NVVR-1021-2306 Wervelwind Magazine nr4 2021

WERVELWIND, HET KWARTAALBLAD VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN RUGPATIËNTEN ‘DE WERVELKOLOM’

32e jaargang

nr 4 - 2021

Rugklachten en long-COVID? Oefening: buikbeweging en ademhaling

Uitval voorkomen, herstellen versnellen Wat is Samen Beslissen?

Geneesmiddelen en verkeer: wat is veilig en wat is toegestaan?

Column: - Schatkist - Een doosje vol geluk

Méér dan een steuntje in de rug!

Ook adverteren in dit magazine?

De lezers van Wervelwind zijn uitermate betrokken bij hun blad.

Wilt u hen bereiken? Adverteer!

Bel Ruud Leenheer: 088-07 07 230 of mail naar info@nvvr.nl

2 | wervelwind

COLOFON 32e Jaargang, nummer 4 – 2021 ISSN: 1388-3941 ‘Wervelwind’ is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten ‘de Wervelkolom’.

Opgericht 21 September 1987 K.v.K. 40411953 Den Haag ING: NL82INGB0000571814 T.n.v. NVVR 'de Wervelkolom' Ridderkerk De contributie bedraagt € 25,00 per jaar. ­Wanneer u zich aanmeldt na 1 juli, € 12,50 voor het resterende deel van het jaar.

De bijdrage voor partnerlidmaatschap is € 12,50 per jaar.

Postadres secretariaat: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam Tel: 088- 07 07 210 secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam tel: 088-07 07 230 ledenadministratie@nvvr.nl Infolijn: tel: 088-07 07 200 (lokaal tarief) Samenstelling bestuur: Voorzitter: Dhr. L. Voogt Secretaris a.i.: Dhr. R. Leenheer Penningmeester: Dhr. C. de Jong Alg. bestuursleden: Mw. A. Braam en Mw. M. Dielhof Erevoorzitter: Dr. Ir. N. Stenvers † Hulpvragen: Medische, juridische en psychologische hulpvragen? U kunt hiervoor contacten via het secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Vormgeving: Wentelwereld, Bergen op Zoom Druk: Quadraat, Oud Beijerland Redactie en Medewerkers: Mevr. D. Betting Dhr. S. Meereboer Mevr. K. Schaap Dhr. M. Cosemans Dhr. A. Spruit Mevr. L. v.d. Assche Mevr. I Schlaman Dhr. R. Leenheer

Van de Redactie We hebben weer ons best gedaan een gevarieerde Wervelwind voor u te maken. Dat is gelukt en u heeft hem inmiddels gevonden op uw deurmat of in de brievenbus.

Wellicht vindt u in dit blad herkenning vanuit uw eigen fysieke situatie en hopelijk vindt u er tips om mee aan de slag te gaan.

Misschien leest u een persoonlijk verhaal dat u raakt en waar u zich mee kunt identificeren. Alleen dat laatste al kan een helend of troostend effect hebben op u eigen situatie. We staan namelijk niet alleen in ons fysiek ongemak.

Maar liefst ruim twee miljoen Nederlanders hebben rugklachten. Zij zijn niet allemaal lid van de NVVR en zoeken zelf naar een vorm van verlichting. Eigenlijk doen we dat allemaal, maar soms kan de Wervelwind u een handje helpen, u op een spoor brengen waar u geen weet van had.

Als wij een steentje bij kunnen dragen, hoe klein dan ook, dan zijn wij blij. We blijven de medische ontwikkelingen volgen en blijven speuren naar verhalen.

Heeft u een verhaal dat u met de Wervelwind wil delen, stuur deze dan naar de redactie. Want uw verhaal kan het verschil maken voor mede rugpatiënten.

Ons Redactielid Dinès Betting heeft laten weten dat zij in verband met werkzaamheden niet langer haar functie als redactielid kan blijven vervullen. Gelukkig blijft ze wel de mooie Columns voor ons verzorgen.

Namens het bestuur en de lezers van Wervelwind, veel dank voor je werkzaamheden als redactielid in de afgelopen jaren.

Leen Voogt, voorzitter

De vereniging is lid van de Patiëntenfederatie Nederland en ieder(in)

Internet: www.ruginfo.nl Twitter: twitter.com/Wervelkolom Facebook.com/wervelkolom E-mail adressen: Algemeen: info@nvvr.nl Voorzitter: voorzitter@nvvr.nl Penningmeester: penningmeester@nvvr.nl Secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl Redactie: wervelwind@nvvr.nl

De deadline voor Wervelwind 2022-1 is 31 januari 2022.

Mocht u eind maart 2022 dit nummer nog niet ontvangen h ­ ebben, geeft u dan even een melding aan de ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl of 088-07 07 230

wervelwind | 3

Direct op de hoogte van NVVR-nieuws?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief Wij brengen u graag zo snel mogelijk op de hoogte van actuele ontwikkelingen of NVVR-nieuws.

Wilt u ook direct op de hoogte zijn van NVVR-nieuws? Geef dan uw mailadres aan ons door via ledenadministratie@nvvr.nl U ontvangt dan automatisch onze nieuwsbrief. Daarnaast is uw mailadres zo ook bekend bij ons, zodat wij u ook per mail op de hoogte kunnen houden van bijvoorbeeld een regionale bijeenkomst.

Met het doorgeven van uw mailadres bespaart u de vereniging tevens verzendkosten voor uitnodigingen per post. U kunt de toezending van de nieuwsbrief op ieder moment weer stopzetten.

Steun ons extra door ook supporter van de NVVR ‘de Wervelkolom’ te worden De SupportActie is de ideale manier om de NVVR te ondersteunen.

Maar liefst 80 % (€ 4,40) van ieder verkocht lot komt ten goede van de NVVR.

Hoe kunt u meedoen?

Als supporter van de NVVR machtigt u de SupportActie om 1 keer per maand of 1 keer per kwartaal één of meerdere loten a € 5,50 van uw bankrekening af te schrijven. Vier maal per jaar vindt er een trekking van de loterij plaats en maakt u kans op onderstaande nieuw prijzenpakket!

Via www.supportactie.nl/acties kunt u zich ook aanmelden. Bij deelnemende clubs: zoek op nvvr of op Wervelkolom.

Is dit voor u een probleem vraag dan het machtigingsformulier op bij: NVVR ‘de Wervelkolom’ Antwoordnummer 5422 3000 VB Rotterdam vul dit in en onderteken het en stuur het terug.

Voor de Support Actie is op 18 januari 2007 door het ­ministerie van Justitie vergunning verleend onder nummer C051.7/1044244.

4 | wervelwind

Hoofdprijs: € 2.500,2e t/m 4e prijs: € 400,5e t/m 14e prijs: Waardebon van ­Matrabike t.w.v. € 250,15e t/m 24e prijs: Entree 2p. Select ­Wellness Group

25e t/m 34e prijs: Entree 2p. THIS IS ­HOLLAND Laatste 4 cijfers goed: Rondvaart Blue Boat 2p.

Laatste 3 cijfers goed: Jaarabonnement 100% NL Magazine

Inhoud Colofon......................................................................3 Van de Redactie........................................................3 Van het Bestuur....................................................... 6 Uw Penningmeester spreekt................................... 8 Agenda.................................................................... 25 Puzzel.......................................................................27 Aanbiedingen voor de leden................................ 28

RAAD VAN ADVIES Prof. Dr. B. Koes Hoogleraar huisartsgeneeskunde Dr. H. Koning Anesthesioloog-pijnspecialist Mw. Dra. J.M. Maijers Psychologe Dhr. B. ter Meulen Neuroloog Prof. Dr. W.C. Peul Hoogleraar Algemene ­Neurochirurgie, Neurochirurg en Epidemioloog Mr. Drs. J.G.C. van Schaik Juridisch adviseur Prof. Dr. R.J.E.M. Smeets Hoogleraar revalidatiegeneeskunde

Columns Schatkist................................................................. 22 Een doosje vol geluk............................................. 26

Artikelen

Drs. J.P.H.K. Timmerman Adviseur stakeholder engagement Prof. Dr. P.C.P.H. Willems Orthopedisch chirurg Dr. J.P. van Wingerden Bestuurder Spine & Joint Centre Dr. M. Dekker Orthopedisch chirurg Erelid, voormalig lid Raad van Advies

Rugklachten en long-COVID?................................ 10 Geneesmiddelen en verkeer: wat is veilig en wat is toegestaan?....................... 15 Uitval voorkomen, herstellen versnellen............. 23

Informatie over het lidmaatschap Aanmelden:

Verder in dit nummer Wat is Samen Beslissen?.......................................14 Voor leden door leden........................................... 20 Schuif eens aan bij een lotgenoot (inloopuur).... 29 Regiocontactpersonen / Adressen....................... 30

De vereniging wordt mede ondersteund door:

De contributie bedraagt € 25,00 per kalenderjaar (januari t/m december).

Voor partners van leden is er de mogelijkheid om voor € 12,50 partnerlid te worden.

Bij aanmelden gaat uw lidmaatschap van de vereniging in voor onbepaalde tijd.

Afmelden:

Wilt u uw lidmaatschap van de NVVR ‘de Wervelkolom’ onverhoopt beëindigen?

Dat kan (schriftelijk of per e-mail) tot uiterlijk 12 weken voor het einde van het kalenderjaar (artikel 6.2 van de statuten van de vereniging).

Afmeldingen die daarna binnen­ komen, lopen nog tot en met het einde van het aansluitende kalenderjaar.

Ledenadministratie:

Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam ledenadministratie@nvvr.nl

wervelwind | 5

Van het Bestuur Beste leden van de NVVR en belangstellende lezers van ons ledenblad Wervelwind.

Dit is alweer de laatste Wervelwind van 2021 en dit is voor ons als bestuur een goed moment om terug te kijken op het afgelopen jaar en zeker niet minder belangrijk, ook vooruit te kijken naar het nieuwe jaar.

Het is opnieuw een bijzonder jaar geweest waar veel activiteiten geen doorgang konden vinden, inloopuren en beurzen werden afgelast of werden verplaats naar het volgend jaar.

De Landelijke Contactdag en Algemene Ledenvergadering zaterdag 9 oktober 2021 is een mooie dag geworden.

Eén van de agendapunten was de Samenstelling Bestuur en hebben wij afscheid genomen van onze collega Mw. Cathy Companje als bestuurslid (zij was aftredend en helaas niet meer herkiesbaar). Gelukkig blijft zij wel als vrijwilliger in ons midden, namelijk als Coördinator Vrijwilligers en als Coördinator Beurzen.

Cathy werd toegesproken door onze voorzitter die haar namens allen bedankte voor haar inzet:

Beste Cathy, Het was best even schrikken toen jij enige tijd geleden op een bestuursvergadering aangaf dat je had besloten om je niet herkiesbaar te stellen aan het eind van het termijn als bestuurslid. Wij vinden het enorm jammer maar hebben alle begrip voor je besluit, zeker i.v.m. de toekomstplannen die jullie hebben.

In de afgelopen jaren hebben we met elkaar veel werk verzet.

Enorm bedankt voor alles wat je gedaan hebt als bestuurslid, ik noem bewust als bestuurslid, want je hebt aangegeven dat je voorlopig als vrijwilliger actief blijft, als Coördinator Vrijwilligers en van de Beurzen.

Verder blijft je naam ook nog vermeld als Regiocontactpersoon Noord-Holland en hopelijk kan er een inloopuur gestart worden in Zaandam.

Cathy werd bedankt met applaus en onze secretaris Ruud Leenheer overhandigde het cadeau. Daarna nam Cathy de microfoon en bedankte ons als collega’s.

Bij dit agenda punt bespraken wij ook dat er een vacature is ontstaan van Algemeen Bestuurslid en de sinds

Afscheidsbericht van ons aftredend bestuurslid Mijn naam is Cathy Companje.

Sedert ongeveer 1999 lid van de vereniging, ­uiteindelijk ook als vrijwilliger van start gegaan.

Ben in die tijd telefoondiensten, inloopuren en beurzen gaan meedraaien.

In 2012 werd ik benaderd door bestuur of ik ­interesse had om erbij te komen, ik hou wel van een uitdaging en ben erin gerold.

Meedenken, beslissen, alles ten goede van de ­vereniging.

Dit alles heb ik met plezier en passie 9 jaar gedaan en het wordt nu tijd om het bestuur te verlaten.

Niet omdat ik het niet meer leuk vond maar om onze eerste stap naar onze droom te zetten, nl. emigreren naar Spanje; daar past 4 jaar bijtekenen niet meer bij.

Uiteraard blijf ik de komende 2 jaar nog als vrijwilliger actief als beurscoördinator en ga de inloop weer opstarten zodra het ziekenhuis Zaandam het licht weer op groen zet.

6 | wervelwind

Mocht u interesse hebben in een bestuursfunctie, weet dan dat het u aan tijd 1x om de 6 weken vergaderen in Utrecht bij PGOsupport kost. Daarnaast de tijd die u kunt besteden en die u zelf indeelt.

Toch een beetje nieuwsgierig geworden? Neem gerust contact op met het secretariaat.

Vanuit Zaandam wens ik het bestuur het allerbeste.

de vorige ALV openstaande vacature van Secretaris, die weliswaar tijdelijk door collega Ruud Leenheer wordt waargenomen.

Daarom een dringende oproep aan u als lid van onze mooie vereniging, laten wij er met elkaar voor zorgen dat deze vacature niet te lang blijft bestaan. Ook als bestuurslid kunt u een steuntje in de rug voor anderen zijn. Misschien bent u in de veronderstelling dat de functie als bestuurslid uw agenda dagelijks zal vullen.

Dit hoeft beslist niet zo te zijn !

- Project ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal gepast gebruik van Opioïden - Werkgroep Project Keuzehulp Hernia en Stenose, Federatie Medisch Specialisten.

- Adviesraad Project lage rug MUMC Maastricht - Project Lage rugklachten Martini Ziekenhuis Groningen Het bestuur wenst u een fijne decembermaand en een zo gezond mogelijk 2022.

Leen Voogt, voorzitter NVVR 'de Wervelkolom'

Neem voor meer informatie contact op met ons secretariaat via telefoon of e-mail.

Mw. Harma Veld gaf tijdens de ALV aan dat zij mee wil draaien in het bestuur en inmiddels is er al een Bestuursvergadering geweest waarbij zij aanwezig was. Ze is voor ons geen onbekende want Harma is medewerker Beurzen. Hopelijk kunnen wij haar volgend jaar voordragen als Algemeen bestuurslid.

De lezing op de Landelijke Contactdag door Prof. Dr. Bart Koes, waarin veel herkenbare zaken aan de orde zijn geweest, zoals over de vooruitgang van de inzichten en aanpak van de behandelingen bij rugklachten.

Er werden tijdens de lezing interessante vragen gesteld en zo nu en ontstond er dan een leuke discussie.

Gebruikte afkortingen: ALV = Algemene Leden Vergadering DB = Dagelijks Bestuur KNGF = oninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie LRS = Lumbosacraal Radiculair Syndroom NVVR = Nederlandse Vereniging van Rug­ patiënten NVAB = Nederlandse Vereniging voor ­Arbeids en Bedrijfsgeneeskunde MUMC = Maastricht Universitair Medisch ­Centrum

Wij hebben als NVVR meegewerkt aan de richtlijn Lage rugpijn en Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. Deze is ontwikkeld met de meest recente kennis voor zowel bedrijfsartsen als verzekeringsartsen.

Zie artikel ‘Uitval voorkomen, herstellen versnellen’ op pagina 23.

Activiteiten van de NVVR 'de Wervelkolom' In de afgelopen periode zijn er naast de vaste werkzaamheden diverse activiteiten geweest waar wij als NVVR bij betrokken zijn of waren, zoals: - Bestuursvergaderingen en DB overleg - Patientenfederatie Directie overleg, online - Werkgroep Implementatie van Richtlijn lage rug KNGF - ALV van ieder(in) en van de Patientenfederatie, online - Overleg over Implementatiefase van het Zinnige Zorg traject Lage rug, Zorginstituut - Overleg over Project Samen Beslissen van de Patientenfederatie Nederland

wervelwind | 7

Uw Penningmeester spreekt...

Beste lezers, Sinds enkele jaren bent u gewend in de Wervelwind een column te lezen met als titel: Uw Penningmeester spreekt..........

Eerst was het onze penningmeester Ruud en daarna ondergetekende die deze column voor u op papier zetten.

den, zonder in herhaling te vervallen, dat kost me eerlijk gezegd wel wat moeite.

Want persoonlijk denk ik namelijk dat het weinig toegevoegde waarde heeft om nu ieder kwartaal te vermelden wanneer de incasso's worden geïncasseerd, dat u gespreid kunt betalen of dat het ledenaantal terugloopt.

Tijdens onze laatste bestuursvergadering kwam de column ter sprake en stelde ik mezelf de vraag of de inhoud van deze column wel voldeed aan de verwachtingen die u had bij de aanhef “Uw penningmeester spreekt.......”.

We hebben dan ook afgesproken dat er vanaf 2022 één gezamenlijke column wordt geplaatst onder de titel “Van het Bestuur”. Dit zal dan een stuk worden waarin een bijdrage zal staan van zowel de voorzitter als de penningmeester en wellicht ook van andere bestuursleden.

Mezelf kennende heb ik geen probleem een pagina tekst te vullen, maar om ieder kwartaal een specifiek financieel onderwerp te vermel-

Bovenstaande sluit uiteraard niet uit dat er nooit meer een column namens de penningmeester zal worden geplaatst. Want mocht daar

aanleiding toe zijn en er voldoende “financiële zaken” te melden zijn, zal dit zeker nog wel eens gebeuren.

En net als voor u als lid en/of lezer kunt doen, geldt dit ook voor mij: kopie inleveren voor plaatsing in de Wervelwind kan altijd.

Wilt u reageren of heeft u vragen over uw contributie, over giften of andere financiële zaken, dan kunt u mij bellen op 088-0707240 of mailen naar penningmeester@nvvr.nl Hoewel nog vroeg, wens ik u alvast fijne en goede feestdagen en bovenal een gezond(er) 2022.

Met vriendelijke groet, Cor de Jong

Aanvulling vanuit de ledenadministratie Contributie en Automatische incasso De contributie voor 2022 is niet ge¬wijzigd en blijft € 25,- per jaar.

De contributienota met daarbij een nieuwe lidmaatschapskaart worden verstuurt in de 1ste week van 2022.

Voor het innen van de contributie geeft de vereniging, mede voor wat betreft de kosten, de voorkeur aan een automatische incasso.

Omdat wij ons realiseren dat voor sommigen van u een bedrag van € 25,- in één keer een te grote uitgave

8 | wervelwind

is, is er ook de mogelijkheid de betaling te spreiden in bijvoorbeeld 2,3 of 4 termijnen.

Maakt u nog geen gebruik van automatische incasso en wilt u hier vanaf 2022 wel gebruik van maken geef dit dan door aan de ledenadministratie.

Dit kan via mail: ledenadministratie@nvvr.nl of per post: Ledenadministratie NVVR 'de Wervelkolom', Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam.

De bedragen en incassodata voor 2022 worden: Eénmalig incasso à € 25,00: 31 januari 2022 Incasso in 2 termijnen à € 12,50: 31 januari en 29 juli 2022 Incasso in 3 termijnen à € 8,40: 31 januari, 29 juli en 31 oktober 2022 Incasso in 4 termijnen à € 6,30: 31 januari, 30 april, 29 juli en 31 oktober 2021

BIJWERKINGEN MELDEN? DAAR WORDT U BETER VAN! Dat medicijnen bijwerkingen kunnen veroorzaken weten we. Maar dat deze bijwerkingen gemeld kunnen worden is veel minder bekend. Bijwerkingencentrum Lareb is het meldpunt van Nederland voor bijwerkingen van alle geneesmiddelen en andere gezondheidsproducten. In dit artikel wordt uitgelegd: waarom melden van bijwerkingen zo belangrijk is en hoe u daarmee zelf kunt bijdragen aan een veiliger gebruik van medicijnen.

Wat is Bijwerkingencentrum Lareb?

Bijwerkingencentrum Lareb is een onafhankelijke stichting en al 25 jaar verantwoordelijk voor de landelijke registratie en analyse van meldingen van bijwerkingen bij geneesmiddelengebruik. Ze verzamelt op één centraal punt meldingen van bijwerkingen. Dit zijn meldingen van een artsen, apothekers, verpleegkundigen of van de patiënt zelf. Iedereen kan een melding doen.

Waarom is melden zo belangrijk?

Door al deze meldingen op een centraal punt te verzamelen kan inzicht verkregen worden over de veiligheid van geneesmiddelen. Dit kunnen nieuwe bijwerkingen zijn maar ook bijzonder aspecten van bestaande bijwerkingen.

Een voorbeeld. Enkele jaren geleden ontving Lareb meldingen van ‘hik’ bij gebruik van tramadol, een tot dan toe nog niet bekende bijwerking.

Tramadol is een pijnstiller die onder andere wordt gebruikt bij pijn na operaties. Hik is een opmerkelijke bijwerking waarbij men misschien niet direct de relatie maakt met een geneesmiddel. Dat hik ontzettend hinderlijk kan zijn laten de meldingen zien. Eén patiënt had meer dan 48 uur de hik en een andere patiënt had zo’n 7 uur per dag de hik.

Dus wanneer je dit geneesmiddel gebruikt is het wel belangrijk dat je deze klachten kunt herkennen als mogelijke bijwerking van het middel. En dat je je klachten kunt overleggen met je arts of apotheker. Niet in alle bijsluiters van de verschillende merken tramadol staat hik beschreven als bekende bijwerking.

Een ander voorbeeld zijn de meldingen van een doof gevoel, tintelingen of pijn aan handen en voeten bij gebruik van Vitamine B6. Op basis van deze meldingen constateerde Lareb dat hoge doseringen vitamine B6 kunnen leiden tot zenuwschade aan handen en voeten. Wanneer je dit niet herkent, kun je mogelijk veel te lang blijven

doorlopen met klachten, of onnodig het medische circuit ingestuurd worden. Dit zijn enkele voorbeelden om te laten zien waar een melding aan kan bijdragen. Meer aandacht voor het herkennen en erkennen van klachten als bijwerkingen leveren uiteindelijk een betere zorg. En soms kunnen ze dus voorkomen worden.

Wat gebeurt er met mijn melding?

Alle binnen gekomen meldingen worden door een deskundige bekeken, verwerkt en geregistreerd. Elke melding wordt uiteraard vertrouwelijk behandeld. Soms wordt extra informatie gevraagd aan de melder. Daarnaast worden meldingen door een team deskundigen, van onder andere artsen en apothekers, binnen Lareb besproken. Dit kan leiden tot nadere analyses van meldingen en bijvoorbeeld tot waarschuwingen of aanpassingen in de bijsluitertekst.

Kunnen alleen nieuwe bijwerkingen gemeld worden?

Nee, want ook van al bekende bijwerkingen weten we nog lang niet alles. Neem bijvoorbeeld de “statines”. Dit zijn medicijnen die veel worden voorgeschreven voor de behandeling van een verhoogd cholesterol. Daarvan is bekend dat ze spierklachten zoals spierkramp en spierpijn, kunnen geven. Doordat Lareb meldingen kreeg over spierscheuring zijn we meer te weten te komen over spierklachten. Het is belangrijk dat artsen en patiënten op de hoogte zijn dat spierscheuring, na maanden statine-gebruik, ook op kan treden. Ook wanneer u niet zeker weet of uw klachten te maken hebben met geneesmiddelengebruik, kunt u dat bij ons melden.

Hoe kan ik mijn bijwerking melden?

U kunt een bijwerking melden via het formulier op de website van Lareb: www.lareb.nl of via www. mijnbijwerking.nl. Verder wordt ­ geadviseerd klachten of bijwerkingen altijd met uw arts of apotheker te bespreken.

www.mijnbijwerkingen.nl Bijwerkingen van uw medicijnen? Meld dit bij Bijwerkingencentrum Lareb.

Samen maken we medicijngebruik veiliger!

wervelwind | 9

Rugklachten en long-COVID? Jan Paul van Wingerden, PhD – Bestuurder Spine & Joint Centre

Het virus SARS-CoV-2 (COVID-19) geeft griepverschijnselen en problemen met de luchtwegen. De symp­ tomen van COVID-19 zijn divers. Mensen met rugklachten worden niet direct genoemd als risicogroep voor COVID. In dit artikel wordt nader ingegaan op de vraag of er een mogelijke relatie is tussen eerdere lichamelijke klachten zoals rugklachten en het aanhouden van COVID-19 klachten: long-COVID.

Begin 2019 is de wereld overvallen door de COVID19 pandemie, waarbij miljoenen mensen besmet zijn geraakt. Een COVID-19 infectie kan heel wisselend verlopen. Vaak zijn er slechts lichte klachten, maar we hebben de afgelopen jaren ook een fors aantal IC opnames gezien. Soms kan de COVID infectie zelfs een dodelijke afloop hebben. Opvallend is dat er een relatief grote groep mensen na een COVID-19 infectie lang klachten blijft houden: de zogenaamde long-COVID patiënten.

Volgens het RIVM heeft 1 op de 5 COVID patiënten tot 12 weken na de infectie nog klachten.(Bron: RIVM) Zo’n 1 tot 10% van met COVID-19 besmette personen houdt langdurig klachten.

10 | wervelwind

Long-COVID klachten Long-COVID patiënten hebben last van kortademigheid, moeite met inspannen en pijnklachten rond de borstkas of in armen of benen. Daarnaast klagen ze over hoofdpijn, en concentratieproblemen of gebrek aan mentale helderheid (‘brain fog’).(Bron: RIVM) De term Long-COVID slaat overigens op de duur van de klachten: langer dan 4 maanden (long= Engels voor lang), en niet het Nederlandse ‘long’.

De oorzaak van het aanhouden van COVID gerelateerde klachten is niet duidelijk. Wel zijn er veel veronderstellingen. Zo wordt er gedacht dat de virale infectie voort-

duurt, de energievoorziening in cellen (mitochondriën) verstoord is, er longschade is, ontregeling van het willekeurige zenuwstelsel of bepaalde vitaminetekorten. Geen van deze oorzaken is wetenschappelijk aangetoond of ontkracht. Behalve de longschade: die lijkt juist erg mee te vallen en weinig verband te houden met long-COVID.

Moeilijk behandelen Long-COVID is lastig te behandelen. Patiënten krijgen ademtraining, re-conditioneringstraining, stemtraining, ergotherapie en ook zelfs multidisciplinaire revalidatie.

Ondanks al deze behandelingen gaan veel patiënten maar moeizaam vooruit en raken snel overbelast. Patiënten worden door de behandelingen soms eerder slechter dan beter. Niet zelden stoppen patiënten voortijdig hun behandeling omdat ze er te veel last van hebben.

Dat er maar zo weinig lichamelijke oorzaken voor de aanhoudende klachten gevonden worden, is voor verwijzers ook aanleiding om patiënten naar de psycholoog te sturen.

zoals, benauwdheid, vermoeidheid, spierpijn, hoofdpijn en verminderde concentratie.[Bigal 2008, Wanga 2015]

Pilot studie In 2021 is er vanuit het Rotterdamse revalidatiecentrum, het Spine & Joint Centre een pilotonderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen buikfunctie en long-COVID. De veronderstelling was dat klachten na een COVID-19 infectie aanhouden omdat de buikwand het adempatroon verstoort. Als deze veronderstelling klopt dan zou verbeteren van de buikwandfunctie de long-COVID klachten moeten doen afnemen. Een vragenlijst is uitgezet via de Nederlandse facebookpagina voor long-COVID patiënten. Binnen 2 weken hadden 71 mensen gereageerd. Vervolgens zijn uit de respondenten 21 personen gevraagd deel te nemen aan een proef-behandeling.

Figuur 2. Percentage long-COVID patiënten dat aangaf eerdere lichamelijke problemen te hebben ervaren (n=71).

Bijzondere bevinding Figuur 1 Doorsnede van de romp. Ligging diepe dwarse buikspier belangrijk voor ademhaling en ondersteuning rug.

Aparte ademhaling Long-COVID patiënten lijken vaak een borstademhaling te hebben, die normaal gesproken maar voor één-derde bijdraagt aan de ademhaling.[Faithfull 1979] Deze borstademhaling wordt ook gezien bij chronische rug- of bekkenpijn patiënten. Bij deze groep wordt dit adempatroon gerelateerd aan een verstoorde controle over de spieren in de buikwand.[Hagins 2011, Hodges 2000, Roussel 2009, Smith 2014] Deze buikspieren, met name de diepe dwarse buikspier, ondersteunen niet alleen de rug en het bekken, maar spelen ook een belangrijke rol bij de ademhaling.[Hodges 2000, Hodges 2005, Montes 2016, Montes 2017, Puckree 1998, DeTroyer 1983] Een verstoorde controle over de buikspieren kan ook de buikademhaling bemoeilijken, waardoor patiënten meer via hun borst gaan ademen. De beperkte ademfunctie kan leiden tot onvoldoende gas-uitwisseling (zuurstof en koolzuurgas) wat kan samenhangen met verschillende problemen

Uit de ingevulde vragenlijsten kwam naar voren dat een fors aantal van de mensen met long-COVID klachten al eerder lichamelijke klachten hadden (38%), waaronder rug- of bekkenklachten. Daarnaast waren er veel mensen die een buikoperatie hadden ondergaan (44%).

Denk hierbij bijvoorbeeld aan een keizersnede. Tenslotte heeft 38% een ongeval doorgemaakt. Het kan natuurlijk zijn dat mensen meerdere zaken is overkomen. Gemiddeld blijkt bij 75% van de ge-enquêteerden minstens één van de genoemde zaken te spelen. Met andere woorden, in deze groep long-COVID patiënten is er bij driekwart sprake van eerdere lichamelijke problemen.

Bij de 21 mensen die de proefbehandeling ondergingen bleek bij navraag zelfs iedereen, op één na (95%) al eerder relevante lichamelijke problemen te hebben.

Proefbehandeling De 21 deelnemers aan de pilot kregen 5 behandelingen van 1 uur om te zien of verbetering over de buikcontrole effect had op hun klachten. Alle deelnemers op één na, hadden een snelle en duidelijke afname van hun benauwdheid. Het doorademen bij inspanning kon in

wervelwind | 11

wisselende mate worden vastgehouden. Bij een aantal mensen bleken onderliggende problemen zoals rug- of bekkenklachten een belemmering bij het herstel.

Kanttekeningen Zowel de vragenlijst groep als de behandelde groep zijn zeer klein. Het is dus nog maar de vraag hoe representatief deze resultaten zijn. Daarentegen is het aantal mensen dat aangaf eerder problemen te hebben gehad wel hoog. Dit is zeker reden om hier nader onderzoek naar te verrichten.

moeten maken. Dat gebeurt door het ontspannen van de buikwand.[Iscoe 1998, van Wingerden 2020] Bij inademing komt de buik dus verder naar buiten. Dit wordt ook wel ‘buikademhaling’ genoemd. Het is bekend dat bij mensen met rug- of bekkenklachten de buikspieren, en met name de diepe dwarse buikspier, zich anders gedragen.

Ofwel er is te véél (strakke buik) of te weinig (slappe, hangende buik) spanning in deze spier. In beide situaties kan de samenwerking met het middenrif problematisch

Verklaring De gangbare beschrijving van adem halen is dat het middenrif (onze ademhalingsspier) bij het inademen aanspant en naar beneden zakt. Zo vergroot de ruimte in de borstholte en wordt verse lucht aangezogen. Bij de uitademing ontspant het middenrif en beweegt weer omhoog. Wat vergeten wordt in deze beschrijving is dat het middenrif tussen de borst- en buikholte zit. De buikholte, gevuld met maag, darmen, lever enzovoort kan gezien worden als ruimte gevuld met vloeistof. Althans de ruimte gedraagt zich zo. Die ‘vloeistof’ kan niet goed samen gedrukt worden. Als het middenrif dus naar beneden wil (de buikholte in) zal de buikinhoud ruimte

12 | wervelwind

Figuur 3. Schematische weergave van samenwerking middenrif en buikwand. Middenrif kan alleen naar beneden zakken als buikwand ontspant.

zijn. Het lijkt er op dat een COVID-19 infectie deze samenwerking tussen de buikspier en het middenrif verder verstoort. In welke mate dit zo is vraagt nader onderzoek.

Long-COVID én rugklachten?

Dit onderzoek is zeer beperkt en geeft slechts een klein beetje informatie over wat er kan spelen bij long-COVID. Om meer zekerheid hierover te krijgen is meer onderzoek nodig. Wij zijn in overleg met een universitair ziekenhuis om dit onderzoek uit te voeren.

Heeft u long-COVID klachten, maar ook rug- of bekkenklachten? Dan is het een tip om eens te kijken naar hoe uw buik zich gedraagt bij het adem halen: in rust en bij inspanning. Zie hiervoor ook de oefening in het kader.

Beweegt de buik weinig, dan is hier mogelijk winst en verbetering te boeken. Bespreek dit eventueel met uw behandelend therapeut.

Heeft u vragen over dit artikel, het onderzoek of de ­ oefeningen neem dan contact op met: ­expert@­spineandjoint.nl

Oefening: buikbeweging en ademhaling Dit is een oefening om de beweging van de buik bij de ademhaling (inademing) te verbeteren. De oefening mag geen pijn of ander ongemak geven. U doet de oefening op eigen verantwoordelijkheid. Als u tegen problemen of vragen aanloopt stop dan de oefening en vraag advies van een deskundige.

Uitgangshouding Ga ontspannen wat onderuit (half-lig) op een bank of bed liggen. Als u een ‘buikje’ heeft zorg dan dat de benen niet de beweging van de buik belemmeren. Ga niet rechtop zitten of plat op de rug liggen omdat dan de beweging teveel geblokkeerd wordt.

Oefening Leg de handen ter hoogte van de navel op de buik. Doe niets. Laat de ademhaling gewoon zijn gang gaan. Voel hoe de buik in het ritme van de ademhaling tegen de handen drukt. Dit is vaak in het begin slechts een kleine beweging. Neem de tijd om dit te voelen. De buik drukt

méér tegen de handen bij de in- en minder bij de uitademing. Als je het ademritme voelt probeer dan toe te laten (dus niet gaan forceren maar ‘laten gebeuren’) dat de buik op het moment van inademen iets meer naar buiten ‘mag’. Je voelt dat je buik dan je handen iets meer naar buiten duwt. Doe dit elke ademhaling weer een klein beetje meer. Als de beweging maar een beetje toeneemt is dat wat het is. De volgende keer kan je weer opnieuw proberen. Alles wat je probeert te dwingen of forceren werkt averechts.

Toelichting Deze oefening accentueert de inademing. Soms staat de buik al meer in een inadem-stand. Dan heeft deze oefening weinig nut en moet u meer de uitademing accentueren.

De literatuurlijst is op aanvraag te verkrijgen via de redactie: wervelwind@nvvr.nl

wervelwind | 13

Wat is Samen Beslissen?

Een goed gesprek met je dokter, verpleegkundige of therapeut.

Samen beslissen

Schrijf vragen over je ziekte of klachten op

Over grote beslissingen denk je goed na, bijvoorbeeld over waar je wilt wonen of wat voor werk je wilt doen. Over welke zorg of behandeling we nodig hebben, denken we vaak minder goed na.

Schrijf op waar je je zorgen over maakt. En schrijf op wat je wilt weten. De volgende vragen kun je bijvoorbeeld stellen: • Welke keuzes heb ik?

• Wat verandert er in mijn leven als ik kies voor een behandeling of hulp?

• Wat gebeurt er als we niks doen?

Zelf nadenken over wat voor zorg je wilt is belangrijk. Want je leven kan door een behandeling erg veranderen. Goede zorg begint met een goed gesprek tussen jou en de hulpverlener.

Vertel wat jij belangrijk vindt. Dan krijg je zorg die beter bij jou past.

In een goed gesprek stel je vragen aan de dokter of behandelaar. En luister je goed naar de antwoorden. Alles wat jullie elkaar vertellen is even belangrijk. De dokter, verpleegkundige of therapeut werkt samen met jou. Hij of zij wil weten wat jij wilt en belangrijk vindt. Tijdens een goed gesprek kiezen jullie samen voor de zorg of ondersteuning die bij jou past.

Tips Tips voor een goed gesprek.

Wat kan jij doen? vóór het gesprek

14 | wervelwind

Soms kan je je vragen voor het gesprek al aan je zorgverlener sturen. Bijvoorbeeld via een e-mail of een besloten website. Vraag aan jouw zorgverlener of dit kan en hoe je dit het beste kunt doen.

Op de website https://begineengoedgesprek.nl/ lees je hoe je samen beslist over de beste zorg en waarom dat nodig is.

Een toekomst waarin Samen Beslissen gemakkelijker en gewoner is dan nu, dat is winst voor iedereen. Daarom wordt de campagne ondersteund door allerlei organisaties uit de medisch specialistische zorg, huisartsenzorg, paramedische zorg en wijkverpleging. Dit zijn ze:

Geneesmiddelen en verkeer: wat is veilig en wat is toegestaan?

Auteur: Betty van Wijngaarden

Bepaalde medicijnen die mensen met rugklachten gebruiken, kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden.

Waar vind je betrouwbare informatie of dit ook voor jouw medicatie geldt? En mag je dan nooit meer rijden of slechts tijdelijk? We zetten de belangrijkste informatie en regels hierover op een rij.

Mensen met rugklachten kunnen medicatie gebruiken om de kwaliteit van leven te verbeteren. Bijvoorbeeld om pijnklachten te verminderen. Tegelijkertijd willen zij ook kunnen blijven autorijden of fietsen.

Want dat maakt het makkelijker om op het werk te komen, boodschappen te doen, of een uitstapje te maken. Sommige geneesmiddelen hebben echter invloed op de rijvaardigheid. De persoon die dit medicijn gebruikt, mag dan er een tijdje of helemaal niet mee rijden.

Rijvaardigheid en de wet Mensen mogen niet zelf beslissen of ze kunnen rijden met medicatie die de rijvaardigheid vermindert.

De overheid beslist dit en heeft hier

voorschriften voor vastgesteld in de Wegenverkeerswet. In deze wet staat dat je niet mag rijden als je een medicijn of ander middel gebruikt dat de rijvaardigheid kan beïnvloeden. Dit geldt voor voertuigen op de openbare weg. Daarbij hebben we het over fietsen, bromfietsen, gehandicaptenvoertuigen, motorvoertuigen, trams of wagens. Het geldt bijvoorbeeld dus niet voor een scootmobiel die op de stoep rijdt.

In de Regeling eisen geschiktheid 20001 staat informatie over rijvaardigheid. Een regeling is afgeleid van een wet en legt in duidelijke taal uit wat er in (een deel van) die wet staat, in dit geval de Wegenverkeerswet.

De Regeling eisen geschiktheid 2000 gaat in op diverse aandoeningen en de effecten daarvan op de rijvaardigheid. Hoofdstuk 10 van de regeling gaat specifiek in op geneesmiddelen die de rijvaardigheid negatief kunnen beïnvloeden. Voor de beoordeling in welke mate een medicijn invloed heeft op de rijvaardigheid, verwijst de regeling naar de adviezen verkeersdeelname van apothekersbranchevereniging KNMP (Konink-

lijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Pharmacie). Een kortere versie hiervan staat op Rijveiligmetmedicijnen.nl.2 Ook staat er informatie op Apotheek.nl.3

Uit de praktijk Anna krijgt 150 mg amitriptyline per dag voorgeschreven om pijn door rugklachten en haar zenuwpijn te verminderen. Ze wil namelijk graag (deels) blijven werken en pijndemping kan daarbij helpen. Nu hoort ze dat haar medicatie de rijvaardigheid kan beïnvloeden. Betekent dit dat ze de auto moet laten staan en met OV naar het werk moet?

Antwoord: Inderdaad. Zolang Anna dit middel gebruikt in een dosis hoger dan 75 mg per dag, mag ze wel met het OV, maar niet zelf fietsen of autorijden.

Als dit problemen geeft om op het werk te komen, kan ze overleggen met haar behandelend arts over een ander medicijn dat de rijvaardigheid niet beïnvloedt.

wervelwind | 15

Uit de praktijk Guillermo start met morfine als medicatie en heeft een discussie met een vriend van hem.

Volgens zijn vriend staat in de wet dat hij dan twee weken niet mag autorijden. Guillermo denkt dat hij het mis heeft. Zoiets staat toch niet in de wet?

Antwoord: Guillermo’s vriend heeft het bij het rechte eind. Dit staat beschreven in de Regeling eisen geschiktheid 2000.1 Dat is onderdeel van de Wegenverkeerswet, dus verplicht.

Strafbaar Mensen met een verminderde rijvaardigheid door medicijnen die tóch een voertuig besturen op de openbare weg, zijn strafbaar. Dat

16 | wervelwind

geldt niet alleen voor motorvoertuigen, maar ook voor de fiets. Als je dan een ongeluk veroorzaakt, ben je aansprakelijk. Ook kan het zijn dat de verzekering de kosten van het ongeluk dan niet vergoedt.

Waarschuwing op verpakking Maar hoe weet je nu of jouw medicatie de rijvaardigheid vermindert?

Allereerst is dat te zien aan de gele sticker op de verpakking van het medicijn met de tekst ‘Dit geneesmiddel kan het reactievermogen beïnvloeden’. Óf deze tekst staat op het etiket van het medicijndoosje, óf in de bijsluiter. Voorbeelden van medicijnen die de rijvaardigheid kunnen verminderen, zijn sterke pijnstillers zoals morfine en fentanyl. Maar bijvoorbeeld ook sommige kalmerende middelen, medicatie voor behandeling van allergieën of voor de ziekte van Parkinson.

Online medicatie-informatie opzoeken Via internet kun je ook zelf opzoeken of een geneesmiddel een negatief effect heeft op de rijvaardigheid. De websites Rijveiligmetmedicijnen.

2 nl en Apotheek.nl3 geven betrouwbare medicatie-informatie die up-todate is. Op Rijveiligmetmedicijnen. nl vind je ook bij welke medicijnen iemand géén rijgeschiktheidsverklaring krijgt. Met een rijgeschiktheidsverklaring van het CBR kun je een rijbewijs aanvragen. Wie haar of zijn eigen geneesmiddel online niet kan vinden, of wie toch nog twijfels heeft, kan altijd de eigen arts of apotheker om advies vragen. Voor mensen die meerdere medicijnen gebruiken die de rijvaardigheid beïnvloeden, is dat zeker een goed idee.

Want meerdere medicijnen kunnen elkaars effect versterken.

Uit de praktijk Soraya heeft van haar arts andere medicatie voorgeschreven gekregen voor haar lage rugpijn. De arts heeft er wel mondeling informatie over gegeven, maar ze heeft niet alles onthouden. Beïnvloedt het nu wel of niet de rijvaardigheid?

Op internet zoekt ze informatie over haar medicijn, maar is deze informatie wel recent en correct? Welke websites geven hier betrouwbare informatie over?

Antwoord: Niet alle websites zijn altijd up-to-date of volledig juist. Op rijveiligmetmedicijnen.nl en op apotheek.nl staat betrouwbare informatie over medicatie en over de invloed op de rijvaardigheid. Deze websites worden steeds bijgewerkt door IVM (Instituut Verantwoord Medicijngebruik) respectievelijk KNMP (brancheorganisatie apothekers).

Rijvaardigheid verschilt per medicijn Vraag bij medicatie die de rijvaardigheid beïnvloedt de eigen apotheker wat het advies is. Soms is het na inname een aantal uren niet toegestaan om rijden, maar soms mag er helemaal niet gereden worden. Want het ene medicijn veroorzaakt alleen in het begin bijwerkingen, terwijl het andere de hele periode van gebruik bijwerkingen geeft. Ook zijn er medicijnen die nog doorwerken nadat je er mee bent gestopt. Het is dan niet toegestaan om meteen na het stoppen weer met een voertuig op de openbare weg te rijden.

Informerende taak van arts en apotheker Ook de voorschrijvend arts en de apotheker horen informatie te geven over geneesmiddelen die de rijvaardigheid verminderen. Hiertoe zijn ze verplicht volgens de Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO). In de WGBO staat

onder andere dat patiënten recht hebben op informatie en dat zij toestemming moeten geven voor een behandeling. Wie voor het eerst een medicijn krijgt voorgeschreven, krijgt uitleg van de arts. Ook over de invloed op de rijvaardigheid. Rijdt iemand veel voor zijn werk, dan kan de arts mogelijk een medicijn voorschrijven dat minder invloed heeft op de rijvaardigheid. Wie voor de eerste keer een medicijn meekrijgt van de apotheek, krijgt aan de balie of in de spreekkamer uitleg over het geneesmiddel. Dit eerste uitgiftegesprek is bedoeld om patiënten te begeleiden om het nieuwe medicijn veilig en bewust te gebruiken. De apotheekmedewerker checkt of het medicijn bij de patiënt past en of de dosering klopt. En vertelt het ook als het geneesmiddel de rijvaardigheid negatief beïnvloedt.

Morfine, een geval apart Morfine valt volgens de wet onder de drugs. Wie morfine krijgt voorgeschreven door een arts, gebruikt dus eigenlijk medicinale drugs (op medisch voorschrift). Volgens inhoudelijk advies mogen patiënten die morfine op recept gebruiken de eerste twee weken niet deelnemen aan het verkeer, maar daarna weer wel, tenzij ze rijgevaarlijke bijwerkingen ervaren. In het strafrecht zijn er echter sinds 2017 grenswaarden aangegeven voor bepaalde drugs in het verkeer. Dit zijn maximale hoeveelheden die je mag gebruiken. Dat komt de verkeersveiligheid natuurlijk ten goede, maar morfine staat hier ook bij en dat kan verwarring geven. De wet maakt namelijk geen uitzondering voor mensen die morfine op recept volgens voorschrift gebruiken. Dat zou betekenen dat ook zij strafbaar zijn. Dat is natuurlijk een onwenselijke situatie. In de praktijk wordt hier zo mee omgegaan: 4 De politie kan verkeersdeelnemers controleren op drugs- of medicijngebruik. Bijvoorbeeld tijdens een verkeerscontrole, of als agenten aanwijzingen zien van onveilig rij-

Uit de praktijk Pieter is 78 en rijdt nog altijd auto, deze geeft hem bewegingsvrijheid, ondanks zijn rugklachten. Hij gaat er geregeld mee naar zijn vriend Siebert om samen met een paar kennissen te klaverjassen. Of hij gaat op bezoek bij zijn dochter Naomi en zijn kleinzoontje Storm van 2 jaar. Dan past hij soms een uurtje op, zodat zijn dochter even een boodschap kan doen.

Nu hoorde hij dat de politie hem vanwege zijn morfinegebruik op recept mee kan nemen naar het bureau als deze hem aanhoudt. Een nieuwe speekseltest zou morfinegebruik in het verkeer aantonen. Het maakt hem een beetje ongemakkelijk: hij gebruikt morfine op recept en niet voor zijn plezier. Klopt dit verhaal?

Antwoord: Ja dit klopt. De kans dat dit gebeurt is echter heel klein. Toch goed om te weten hoe de politie dan te werk gaat. Pieter kan meegenomen worden naar het bureau voor een bloedtest waarbij de politie een proces-verbaal opmaakt. Hij kan aangeven dat hij de morfine op recept gebruikt en volgens voorschrift. Hiervoor kan hij later een medische verklaring insturen, zoals een doktersrecept of actueel medicatieoverzicht. Als bestuurder mag hij absoluut geen alcohol drinken naast het morfinegebruik. gedrag of uiterlijke kenmerken die wijzen op drugsgebruik. Bij zo’n controle neemt de politie een speeksel- of psychomotorische test af. Bij een psychomotorische test kijkt de politie naar de oog- en spraakfunctie en het gedrag om te bepalen of de bestuurder onder invloed is. Vermoedt de agent dat de bestuurder onder invloed is van een stof? Dan moet de bestuurder mee naar het bureau voor een bloedtest. Deze wordt afgenomen door een arts.

wervelwind | 17

Mensen die medicijnen gebruiken, kunnen dit zeggen. De agent zet dit in het proces-verbaal, maar gaat wel verder met de controle.

Het Openbaar Ministerie (OM) beslist uiteindelijk of de bestuurder vervolgd wordt. Een vervolging

gebeurt bijvoorbeeld wanneer je als medicijngebruiker geen medische verklaring kunt insturen, zoals een doktersrecept of actueel medicatieoverzicht. Ook als het medicijn is gebruikt in combinatie met drugs of alcohol wordt de bestuurder vervolgd. Of wanneer de bestuurder

een hogere dosering heeft genomen dan voorgeschreven en toch is gaan rijden. In dat geval vormt zij of hij namelijk een risico voor de verkeersveiligheid.

Referenties: 1 2 3 4

https://wetten.overheid.nl/BWBR0011362, de tekst van de Regeling eisen geschiktheid 2000 www.rijveiligmetmedicijnen.nl, website van Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM) www.apotheek.nl, website van apothekersbranchevereniging KNMP https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/verkeersveiligheid/vraag-en-antwoord/medicijnen-in-het-verkeer en https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/verkeersveiligheid/vraag-en-antwoord/drugs-in-het-verkeer, website van de Rijksoverheid met informatie over medicatie- en drugsgebruik in het verkeer

Adviezen om veilig te rijden Gebruik je medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden, maar mag je wel rijden? Of mag je weer beginnen met autorijden? Wees dan extra alert: • Stap alleen in de auto als je geen last hebt van bijwerkingen.

• Drink geen alcohol als je gaat rijden, ook niet 1 glaasje, want daar word je extra suf van en bij morfine ben je zeker strafbaar.

• Neem een passagier mee. Een ander kan beter beoordelen of je met wisselende snelheden rijdt, slingert of geïrriteerd reageert op andere weggebruikers.

• Ga uitgerust op weg. Neem na elke 2 uur rijden een kwartier pauze.

• Rijd bij voorkeur niet ’s nachts of bij slecht weer.

De korte berichtjes van Twitter Een Twitterberichtje bevat maximaal 280 tekens.

Dat is net genoeg om een serieuze boodschap, grappig nieuwtje of belangrijke informatie te verspreiden. Als er dan nog een pakkende foto bijgevoegd wordt, valt zo’n tekst op tussen alle andere berichten op dat moment.

We hebben 1725 volgers op ons account ­@Wervelkolom en inmiddels 6500 tweets gepubliceerd.

Om een groter bereik en meer bekendheid te krijgen, kunnen jullie ons goed helpen.

Als je ons al volgt op Twitter, wil je de tweets dan liken en/of retweeten? Op die manier zien andere ­ volgers van jou dat jij ons account leuk vindt.

En volg je ons niet, dan is het fijn als je volger wordt.

18 | wervelwind

Verder ben ik op zoek naar interessante (pers) berichten, websites, informatie of links die jij online gelezen hebt. Ook leuke spreuken, grappige foto’s, cartoons of andere afbeeldingen kan ik goed gebruiken. Kortom, help me om het Twitteraccount nog interessanter te maken voor iedereen, die iets met rugklachten te maken heeft!

En ben jij op een inloop/bijeenkomst/vergadering van de Wervelkolom, stuur me een foto van de activiteit. Altijd leuk voor de volgers.

Ik ben niet elke dag op Twitter, dus het handigst is om een email te sturen naar w.oeij@live.nl. Dan zorg ik dat jouw bijdrage gedeeld gaat worden op ons twitteraccount @Wervelkolom Tot tweets!

Wendeline Oeij

Landelijke Contactdag 9 oktober 2021 Op 9 oktober 2021 was eindelijk na 2,5 jaar weer een fysieke Landelijke Contactdag in de ReeHorst in Ede mogelijk! Bijzonder dat we weer met zoveel leden bij elkaar in de zaal konden zitten.

Het bestuur nam het jaarverslag door, waarin o.a. werd beschreven hoe in Coronatijd langzamerhand manieren werden gevonden om zo goed en zo kwaad als mogelijk weer zaken op te pakken. “De NVVR ‘de Wervelkolom’ werd steeds meer gevraagd om een mening te geven of om mee te denken over allerlei zaken die met regelgeving en richtlijnontwikkeling te maken hebben en direct of indirect betrekking hebben op onze doelgroep.”

Corona heeft ook financiële gevolgen gehad: diverse activiteiten konden niet doorgaan, waardoor er minder kosten zijn gemaakt. Daardoor is minder subsidie ontvangen, maar uiteindelijk is er een ruim positief resultaat over 2020 bereikt.

Mw. Cathy Companje nam afscheid als bestuurslid.

Ze werd bedankt voor haar inzet. Tijdens de ALV heeft iemand zich als vrijwilliger aangemeld om haar te vervangen. Na dit officiële gedeelte was er een goede lunch met ruim voldoende lekkere broodjes.

Er was goed voor iedereen gezorgd. ’s Middags was er de lezing ‘Behandeling van lage rugpijn in de eerstelijnsgezondheidzorg door professor Bart W. Koes (Department of General Practice, Erasmus MC; Center for Muscle and Joint Health University of Southern Denmark). Er werd verteld dat 81,2% van de lage rugpijnklachten binnen de 1-ste lijns zorg blijven en niet verder worden behandeld.

In de meeste gevallen gaat de pijn na verloop van tijd vanzelf weg. Van de patiënten met artrose blijft

zelfs 89,1 procent binnen de 1-ste lijns zorg. Er wordt geadviseerd om actief te blijven. Bedrust en begeleide oefenprogramma’s worden afgeraden. Om de pijn te verlichten worden pijnstillers voorgeschreven. Van de pijnstillers is paracetamol wereldwijd de meest gebruikte pijnstiller. NSAIDs zijn één van de meest voorgeschreven medicaties. Opioïden is een volgende stap. Deze kunnen echter bij verkeerd gebruik verslavend zijn. In de VS zijn naar schatting zelfs 400.000 patiënten aan opioïden gebruik overleden. Daardoor blijkt de gemiddelde leeftijd in de VS gedaald te zijn.

Er is een onderzoek geweest naar de effectiviteit van pijnstillers. Hieruit is gebleken dat er maar een heel klein verschil is tussen de resultaten van patiënten die placebo’s kregen en patiënten die wel pijnmedicatie kregen. Het placebo effect was voor sommige patiënten zo sterk, dat ze na het onderzoek de placebo wilden blijven gebruiken. Het was zelfs mogelijk om placebo effecten te verkrijgen terwijl de patiënten wisten dat ze een placebo kregen. De internationale richtlijnen zijn om deze reden vanwege (ernstige) bijwerkingen van pijnmedicatie meer in de richting van niet-farmacologische interventies.

De diagnostiek en behandeling van lage rugpijn is meer bewijs gericht geworden. Maar daar is nog veel te verbeteren. Op foto’s van mensen met rugklachten is namelijk meestal niets te zien. Foto’s van mensen die zeggen klachten te hebben, zijn vergelijkbaar met foto’s van mensen die geen klachten hebben. Op dit moment is er geen eenduidigheid in de behandelingen van lage rugpijn. Iedereen behandelt op de eigen manier. Er wordt nagedacht over richtlijnen voor behandelingen.

Het was een interessante dag. Hopelijk kan de volgende Landelijke Contactdag ook volgend jaar weer doorgaan.

Karin Schaap

wervelwind | 19

Voor leden door leden Geen pijn “Wat doet een titel als dit in de Wervelwind?”, zult u denken. Toch ben ik al sinds 2013 lid van de NVVR vanwege jarenlange zware rugklachten zonder pijn te hebben gehad.

De klachten begonnen met een slechte doorbloeding van mijn rug, schouders en nek, waardoor mijn spieren hard aanvoelden. Mijn linkerbeen stond langzamerhand steeds meer naar buiten gedraaid. Zitten, staan en liggen werd steeds vermoeiender. Dit ondanks dat ik al vele jaren twee keer in de week in een sportschool sportte. De klachten waren zwaar en werden steeds erger, vandaar dat ik ermee naar de huisarts ging. Ze gaf me geïrriteerd een A4-tje met oefeningen mee en ik kon gaan. De oefeningen hielpen niet. Bij twee andere huisartsen kwam ik niet verder dan Mensendieck en fysiotherapie.

De oefeningen die ik bij fysiotherapie kreeg zorgden pas na een half jaar voor een hele lichte verbetering.

Die zette gelukkig door. De doorbloeding in mijn rug en schouders werd veel beter, maar de afknelling in mijn nek bleef voelbaar. Ik liet me behandelen bij een chiropractor en later door fysio/manueel therapeuten. Het resultaat na 1,5 jaar door deze behandelingen (!) was een bekkenverwringing. Zware spierspanningen verdraaiden mijn rug. Mijn linkerbeen stond nu juist naar binnen gedraaid. Op foto’s van mijn nek was te zien dat deze niet meer hol en zelfs iets bol stond. Ik kon mijn rug niet meer hol trekken en had nauwelijks nog kracht.

Boodschappen moest ik met een boodschappenkar met wielen doen. Lopen en bewegen ging met moeite en heel langzaam. Daarbij was ik aan mijn linkeroor doof geworden. In mijn hoofd werd aan mijn ogen en oor getrokken en mijn tong werd aan één kant merkbaar naar binnen getrokken. Ik had het gevoel dat iedereen om me heen leefde en ik geen leven meer had. Mijn lichaam was mijn gevangenis geworden. Ik kon erop wachten dat ik uiteindelijk ook veel pijn zou krijgen. Niet laten behandelen was geen optie. Ik wilde nog een kans hebben om mijn leven weer terug te krijgen. Het gekke was dat iedere behandelaar deed alsof zijn behandeling mijn klachten niet slechter hadden gemaakt. “Je had toch al last van je rug.” werd gezegd. Nergens werd gemeten wat mijn klachten voor de behandeling waren en hoe deze waren geworden.

Uiteindelijk had ik door dat iedereen op zijn eigen manier behandelde, dat deze behandelingen geen van allen

20 | wervelwind

hadden geholpen en een deel van de behandelingen me alleen maar heel veel meer klachten hadden opgeleverd. De behandeling die het meest mis was gegaan, was toen een chiropractor (terwijl ik mijn spijkerbroek nog aan had) een blokje links onder mijn heiligbeen legde en daarna met zijn volle gewicht op mijn linker heup drukte. Ik voelde dat het bot aan de onderkant te ver naar binnen schoot, daarna in het midden – en ten slotte aan de bovenkant naar achter van zijn plek schoot.

Doordat ik alle behandelingen en de gevolgen daarvan goed had onthouden, vielen uiteindelijk voor mij de puzzelstukken in elkaar en wist ik hoe ik behandeld zou moeten worden. Ik ging naar iemand die niet rigoureus behandelde en kon luisteren. Ik gaf aan wat ik voelde en hoe ik behandeld wilde worden. Ze voelde aan mijn bekken, rug en nek dat dit klopte en behandelde me.

Daarna voelde ik voor het eerst een beetje verlichting van mijn klachten. Wat was ik blij! Ze behandelt me ondertussen al 12 jaar. Langzamerhand komen mijn bekken, rug en nek weer in de natuurlijke stand terug. Alle klachten worden langzamerhand minder. Zonder oefeningen word ik steeds sterker. Ik heb geen boodschappenkar meer nodig. Ook heb ik duidelijk meer gevoel teruggekregen. Ik voel dat mijn spieren en pezen pas goed hun werk kunnen doen als de botten in de juiste stand t.o.v. elkaar staan. Hoe logisch is dat! Het aanpassen van de spieren en pezen na een behandeling veroorzaakt in de weken erna regelmatig voor tijdelijke krampen in mijn buik, kuiten en/of voeten. Soms heb ik meer moeite met praten. Er zijn ook perioden geweest dat ik dikke enkels had, maar dat was altijd na één behandeling weer opgelost.

Maar pijn als klacht … nee, dat heb ik echt (nog?) niet gehad. Wel weet ik bijna zeker dat ik pijn zou hebben gekregen, als ik degene die mijn bekken, rug en nek al jaren opbouwt niet had gevonden. Beter langzaam goed, dan snel verkeerd.

Er is nog veel meer te vertellen over wat ik heb ervaren en over hoe ik uiteindelijk ben behandeld en waarom dit goed werkte en alle andere behandelingen niet. Anderen zouden hier veel aan kunnen hebben. Ik zou een boek kunnen schrijven. Voor deze tekst moet ik echter nu stoppen.  Karin

In gesprek met een lid van onze vereniging Op maandag 18 oktober ben ik op huisbezoek geweest bij een NVVR lid. De heer en mevrouw Duits wonen in het prachtige Soest, vlakbij paleis Soestdijk. Hij was vroeger werkzaam in een drukkerij en zij werkte in een modehuis waar bekende Nederlanders kwamen.

Het echtpaar is inmiddels 58 jaar getrouwd, hebben 3 kinderen en 8 kleinkinderen.

Beiden waren in 2017 op een beurs in Utrecht, troffen daar de stand van de NVVR 'de Wervelkolom' en na een gesprek besloten ze ter plekke lid te worden.

Een aantal jaren geleden is hij in Purmerend geopereerd aan kanaalstenose, wat op zich verlichting heeft gegeven. Toen hij weer klachten in de rug kreeg is er in de Sint Maartens kliniek in Nijmegen onderzoek gedaan.

De wervels bleken zeer poreus te zijn en er was weinig meer aan te doen.

Bij de pijnpoli zijn er nog cortisone injecties gegeven, die echter weinig hebben geholpen. Wat nog wel wat verlichting geeft zijn morfine pleisters.

Hij vindt het moeilijk te accepteren dat het lichaam niet doet wat hij wil. Ook speelt neuropathie van de voeten nog een rol.

Hij is inmiddels 85 jaar is nog best zo mobiel dat hij elke dag probeert oefeningen te doen. Lange einden lopen gaat moeilijk en hij heeft sinds 1 week een rolstoel, wat best een dingetje is.

De heer en mevrouw zijn nog zeer actief met koersballen. Ook gaan ze nog uit eten met de ouderen club, willen nog korte reisjes maken; dan wel ALL In hoor, vertelt hij …

Zij willen in de toekomst graag verhuizen naar een senioren woning.

Na mijn vraag hoe het echtpaar mijn bezoek had ervaren, kreeg ik van mijnheer een dikke 8.

Mijn ervaring was dat we behalve over de problemen ook over koetjes en kalfjes hebben gepraat, over vroeger, over het koningshuis waar mevrouw veel van verzamelt en er bijzondere objecten van heeft. Zo zie je maar wat een luisterend oor op locatie toch waardevol is.

Ik stapte om 10 uur binnen bij het echtpaar en ging voldaan met goed gevoel om 13 uur weer huiswaarts.

Mijnheer en mevrouw Duits, dank voor uw verhaal en de koffie met wat lekkers.  Cathy

wervelwind | 21

Column

Schatkist

Afgelopen najaar sloot ik mij aan bij een schrijverscursus bij ons in het Dorp. Ondanks dat ik amper een half uurtje kan zitten, vanwege oplaaiende zenuwpijn in deze houding, schreef ik me toch in.

Onder het mom van; ‘Geen beren creëren, want dan kom je nergens meer’. Deze slogan heb ik een jaar of acht geleden omarmd en helpt mij om de dingen te doen die ik wil doen. Het maakt dat ik inmiddels denk in mogelijkheden.

De lange lijst van onmogelijkheden heb ik in de pakweg 13 jaar daarvoor flink nageleefd en daar kreeg ik schoon genoeg van. De knop ging om, de beren gooide ik het raam uit en de levensvreugde nam toe. Ik duik sindsdien in kanoboten, maak strandwandelingen op blote voeten en sta op de dansvloer bij concerten. De fysieke pijn neem ik ter harte en ik vond balans. Het leven begon weer te glimlachen.

En dus, schreef ik mij in voor de schrijverscursus.

Dezelfde dag nog kreeg ik een berichtje terug van de

22 | wervelwind

schrijflerares: ‘Leuk dat je komt Dinès. Ik zal zorgen dat er een statafel voor je klaarstaat, zodat je niet hoeft te zitten.’ Dat is toch lief? Ze weet blijkbaar van mijn mankement en alles wordt geregeld, zonder dat ik ook maar iets hoef te zeggen. De schat.

Weer een schat, ik stop haar in mijn schatkistje. Dat kistje speelt zich af in mijn hoofd en zit vol met lieve mensen die met mij meedenken. Ze leggen een stretcher klaar als ik kom barbecueën, ik krijg een lift als we ergens naartoe moeten, ze komen bij me zitten als ik tijdens een feestje liggen moet en boeken een restaurant met een loungebank. Ik heb zoveel lieve mensen om mijn heen. Ik vraag me af of ik zonder mijn mankement geweten had dat zij zo lief zijn.

Misschien waren het dan verborgen schatten gebleven. Wie weet heb ik hen onbedoeld geopend. Hoe dan ook, mijn schatkist is goed gevuld, ik ben een rijk mens.  Dinès Quist

Uitval voorkomen, herstellen versnellen Naast de beroepsgroepen NVBA, NVVG en GAV heeft onze vereniging ook meegewerkt aan de ontwikkeling van deze (herziene) richtlijn.

Lage rugpijn kan leiden tot onnodige uitval op het werk, zeker wanneer niet op tijd de juiste maatregelen worden genomen. Handelen volgens richtlijnen vermindert het verzuim en komt het welbevinden van mensen ten goede.

De richtlijn Lage rugpijn en Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) is ontwikkeld met de meest recente kennis voor zowel bedrijfsartsen als verzekeringsartsen. Door volgens deze richtlijn te werken, draag je bij aan het beperken van het verzuim én arbeidsongeschiktheid door lage rugklachten met en zonder uitstraling.

De helft van alle werknemers die uitvallen vanwege lage rugpijn begint binnen een week weer met werken. Dat betekent dat de andere helft langer nodig heeft om te herstellen. Een groot deel van deze groep komt bij de bedrijfsarts op het spreekuur. Ondanks alle inspanningen voor volledig herstel, melden zich ieder jaar ruim 2000 werknemers met lage rugklachten (48% lage rug, 52% LRS) voor een WIA-beoordeling bij een verzekeringsarts.

Deze herziening vervangt voor bedrijfsartsen de bestaande richtlijn over rugklachten (NVAB 2006).

Wat is veranderd?

Naast expliciete aandacht voor het samenwerken door bedrijfs- en verzekeringsarts, zijn er nog enkele veranderingen ten opzichte van eerdere NVAB-richtlijn en de verzekeringsgeneeskundige protocollen Lumbosacraal Radiculair Syndroom uit 2007 en Aspecifieke lage rugpijn uit 2008. Bijvoorbeeld: • Er is geen sprake meer van aspecifieke rugklachten, maar van lage rugpijn; • De sterkte van het bewijs van de evidence is beoordeeld met de GRADE-methodiek, • De nadruk ligt op werkgerelateerde uitkomsten, zowel bij de risico- en prognostische factoren als bij de behandeling en preventie; • Er wordt gebruik gemaakt van en/of aangesloten op de NHG-Standaarden ALRP en LRS; • Bij de behandeling van lage rugpijn en/of LRS is onderscheid gemaakt in interventies gericht op behoud en herstel van het dagelijks functioneren en interventies gericht op arbeidsparticipatie.

Scan de code voor de publicatie in het Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde.

wervelwind | 23

24 | wervelwind

AGENDA Op welke evenementen de NVVR 'de Wervelkolom' definitief aanwezig zal zijn zal vermeld worden op de agenda op onze website www.ruginfo.nl/agenda.asp.

Voorlopige programma 2022 i.v.m. Corona alles onder voorbehoud

DE NATIONALE GEZONDHEIDSBEURS 3 tot en met 6 februari 2022 Jaarbeurs Utrecht Open van 10.00 - 17.30 uur www.gezondheidsbeurs.nl Verdere info, zoals kortingscode, volgt zodra bekend.

SUPPORT 2022 IN UTRECHT Van woensdag 15 juni tot en met zaterdag 18 juni 2022.

Verdere info volgt zodra bekend.

PARKSTAD GEZONDHEIDSBEURS Zaterdag 5 november 2022 Locatie: Parkstad Limburg Stadion te Kerkrade.

Website 3goedevragen.nl

wervelwind | 25

Column

Een doosje vol geluk Nieuwsgierig verrast was ik, toen ik onlangs van een lief mens een doosje vol geluk kreeg.

wat ik allemaal heb verloren door de verandering van mijn lijf.

Op het eerste rolletje papier wat ik er uit haalde, stond ‘Geluk krijg je niet door het onmogelijke te willen realiseren’. Gelijk een voltreffer. Hier stond op hoe je het geluk niet kan vinden. En juist dat ‘het onmogelijke willen realiseren’ houdt mij enorm bezig.

Neem nou afgelopen zondag. Ik zit achterin de Zonnebloem-auto. Samen met een vriend rijden we naar de kust. Het is prima weer voor de tijd van het jaar.

We wandelen (hij loopt en ik rol) door de duinen, eten een lekkere lunch in een strandtent, we hebben mooie gesprekken en genieten van het zicht op de zee. Op dat moment voel ik me goed en ben ik blij dat ik zo’n middag mee mag maken.

Maar op de terugweg achterin de auto, vastgesnoerd zodat ik en mijn rolstoel geen kant op kunnen, word ik verdrietig dat ik niet meer zelf achter het stuur zit. Ik laat niks merken aan de bestuurder die al dertig jaar een lieve vriend is, maar ik weet dat hij mijn pijn ook voelt.

Natuurlijk ben ik blij dat ik op deze manier nog ergens kom, dat ik de zee heb gezien en een leuke middag heb gehad. Maar de pijn van het niet meer zelf kunnen en hulp nodig hebben, overheerst nog altijd.

Als ik dat stukje zou kunnen aanvaarden, word ik vast vanzelf gelukkig.

Ik weet dat ik nooit meer zal lopen of staan. Ik weet dat ik nooit meer zelfstandig zal zijn. Ik weet dat ik elke ochtend en avond zorg nodig heb. Ik weet dat ik bijvoorbeeld nooit meer zelfstandig onder de douche zal kunnen. Ik weet het allemaal.

Maar toch, ergens zit er nog een sprankje hoop op genezing van mijn ruggenmerg. De hoop dat m’n zenuwen ineens weer heel zijn en weer seintjes door kunnen geven aan mijn onderlichaam. Ik wil nog steeds het onmogelijke realiseren. Maar volgens dat rolletje papier uit het doosje vol geluk ga ik daar niet gelukkig van worden.

Hoe word je eigenlijk gelukkig, vraag ik me ineens af.

Als het goed met je gaat en je tevreden bent, ben je al een heel eind op weg. Maar als het leven wat tegenzit, je lijf je in de steek laat en je daardoor veel dingen moeten laten gaan, wordt het al moelijker.

Als iemand me nu zou vragen of ik gelukkig ben, is mijn antwoord ‘nee’. Ondanks de lieve mensen om me heen, ondanks al hetgeen ik nog wel kan, ondanks zoveel mooie dingen die ik nog wel zie, ben ik niet gelukkig. Dit komt omdat ik mijn oude leven voor de verlamming niet kan los laten. Ik denk nog te vaak aan

26 | wervelwind

Vanmorgen haalde ik weer een rolletje tekst uit het doosje. Er stond op ‘Begin elke ochtend met de draai die je gaat vinden in je dag’. Een moeilijke.

M’n draai vinden naar geluk.

Ik ga er maar eens aan beginnen.  Liesbeth van Assche liesbethva@kpnplanet.nl

Puzzel 1 11 15

2

3

4

5

6

12

21

27

30

31

28 32

34

36

37 43

42 48

47

19 23

33

52

10 14

22

26

25 29

41

9

18

17

20

35

8

13

16

24

7

53

38

39

44

45

49

50 55

54

58

56

40 46

51 57

59

60

61

© www.puzzelpro.nl 35

2

61

50

14

60

10

48

15

32

18

Horizontaal: 1 ople end 6 geliefd 12 Ierland 13 riv. in Rusland 15 laaghar g 18 kampioen 20 Europeaan 21 bijbelse vrouw 23 commando 24 moerassig 26 rich ng 28 spraakorgaan 29 lang en smal 31 troep jachthonden 33 op de wijze van 34 Engelse tel 36 friet 38 ontvangkamer 41 in mindering gebracht 43 plat vaartuig 45 gevechtswagen 47 houten wig 49 gehoororgaan 51 soort hert 52 web 55 onwerkelijk 58 zoete lekkernij 59 slot 60 omslagrok 61 weegtoestel.

Ver caal: 2 buitenzitje 3 duivenhok 4 Griekse liefdesgod 5 nieuw (in samenst.) 7 Bijbelse priester 8 keuzelijst 9 riv. in Oostenrijk 10 medemens 11 uitgestrekt 14 deel v.e. fiets 16 voordat 17 teug 18 hartelijk 19 onheilsgodin 22 errore excepto 25 lijfeigene 26 knul 27 oliehoudend zaad 28 deel v.d. keel 30 zangstem 32 domkop 35 geslacht 36 bladzijde 37 voederbak 38 Indiaas gewaad 39 epiloog 40 welpenleidster 42 opschudding 44 als onder 46 ontkenning 48 bijgevolg 50 lisbloem 53 gevangenis 54 in werking 56 hok met gaas 57 takje.

Oplossing van de vorige puzzel: "Bladblazer" Winnaar: Mevr. M. Berendsen, Zieuwent.

Wilt u ook een leuke puzzelprijs winnen? Doe mee en stuur de oplossing vóór 31 januari 2022 op naar ons secretariaat: Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam o.v.v uw l­idnummer en Puzzel Wervelwind -2021-4.

wervelwind | 27

AANBIEDINGEN VOOR DE LEDEN Zorgboeken Stichting September:

Gratis e-book downloaden 20 Tips om beter te zitten Te downloaden via www.beterzitten.nl bovenaan rechts op de homepage.

Aanbiedingsprijs laatste exemplaren € 7,50

In Nederland zijn 1,2 miljoen mensen die last hebben van rugpijn, nekklachten en schouderklachten. Voor een deel veroorzaakt door een slechte ergonomische zithouding en een niet passende bureaustoel. Beterzitten wil je helpen zonder pijn te werken zodat je vitaal en duurzaam inzetbaar bent en blijft. Dit doen ze onder andere door het ontwikkelen en fabriceren van eigen private label bureaustoelen waaronder de ­bureaustoel Nuance speciaal voor vrouwen. Hun s­pecialiteit is het maken van bureaustoelen “op maat” voor mensen die niet op een standaard bureaustoel kunnen zitten.

Leo van Deursen

Robin McKenzie

HERNIA Bestelnr. ZB1

RUGPIJN Bestelnr. ZB2

Een steuntje in de rug door Leo van Deursen Bestelnr VD4

Behandel zelf je rug Bestelnr MK5

Behandel zelf je nek Bestelnr MK6

Winkelprijs € 15,95 Ledenprijs € 14,-

Winkelprijs € 17,95 Ledenprijs € 14,95

Stuart McGill

Elkhuijzen/Iprenburg Behandel uw eigen rugklachten Bestelnr. MG1

Winkelprijs € 34,95 Ledenprijs € 27,50

Rugpijn hernia en spit Bestelnr. EI7

Winkelprijs € 20,Ledenprijs € 14,95

Per zending zijn de verzendkosten bij: 1 ex. € 3,75, 2-3 ex. € 5,-, > 3 ex. € 7,50.

BESTELLEN: maak het totale bedrag, inclusief portokosten en onder vermelding van bestelnummers en uw lid­ nummer, over op rekening NL82 INGB 0000 5718 14 t.n.v. NVVR de Wervelkolom te Ridderkerk.

28 | wervelwind

SCHUIF EENS AAN BIJ EEN LOTGENOOT (inloopuur) De inloopuren bieden mensen met wervelkolom problemen de mogelijkheid te praten met ervaringsdeskundigen. Het gesprek richt zich op het verkrijgen van informatie en advies over rug- en/of nekklachten en de gevolgen daarvan voor het dagelijkse leven.

Tevens kunt u kennismaken met de patiëntenorganisatie en haar activiteiten.

Door de maatregelen genomen in het kader van het Corona-virus is het nog niet duidelijk wanneer we weer kunnen starten met diverse inlopen.

Kijk op onze website voor de actuele stand van zaken.

De locaties van de inloopuren zijn: ALKMAAR onder voorbehoud Bibliotheek de Mare, Laan van Straatsburg 2 Woensdag 1 december 2021 van 14.00-16.00 uur Woensdag 5 januari 2022 van 14.00-16.00 uur Woensdag 2 februari 202 van 14.00-16.00 uur Woensdag 2 maart 2022 van 14.00-16.00 uur

HOOFDDORP/HAARLEM ZUID onder voorbehoud Spaarneziekenhuis, Spaarnepoort 1 Hoofddorp (bij Patiëntenvoorlichting) Spaarne Gasthuis, Haarlem Zuid, Boerhavelaan 22 Haarlem Woensdag 24 november 2021 van 13.00-15.00 uur Haarlem Zuid Woensdag 26 januari 2022 van 13.00-15.00 uur Haarlem Zuid Woensdag 23 februari 2022 van 13.00-15.00 uur Hoofddorp Woensdag 23 maart 2022 van 13.00-15.00 uur Haarlem Zuid

BAKEL Nieuwe locatie en data nog niet bekend

HOUTEN Nieuwe locatie en data nog niet bekend

HELMOND Nieuwe locatie en data nog niet bekend

SCHIEDAM Franciscus Vlietland, Vlietlandplein 2, In de Nolet Hal (centrale hal) Donderdag van 10.00-12.00 uur

HENGELO ZGT Hengelo, Geerdinksweg 141, 7555 DL Hengelo, A Schweitzerzaal route 0.10 Maandag van 9.30-11.30 uur

ZAANDAM Zaans Medisch Centrum, Kon. Julianaplein 58, Zaandam, In de centrale hal Vrijdag van 14.00 tot 16.00 uur ZEVENAAR Locatie Rijnstate ziekenhuis Zevenaar, Hunneveldweg 14 Vrijdag van 14.00-16.00 uur ZWIJNDRECHT Albert Schweitzer ziekenhuis, locatie Zwijndrecht, Langeweg 336, in de centrale hal Woensdag van 10.00 tot 12.00 uur

VELP Locatie Rijnstate Velp, Kennedylaan 100, Biljoenzaal (bij hoofdingang) Dinsdag van 14.00-16.00 uur

wervelwind | 29

REGIOCONTACTPERSONEN

VERZOEK

Groningen

Zuid-Holland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Mw. M. Dielhof Nieuwerkerk a/d IJssel Telefoon: 088-07 07 282

Drente

Zeeland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Dhr. J.C. Janssen Vlissingen Telefoon: 088-07 07 286

Gelderland

Noord-Brabant

Dhr. J.H. van Rijsewijk Apeldoorn Telefoon: 088-07 07 272

Dhr. E. v. Melis Bakel Telefoon: 088-07 07 290

Utrecht

Mw. L. van Dongen Etten-Leur Telefoon: 088-07 07 294

Mw. M. Steehouder Houten Telefoon: 088-07 07 278

“Wij verzoeken u dringend de vrijwilligers na 19.00 uur en in het weekend niet te bellen.”

GEZOCHT! Regiocontactpersonen of vrijwilligers in o.a. · Friesland · Drenthe · Noord-Holland · Flevoland/IJsselmeerpolders · Limburg

Noord-Holland Mw. C. Companje Zaandam Telefoon: 088-07 07 260

ADRESSEN Wervelwind Redactie: p/a secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam E-mail: wervelwind@nvvr.nl Internet-adres: www.ruginfo.nl

Ledenadministratie: NVVR ‘de Wervelkolom’ Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam 088-07 07 230 E-mail: ledenadministratie@nvvr.nl PR en Voorlichting: E-mail: pr@nvvr.nl Moderator Facebook: Dhr. J. van Rijsewijk moderator@nvvr.nl Moderator Twitter: Mevr. W. Oeij twitter.com/Wervelkolom

Inzenden van Kopij Bijdragen kunnen gezonden worden naar: redactie Wervelwind, p/a Secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam, email: wervelwind@nvvr.nl De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redigeren of in te korten of niet te plaatsen. Inzenders mogen de plaatsing van een geredigeerde of ingekorte bijdrage weigeren. Het besluit om een bericht niet te plaatsen is een exclusief recht van de redactie. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de NVVR ‘de Wervelkolom’ draagt op geen enkele wijze verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behandelingen, geneesmiddelen, hulpmiddelen, medicijnen etc. in de door inzenders opgestelde bijdragen.

Tevens is de NVVR ‘de Wervelkolom’ niet aanspra-

30 | wervelwind

kelijk voor de inhoud van de advertenties en/of de aanschaf of het gebruik van de daarin aangeboden producten of diensten.

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de NVVR ‘de Wervelkolom’.

Weigeren advertenties De redactie en Vereniging behouden zich nadrukkelijk het recht voor de plaatsing van een of meerdere advertenties, zowel in het ledenblad als op haar site, zonder opgaaf van redenen te weigeren.

Wilt u ook een 'steuntje in de rug' zijn?

In verband met de ontstane vacatures in ons bestuur zijn wij op zoek naar een tweetal ­enthousiaste en betrokken personen, om mee te gaan draaien in ons bestuur.

Momenteel is o.a. de functie van secretaris vacant. Lijkt dit iets voor u of jou?

Stuur dan een e-mail naar: secretariaat@nvvr.nl Ook als bestuurslid kunt u een steuntje in de rug zijn voor anderen.

Wilt u eerst informatie?

Bel of mail dan naar: voorzitter@nvvr.nl – telefoon: 088-0707 210

Met uw ervaringen als een persoon met rug- en/of nekklachten kunt u als vrijwilliger ook een 'steuntje in de rug' zijn voor een ander.

Door als ervaringsdeskundige uw bijdrage te leveren om medewerker te worden bij een inloopuur in een ziekenhuis, of medewerker bij de 088 infolijn Wervelkolom of meewerken in de Werkgroep PR & Voorlichting, of medewerker bij bemensen van onze stand op infomarkten en beurzen.

Wij vragen: - vaardigheid om goed samen te kunnen werken - achter de doelstelling van de vereniging staan - inzet: het de moeite waard vinden om tijd te steken in de vereniging - bereidheid tot het volgen van een training Wij bieden: - leuke en interessante bezigheden - begeleiding tijdens inwerkperiode - trainingsmogelijkheden - reis- en onkostenvergoeding Bent u geïnteresseerd, heeft u tijd over en zin in een nieuwe uitdaging, of wilt u eerst meer informatie?

Mail naar: secretariaat@nvvr.nl

wervelwind | 31

Zo goed heeft u nog nóóit gezeten!

Voor iedereen die weleens last heeft van de rug en/of niet meer gemakkelijk uit een stoel komt!

Kies voor Fitform, want bij ons vindt u de allerbeste stoelen van Nederland.

Onze Fitform-fauteuils worden namelijk exact op uw lichaamsmaat gemaakt. Niet in S-M-L of XL, maar op de centimeter nauwkeurig. Dat zit pas écht als gegoten.

In uw eigen Fitform-fauteuil op maat kunt u heerlijk zitten, relaxen, liggen en gemakkelijk weer opstaan. Met minimale belasting op uw rug, want Fitform-fauteuils voldoen aan alle wetenschappelijk vastgestelde eisen voor gezond en ergonomisch verantwoord zitcomfort.

Fitform is een Nederlands kwaliteitsproduct en wordt u van harte aanbevolen door fysio- en ergotherapeuten en meer dan 50.000 tevreden be’zitters. Fitform-fauteuils dragen het AGR keurmerk en zijn officieel erkend door de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten NVVR De Wervelkolom.

Meer weten over gezond zitten? Bezoek onze website www.fitform.nl.

Knip nu de waardebon uit en bezoek één van onze dealers deze week nog!

Fitform-fauteuils beschikken over het AGR Keurmerk voor rugvriendelijke producten. www.agr-ev.de Fitform is een merk van Wellco International BV, Tel: 088 - 33 88 88, www.fitform.nl

Waardebon Bij aanschaf van een Fitformfauteuil uit de Wellnesscollectie ontvang ik

gratis een luxe stoelaccessoire naar keuze t.w.v max.

€ 425,-

Geldig op vertoon van uw NVVR ledenpas, niet geldig in combinatie met andere acties/kortingen.