Masterprogramma naar de duurste stad van de VS. Dit als onderdeel van het vak Innovation & Digitalization. De studenten bezochten het Nederlands Consulaat, Salesforce, NXP, EY, Arcadis, Silicon Valley bank, Asana en Stanford University.

Ze kijken terug op een inspirerende en onvergetelijke reis! Namens de ‘techsterren van de toekomst’: dank aan de meewerkende alumni, waaronder Lotte Vester (19970041) van Asana, Stefan van Buuren (20160525) van Arcadis en Brenda Santoro (19810614) van Silicon Valley Bank. AFNU-veteranen Ellen Teunissen (19830129) en Jack Roepers (19760067) zorgden voor de begeleiding tijdens de trip.

Winterstop in de Efteling

Keep dreaming! Attracties in De Efteling gaan niet eeuwig mee. Dat ondervindt projectcoördinator Stefan van der Putten(20180343) bij de renovatie van de attractie ‘Droomvlucht’. “Daarmee maak je geen ritje, nee je zweeft door de attractie. Na bijna 30 jaar heeft de 425 meter lange baan, waaraan de 28 gondels hangen, wel wat slijtage.” Het onderhoud van Droomvlucht duurt vier maanden en zal ruim zes miljoen euro kosten. Op 4 maart 2023 moet de droom weer werkelijkheid zijn.

Bron: Efteling.com

Sanderink de deur gewezen bij Centric

De flamboyante multimiljonair Gerard Sanderink heeft niets meer te vertellen bij zijn levenswerk, ICT-bedrijf Centric. De Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam ontnam hem begin november de zeggenschap als aandeelhouder en ontsloeg hem als bestuurder. Voorzitter Aernout Vink van de Ondernemingskamer was keihard in zijn oordeel. Het eigenzinnige gedrag van Sanderink, die jarenlang een publieke vete uitvocht met zijn ex geliefde Brigitte van Egten, was niet meer in staat om rationele beslissingen over Centric te nemen. Alumnus CEO Peter Mous (19790091) werd vlak voor de uitspraak door Sanderink ontslagen, die overigens door een nieuwe vriendin naar de rechtbank werd begeleid. De liefde en het zakenleven passen niet altijd bij elkaar. Echter, de toekomst van Centric als ICT-partner van de overheid lijkt gered! Bron AD

ROYAL PETRI

Drs. Petri Hofsté (19790047) MBA is op 9 november benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Dit gebeurde op ons kasteel. Het is een erkenning van haar jarenlange inzet voor meer diversiteit en inclusie, met name in de top van het Nederlandse bedrijfsleven. Zij is overduidelijk een rolmodel voor vrouwelijke managers en bestuurders, hoewel ook mannen veel van haar kunnen leren. Zij heeft zich op bijzondere wijze ingezet voor het thema “gender diversiteit”. Het tijdschrift Management Scope riep haar onlangs voor het derde jaar op rij uit tot invloedrijkste vrouw in het Nederlandse bedrijfsleven.

Resultaat? APP DE YOUNGPROFS!

Sommige Nyenrodianen verspillen geen tijd! Organisaties die hun impactvolle ambities willen realiseren, kunnen contact opnemen met YOUNGPROFS, een initiatief van Sebas van Dongen (20200008) en Chris Swinkels (20200032). De heren besloten direct na hun afstuderen te gaan ondernemen. Volgens hen vragen de grote vraagstukken van deze tijd om nieuwe inzichten en technieken, ofwel: om een nieuwe generatie Young Professionals. Nieuwsgierig? Neem een kijkje op hun website: www.youngprofs.one. (Bron: YOUNGPROFS)

als Global Head Tech Finance Solutions bij Sandoz. Hij werkt al jaren voor Sandoz in verschillende delen van Europa. Sinds 2019 is hij ook onderdeel van de Nyenrode Business Universiteit Advisory Board op Internationaal vlak. Op het Inspiratiefestival op 4 juni zei Adri het volgende:

"Als je visie hebt, is moed het enige wat je nodig hebt. Maak de sprong en spring naar het onbekende: ‘heb lef’."

(bron: Nyenrode & LinkedIn)

COLUMN

KAPÉ BREUKELAAR (19860015)

BBA Nyenrode, is partner van investeringsmaatschappij Amlon Capital. Hij schreef eerder achttien jaar voor De Telegraaf en was vaste medewerker van het televisieprogramma Kassa.

Spiermassa

“Zou je eens kunnen kijken naar mijn financiële plaatje?” Jaap ken ik al vele jaren, hij is midden vijftig, directielid van een mooi bedrijf en heeft nog zo’n twaalf werkzame jaren voor de boeg. “Natuurlijk” zeg ik, “laat maar weten wanneer”. Een paar weken later zitten we aan tafel. Jaap heeft op mijn verzoek wat zaken voorbereid, ik krijg een keurig overzicht van zijn inkomsten, bezittingen en schulden overhandigd. Hij heeft ook een pensioenoverzicht meegenomen. Als ik de schulden van zijn bezittingen aftrek is hij miljonair. Dat ziet er op het eerste gezicht goed uit. De opbouw van pensioen is wel een punt van aandacht. Samen met de AOW is zijn bruto inkomen na pensionering rond de 65 duizend euro per jaar, ongeveer een kwart van zijn huidige bruto inkomen. “Hoeveel heb je straks netto nodig?” vraag ik. “Dat weet ik niet exact, ik denk rond de 80 duizend euro per jaar.” We lopen samen door het overzicht van zijn bezittingen. Het woonhuis staat erop voor 1,1 miljoen met een hypotheek van zes ton, aflossingsvrij en met een rente van slechts twee procent. Jaap is een zeiler en zijn schip staat voor 250 duizend euro op het overzicht. Naast de auto van de zaak is er een privéauto met een dagwaarde van 40 duizend euro. Jaap heeft twee ton aan beleggingen en een ton aan spaargeld opgebouwd. “Hoeveel houd je over van jouw salaris?”, vraag ik hem. “Mijn salaris gaat in de regel wel op maar ik spaar vanuit mijn bonus, meestal is dat netto zo’n 25 duizend euro per jaar. Het huis is duur in onderhoud, we houden van mooie vakanties en de boot kost natuurlijk ook het nodige”, antwoordt Jaap. “Dus dat spaargeld en die beleggingen heb je opgebouwd uit wat je gespaard hebt?”, vraag ik. “Deels”, zegt Jaap, “het is ook de erfenis van mijn ouders die ik daarin gestald heb”.

Ik neem een moment, kijk nog eens goed naar zijn plaatje en vervolgens naar Jaap: “Vergelijk het met het menselijk lichaam. Jouw huis en hypotheek vormen het skelet, het pensioen, de beleggingen en het spaargeld zijn de spiermassa en de boot, dat is vetmassa. Jij hebt een gebrek aan financiële spierkracht voor het gewenste uitgavenpatroon nadat je gestopt bent. Als je de boot zou verkopen is het grootste deel van het vet weg. Dan heb je 250 duizend euro extra spiermassa en zeker tienduizend euro lagere uitgaven. Jouw financiële gezondheid is dan in één klap een stuk verbeterd. Daarnaast twijfel ik of je straks rond gaat komen van 80 duizend euro per jaar. Jullie geven nu rond de 130 duizend euro per jaar uit.”

Ik kijk naar Jaap en zie dat dit de boodschap is die hij vreesde. Ik leg het hem uit. “Van pensioen en AOW houd je straks iets meer dan 40 duizend netto per jaar over. Voor iedere tienduizend euro aan extra jaarlijkse uitgaven moet je straks ongeveer anderhalve ton aan vermogen hebben in spaargeld en beleggingen. Je moet dus extra spiermassa opbouwen in de komende tien jaar. Dat gaat alleen lukken door meer geld opzij te zetten, de boot te verkopen of goedkoper te gaan wonen. Op papier ben je miljonair alleen zit het vermogen niet in de juiste zaken.” Twee maanden later spreek ik Jaap weer. De boot is ingeruild voor een goedkoper exemplaar, hetzelfde type dat ze jaren geleden inruilden voor een duurder exemplaar. Bijna anderhalve ton heeft hij zo kunnen toevoegen aan zijn beleggingen. Daarnaast zet hij nu maandelijks geld opzij van zijn salaris. Over twaalf jaar wil hij een miljoen euro aan spiermassa hebben. Daar gaan ze het wel mee redden. ♦

Kapé Breukelaar (19860015)

Adri Simamora (20110402) start

ADRI SIMAMORA GAAT GLOBAL

TUM TUM

Redactie: Alumni Office - info@nyenrodealumni.nl Prive nieuws insturen: mail naar info@nyenrodealumni.nl - tav privé nieuws.

Ajax - BMW

VOEDING VOOR SUCCES!

Marit van Egmond (commissarissencyclus NBU) is CEO Albert Heijn van het Ahold Delhaize concern. De inzichten opgedaan aan de NBU missen hun uitwerking niet! Zij werd uitgeroepen tot ‘Food Manager van het Jaar’, een erkenning van vakgenoten. “Onze missie 'Samen beter eten bereikbaar maken. Voor iedereen.' is relevanter dan ooit,” aldus de prijswinnaar. Onze andere alumni Dick Boer in 2007 en Sander van der Laan (19870071) in 2012 zijn haar voorgegaan. Marit is de eerste vrouw met deze titel. Bron: LinkedIn / Foodpersonality

Ajax, BMW en Van Poelgeest hebben afgelopen zomer een partnershipsovereenkomst getekend. BMW is vanaf seizoen 2023/2024 voor ten minste vier jaar Official Sponsor en Official Automotive Partner van Ajax. Alumnus Hans Mulder (20010104) is nauw betrokken bij deze nieuwe partnership in zijn rol als directeur BMW & MINI Van Poelgeest Amsterdam. Vanaf het moment dat BMW Van Poelgeest officieel de nieuwe partner is van Ajax (1 juli 2023), zullen er meer details over de samenwerking worden bekendgemaakt. Tot en met het huidige seizoen blijven Mercedes-Benz en Stern de mobiliteitspartners. Nu maar hopen dat het spel van Ajax aan de sponsoreisen van BMW blijft voldoen. Bron: Ajax.nl

LET THE SUN SHINE IN!

'Ik ga goed op chaos.' Jessica Sun (20110531) heeft bij diverse organisaties in verschillende rollen gewerkt. Verandering realiseren was daarbij de grote constante. Sun staat dit jaar in de Next Leadership 50 van MT/ Sprout, de Nederlandse ranglijst van managementtalent tot en met

45 jaar. Nu is Jessica werkzaam als tribe lead voor Allianz Direct Nederland. “Ik ben direct, blijf dicht bij mezelf en heb veel lol.” Naast haar baan heeft Sun een eigen bedrijf opgezet, Let the Sun Shine, dat zich richt op inclusieve technologie. “We helpen bedrijven, maar vragen ze ook om samen met ons inter-

actieve video’s te maken over technologie voor basisschoolkinderen.”

DAMEN SHIPYARDS BIEDT REDDINGSVEST!

De Damen Shipyards Group speelt een voorbeeldige rol als het gaat om hulp aan Oekraïne. Honderden geëvacueerde Oekraïense werknemers van Damen zijn in Galatí en Mangalia (Roemenië), in Gdansk (Polen) en in Vlissingen opgevangen door collega-werknemers. Damen Support Foundation heeft gezorgd voor huisvesting, medische zorg en onderwijs. In oktober opende Annelies Damen (19880026) in Galati een gemeenschapscentrum, waar kinderen van Oekraïners kunnen spelen en evacués elkaar kunnen ontmoeten. Er worden lessen in Roemeens en Engels gegeven.

Om de spirit hoog te houden zijn er muzieklessen. Annelies: “Trots op iedereen die de Damen Support Foundation ondersteunt. De foundation weerspiegelt ook onze Damen merkwaarde van een gemeenschap die elkaar helpt.”

GEBOREN

PRIVÉ

COLOFON

VAN VERRE

Dua-Nueve Ersoy 22-06-2022

Dochter van Jasja Heijboer (19910239) & Ferdi Ersoy

Raisa Christine Rizwan 13-08-2022

Dochter van Farhad Rizwan & Gayle van Beeten (20100002)

Charlotte Catharina Vermaak 01-09-2022 te Londen

Dochter van Patrick Vermaak (20040122) en Kirsten Cecilia Kruls, zusje van Julius

Liz van Rooijen 22-09-2022 te Shanghai

Dochter van Sven van Rooijen (20070105) & Wiebke de Groen (20070043), zusje van Kai Kruls, zusje van Julius

Ziggy Ryan Keislair 18-10-2022

Zoon van Lianne van der Plas (20150085) & Ricardo Keislair

VAN VERRE Is het officiële periodiek van de Nyenrode Alumni Voortgezette Compagnie van Verre (VCV), Vereniging van oud-studenten aan Nyenrode en verschijnt elke drie maanden in een oplage van 5.900. 64e jaargang, december 2022, nummer 294

HOOFDREDACTIE

Oele Steenks (19720057 BBA) - josteenks@planet.nl

ART DIRECTOR: Roos Jonker - ter Kuile

COÖRDINATIE: Simone Daniëls (19960021)

MEDEWERKERS

Mr. Bartel Berkhout (20060402); Liselotte van Dedem-Staal; Dine van Dijk; Ivo Knottnerus; Jan Vincent Meertens; Danique Wormgoor; Collegie der Heeren V, JCV, VAS Bestuur

COLUMNISTEN

Prof. dr. Haico Ebbers (NBU) Kape Breukelaar (19860015)

REDACTIEADRES EN SECRETARIAAT

Nyenrode Alumni VCV Office Nyenrode Business Universiteit Straatweg 25 3621 BG Breukelen t: (+31) 346 29 15 13 e: info@nyenrodealumni.nl w: nyenrodealumni.nl bank: ING Bank Breukelen IBAN: NL54 INGB 0657 3453 50, BIC: INGBNL2A De contributie is 75,- euro per jaar, partnerlidmaatschap is 20,- euro per jaar

ADVERTENTIES

Nyenrode Alumni VCV Office t: (+31) 346 29 15 13 e: info@nyenrodealumni.nl

ABONNEMENT

Als lid van Nyenrode Alumni VCV krijg je Van Verre gratis toegezonden. ISSN 2405-626X

OVERLEDEN

Tom Verhoeven (19610087)

Nienke Bawa (20160004)

Rob van der Windt (19520090)

Frederik Masselink (19650091)

Roel Bakker (19975102)

Herman de Lange (19510045)

Jan van Velzen (19640127) Rob Herwig (19550035)

De digitale edities van Van Verre in Nederlands en Engels kan je vinden op nyenrodealumni.nl. Het is mogelijk dat de inhoud van het magazine door zoekmachines, zoals Google, wordt geïndexeerd. Op het platform vind je ook de meest actuele informatie. Naast Van Verre ontvang je als lid ook acht keer per jaar de digitale nieuwsbrief, die complementair is aan deze uitgave.

De redactie behoudt zich te allen tijde het recht kopij te weigeren, in te korten of anderszins te redigeren. Het plaatsen van kopij houdt niet in dat de redactie de strekking van het geschrevene altijd onderschrijft.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Nyenrode Alumni VCV.

Afspraak maken?

Scan de QR

We wensen jou stijlvolle (feest)dagen 365 Dagen per jaar