Nivon - Toorts - Herfst 2020

s e i z o e n , n i e u we k an sen

Nieu w

Herfst 2020

John Huige

Regieteam in actie:

over circulaire economie

nadruk op wat wél kan

2

TOORTS

Column

Tegen de sloop

S

OLIDARITEIT. Zo, het hoge woord is er uit. Met hoofdletters. Waar kennen we het van? Ja, van het Solidariteitslied: “Voorwaarts en niet vergeten, de solidariteit…” Hoe lang geleden klonk dit? Wat mij betreft is het begrip vandaag even actueel als in het jaar dat wij met gebalde vuist scandeerden “Hun strijd, onze strijd – internationááále solidariteit!” Het grijpt terug naar Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap. Alleen noemen we het nu sociale cohesie, saamhorigheid, verbondenheid. Solidariteit is afgeleid van het Latijnse woord ‘solidus’, dat ‘dicht’, ‘stevig’, ‘degelijk’ betekent. Het werkwoord is ‘solidare’ = samenvoegen, versterken. Een vakbondsman noemde solidariteit daarom ooit “het cement van de samenleving”. Dus datgene wat ons verbindt, bij elkaar houdt. Solidariteit lijkt een vergeten woord, schreef de Utrechtse hoog­ leraar Trudie Knijn. Het begrip wordt volgens haar vooral geassocieerd met linkse hobby’s uit de jaren ’70 van de vorige eeuw; van mensen die gastarbeiders en arme buurtbewoners activeerden, sociaal ondersteunden en met hen samen optrokken in protest. Heel herkenbaar. Ik stond erbij in de Rotterdamse volks­ wijk Oude Westen en schreef erover. Geëngageerde journalistiek. Knijn: “Dat solidariteit uit het Nederlandse vocabulaire is verdwenen, wil niet zeggen dat het niet meer bestaat. Het is niet weg. Tien­ duizenden brengen het in praktijk. Denk aan de Voedselbank, Vluchtelingenwerk, taalonderwijs, mantelzorg. De Voedselbank was al jaren actief voordat de regering het probleem van extreme armoede wilde erkennen. We doen het omdat het nodig is.” We doen het als vrijwilligers. En waarom vinden we het nodig? Omdat er een overheid is die zich van het collectief afwendt. Een overheid die de burger als klant ziet, als consument die zich via de markt een product ― zoals gezondheidszorg en een huis — moet verwerven.

John Huige, van 1988 tot ’97 directeur van Nivon, betoogt in een interview in deze Toorts: ”We moeten af van deze foute neoliberale prikkels waardoor we steeds schever zijn gaan groeien. Terug naar het gemeenschapsdenken dat vroeger ook sterk in het Nivon zat.” Huige schreef aan het begin van de coronacrisis een klein manifest. Ik citeer: “Zoals tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt ook nu al nagedacht over het soort maatschappij en het soort economie voor na de coronacrisis, en na de diepe recessie die hier op volgt. Voor velen zal de coronacrisis een vertrekpunt zijn om de toekomst opnieuw voor te stellen. Dat kan in een aangepaste versie van de huidige sloopeconomie, sloop van Aarde, sloop van mensen. We kunnen en moeten nu stappen zetten.” Het Kamerlid Sadet Karabulut legde in de Koos Vorrinklezing een zelfde accent: “Laten we de coronacrisis aangrijpen voor een transitie naar een eerlijke en duurzame economie met groene banen en een betaalbaar huis voor iedereen. Klimaatpolitiek moet hand in hand gaan met bestrijding van ongelijkheid en democratisering van de economie.” Leven in plaats van overleven. Nivon staat volgens zijn eigen statuten voor “een democratischsocialistische maatschappij, gebaseerd op vrijheid, gerechtigheid en gemeenschapszin.” We zijn verbonden met de Internationale Natuurvrienden. Binnen deze massabeweging wordt Solidariteit met een hoofdletter geschreven. Hallo Nivonners, doen we mee? Solidair zijn, in woorden en vooral in daden, daar zijn we voor opgericht!•

Nivonraad: 24 oktober

Nivon in ’t nieuws

De Nivonraad moest dit jaar enkele keren worden uitgesteld wegens de coronoacrisis. Er is nu een nieuwe datum: zaterdag 24 oktober. Als alles meezit zal de algemene vergadering plaatsvinden op een ruime externe locatie waar de afgevaardigden en belangstellenden voldoende afstand van elkaar kunnen houden. De plaats is nu nog niet bekend.

De Natuurvrienden Fiets- en Wandel­ gids kreeg veel media-aandacht. Een uitgebreid interview met initiatief­ nemer Magda Vodde stond in het Noordhollands Dagblad, PLUS maga­ zine en MAX magazine. Nivon wordt getipt in de nieuwsbrief van Bever; er verscheen een verhaal over fietsen en overnachten bij Banjaert in Kekmama Magazine; Het Hunehuis kwam voorbij op SBS6; De Grutto kreeg aandacht in Hof van Delfland.•

Afhankelijk van de omstandigheden zal mogelijk toch een virtuele Nivonraad worden georganiseerd. Hiervoor zullen dan speciale technische voorzieningen worden getroffen die een goede discussie en besluitvorming mogelijk maken. Eind september wordt hierover een knoop doorgehakt. De vergaderstukken zijn te lezen op de Nivon kaderwebsite: kader.nivon.nl Klik op > Vereniging > Nivonraad. Jaarverslagen en financiële stukken zijn nu al beschikbaar.•

– voorzitter Centraal Bestuur

Geen Vrouwen­cursus­ week De werkgroep VCW heeft definitief besloten in 2020 geen Vrouwencursus­ weken te houden. De nog steeds geldende coronarichtlijnen maken de week te moeilijk realiseerbaar. De werkgroep komt eind dit jaar bijeen om het thema voor 2021 voor te bereiden. De cursusweken worden dan alsnog in Het Hunehuis gehouden.•

Rectificatie Er is een foutje geslopen in de foto­pagina van de zomereditie van de Toorts. De achternaam van Spring-vrijwilliger Karin is Sant, niet Smit.•

TOORTS

3

Inhoud Herfst 2020

4

6

9

Afstand houden: kijken naar wat wél kan

‘Mensen, pak die markt terug!’

Helpende handen altijd welkom

12

14

18

Nieuwe ecohuisjes

Eikhold als ‘leerbedrijf’

21

22

NivonJong: weg in eigen land

Winterreizen

Hoe wij natuurvrienden werden

En verder

Activiteiten

8 Vrijwilliger in de spotlight 8 Groen traineeship 10 Terugblik corona 20 Internationaal 31 Leg een link

27 September 28 Oktober 29 November 30 December

4

TOORTS

Interview

Regieteam in actie

Ineens was het stil. Alle natuurvriendenhuizen sloten de deuren en we zaten allemaal thuis. Dat was half maart en een periode van nietsdoen volgde voor velen van ons. Maar voor Marieke, Céline, Iris, Carla en Herbert was dat niet voor lang. Want het Landelijk Bureau en het Centraal Bestuur moesten anticiperen op een geheel nieuwe, onbekende crisissituatie.

1,5 MET

Tekst: Jet Kooderings

‘Belangrijkste regel: houd rekening met elkaar’

waardoor de lijntjes heel kort waren. Ieder lid van het team had een aantal adviseurs dat als gesprekspartner functioneerde. ,,Ik had Herman van De Bosbeek, Hanneke van Banjaert en Dannie van het Koos Vorrinkhuis. Het was heel prettig om met deze secondanten te kunnen overleggen.” aldus Marieke.

Protocollen

U AN D H O E R AF ST

Er kwam veel op het regieteam af, soms was het een behoorlijke rollercoaster. Hadden ze net een aantal richtlijnen bedacht naar aanleiding van de overheidsinstructies en dan versoepelden de regels weer. “Er kwamen veel vragen vanuit de accommodaties. We hadden de opdracht om met álles rekening te houden: de RIVM-richtlijnen, de eisen en uitzonderingen van verschillende veiligheidsregio’s en natuurlijk de vrijwilligers zelf.” zegt Iris.

Er was voortdurend overleg nodig, vooral tussen vrijwilligers onderling. Maar ze konden elkaar niet ontmoeten. Het regieteam vormde een brug tussen hen. Als eerste werd er een enquête gehouden onder alle beheercommissies van de huizen, waarop zij bijna allemaal hebben gereageerd, de meeste zelfs zeer gedetailleerd. ,,Het was verrassend dat iedereen met ongeveer dezelfde oplossingen kwam, zoals per huishouden één douche en toilet toekennen, precies genoeg stoelen neerzetten en keuken­ gebruik via een intekenrooster.” licht Marieke toe.

E

r moest een team komen dat zich buigt over de te nemen maatregelen bij de sluiting en heropening van de Nivonaccommodaties. En dat betekende hard werken voor het vijftal dat dit regieteam vormde. “Dit was volkomen nieuw, het duurde best even voor we goed konden reageren,” zegt communicatie­adviseur Iris Vermaas. “Maar er moesten wel in korte tijd veel beslissingen worden genomen. Dat was de reden om het regieteam op te richten.”

De lastigste vraag waarmee het regieteam zich bezighield was: Mogen we dit vragen van onze vrijwilligers? Vaak behoren ze zelf tot een risicogroep. Mogen we ze wel extra belasten? De beslissing om weer mee te gaan draaien is bij de vrijwilligers zelf neergelegd en er was maar een klein percentage dat zei het niet aan te durven.

,,Ik heb ja gezegd onder voorwaarden. Als het me te veel werd wilde ik ermee kunnen stoppen,” vertelt Marieke Sieslieng. Half april werd zij benaderd met de vraag of ze in het regieteam wilde stappen. Van stoppen was gelukkig geen sprake, integendeel, de opdracht was Marieke op het lijf geschreven. ,,Ik vind het heerlijk om op dit niveau bezig te zijn en met dit soort zaken mee te denken. Beleid vormen ligt me wel.” zegt Marieke. Een team van vijf mensen bleek ideaal om snel te kunnen overleggen en dat gebeurde iedere week. Dit digitale overleg vond altijd plaats na de vergadering van het Centraal Bestuur,

Afstand in de gemeenschappelijke keuken

TOORTS

5

Interview Al met al heeft het veel tijd gekost om nieuwe protocollen te maken, zelfs zoveel tijd dat Marieke er vrij voor heeft genomen van haar werk. ,,We hebben ons erop verkeken hoeveel werk we eraan zou hebben. Daarom hebben we onlangs Gerard de Jager als zesde lid toegevoegd aan het regieteam.” Het was nog niet zo gemakkelijk om te bedenken aan welke protocollen de natuurvriendenhuizen zich moesten houden, omdat niet duidelijk was tot welke branche ze behoren. Dus zijn er richtlijnen bedacht, gebaseerd op wat het RIVM voorschreef aan verplichte zaken en als suggestie gaf voor bepaalde situaties. De ‘anderhalve meter-natuurvriendenhuizen’ zoals die er nu zijn, zijn daaruit voortgekomen. ,,Houd rekening met elkaar, dat is de belangrijkste regel.” geeft Marieke aan. Daarnaast wil Nivon niet de nadruk leggen op wat niet kan, maar juist op wat er allemaal wel mogelijk is. Openheid en gastvrijheid voor gasten staan hoog in het vaandel.

Bij Banjaert zijn plastic schermen geplaatst

Maar niet alleen de richtlijnen van het RIVM bepaalden of een huis weer open mocht. De 25 verschillende veiligheidsregio’s hadden allemaal hun eigen verordening en vroegen allemaal weer andere en extra maatregelen. Daardoor kon het bijvoorbeeld gebeuren dat Banjaert weer open was en Het Zeehuis nog niet, terwijl die toch relatief bij elkaar in de buurt liggen. ,,Maar binnen de huizen krijgen de gasten met vergelijkbare situaties te maken, dat is belangrijk in deze tijd.” zegt Marieke.

In Den Broam loopt het tot nu toe eigenlijk heel goed. ,,We zijn een klein huis en iedereen houdt zich aan de regels, zoals afstand houden en handen desinfecteren,” vertelt Corina, die samen met Hans huiswacht is net nadat het huis weer is open gegaan. De gasten vinden het wel prettig dat ze een eigen tafel hebben en in de keuken wordt rekening met elkaar gehouden. Alleen loopt het nog niet helemaal wat betreft het gesealde pakket met beddengoed: niet iedereen heeft door wat daarvan de bedoeling is. In De Bosbeek, een veel groter huis, worden de regels ook goed in acht genomen. ,,Iedereen is heel attent en soms is het even wennen. Maar de regels verbroederen wel en de gasten houden zich aan de uitgezette routes,” aldus Lenie, die samen met Dick een weekje huiswacht is in De Bosbeek. Heel spannend is de vraag hoe het leven er na 1 september uit zal zien, welke maatregelen gehandhaafd worden en wat er mag worden aangepast.•

Binnen het regieteam had iedereen zijn eigen ‘taak’: Afstand tot balie in Het Zeehuis

D E N AU B

Wat is iedereen blij dat alle natuurvriendenhuizen en de kampeer­ terreinen weer open zijn. Nu het sanitair weer gebruikt mag worden loopt het storm op de kampeerterreinen, de Gele Anemoon bijvoorbeeld is helemaal vol. Ook voor de natuurvriendenhuizen is veel belangstelling. Omdat er minder mensen kunnen komen is dat nog wel een heel georganiseer. Alle maatregelen moeten uiteraard in acht worden genomen. Van de gasten wordt verwacht dat ze de regels respecteren, de vrijwilligers hoeven niet voor politieagent te spelen. Wat er nu nodig is, is een stabiele periode waarin iedereen kan ervaren hoe het gaat met de anderhalve meter-natuurvrienden­ huizen. Of er niet te veel van de vrijwilligers wordt gevraagd en vooral of de bedachte maatregelen in de praktijk kunnen worden toegepast en nageleefd. “Binnen Nivon heeft iedereen eigenlijk heel veel autonomie.” zegt Iris. “Het is moeilijk om dan ineens als regieteam te zeggen: ‘Zo moet het.’ Maar ja, soms ‘moeten’ dingen inderdaad. Zoals het afstand houden, een beperkt aantal gasten kunnen ontvangen en eigen sanitair toebedelen.”

– Céline Steenbergen (projectleider NivonJong), Activiteiten – Iris Vermaas (communicatieadviseur), Communicatie – Herbert Boerendonk (Centraal Bestuur, Bestuurscommissie Accommodaties), Verbinding tussen accommodaties en afdelingen

– Carla Alma (aspirant-lid Centraal Bestuur), Bestuurlijke ervaring – Gerard de Jager (oud-lid Centraal Bestuur en klachtencoördinator), Klachtencoördinatie – Marieke Sieslieng (secretaris beheer­ commissie ABK-huis/ Het Hallse Hull), Ervaren BHC-bestuurder

6

TOORTS

Interview

“Mensen, pak de markt terug!”

Tekst: Henk Schaaf Foto's: Maartje Gerritsen

John Huige: pleidooi voor circulaire economie

De coronacrisis pleegt een zware aanslag op ons dagelijks leven en de economie. Maar ze biedt ook kansen. John Huige, oud-directeur van Nivon, denkt dat dit een vertrekpunt kan zijn om de wereld om te vormen: van een “sloopmaatschappij” - waarin groei en marktdenken centraal staan naar een solidaire en houdbare samenleving. Ruim voordat we met het Covid-19-virus werden geconfronteerd schreef je een e-book, ‘Stammenstrijd of sociale actie’. Je pleit daarin voor een duurzame economie, voor een overheid die burgers serieus neemt. “Ik wilde iets melden over het maatschappelijke systeem. Hoe komt het dat mensen zich afzetten tegen anderen? Dat zij in een situatie raken dat alleen hun eigen waarheid telt en zij niet meer in debat gaan? Hoe komt het dat mensen geen vertrouwen meer hebben in de overheid? Dat de economie niet in staat is tot een eerlijker inkomensverdeling te komen? Ik dacht: ‘Daar schrijf ik een klein essay over.’ Uiteindelijk werden het 92 bladzijden.” Op een bijeenkomst van oud-Nivonbestuurders, begin 2020, sprak je over regionale binding. En probeer zó vanaf de onderkant… “… Ideeën uit te voeren. Met betrokken mensen die niet meteen te horen krijgen dat wat zij willen niet zou kloppen. Als burgers samen iets willen ondernemen, moet de overheid dat ook faciliteren. Ik laat mensen praten over politieke en economische vraagstukken. Dan krijg je frissere ingevingen dan wanneer dat vanuit ambtenaren en wethouders komt. En daar kiezen we het beste uit. Een voorbeeld: Hoe zorgen we dat een boer zijn producten dichtbij kan afzetten, waar kunnen we spullen kopen die lokaal worden gemaakt? Dat is

misschien lastig te organiseren, maar je kunt het wel stimuleren. Een bio-markt. Winkeliers die zaken onderling regelen. Minder kosten. Minder verspilling. Dat bevordert de plaatselijke circulaire economie.” Waardoor niet iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden. “Een systeem waarbij mensen met elkaar kijken naar mogelijkheden. Iemand houdt er een inleiding over. Dat kan interactief, met een website of app-groep, en waaiert uit. Een van mijn creatieve vrienden heeft een groepsspel gemaakt. Aan verschillende tafels bespreek je diverse items: energie, volkshuisvesting, voedselverspilling, discrimi­ natie. Die wissel je plenair uit. Je draait het probleem rond, waardoor je nieuwe ingangen gaat zien. Energietransitie wil je gezamenlijk aanpakken? Maar de commu­ nicatie daarover is een andere kwestie. Oké, dan gaan we dat afzonderlijk behandelen. Zo zet je maatschappelijke kwesties gestructureerd op de agenda. De bedenkers worden uiteraard betrokken bij de uitwerking.”

‘We kunnen geen wereldproblemen oplossen, maar wel met kleine stapjes in Nederland iets verbeteren’

TOORTS

7

Interview We zetten toch al stappen naar een betere toekomst? “De vraag is of dat ook het systeem verandert. Zodra een onder­ neming niet meer groeit zullen aandeelhouders hun aandeel dumpen. Banken verdienen het meest aan groei. Ze moeten genoegen durven nemen met minder rendement. Pas dán is er sprake van een omslag. Laat de staat weer een nationaal zieken­ fonds opzetten. Woningbouwcorporaties moesten zo nodig voor de markt werken. Universiteiten worden betaald op het aantal studenten dat ze succesvol afleveren, niet op de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Als ze teruggaan naar hun oorspronkelijke taak voeren we een systeemverandering door.

Veranderen we daar de wereld mee? “Je krijgt de kans problemen op een andere manier op te lossen. Dit neemt al hand over hand toe. Het wordt urgent. We zien dat het klimaat rare dingen doet. We zien een verharding in de omgang tussen mensen. Laten we gezamenlijk onze zorgen aan­ pakken. We kunnen er geen wereldproblemen mee oplossen, we kunnen er Trump niet mee bijsturen, maar wel met kleine stapjes in Nederland iets verbeteren.”

Controle, geen compassie Burgers en overheid vertrouwen elkaar niet. “Er is een controlerende overheid en geen compassie-overheid meer. De ruimte om creatief te handelen is te klein. Alles moet worden nagetrokken. Dat gebeurt zó streng dat mensen als fraudeur worden aangemerkt als ze een week te laat een formu­ liertje inleveren. Het hele verhaal van de toeslagen… Dat is het gevolg van het neoliberalisme dat in de jaren ’80 en ’90 is opge­ komen. De overheid wilde efficiënter optreden. Burgers werden klanten. Ambtenaren kregen targets voorgeschoteld… Wiebes, Hoekstra en Rutte zeggen dat de economie moet blijven groeien om het klimaat te verbeteren. Dat kan niet! Je kunt groeien door meer windmolens, nieuwe transportsystemen, door beter onderwijs. Maar dan moet je elders ontgroeien. Denk aan de frisdrankindustrie, kleding, vliegreizen. Plastic en kartonnen verpakkingen. Als je daar anders mee omgaat, kun je 60 procent minder gebruiken.” Greta Thunberg verweet politici alleen maar bezig te zijn met cijfers en groei. “Je kunt niet zonder cijfers, maar wie alleen bezig is met groei moet zich kapot schamen. Ik kan me niet voorstellen dat reis­ bureaus maar verre vliegvakanties blijven aanbieden. Belachelijk, cruises tot naar Antarctica. This is where we draw the line. Een beetje meer blik verzamelen, een beetje meer circulair, een beetje minder stikstof, dat verandert het systeem niet. We moeten een kantelpunt bereiken. Door corona veroorzaken we minder vervuiling. Maar als we een paar jaar zonder grote klimaatchaos beleven, zakt de aandacht en urgentie weer weg.” Een groot aantal organisaties (Nivon was er één van) heeft de Tweede Kamer een manifest overhandigd om de ecologische voetafdruk te verminderen. “We moeten er nu een vervolg aan geven. Alle deelnemende organisaties vertegenwoordigen tezamen vier miljoen leden. Het verminderen van de voetafdruk blijft een belangrijk punt. We hebben contact met de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid om tot een concreet programma komen. Langzamerhand beginnen politieke partijen hun verkiezingsprogramma te schrijven. Het lijkt me belangrijk nu actie te ondernemen.”

‘We moeten af van de neoliberale prikkels waardoor we steeds schever groeien’ We moeten af van de wvwels waardoor we steeds schever groeien. Bange neoliberale economen denken dat de over­ heid geen waarde kan scheppen. Mensen, neem de markt terug en ga het zelf doen. Gemeenschapsdenken zat vroeger ook sterk in het Nivon. Door de individualisering raakte het groepsdenken uit beeld. Bij samen doen willen mensen ook een eigen inbreng hebben.” Hoe kunnen we dat bij Nivon invullen? “Actieve afdelingen kunnen maatschappelijke programma’s opzet­ ten. Stel vragen, praat erover hoe het anders kan. In debat, lezingen, workshops. Het gebeurt al in Arnhem, Rotterdam en ook elders. Maar we mogen best harder duwen. Kijk wat je kunt betekenen voor de lokale economie waar je als afdeling of natuurvriendenhuis deel van uitmaakt. Breng groepen bij elkaar en bespreek je ideeën. Neem de ecologische voetafdruk als uitgangspunt. Dat sluit aan bij wandelen, fietsen, bij het bevorderen van de circulaire economie. Het gaat erom invloed uit te oefenen op dingen die in je eigen omgeving gebeuren, zonder dat het partijpolitiek is. Je moet ook met mensen die de markt omarmen in dialoog blijven. De markt is geen duivel, we moeten alleen organiseren dat ze niet alle vrijheid pakt. Zelfs het bedrijfsleven vraagt: ‘Geef maar aan waar we moeten stoppen’. De winstgevendheid wordt niet minder, eerder meer. En het wordt ook niet minder als je extra zorgt voor de natuur.” Je noemde jezelf in je toespraak in het Koos Vorrinkhuis een optimist. “Je moet ten principale optimist zijn. Optimistisch zijn wil zeggen dat je blijft roepen: ‘Het kán en móet anders.’ Ik bedenk steeds nieuwe dingen. Als ik die ideeën niet meer zou hebben, moet ik maar in het bejaardenhuis.”•

John Huige (75), politiek econoom. Van 1988 tot ’97 was hij directeur van Nivon Natuurvrienden. Hij is lid van het Platform Duurzame Solidaire Economie en schreef boeken, waaronder recent ’Stammenstrijd of sociale actie’, over de noodzaak om het marktdenken terug te dringen en het gemeenschapsdenken weer voorop te stellen.

8

TOORTS

Uit de vereniging

Tekst: Jet Kooderings

Vrijwilliger in de spotlight

Wie? Anne van der Velden (28)

ze als 9-jarige mee naar activiteiten en natuurvriendenhuizen. De gewoonte ont­ stond om ’s zomers naar een trefkamp te gaan. Dat was handig, de kinderen trokken daar veel samen op, waardoor de ouders de handen wat meer vrij hadden. Veel vriendschappen voor het leven zijn daar ontstaan. Met vriendinnetjes sprak ze af om naar een JUMP zomerkamp te gaan. ,,Dat was ieder jaar weer spannend. Zodra de Toorts uitkwam met het aanbod van de nieuwe zomerkampen schreven we ons in en dan moesten we afwachten of het lukte”, herinnert Anne zich. Haar zomerva­ kanties waren dus altijd vol Nivon. En ook tussendoor ging ze vaak met haar moeder naar een natuurvriendenhuis. Nog steeds worden familiefeesten en vriendenbijeen­ komsten in een Nivonhuis gehouden.

‘Bij Nivon ontstaan vriendschappen voor het leven’

Happy place Zodra ze achttien was, werd Anne bege­ leider bij JUMP. Dat heeft ze nu negen keer gedaan. Ze was zes jaar actief in de werkgroep, de laatste drie jaar als voor­ zitter. Daarbij hield ze zich bezig met het voortbestaan van JUMP; de relaties met andere werkgroepen en de samenstelling van de begeleidingsteams. ,,We hebben vijf zomerkampen per jaar voor vijf verschil­ lende leeftijdsgroepen. Jump is echt een happy place, altijd meteen vertrouwd voor iedereen. Je hebt een vakantieweek met een team en dat is meer dan leuk. Na afloop heb je een voldaan gevoel, iedereen heeft zijn best gedaan en je hebt echte vrienden gemaakt. Zo voelt dat, ook al zie je elkaar nooit meer. Maar je zit met elkaar in een bubble. Iedereen zet zich helemaal in”. Deze zomer gaat Anne voor de tiende keer mee als bege­ leider, een mooie afronding want als ze 30 jaar is mag ze niet meer.

Zolang ze zich kan herinneren bracht Anne de zomervakanties door in Nivonverband. Haar moeder werkte op het Landelijk Bureau en was verantwoordelijk voor accomodaties en vrijwilligers. Zo kwam

NivonJong Begin februari 2018 is NivonJong nieuw leven ingeblazen. Anne was mede-oprichter: samen met een groep van ongeveer acht mensen heeft ze de draad opgepakt

Nivon     Groen Traineeship

uit een groene organisatie ca. 1 dag per week aan de slag met een project. Zes natuurorganisaties (Natuurmonumenten, Milieudefensie, Soorten NL, De Land­ schappen, VBNE, IVN Natuureducatie) initiëren het als proeftuin binnen het programma Maatschappelijke Diensttijd (MDT) van de Rijksoverheid.

Wat? Nivonner in hart en nieren Voor Anne van der Velden is een leven zonder Nivon ondenkbaar. Sinds ze fulltime werkt (als online redacteur bij BNNVARA) is daar wel wat verandering in gekomen, maar nog steeds bestaat een groot deel van haar sociale leven uit Nivonners. Ze is Nivonlid vanaf haar zevende jaar; jarenlang begeleider en werkgroeplid/voorzitter van JUMP zomerkampen en mede-oprichter van NivonJong. Nivon is haar basis, het heeft haar levensvisie gevormd. ,,Het is mijn toevluchtsoord voor alles waar ik van weg wil zijn.”

Nivon is gekozen als kernpartner voor het Groen Traineeship 2021-2022. Het Groen Traineeship richt zich op jongeren. Het zet duurzame doelen om in daden en bestaat uit verschillende projecten die deze (kern) partners organiseren en begeleiden. Jonge­ ren tussen de 16 en 30 jaar zetten zich vrij­ willig in voor natuur en milieu in Nederland. Tijdens het Groen Traineeship gaan zij met een 12-koppig team én met professionals

Voor het partnerschap loopt nu een aanvraag bij het Ministerie VWS. Dit najaar horen we of die gehonoreerd wordt. Céline Steenbergen (projectleider NivonJong) zal

van wat ooit ‘Nivon Jeugd en Jongeren’ heette. Op dit moment is ze er niet meer bij betrokken, maar Nivon blijft, omdat het past bij haar levensvisie en toekomst­ verwachtingen. ,,Nivon is een onderdeel van mijn leven, omdat ik me er thuis voel en omdat het unieke factoren heeft. Het moet er straks ook nog zijn voor mijn kinderen, later wil ik huiswacht kunnen zijn met mijn moeder”. Toekomst Maar dat er dingen moeten veranderen, daarvan is Anne wel overtuigd. ,,In het verleden zijn kansen onbenut gelaten, maar de maatschappij heeft Nivon nodig. Het is een organisatie van gelijkgestemden, we willen allemaal de natuur voelen, beleven en er in ontspannen. We moeten dat goed aanpakken om tot een omslag te komen. Nivon moet een merknaam worden, een leidende functie krijgen, want ik vind het een goed product. Jongeren willen echt niet met de bezem door Nivon gaan, maar het is belangrijk dat ze zich welkom voelen binnen de accommodaties, de afdelingen en de reisgroepen. Dat kan nu allemaal wel iets beter. Maar hoe dan ook, ik vind dat Nivon voor altijd moet blijven bestaan”.

In deze rubriek zetten we elke keer een Nivon-vrijwilliger in het zonnetje. Wil je iemand aanmelden? Mail een korte toe­ lichting naar toorts@nivon.nl•

in dat geval projectleider worden voor het Groen Traineeship. Wordt vervolgd dus!

Meer info: groentraineeship.nl•

TOORTS

9

Uit de vereniging

Vrijwilligers gezocht! Dankzij de inzet van veel betrokken vrijwilligers kan Nivon mooie activiteiten en accommodaties aanbieden. Bijna altijd zijn er meer helpende handen welkom, bij een lokale afdeling, accommodatie of werkgroep. Als jij je ook actief wilt inzetten voor de vereniging, dan ben je van harte welkom.

wachten we beschikbaarheid voor enkele (zelf te kiezen) weken per jaar. Meer info: Marijke Duysens, chw.eikhold@nivon.nl

Koos Vorrinkhuis Wij zoeken twee nieuwe aanmeld­ secretarissen. Het aanmeldsecretariaat is het ‘boekingskantoor’ voor het huis: beheer van de reserveringen, eerste contact met de gasten. Je hebt regel­matig contact met de huiswachten om alle gemaakte afspra­ ken door te nemen en op vragen antwoord te geven. Nieuwe krachten worden goed ingewerkt en er is een landelijk netwerk van AMS’en die je kunnen bijstaan. Meer info: Meia van Houten, 088-0990983

Allardsoog Allardsoog is coronaproof en gevestigd in een ruim opgezette voormalige Huis­ houdschool op het drieprovinciënpunt van Gr-Fr-Dr. Er zijn verschillende zalen en totaal 60 bedden. Woon je maximaal 100 km verwijderd dan zou het fijn zijn als we je als nieuwe huiswacht kunnen begroeten. Meer info: allardsoog.nivon.nl of cvw.allardsoog@nivon.nl

Extra handen zijn momenteel erg welkom bij: ABK-huis / Het Hallse Hull Het ABK-huis en kampeerterrein Het Hallse Hull zoeken nieuwe huis- en terreinwachten en klusjesmensen. Huiswachten draaien – in koppels van twee - diensten van een week­ end, midweek of week. Tijdens de diensten heb je een eigen woonruimte. Voor groenen techniekklussen willen we meer mensen - uit de eigen regio - inzetten die door het jaar heen aan de slag gaan. Samenwerking, gezelligheid en ontmoeting!

over water bereikbaar. Het is een klein­ schalig huis, maar bewerkelijk (en bijzonder!) vanwege het schipperen. Verder op het terrein: twee blokhutten, vier trekkershutten, drie kampeerterreintjes (max. 20 tenten) en kanoverhuur. Wij kunnen voortdurend huiswachten en schippers gebruiken. Geen ervaring met schipperen? Bij belangstelling hiervoor trachten we je de vaarkunsten eigen te maken. Meer info: Evert Zoomer, 0181-621658 of e.zoomer@kpnmail.nl

De Bosbeek

Meer info: Hans Alink, secr.bosbeek@nivon.nl

De Kleine Rug De Kleine Rug, op een schiereiland aan de rand van de Hollandse Biesbosch, is alleen

Er is één openstaande positie in het super­ gezellige bestuur van Spring Reizen: die van PR-coordinator. Het is geen grote rol, wel een hele leuke, gericht op de zichtbaarheid vergroten van Spring. Het is fijn als iemand de totale promotie bewaakt en nieuwe initiatieven ontwikkelt zodat we nog slimmer kunnen promoten. Meer info: Famke Koolhof, spring.voorzitter@gmail.com

Werkgroep Sociale Groepsvakanties

Meer info: Frans Hijman, 06-37408827 of cvw.abk-hhh@nivon.nl

De Bosbeek zoekt kandidaten voor de functie van voorzitter en naar versterking voor het preventief-, herstel- en storings­ onderhoud van het huis. Voor het onderhoud van het bos is een aanvulling van onze bosploeg prettig en nieuwe huiswachten zijn altijd meer dan welkom.

Spring PR-co

Eikhold Wij zoeken een gastheer of -vrouw! Taken: ontvangst van de gasten, licht administratief werk en zorg voor een goede sfeer in huis. Tijdens de gastheer/vrouwweek krijg je een privé zit- en slaapkamer (de 'Koninginne­ kamer' waar Wilhelmina nog heeft gelo­ geerd, keuken en badkamer. Om affiniteit met het huis te krijgen en te houden, ver­

De werkgroep Sociale Groepsvakanties organiseert vakantieweken voor mensen voor wie vakantie vieren niet vanzelf­ sprekend is (statushouders, minima,..) . Diverse bestuursleden hebben na jaren trouwe dienst de wens om te stoppen en iets moois over te dragen. We zoeken een voorzitter, fondsenwerver, vrijwilligers­ coördinator en penningmeester. Wij zorgen voor een goede overdracht van geld, kennis en enthousiasme! Meer info: Doky Verhagen, vz@socialegroepsvakantie.nl•

10 TOORTS

Uit de vereniging

Corona – drie terugblikken Het zal niemand ontgaan zijn dat de coronacrisis veel invloed heeft op Nivon: activiteiten en reizen vielen stil, accommodaties moesten worden gesloten... Achter de schermen werd steeds hard doorgewerkt in deze onzekere tijd. Drie Nivonners blikken terug.

Het natuurvriendenhuis Net in de drukste tijd van activiteiten in en rondom De Bosbeek, is daar ineens corona. De handwerkweek gaat nog net door, dan opeens stopt alles. Wel lekker rustig. Ook de bergsportcursus in Arnhem en de jaarlijkse wandelweek in Frankrijk gaan niet door, een heel on­ werkelijke situatie. Maar er moet toch van alles gebeuren, daarom duurt de rust maar kort. De Bosbeek wordt wel bemand maar we besluiten toch de verwarming en het warmwatercircuit uit te zetten. We verwarmen het huiswachtenverblijf met een elektrisch kacheltje en voor het douchen schaffen we een elektrische boiler aan die we binnen een aantal weken al terug hebben verdiend. Er zijn rondom een natuurvriendenhuis altijd genoeg klusjes te doen. Deze periode niet met z’n allen, maar alleen of op afstand. Zo werden de kelder opgeknapt, de huis­ wachtenslaapkamer gewit, op het natuur­ kampeerterrein een schuilhut gebouwd en tal van andere klusjes gedaan.

De kanoreizen Eind vorig jaar richtte ik met een vriendin de werkgroep Treq Kanoreizen op en na een aantal weken hard werken konden we begin dit jaar twee kanoreizen naar Zweden presenteren. Vol enthousiasme begonnen we met deelnemers werven en de reizen gedetailleerder voorbereiden. Net als iedereen hadden we geen idee wat ons te wachten stond. De coronamaatregelen stapelden zich op en een onzekere tijd brak aan. Ikzelf had moeite om de zorgen los te laten en rustig af te wachten. Mijn gedachten gingen alle kanten op, het nieuws volgend en hopend dat de reizen in juli en augustus konden doorgaan. Maar plannen kunnen maken was er niet bij. Begin mei werd duidelijk dat de reis in juli niet door kon gaan, een emotioneel moment. We besloten de reis te verplaat­ sen naar september, in de hoop dat er dan voldoende maatregelen zouden zijn versoepeld. De deelnemers reageerden gelukkig begripvol. Een paar weken later annuleerde de treinreiswinkel de trein­ tickets voor de reis in augustus. Opnieuw viel een moeilijk besluit, dit keer om de reis naar volgend jaar te verplaatsen. De reis in september pasten we aan naar een

eigen vervoer reis. Ook stelden we een protocol op om de reis veilig te kunnen uitvoeren en hielden we de mogelijkheden in de gaten voor alternatieve plannen in Nederland. Het mocht niet baten, ook de herfstreis wordt verplaatst naar volgend jaar. Op dit moment staat er nog wel een kanoweek­ end gepland. Op treqkanoreizen.nl kun je zien met welke reis je in 2021 mee kunt. Tekst: Bas Wetter, Treq kanoreizen

Zodra het weer kan, organiseert een aantal enthousiaste wandelaars een tweetal wandelweekenden (met gepaste afstand) en komen ook andere activiteiten weer langzaam op gang. Het blijft nog afwachten wat allemaal kan, maar het is duidelijk dat weer velen eropuit willen.

Tekst: Henk Houthuijzen, technisch- en activiteiten­ coördinator De Bosbeek, Nivon Bergsportgroep ZON

TOORTS

11

Uit de vereniging De afdeling Donderdag 12 maart, de laatste dag van drie gezellige, productieve werkdagen op De Kleine Rug. Als één van de eersten vertrekken echtgenoot en ik. Handen geven is al verboden. Aanmeldsecretaris Corrie van de Marel brengen we thuis; openbaar vervoer is voor haar al geen optie meer.

Huiswachtencursus Toekomstige huiswachten worden niet zomaar in het diepe gegooid. Vlak voordat corona toesloeg, was de cursus gastvrouw en gastheer (ook wel: huiswachtencursus), deze keer in Krikkenhaar. Anneke Mohl, Hanneke Leeuwerink en Hielke Ploeg geven deze cursus al vele jaren. Elke keer is het weer volle bak met huis- en terreinwachten, beginners en gevorderden.

Ik ga later die middag oppassen in Delft. Drie kleinkinderen van de opvang halen, met ze eten en naar bed brengen. Juist als ik mijn fiets wil neerzetten, belt Welzijn Rijswijk. Meteen na de persconferentie die middag is besloten dat het wijkgebouw, waar wij Nivon-activiteiten hebben, dicht gaat tot het eind van de maand. Dus de Algemene Ledenvergadering van de afdeling kan niet doorgaan. Oei! Zodra de kinderen in bed liggen meteen de ALV afzeggen, per e-mail (1200 mailadres­ sen). Gelukkig heb ik mijn computer bij me… Op 14 maart maken we nog een wandeling door de Schilderswijk. De gids had niet afgezegd; kon best. Dan wordt de situatie ernstiger en de maatregelen stringenter. Scholen sluiten. Restaurants sluiten. Het is altijd zinvol en vooral erg leuk om deze cursus te volgen, vooral dankzij de mooie gesprekken over dagelijkse dilemma’s als huiswacht. Op het program­ ma staat onder meer de geschiedenis van Nivon, boekingsprogramma Tommy, brandveiligheid en BHV en ‘omgaan met lastige situaties’.

Al snel besluiten we om alles wat gepland staat voor maart af te gelasten. Weer een e-mail de deur uit en een paar brieven naar mensen die geen computer gebruiken. Een van de lezingen zou gehouden worden door Marijke de Kleijn - de Vrankrijker. Zij tipt om bij de afdelingsnieuwsbrieven een link te leggen naar de Internationale, op de website van het Nivon archief, en ook om te attenderen op het online volgen van de 1 mei-lezing in het Koos Vorrinkhuis. Dit verlevendigde de berichten en hield ons verbonden bij het telkens opschuiven van de annuleringen, nu tot en met juni.• Tekst: Marlies Leegwater, Nivon ZHW

Superweekend Wat doe je bijvoorbeeld als een kind dat van de trap valt, maar de ouders zijn in geen velden of wegen te bekennen? Natuurlijk moet je snel handelen als er letsel is, maar wat doe je als je troost wil bieden? Aanraken? Meenemen naar

Werkgroep Winter­kamperen Een aantal Nivon kampeerterreinen blijft het hele jaar open. Om te laten zien hoe leuk kamperen in de winter is, organiseerde Nivon vorig jaar het eerste Winterkampeerevent! Dit lange weekend bij Het Hallse Hull werd een groot succes. We willen het graag voortzetten. Help je mee? We zoeken mensen (jong, oud, die-hard kampeerders en amateurs) die in een nieuwe werkgroep willen meedenken en mee-organiseren. Dat kan voor langere of kortere tijd.

het huiswachtenappartement voor een pleister? Goed om zulke dilemma’s uit te wisselen, je leert er altijd van. Van het onderdeel brandveiligheid en BHV heb ik vooral de uitspraak ‘Denk aan oew eigen’ (ofwel: zorg voor je eigen veiligheid) onthouden. Ook was het goed om al die blusmaterialen eens te bekijken en te weten wat waarvoor is. Een superweekend: dat was de samen­ vatting van de reacties aan het eind. Als vrijwilliger word je goed voorbereid. Dat maakt het nog leuker om te doen.• Tekst en foto: Marjan Engelen

Interesse? Meer weten? Stuur een mailtje naar winterkamperen@nivon.nl We kijken ernaar uit! Meer over winterkamperen bij Nivon: nivon.nl/winterkamperen•

12 TOORTS

Duurzaamheid

Nieuwe duurzame accommodaties: POD’s en Ecohuisje

Trekkershutten op De Kleine Rug, Dordrecht

Vier Wilgen op een rij

Tekst en foto's: Henk Schaaf

Vier gloednieuwe trekkershutjes zijn sinds deze zomer te huur op het terrein van De Kleine Rug: Wilg 1 tot en met 4. De naam sluit aan bij die van de grote blok­ hutten op het schiereiland in de Dordtse Biesbosch: Klaver 1 tot en met 4.

D

eze ‘POD’s’ (zo heten ze officieel) zijn tonvormige huisjes. Een slaapkamer met twee bedden, een kleine zitruimte met twee bankjes en onder de luifel twee krukjes. Het geheel is op en top eco. Duurzaam, zonder luxe. Geen wc, keukentje en koelkast. Daarvoor moeten de bewoners elders op het terrein zijn. Ze zijn van geïmpregneerd berkenhout, geheel opgebouwd uit natuurlijk materiaal, dus zonder dat er plastic in is verwerkt. Door de vorm blijft alle warmte binnen. De kop ligt op het zuiden, dus op de zonzijde. De vloer is geïsoleerd. Stroom zal binnenkort worden opgewekt met zonne-energie. Enthousiaste Nivonvrijwilligers met twee rechterhanden hebben de hutten opgezet. Een uitgebreide Ikea-bouwbeschrijving was

bijgeleverd, hoewel er meer gereedschap nodig was dan een inbus­ sleuteltje. Bij Wilg 1 veel tijd versleten met passen en meten, maar Boudewijn, Dick, Fred, Jorien en Martien raakten gaandeweg bedre­ ven: Wilg 3 en 4 konden aanzienlijk vlotter worden opgezet. Goede samenwerking met vlijt. De aanvoer van het bouwmateriaal verliep iets minder eenvoudig. Een grote truck met oplegger bleef steken in de zachte bodem en moest met een tractor worden losgetrokken. De vier trekkershutten zijn vooral gewild bij stellen die een kort verblijf op De Kleine Rug boeken. Deze Nivonacommodatie alleen bereikbaar met een bootje - is kleinschalig. Het natuur­ vriendenhuis telt tien kamers, waarvan er in de coronatijd slechts enkele konden worden verhuurd. Op het aangrenzende kampeer­ terrein is tot het eind van dit seizoen ook een klein deel van de standplaatsen beschikbaar. De grote Klaver-blokhutten zijn erg in trek, maar onderhand dringend aan vervanging toe. De vier Wilgen vormen op dit alles een mooie aanvulling.•

TOORTS 13

Duurzaamheid

Op den Haar in gebruik

Tekst: Kees Hogervorst Foto's: Iris Vermaas

De etiketten zitten nog op de mooie BK-pannen. Zo nieuw is niet alleen de inrichting, maar ook het huisje zelf. Sinds juni is het open en we (Jeanneke en ik) zijn een van de eerste gebruikers van dit ecohuisje bij Krikkenhaar. Omdat ik betrokken ben geweest bij de ontwikkeling ben ik erg nieuwsgierig of het technisch allemaal klopt wat er uitgedacht is. Van de huiswacht krijgen we de sleutel en dan wijst alles zichzelf.

W

e (Jeanneke vooral) vallen voor de architectuur, het materiaalgebruik en design. De grote glazen pui met een overkapping geven je een tentgevoel. Het idee van een tent en de luxe van een huisje, voor ons een prima combinatie. Zowel de overkapping als alle binnenwanden, deuren en plafond zijn van Fins berkenhout. Dit geeft het huisje een beetje een Scandinavische uitstraling. Het is niet zo groot (14 m2) maar met de schuine kap voelt het binnen ruim. En eigenlijk is ook het grote terras een soort buitenwoonkamer. Twee slaapkamers bieden ruimte aan vier personen. Mooi zijn de kleine raampjes precies op ooghoogte om naar buiten te kijken vanuit je bed. En ook het daglicht door het dakraam in de badkamer is plezierig. De douche met twee douchekoppen is luxer dan wij gewend zijn.

Wat vinden Nivonners van deze nieuwe ecohuisjes? Hoe zien jullie de toekomst van de accommodaties? We horen graag jullie reacties, ideeën en ervaringen: toorts@nivon.nl•

Op den Haar is een ecohuisje. Het hout komt van duurzaam beheer­ de bossen (PEFC). Het heeft veel (14 cm houtvezel) isolatie, HR++ glas en geen gasaansluiting. In elke kamer hangt een klein thermostaatje waarmee je de elektrische vloerverwarming kunt regelen. Dit werkt heel snel en je kunt ook het elektraverbruik in de kamer zien. Ook de ventilatie is innovatief. Sensoren meten de luchtkwaliteit in elke ruim­ te en samen met een sensor voor het vochtgehalte in de badkamer wordt daarmee de afzuiging geregeld. Maar ook de raampjes kunnen gewoon open. We zullen er nog even mee moeten leren omgaan. De vrijwilligers van Krikkenhaar hebben er veel werk aan gehad, maar kunnen trots zijn op een heel mooi resultaat. Jammer dat de coördinator Marten Lofström begin dit jaar plots is overleden en het gebruik niet meer meemaakt. Dit huisje is een pilot. Het is niet goedkoop, maar wel toekomst­ gericht. En wellicht behorend bij het luxere segment binnen Nivon. Is daar vraag naar bij Nivonleden? Wij denken van wel. Meer info: krikkenhaar.nivon.nl/op-den-haar•

Ecohuisje 'Op den Haar' Krikkenhaar, Bornerbroek

14 TOORTS

Reportage

‘Leerbedrijf’ Eikhold:

“Ze vertrouwen erop dat je het goed doet”

Tekst en foto's: Hester Schaaf

Behalve een grote groep vrijwilligers, werkt er nog een aantal andere ‘vaste gasten’ regelmatig in Eikhold. Scholieren van de plaatselijke praktijkschool kunnen er hun maatschappelijke stage doen in het huishouden of bij de technische dienst; een andere groep leerlingen doet een week ervaring op in de groenverzorging; er zijn plannen om bewoners van een AZC te laten meewerken in de tuin, zodat zij de Nederlandse taal in de praktijk kunnen leren. De meest constante groep zijn de studenten Facilitair Management van het om de hoek gelegen Vistacollege. Wie zijn zij? En wat doen ze precies bij Eikhold?

v.l.n.r. Mila, Loet en Kevin

E

schroevendraaier, regel het maar.’ Je vogelt het zelf uit en als het niet lukt, krijg je hulp. Ze hebben er vertrouwen in dat je het goed doet. Je moet zelf goed opletten, ook dat is heel leerzaam.’

Vrijheid en vertrouwen

‘Hee Mila, mag ik even wat vragen?’ ‘Nee.’ ‘Ophouden nu, of ik gooi een stuk zeep naar je hoofd!’ De ronde langs de slaapkamers verloopt oplettend maar ontspannen. Eerstejaars studenten Mila van Leipsig en Kevin Kocak weten inmiddels wat er van hen verwacht wordt. Het praktische werk hebben ze onder de knie: de kamers en de sanitaire ruimtes schoonmaken, klusjes in de tuin, welke gereedschappen en schoonmaakmiddelen gebruik je waarvoor (met een Green Key-label mag je natuurlijk niet zomaar alles gebruiken) en welke beschermende kleding moet je wanneer dragen? ‘Gast, heb je nou met je schoonmaakhandschoenen in de bak snoep gezeten?’ ‘Nee, natuurlijk niet.’

ikhold is sinds 2015 een Erkend Leerbedrijf. ‘We vinden het belangrijk om jongeren de gelegenheid te geven hier een deel van hun opleiding te doen. In het begin is het veel investeren, maar al gauw draaien de studenten mee als volwaardige collega’s.’ Jo Heunen, zelf vrijwilliger bij Eikhold, is praktijkopleider voor de stagiairs. Ze nemen een stuk uitvoerend werk uit handen. ‘Dat is heel mooi meegenomen,’ zegt hij, ‘maar het opleidingsaspect staat voorop.’

In het begin was het wennen van beide kanten. De taken waren niet altijd even duidelijk afgebakend, er was de nodige onrust. Maar na een aantal evaluaties loopt het nu gesmeerd. ‘Er zijn ook stages waarbij je gewoon als goedkope arbeidskracht wordt gezien en alleen maar bevelen opvolgt,’ zegt tweedejaars student Loet Nentjes. ‘Hier krijg je veel vrijheid en verantwoordelijkheid. Als er bijvoorbeeld iets kapot gaat, zegt Tim gewoon: ‘Hier heb je een boor en een

Loet geeft, als tweedejaars, leiding aan de eerstejaars. ‘Maar ik ga

TOORTS 15

Reportage ‘Nee, dat doen we niet’,’ vult Loet aan. ‘Maar Tim en Diana zijn geweldig. Ze beschermen ons ook tegen de soms onduidelijke of rare opdrachten van school.’

Even hoi zeggen

er niet met m’n neus bovenop zitten,’ zegt hij. ‘In de eerste week heb ik alles uitgelegd, in de tweede week controleer ik of ze alles begrepen hebben, daarna controleer ik nog een beetje steek­ proefsgewijs. Ik wil ze het vertrouwen geven dat het goed is wat ze doen, zoals ik dat zelf ook krijg. Ik word er gek van als iemand me voortdurend op de vingers kijkt. Dus ik wil niet de persoon zijn die dat bij hun doet. Al iets niet goed is, hoor ik het wel.’ Van de tweedejaars wordt al flink wat verantwoordelijkheid gevraagd. Het beoordelen en begeleiden van de eerstejaars; delegeren; werkvloeroverleg; functioneringsgesprekken… ‘En van alles moet dan weer een verslag komen, dat is best veel werk.’

Handleiding Een ander belangrijk onderdeel van de stage is het maken van een operationeel plan voor Eikhold, bedoeld om een bepaald proces te verbeteren. Loet werkt aan een plan om de hygiëne te structureren. ‘Met een lijst werk ik alle ruimtes en werkzaamheden af. Hoe gaat het nu? Hoe kan het beter? Wie is waarvoor verantwoordelijk? Je noemt de taken, de risico’s, inventariseert alle werkzaamheden. Sommige zijn periodiek, andere naar gebruik of eens per half jaar. Daar schrijf ik nu een handleiding voor, dat bespaart op de langere termijn werk en kosten.’ ‘Als het toepasbaar is nemen we het graag over,’ zegt Jo. Het fijne van een stage bij Eikhold, vinden ze alle drie, is dat de sfeer zo goed is. ‘Je merkt dat je bij deze locatie losser kan zijn met de mensen,’ zegt Mila. ‘Bij mijn vorige stage mocht je niet praten, alles moest snel, snel. Hier kun je, naast hard werken, ook lol maken.’ Ook kunnen de studenten aan hun schoolopdrachten werken tijdens hun stage. ‘Bij sommige stageplekken moet je dat nog na je werk doen,’ weet Kevin. ‘Dan blijft er weinig tijd over voor andere dingen.’ Een aandachtspunt is dat sommige vrijwilligers wat moeten worden afgeremd in het geven van opdrachten. ‘Afgesproken is nu dat jullie je opdrachten via Tim of Diana krijgen, en niet zomaar van iedereen.’ zegt Jo. ‘Het is soms best moeilijk om te zeggen:

Zelf krijgen de studenten ook wat verbeterpunten mee. ‘Ik moet wat minder flauwekullen,’ zegt Kevin, hard lachend. ‘En in het begin meldde ik me te vaak ziek, nu moet ik dat daarna dubbel inhalen. Dat heeft wel geholpen.’ Mila: ‘Ik moet leren om me wat opener op te stellen. Iets meer praten met mensen, zowel vrijwilligers als klanten. Ik vind het best lastig met onbekende mensen te praten.’ Om daar een beetje bij te helpen, tekenen de studenten nu bij binnenkomst een presentielijst bij de huiswacht. ‘Dat is niet per se nodig, maar zo heb je meteen als je aankomt even een contactmoment.’ zegt Loet. ‘Anders loop je er te makkelijk voorbij. En je gaat ook niet speciaal op de bel drukken om even ‘hoi’ te zeggen.’ Vervelende dingen hebben ze nog niet meegemaakt, zeggen de studenten. Maar soms wel een beetje rare dingen. ‘Ik vond een keer een hele stapel oude foto’s bovenop een kast,’ vertelt Mila. ‘Niemand wist hoe lang ze er lagen, of wie ze daar had achtergelaten. Daar zijn we ook nooit achter gekomen, heel vreemd.’ Kevin kon een keer een kamer niet binnen: ‘Iemand had z’n spullen voor de deur achter­ gelaten en was zelf weggegaan. Ik durfde niet binnen, ik dacht echt dat er een lijk lag, hahaha.’ En Loet trof ooit een man slapend in de bibliotheek aan. ‘Hij zat daar stil, in het donker. Ik schrok me rot. Toen ben ik maar even gaan koffiedrinken.’ ‘Over koffie gesproken: weten jullie al hoe dat grote koffieapparaat werkt?’•

16 TOORTS

JUMP

kijkt terug op een zeer succes­volle zomer Voor het eerst in jaren waren alle zomerkampen vol! Met wat aanpassingen hier en daar hebben we, ondanks het coronavirus, vijf fantastische kampen gehad. Er waren veel nieuwe kinderen, maar ook deelnemers die al jaren meegaan en nog steeds verrast worden door de toffe thema's. Ook de club enthousiaste begeleiders groeit mee met het toenemende aantal deelnemers. Zij rusten nu lekker uit, maar staan alweer te popelen om volgende zomer weer vette kampen neer te zetten. Kun je niet wachten tot je weer op kamp mag? Houd dan je (digitale) brievenbus in de gaten, want zodra de Winter Toorts op de mat valt, kun je je weer inschrijven voor de kampen van 2021. Die beloven minstens zo episch te worden als die van dit jaar! Groetjes,

•

TOORTS 17

JUMP

JUMP

heeft zin in 2021! 21!

18 TOORTS

Geschiedenis

Hoe wij Natuurvrienden werden dankzij Zwitserse Obmann Castricum

Tekst: Sjoerd Kemeling, Han Verschuur

De relatie van onze vereniging met de Internationale Natuurvrienden gaat terug tot 1923. In dat jaar reisde een groep leden van de drie jaar daarvoor opgerichte Nederlandse Arbeiders Reis Vereniging (N.A.R.V.) voor het eerst naar Zwitserland.

D

e reis naar de omgeving van Zürich en Interlaken was een initiatief van Maarten Borsje, de voorzitter van de N.A.R.V. Borsje stond later terecht bekend als “Natuurvriend nummer 1”. De jurist Marius van de Flier leidde de reis. Van de Flier had in 1906 de Nederlandse Reisvereniging (NRV) opgericht en trad ook op als voorzitter van deze club. Het ging Van de Flier om de “veredeling des volks”. Hij organiseerde daarom scherp geprijsde educatieve reizen voor middenstanders en arbeiders, als bijdrage aan de overwinning van de verzuilde Nederlandse samenleving. Aan ambtenaren en leraren geen gebrek, maar aanmeldingen van arbeiders waren schaars. Via vakverenigingen hoopte Van de Flier deze alsnog binnen te kunnen halen. In 1911 kwam hij in contact met de sociaal­d emocratische vakbondsman Maarten Borsje. De NRV-bestuursleden zaten alleen niet op de deelname van proletariërs te wachten. “Stel je voor dat een werkgever één van zijn eigen werknemers in het buitenland zou ontmoeten als lid van dezelfde reisorganisatie!”

Maarten Borsje (1880 Rotterdam – 1963 Den Haag) Vakbroeders — Borsje zag zich, overigens in harmonie met Van de Flier, gedwongen een eigen reisclub op te richten. Deze richtte zich op het werkende volk in brede zin zonder partijpolitieke binding. Via zijn N.A.R.V. wilde hij proletariërs in contact brengen met vakbroeders in het buitenland om zo een bijdrage te leveren aan internationale solidariteit en daarmee indirect aan de vrede. Een nobele gedachte, zo kort na de Grote Oorlog. In 1895 richtte in Wenen een groep sociaaldemocraten de Toeristenvereniging “De Natuurvrienden” op, die o.m. als oogmerk had de bergen

ook voor de arbeidersklasse toegankelijk te maken als alternatief voor de gang naar de kroeg. Met beschonken proletariërs was het socialisme een utopie. De Hongaarse letterzetter Ferdinand Bednarz bracht als trekkende gezel in 1905 de Natuurvriendenbeweging naar Zürich. Binnen acht jaar richtte de bevlogen natuurvriend elf Zwitserse afdelingen op. In 1912 openden de Zwitserse Natuurvrienden hun eerste twee berghutten. In Zürich waren de Natuur­ vrienden sterk vertegenwoordigd. (Zürich was aan het einde van de 19e eeuw een belangrijk Europees centrum van de socialistische beweging. Bakunin vond er een tijd lang politiek asiel, Rosa Luxemburg studeerde er en Bebel leefde er een jaar of 15 tot aan zijn dood.)

Autonoom — De natuurvriendenbeweging werd centralis­ tisch vanuit Wenen aangestuurd. Zwitserland was in twee “gouwen” opgesplitst, die direct onder de aansturing vanuit Wenen ressorteerden. In de Ostgau was de Nederlander Castricum Obmann (voorzitter). Via Genosse Castricum kwam Borsje in aanraking met de Internationale Natuurvrienden­ beweging. In 1923 nam hij, samen met de secretaris van de N.A.R.V. Hans Grimm, als gast deel aan de Algemene Vergadering van de natuurvrienden in Leipzig. Daar bereikten ze overeenstemming over toetreding van de N.A.R.V. tot de “Natuurvriendenvolkerenbond”. De nationale natuur­ vriendensecties kregen op voorstel van Borsje zowaar permissie een min of meer autonoom nationaal sectie­ bestuur te vormen. Voor Borsje een voorwaarde voor de toetreding en voor Zwitserland en Duitsland een eerder gekoesterde wens. Terwijl het politieke engagement van de Toeristenvereniging Die Naturfreunde oorspronke­ lijk wat diffuus met de ideeën van de reformbeweging verbonden was, werd in Leipzig een duidelijke resolutie t.a.v. de politieke kleur van de vereniging aangenomen: “TV-Die Naturfreunde is een internationale wandelsport­ organisatie voor het werkende volk. Zij streeft naar een socialistische cultuur.” Voor Borsje, zelf al vroeg lid van de SDAP, toch een hobbel. Zijn reisclub was niet zo uitge­ sproken socialistisch.

TOORTS 19

Geschiedenis Sprookjesland — In 1924 berichtte het ledenblad Der Naturfreund vanuit Wenen dat de N.A.R.V. is toegetreden tot de Natuurvriendenbeweging. De vereniging heette nu N.A.R.V. / De Natuurvrienden. Samen met Grimm was Borsje als kwartiermaker in Zwitserland geweest om een reis voor te bereiden. Zwitserland was een populaire reisbestemming. De Alpen golden volgens een meereizende journalist als “sprookjesland van watervallen en sneeuwbergen”. Helaas was de reiskas van de N.A.V.R. / De Natuurvrienden leeg toen er in 1925 wederom, nu in Wenen, een algemene ledenvergadering plaatsvond. Het ledental stagneerde bij zo´n 5000 leden. Het in 1924 met rugdekking van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij en het Nederlandse Verbond van Vakverenigingen opgerichte Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO) was met 15.000 leden aan­ merkelijk groter en hield zich ook steeds meer bezig met natuurbeleving, gecombineerd met kampeertochten, vanaf 1927 in samenwerking met de N.A.R.V. Met een vrijwillige contributieverhoging van Hfl 1,50 konden IvAO-leden gebruikmaken van de ledenfaciliteiten van de N.A.R.V. In 1929 ging de N.A.R.V. op in het IvAO. Dat ging niet zonder slag of stoot. Een deel van de leden wilde het neutrale karakter niet opgeven. Zij waren geen “georganiseerde socialisten” of waren lid van een niet bij het NVV aangesloten radicalere vakbond. Delegatie te voet — In augustus 1928 vond de algemene ledenvergadering van de Internationale Natuurvrienden plaats in het stadhuis in Zürich. De opkomst was indrukwek­ kend. Een honderdtal gedelegeerden en bestuursleden met zo’n 8000 natuurvrienden elders in de stad. Vanuit Oostenrijk en Duitsland reisden ze met speciale treinen. Sommige Duitsers kwamen op de fiets, zelfs te voet.

fier hun natuurvriendenembleem op de borst. Op het water weerklonk de natuurvriendengroet “Berg frei!”. Onder een grote lindeboom voerden verschillende sprekers het woord, waaronder ook Hans Grimm voor de N.A.R.V. Zijn rede zal weinig indruk hebben gemaakt: hij sprak die uit in het Nederlands. Na een rijk buffet en een feestprogramma met zang en dans in het casino van Rapperswil werd om 22.00 uur het gezelschap weer naar Zürich verscheept, ter­ wijl boven het slot van Rapperswil in manshoge purperrode letters “Berg Frei” oplichtte.

NFI congres 1928 Rapperswil Begeleid door Zwitserse natuurvrienden trokken veel deelnemers kort daarop de bergen in. Ze overnachtten in natuurvriendenhuizen. In 20 jaar tijd hadden de Zwitserse natuurvrienden er 42 gerealiseerd. Vrij snel na deze indrukwekkende manifestatie pakten donkere wolken zich samen boven de natuurvriendenbeweging. Na Hitlers machtsovername in 1933 werd de vereniging in Duitsland verboden. Toen de natuurvriendenbeweging in 1934 ook in Oostenrijk werd verboden, kon het centrale bureau op het laatste moment van Wenen naar Zürich verplaatst worden. Belangrijke verenigingsdocumenten werden onder een stapel kolen per trein naar Zwitserland gesmokkeld. Borsje was tot 1933 voorzitter van de natuurvriendensectie binnen het IvAO. Pas in 1938 werden de organisatorische schotten tussen de IvAO en de Natuurvriendensectie volledig weggenomen. Ook in de jaren ‘50 was Maarten Borsje nog een gewaardeerd bestuurslid. Zijn laatste openbare daad was het bijwonen van het leggen van de eerste steen voor het Koos Vorrinkhuis op 12 oktober 1962.•

De Werkgroep Historie Nivon verzamelt materiaal uit het Nivonverleden om voor de toekomst te bewaren.

NFI congres 1928 in het Raadhuis van Zürich Een delegatie begaf zich naar het kerkhof om een krans te leggen op het graf van Bebel. Op het lint de tekst: “Dem großen Führer – Touristenverein die Naturfreunde”. De grondlegger van de Duitse sociaaldemocratie was in 1913 in de buurt van Zürich overleden. Op zaterdagmiddag was er een massale boottocht met een complete vloot over de Züricher See naar Rapperswil. De deelnemers droegen

Bronnen: – Der Naturfreund, diverse jaargangen – De Natuurvriendenbeweging in Nederland – Kees de Boer in: Zestig jaar Natuurvriendenbeweging 1955 – Socialistische Vorming – H.C.M. Michielse 1980 – Maarten Borsje – Jannes Houkes( BWSA) 2017

20 TOORTS

Internationaal

Sprookjesland van watervallen en sneeuwbergen

In 1923 wees een naar Zwitserland geëmi­ greerde Nederlander ons de weg naar de natuur-vriendenbeweging. De geschiedenis herhaalt zich. Bijna honderd jaar later staat de Nederlandse Ginie Meier-Smith klaar om het ‘sprookjesland van watervallen en sneeuw­ bergen’ beter te doen leren kennen.

tochten niet nodig. Gletsjers en zogenaamde Klettersteige vallen niet in deze categorie.

Wandelreizen Zwitserland Ginie en echtgenoot Christian bieden een scala aan bergwandelingen van drie uur tot meerdaags, van ontspannen tot ambitieus tot 2700 meter hoogte. Startpunt is een camping in het kanton Wallis. Bij een ééndaagse cursus bergwandelen wordt aandacht besteed aan looptechnieken, gebruik van stokken, oriëntatie, plannen en omgaan met noodsituaties. Meerdaagse wandelarrangementen zijn mogelijk als trektocht, of vanaf een vaste locatie, zoals het oudste Zwitserse natuurvriendenhuis Gorneren, dat in 1913 werd geopend en waar nog steeds op hout wordt gekookt.

Tekst: Han Verschuur

Ook voor kinderen moeten bergtochten uitdagend zijn. Dat vraagt om speelse elementen. Is de groep wat groter, dan is Christian beschikbaar voor ondersteuning, ook in de keuken bij het verzorgen van typisch Zwitserse maaltijden.

Christian en Ginie Meier- Smith

O

nze Zwitserse zustervereniging heeft al een tijd te kampen met ledenteruggang, maar er zijn nog steeds 65 natuurvriendenhuizen beschikbaar. Ginie is als “ESA Wanderleiter T3” verbonden aan de natuurvriendenafdeling Oberfreiamt in het kanton Aargau. Ze woont al 25 jaar in Zwitserland, is daar getrouwd met de Zwitser Christian Meier. Ginie leidt niet alleen bergwandelingen in verenigingsverband, zij heeft recentelijk de mini-onderneming Wandelreizen-Zwitserland opgestart, die zich met individuele wandeltochten en begeleide groepswandel­ vakanties vooral richt op (aankomende) “alpinisten” uit Nederland. De Zwitserse kwalificatie Wanderleiterin T3 komt overeen met Toeren­ leider 3 van de Nederlandse Bergsportvereniging. De toevoeging T3 verwijst naar de classificatie van moeilijkheidsgraden van trekking­ routes, naar zwaarte oplopend van T1 tot T6. Een T3 (wit-rood-witte) route staat voor “veeleisend bergwandelen”. Een gebaand pad is niet altijd aanwezig. Moeilijke passages zijn met touw of kettingen gezekerd. Soms heb je je handen nodig om evenwicht te bewaren. De routes kunnen langs steile afgronden, over gruis en losse rotsen verlopen. Tredzekerheid, goed oriëntatievermogen, basale alpiene vaardigheden en stevige bergschoenen zijn een voorwaarde voor T3-routes. Zekeringstouw of ander hulpmateriaal is bij deze

Ginie biedt ook reizen aan voor Zwitserse natuurvrienden naar onze Nivonhuizen. Eerder verbleef zij met een grotere groep in Het Zeehuis. Voor 2021 staat opnieuw een groepsreis naar Nederland gepland. Mogelijk kunnen wij dan een rol spelen in het programma van onze Zwitserse gasten. De ontmoeting met Ginie was aanleiding voor een terugblik op onze historische relatie met de Zwitserse natuurvrienden (pag. 18-19). Mogelijk is haar initiatief een impuls om deze oude banden weer wat aan te halen. We zijn tenslotte al bijna honderd jaar bij dezelfde internationale beweging aangesloten, die dankzij de Zwitsers de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd, toen natuurvriendenverenigingen elders in Europa verboden waren. Meer informatie over het wandelaanbod van Ginie: wandelreizen-zwitserland.nl•

TOORTS 21

Column NivonJong

Vakantiegevoel in eigen land Dit jaar geen kokosnoot onder een palmboom. De meesten van ons blijven deze zomer in Nederland. Saai? Nee, helemaal niet! In Nederland kun je heerlijk vakantie vieren. Je kunt wildlife spotten, lange hikes maken, eilandhoppen, eindeloze fiets­ tochten maken of helemaal zen worden aan het strand. Ook mijn vakantie werd door het coronavirus geannuleerd. Ik zocht naar allerlei leuke opties voor een out of the box vakantie in eigen land. Moeilijk? Totaal niet! In Nederland valt zoveel te zien, te beleven en nieuws te ontdekken. Ik zet hier een paar toffe plekken in NoordNederland op een rijtje waardoor jij in Nederland een geweldige vakantie kunt beleven. Een groene vacay om precies te zijn. Out of the box op vakantie in Nederland Nederland is klein en plat, maar afwisselender dan je denkt. En Nederland heeft genoeg vakantie essentials in haar mars: van mooie stranden tot prachtige bossen. Zo kun je in Drenthe urenlang wandelen door de bossen en over de heide. En wist je dat het bekendste archeologische monument van Nederland in Drenthe staat? En dat dit monument al meer dan 5000 jaar oud is? In Drenthe vind je de prachtige en bijzondere hunebedden. En heb je wel eens gehoord van wadlopen? De Waddenzee wordt ook wel ‘onze laatste wildernis’ genoemd, het enige natuurgebied in Nederland dat de stempel van UNESCO werelderfgoed heeft ontvangen. De natuurlijke processen die daar plaatsvinden zijn zeldzaam. En daar kun je dus gewoon met je laarzen doorheen banjeren. Ook voor een adembenemende sterrenhemel hoef je niet het vliegtuig te pakken. In Lauwersmeer, Friesland, heb je een Dark Sky Park, waar je, zonder enige lichtvervuiling, de hele nacht sterren kunt kijken. Klinkt geweldig, toch? Tips en voordelen Een voordeel van een vakantie in eigen land is dat het veel duurzamer is dan een vakantie in het buitenland. En vooral een fiets- of wandelvakantie is een heel duur­ zame keuze. Ook is het heel leuk om je eigen land te ontdekken. Veel bijzondere bestemmingen in Nederland laten we vaak links liggen, zonde! Last but not least: vergeet niet een paar van je quarantainehobby’s mee te nemen: een puzzel, een gezelschapsspel of leuke kookboeken voor het koken van heerlijke, uitgebreide vegetarische maaltijden. Mocht er plotseling toch een regenachtige dag tussen zitten, dan heb je gegarandeerd genoeg plezier bij je tent of huisje. Ik hoop dat mensen, ook na de coronacrisis, Nederland meer als vakantieland gaan omarmen. Nederland is een mooi land met nog veel onontdekte pareltjes. — Céline Steenbergen•

NivonJong is de jongerenafdeling van Nivon. Speciaal voor iedereen tussen de 15 en 30 jaar organiseert NivonJong adembenemende evenementen. Check hiervoor: nivonjong.nl

22 TOORTS

Winterreizen

Wintersport Buiten in de sneeuw kun je je hart, je longen, je energie en je humeur een flinke boost geven. Nivongroepen maken het gezellig door met groepjes op pad te gaan, samen te lunchen in het zonnetje bij de piste, spelletjes te doen en ‘s avonds te lachen om de grappigste gebeurtenissen van die dag. We gaan naar prima bestemmingen en samen maken we er meer van. Bij de reizen sluiten zich merendeels gezinnen aan in alle soorten en maten: met één of meer ouders, met één of meer kinderen. Individuen vermaken zich ook prima. En kenmerkend is dat iedereen met iedereen omgaat. Reisbegeleiding, vervoer en afscheidsmaaltijd zijn inbegrepen. Bij de zelf­ verzorgingsreizen helpt iedereen een handje bij het klaarmaken van het eten. Bij andere reizen is de maaltijdvoorziening inbegrepen. Besluit je al snel om mee te gaan, dan profiteer je van vroegboekkorting.

15 t/m 23 jan 2021 CX 2102 Prijs: vanaf € 668 (kind tot 12 jr v.a. € 556). Vanaf 6 jaar. Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd. Het gebied van de Dachsteingletsjer is een ongeëvenaard paradijs voor langlaufers, wandelaars en skiërs. Goed onderhouden loipes, maar ook goed bewegwijzerde en geprepareerde wandelpaden. De loipes lopen langs het hotel. Voor alpine skiërs zijn er veel mogelijkheden in Schladming en op de Dachsteingletcher. In de buurt van het hotel (met sauna) is een skibus halte, die ons in 10 minuten naar de Planaibahn in Schladming brengt, waar we kunnen skiën in een gebied met meer dan 200 km skipiste. We logeren in tweepersoonskamers met eigen sanitair. Eenpersoonskamers zijn tegen meerprijs beperkt mogelijk.

MORGINS, PORTES DU SOLEIL, ZWITSERLAND Skiën, langlaufen, wandelen 12 t/m 20 feb 2021 CX 2103

Foto: Hermann Erber

Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd.) Prijs: vanaf € 534 (kind tot 12 jaar v.a. € 445). Vanaf 6 jaar. Incl.: Nivon reisbegeleiding, Royal Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd. La Source is een 130 jaar oud chalet in Morgins. We hebben het hele chalet tot onze beschikking. Morgins is een sfeervol plaatsje met authentieke bebouwing, gezellige restaurants en (verlichte) ijsbaan. We koken zelf, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. Elke dag verzorgt een andere corveeploeg de heerlijkste maaltijden. Het chalet heeft eenvoudige twee-, drie- en vierpersoonskamers met wastafel. Toiletten en douches op de gangen. Het chalet heeft een gezellige bar, living en eetzaal en een goed uitgeruste keuken. Vanuit Morgins is het hele Portes du Soleil gebied te bereiken met meer dan 600 km aan skipistes. (Sneeuwschoen)wandelen kan daar ook prima. Er zijn beperkte mogelijk­ heden voor langlaufers.

VAL SINESTRA, ENGADIN, ZWITSERLAND Wandelen, skiën en langlaufen 14 t/m 219 feb 2021 CX 2104 Prijs: vanaf € 568 (kind tot 12 jaar v.a. € 473). Vanaf 6 jaar. Incl.: volpension, Nivon reisbegeleiding en Royal Class bus overdag.

Disclaimer We bieden alle reizen aan onder voorbehoud, vanwege de coronacrisis. Mocht een reis niet doorgaan komende winter, dan kunt u koste­ loos annuleren. Nivon betaalt alle aanbetalingen terug. De meest actuele informatie vind je op: wintersport.nivon.nl

VILLANDERS, SUD-TIROL, ITALIË Skiën, langlaufen, wandelen 18 t/m 26 dec 2020 CX 2101 Prijs: vanaf € 699 (kind t/m 12 jr v.a. € 583). Vanaf 6 jaar. Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding en First Class nachtbus o.v.b en afscheidsmaaltijd. Vanuit Pension Residence Gasser ontdekken we de mooiste skigebieden van de Dolomieten in Zuid-Tirol. De gratis taxibus (die soms wat reistijd nodig heeft en ook andere hotelgasten uit het dorp meeneemt) brengt ons de eerste dag naar het skigebied van Plose, een andere dag naar Gröden- WolkensteinSella ronde. Ook naar Val Gardena, Seiseralm en Obereggen. Zo staat er elke dag een ander gebied tot onze beschikking. In ieder bergachtig gebied zijn mogelijkheden voor wandelen en rodelen. We logeren in luxe tweepersoonskamers met eigen sanitair. Er is een wellnessruimte aanwezig. Skiles nemen is geen optie, omdat we elke dag ergens anders naar toe gaan.

RAMSAU, STEIRMARK, OOSTENRIJK Langlaufen, wandelen, skiën

Hotel Val Sinestra ligt schitterend diep in een zijdal van de Inn, naast de rivier de Branca. Het is een ruim 100 jaar oud voormalig Kuurhotel, met veel hout, gerund door Nederlanders die ons met ontbijt en avondeten verwennen. Een lunchpakket mag iedereen klaarmaken. We verblijven met onze eigen groep in gezellige Berghuis met ruim 15 kamers, direct beneden het Kuurhotel. Iedere dag worden we met de hotelbusjes in een half uur naar het nabijgelegen skigebied Scuol gebracht, met in totaal ruim 80 km pistes, waarvan 35 km makkelijk en 30 km gemiddeld en 15 km moeilijk te noemen zijn. De wandelaars kunnen direct vanuit het hotel starten. In Sent zijn schitterende wandelingen te maken. Het hotel organiseert ook andere leuke uitstapjes, bijvoorbeeld schaatsen op een meer bij de gletsjer. Het skigebied is met een hoogte van 2785 m. sneeuwzeker. Ook zijn er mogelijkheden voor langlaufers. Eenpersoonskamers zijn tegen meerprijs beperkt mogelijk.

BADHOFGASTEIN, STEIERMARK, OOSTENRIJK Skiën 19 t/m 27 feb 2021 CX 2105 Prijs: vanaf € 633 (kind tot 12 jr v.a. € 528). Vanaf 6

TOORTS 23

Winterreizen Foto: Hermann Erber

jaar. Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd. Het Hofgasteinerhaus staat op 1950 meter hoogte midden in het skigebied. ‘s Ochtends kunnen we als eerste vanaf het natuurvriendenhuis naar de eerste stoeltjeslift skiën. Het skigebied Gastein bestaat uit meer dan 200 km met skipistes in Bad Hofgastein, Badgastein, Dorfgastein en Sportgastein. ‘s Avonds maken we het gezellig in het natuurvriendenhuis, waar de avondmaaltijd voor ons klaar staat. We slapen in twee- tot vierpersoonskamers met eigen wastafel. Sanitaire voorzieningen zijn op de gang voor gezamenlijk gebruik. Een aantal jaren ski-ervaring is noodzakelijk. Het huis is alleen via een rode piste skiënd te bereiken.

TUX, ZILLERTAL, OOSTERIJK Skiën, langlaufen, wandelen 19 t/m 27 feb 2021 CX 2106

Prijs: vanaf € 507 (kind t/m 12 jr v.a. € 422). Vanaf 6 jaar. Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd.) Incl.: Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd. Het groepshuis Tuxertal ligt in Tux vlakbij Vorderlanersbach en Mayrhofen. Het is een luxe huis met twee- en driepersoonskamers, waarvan een aardig aantal met eigen douche. De keuken is prima uitgerust met een professionele afwasmachine. Het dagverblijf is gezellig en er is een tafeltennistafel. We koken zelf, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. Elke dag verzorgt een andere corveeploeg de heerlijkste maaltijden. We kunnen wandelen (32 km wandelpaden), langlaufen (22 km) en skiën. Elke dag staat er een ski-taxi klaar om ons naar de lift te brengen, 1,5 km verderop. Het skigebied Ski Zillertal 3000 heeft meer dan 200 km skipiste. De gebieden zijn op elkaar aangesloten.

SCHLADMING, STEIERMARK, OOSTENRIJK Skiën 19 t/m 27 feb 2021 CX2107 Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd.) Prijs: vanaf € 431 (kind t/m 12 jr v.a. € 359). Vanaf 6 jaar. Incl.: Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd.

Het prachtig gelegen natuurvriendenhuis Hans Ladreiter bij Schladming ligt op de Planai-berg aan de piste op 1700 meter. Je schuift dus zó vanuit het huis op de ski’s. Ruim 220 kilometer aan skipistes op de Planai, Hauser Kaibling, Hoch Wurzen en de Reiteralm liggen klaar. We koken zelf, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. Elke dag verzorgt een andere corveeploeg de heerlijkste maaltijden. We slapen in meerpersoons slaapzaaltjes met bedbakken, dat betekent dat er soms zes matrassen naast elkaar liggen. We hebben genoeg ruimte omdat we het hele huis niet vol boeken, dus meestal is er een matras leeg tussen jou en je buurman/ vrouw. Ski-ervaring is noodzakelijk. Het huis is alleen te bereiken via een rode piste.

Nieuw! GRINDELWALD, BERNER OBERLAND, ZWITSERLAND Skiën, wandelen 26 feb t/m 6 mrt 2021 CX 2108 Prijs: vanaf € 781 (kind t/m 12 jaar v.a. € 651). Vanaf 6 jaar. Incl.: halfpension, Nivon reis­ begeleiding, Royal Class nachtbus o.v.b. en afscheidsmaaltijd. Het Zwitserse Grindelwald ligt in de Jungfrau region met de Eiger, de Mönch en de Jungfrau. Het natuurvriendenhuis heeft een schitterend uitzicht op de Eiger. Het eerste skigebied van Grindelwald is First en ligt aan de kant van het Natuurvriendenhuis. Aan de overkant gaat een gondel of een trein naar het skigebied van de Kleine Scheidegg en Mannlichen en Wengen. Van hieruit kan je ook naar het skigebied van Mürren skiën. Totaal skigebied 224 km. We slapen in twee- en vierpersoonskamers. Voor de wandelaars is er een speciale wandelpas, zodat er ook hoog gewandeld kan worden. De wandelpaden worden in de winter ook prima geprepareerd.

Kijk voor meer info over de reis, prijs, kortingen en hoe je je kunt inschrijven op:

wintersport.nivon.nl

(nivonwintersport@hotmail.com)

Winterwandelen in het Zwarte Woud, Duitsland Trektocht langs hostels / pensions *** 19 t/m 28 feb 2021, JV2101 Prijs: zie springreizen.nl Incl. overnachtingen o.b.v. halfpension, lokaal vervoer, Spring-reisbegeleiding en gebruik van sneeuwschoenen en wandelstokken Het Zwarte Woud is gemakkelijk per trein vanuit Nederland aan te reizen en met een beetje geluk ligt er voldoende sneeuw voor een uitdagende tocht op sneeuwschoenen. We wandelen door een sprookjesachtig winterlandschap en genieten we van de Duitse keuken. De overnachtingen zijn in gemütliche hostels en pensions, waardoor we op pad kunnen met een redelijk lichte rugtas.

24 TOORTS

Reizen

reizen – van idee tot reis De vrijwilligers van Spring zijn altijd op zoek naar nieuwe reisbestemmingen en verborgen pareltjes. We geven je graag een kijkje in de keuken. Want hoewel het, zeker in deze tijd, lastig is om vooruit te kijken, zijn wij alweer begonnen aan de voorbereidingen voor 2021.

begeleiden. Het reisplan wordt nog gede­ tailleerder uitgewerkt: hutten en treinreizen boeken, denken aan de details: waar kun je onderweg boodschappen doen? Wat zijn openingstijden van de winkels in het gebied? Enzovoort.

Preünie Zo’n zes weken voor vertrek is er een voorbereidingsdag voor de deelnemers: de preünie. Een belangrijk onderdeel van de voorbereiding en voorpret voor de reis. Een van de onderdelen is het delen van alle informatie over het gebied en de tocht met de deelnemers.

Op reis En dan eindelijk, meer dan een jaar na het bedenken van het eerste idee, klaar voor vertrek! Terwijl de reisbegeleiders de laatste voorbereidingen treffen, is de administratie druk bezig om alle inschrij­ vingen te verwerken, de betalingen te controleren en verwerken en om te reageren op vragen over inschrijvingen, omboeken en annuleringen.

Tekst: Jeroen Olie en Roos Lantink Foto's: Bas Wetter

Weer thuis

Reisideeën verzamelen De voorbereiding van een reis begint met een idee, vaak al een jaar voor vertrek. Door ervaringen van onze reisbegeleiders, ideeën uit artikelen, maar ook door tips van eerdere deelnemers komen we op ideeën voor nieuwe reizen. In de periode mei – juni verzamelen we alle ideeën, zodat de reizencommissie (gevormd door een deel van de reisbegeleiders) daarmee aan de slag kan. In juni neemt ze alle ideeën door. Gewapend met een kaart van Europa en een flinke stapel gekleurde memobriefjes puzzelt de commissie een hele middag op een goed reisaanbod. Sommige ideeën vallen al snel af, bijvoor­ beeld wanneer de bestemming niet duurzaam aan te reizen is of wanneer er niet mooi en voldoende kan worden gewandeld.

Reizenprogramma samenstellen Op basis van de ideeën wordt er net zo lang gepuzzeld totdat er voor alle Sprin­ gers een mooie reis bij zit: een mix is van kampeer- en huttentochten, warme en koelere bestemmingen, hoge toppen, ruige en lege gebieden, toegankelijke reizen en alles wat daar tussen zit. We zorgen ervoor dat de reizen goed zijn verdeeld over alle uithoeken van Europa, en dat we de bestemmingen in het passende seizoen bezoeken. Zo is de regenkans in

Schotland in mei een stuk kleiner dan in de zomer en plannen we de bergtochten niet vroeg in het seizoen zodat de sneeuw tijd heeft om te smelten.

Reisplannen uitwerken Vervolgens werken de reisuitwerkers gedurende de zomer het idee uit tot een mooi tochtplan. Ze zoeken naar de mooiste routes in het gebied, maken een begroting en schrijven teksten voor de website.

Presentatie nieuwe reizen Van juni tot en met november is de reizencommissie dus betrokken bij het samenstellen en voorbereiden van de reizen voor het volgende jaar. In november worden alle reizen aan de andere reisbegeleiders en vrijwilligers onthuld, altijd een spannend moment! In december staan de reizen online op onze website. Dan kunnen deel­ nemers in de kerstvakantie alle reizen bekijken, nadenken over de zomerplannen en natuurlijk boeken.

Reisbegeleiders Ook de reisbegeleiders kunnen in de kerstvakantie aangeven met welke reis ze mee zouden willen begeleider. Onze RBG-coördinator maakt geschikte reis­ begeleiderkoppels: duo’s met de juiste ervaring om de tocht veilig en goed te

Wanneer de groep weer veilig thuis is, kunnen onze vrijwilligers nog steeds niet op de bank onderuit zitten. Het kasboek moet in orde worden gemaakt, er moet een kort verslagje worden geschreven voor op de social media en/of de website, maar nog belangrijker is de evaluatie. Dat doen de reisbegeleiders samen met een andere reis­ begeleider: hun buddy. Ze bespreken hoe de reis is gegaan en hoe we de volgende reizen kunnen verbeteren. Hierbij is de input van de evaluaties die onze deelnemers invullen erg belangrijk.•

TOORTS 25

Logeren en kamperen bij de Natuurvrienden ABK-huis - Hall (H) abkhuis.nivon.nl, 088-0990970

Allardsoog - Een-West (H) allardsoog.nivon.nl, 088-0990971

Kies waar je wilt overnachten en boek!

4

Reserveer online via www.nivon.nl

4

Banjaert - Wijk a. Zee (H, K)

5-3 1-1

5-3

banjaert.nivon.nl, 088-0990972 (na 19.00) banjaert.nivon.nl/kampeerterrein, 088-0990973

9-I

20

Lettelbert

19

4

De Hondsrug

Allardsoog

De Bosbeek - Bennekom (H)

14

14

14

bosbeek.nivon.nl, 088-0990974

6 1-1

De Meenthe

Den Broam - Buurse (H, K)

8

5-2

15

10

8

Het Hunehuis

denbroam.nivon.nl, 088-0990975

14

Het Zeehuis

Eikhold - Heerlen (H) eikhold.nivon.nl, 045-2056666 06-18792104 voor reserveringen

4

12

8

9-I

1-2 8

Banjaert

2 15

De Gele Anemoon - Wijlre (K)

9

degeleanemoon.nivon.nl, seizoen: 088-0990957, overig 088-0990977

3

De Grutto 5-1

1-3

2

18

6

GR5 13

17

Morgenrood

11

7-2

10 9-II

13

7-2

Nivon Natuurvriendenhuis

Hier start ook een wandeltweedaagse: nivon.nl/wandeltweedaagsen

Koos Vorrinkhuis - Lage Vuursche (H)

Nivon Kampeerterrein

koosvorrinkhuis.nivon.nl, 088-0990983

9-II

De Gele Anemoon

6

Nationale Streekpaden

6

Lange-Afstand-Wandelpaden

7-2

Lettelbert - Lettelbert (K) letterbert.nivon.nl, 088-0990985

(Advertentie)

De Meenthe - Noordwolde (K) Alleen de plaatjes al maken ouderwetse Wanderlust in je los. In maart komt de nieuwe huizen­ gids van de Duitse Natuurvrienden uit in handig zakformaat. Er zijn er nog bijna vierhonderd, sommige met een gastenkeuken, andere met volpension. De gids biedt 336 pagina´s vol kaartjes, overzichtelijke registers en van elk huis een afbeelding. Duidelijke symbolen informeren over de voorzieningen. Meer info via: naturfreundehaus.de Bestellen? Stuur in een voldoende gefrankeerde envelop een € 5,- biljet met het gewenste afleveradres naar: Naturfreunde-Verlag Freizeit und Wandern GmbH Warschauer Strasse 58a/59a, 10243 Berlin

Eikhold 7

Kaart: BosmaGrafiek.nl

11

dekleinerug.nivon.nl, 088-0990982

Bel de contactpersonen of reserveer via de website voor een verblijf in een Nivon Natuurvriendenhuis (H) of op een kampeerterrein (K). nivon.nl

14

5

11

De Kleine Rug - Dordrecht (H, K)

zeehuis.nivon.nl, 088-0990988 (telefonisch bereikbaar di 19-21 uur, vr 10-12 uur)

1

10

4

5-1

hunehuis.nivon.nl, 088-0990981

Het Zeehuis - Bergen a. Zee (H)

8

De Bosbeek

7-1

1-3

15

Het Hunehuis - Darp (H, K)

morgenrood.nivon.nl, 088-0990987

Den Broam

3

De Kleine Rug

dehondsrug.nivon.nl, 088-0990980

Morgenrood - Oisterwijk (H, K)

2

13

9-II

hethallsehull.nivon.nl, 088-0990979

demeenthe.nivon.nl, 088-0990966

12

6

Het Hallse Hull - Hall (K)

krikkenhaar.nivon.nl, 088-0990984

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis

12

degrutto.nivon.nl, (18 - 19 u), seizoen: terrein 088-0990958, reserveren buiten seizoen: 088-0990978

Krikkenhaar

16

8

De Grutto - Delft (K)

Krikkenhaar - Bornerbroek (H, K)

2 3

5-2

3

De Hondsrug - Noordlaren (H, K)

11

4 7-1

26 TOORTS

Activiteiten

september — december

nivon.nl/activiteiten

TOORTS 27

Activiteiten Disclaimer Voor alle activiteiten geldt: onder voorbehoud. Activiteiten gaan alleen door als dat vol­ doende veilig wordt geacht door RIVM en overheid en er voldoende gelegenheid is tot het nemen van gepaste afstand. Wees ook zelf ver­ standig, meld je niet aan in geval van verkoudheid of andere gezondheidsklachten of wanneer je tot een risico­ groep behoort. Neem voor de meest actuele informatie eerst even contact op met het huis, de afdeling of werkgroep!

sept

Mind-Walk weekend – ontspannen in de natuur 5 & 6 sep ABK-huis Prijs: € 30 Niet-lid: € 30 Twee dagen je hoofd leegmaken en tot rust te komen in de natuur rondom Hall. Een gecertificeerd Mind-Walktrainer begeleidt de wandelingen met oefeningen en meditaties. Excl. kosten voor huis, kamperen, zelfverzorging Boeken: ams.abk@nivon.nl 088-0990970 Info: 06-18865594 (Ineke van der Aalst)

Surf & Sea Day 5 sep Velsen Noord Prijs: € 30 Niet-lid: € 37,50 NivonJong organiseert i.s.m. Ozlines een Surf &Sea Day. Kom mee surfen, een beach clean up doen en meer te weten komen over het plastic soep-probleem. Boeken en info: 06-29358448 / csteenbergen@nivon.nl

Speksteen aan de kust 6 t/m 11 sep Banjaert

Nivon wandelgroep Noord De wandelingen zijn op iedere eerste zondag van de maand (tenzij anders vermeld) en starten om 10 uur. Aanmelden is niet nodig. Info: Harry v/d Molen 06-27918640 of Florrie Holzscherer 06-44264275.

6 September 2020 Ameland Start: We nemen de boot van 9.30 vanaf Holwerd. Koop van tevoren via internet je kaartje, dat scheelt wachttijd. Voor de liefhebber is er ook gelegen­ heid een duik in zee te nemen.

1 November 2020 Bargerveen Startpunt: Schaapskooi aan de Ambachtsweg 4, Weiteveen Wandeling van 15 à 17 km. Er zijn afsteekmogelijkheden.

6 December 2020 Beetsterzwaag Pepernotenwandeling. Traditie­g etrouw in de om­ geving van Beetsterzwaag. Start: parkeerplaats tegenover Vlaslaan 14 naast de muziek­ school en achter restaurant Leyfs. De wandeling is ± 15 km met afsteekmogelijkheden.

10 januari 2021 Snertwandeling Het Hunehuis Start: Het Hunehuis. Na de koffie een (korte) wandeling in de omgeving. Lengte ± 10 km. Dan aan de snert!

Prijs: € 285 Niet-lid: € 345 Workshop o.l.v. Hanneke Zwart, beroepsbeeldhoudster. Bij aanvang is er een berg ruwe stenen. Na dagen van werken aan dit ruwe materiaal ontstaat een expositie van prachtige werkstuk­ ken. Verblijf voll. verzorgd. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail. com / 0251-238289 (Kees Fit)

Fries Scheepvaartmuseum + stadswandeling 12 sep Sneek Prijs: € 4 Niet-lid: € 5 Afdeling Fryslân organiseert museumbezoek met historische stadswandeling o.l.v. een gids. Voor kinderen een aparte route in het mu­ seum, hiervoor zijn pakketten (tegen een vergoeding) beschikbaar. Prijs is excl. toegang museum. Van 11.30 tot 15.30 u. Opgeven vóór 1 sept. Boeken: fjbosma@outlook.com / 058-2132273 Info: fjbosma@outlook. com / 058-2132273 (Fronny Bosma)

Verplaatste Wandel4Daagse 14 t/m 17 sep Het Hunehuis Prijs: € 164 Niet-lid: € 224 Een extra week in het najaar heer­ lijk wandelen in de afwisselende omgeving van Het Hunehuis en genieten van alle maaltijden. 2 korte en 2 langere wandelingen met Cor en Marijke. Heide, bos en weide, misschien ontmoet je nog de schaapskudde. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: cmdenheijer@ online.nl / 071-58411767 (Cor en Mariijke den Heijer)

Verzorgde wandelmidweek 14 t/m 18 sep Den Broam Prijs: € 211,80 Niet-lid: € 240,20 Wandelen met gids door de mooiste natuurgebieden rond Buurse,

ontmoet grote grazers en geniet van de vele vogels. Je neemt lunch mee en picknickt onderweg op mooie plekjes. Bij terugkomst op Den Broam wacht een heerlijke warme maaltijd. Boeken: denbroam@nivon.nl / 088 0990 975 Info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

Vrij en Verzorgd 14 t/m 18 sep Banjaert Prijs: € 165 Niet-lid: € 225 Opnieuw gepland wegens succes, nu een dagje langer: 5 dagen, van ma 14.00 uur t/m vr 14.00 uur. Voll. verzorgd: ontbijt, lunchpakket, warme maaltijd. Je bepaalt zelf je programma. Geniet van de zee, strand, duinen, mooie steden. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-099 0972 Meer info: cfmfit48@ gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

Weekend Mind Walk 19 - 20 sep Morgenrood Prijs: € 50 Niet-lid: € 60 Nieuwe kans om mee te wandelen! Maak je hoofd leeg en kom tot rust in de prachtige Brabantse natuur van bos, hei en vennen. Iedereen kan meedoen op eigen niveau, geen voorkennis of ervaring noodzakelijk. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 06-18865594 / inekevanderaalst@gmail.com (Ineke van der Aalst)

Fluitenzaterdag 19 sep, 17 okt, 7 nov, 19 dec Nivon Centrum Utrecht Prijs: € 6 Niet-lid: € 12 Zin in een muzikale zaterdag? Het Zang- en Muziekgilde organiseert acht Fluitenzaterdagen p.j. Gevari­ eerd repertoire: van klassiek tot romantisch, van vrolijk tot ernstig, van modern tot middeleeuws. O.l.v. Rosita van Oosten. Boeken en info: joke_van_es@kpnplanet. nl / 040-2413907 / 06-20745003 (Joke van Es)

Nivon Fryslân wandeling 15 km 20 sep Allardsoog Prijs: € 1,00 Niet-lid: € 1,00 Aan de wandel vanaf Allardsoog. We treffen om 10.00 uur in het huis en na de koffie gaan we op stap. Boeken: tarkramer@hotmail.com / 058-2563237 Info: vbekkers64@ gmail.com / 06-51106722 (Teja Kramer en Victor Bekkers)

Herfstwandelen met GPS 21 t/m 24 sep Het Hunehuis Prijs: € 164 Niet-lid: € 224 Gertiena en Con nemen jullie mee voor een flinke wandeling door het prachtige landschap rondom Het Hunehuis. Wij gaan over de hei, door de bossen en over de essen. Ook kleine paadjes worden niet geschuwd. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: gertiena@icloud.com (Gertiena Michaelis)

Muziekmiddag jazz, swing and sweet 21 sep, 19 okt, 16 nov, 14 dec Amsterdam Osdorp Prijs: € 2 Niet-lid: € 3 We luisteren naar de groten van de jazzmuziek en naar diverse orkesten, solisten, zangers en zangeressen op het terrein van jazz, swing en sweet. I.v.m. verbouwing is de locatie nog niet zeker. Neem daarvoor contact op met tomsim1955@hotmail.com (Tom Simonis). Boeken: tomsim1955@ hotmail.com / 0203373883

Banjeren vanuit Banjaert 21 t/m 24 sep Banjaert Prijs: € 155 Niet-lid: € 215 Vier dagen wandelen o.l.v. Marijke en Cor den Heijer. Start: ma 10.00 u. t/m do 14.00 u. Drie wandelingen van 15 tot 17 km, één van 8-10 km. Op zondag al welkom in Banjaert, incl. ontbijt en lunchpakket op de maandag. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251- 238289 (Kees Fit)

Verzorgd vrij zijn 21 t/m 24 sep Banjaert Prijs: € 125 Niet-lid: € 185 Bepaal zelf wat je doet, geniet van rust, zee, strand en duinen of interessante steden in de buurt. Incl. 3 x ontbijt, 3 x lunchpakket en 3 x diner. Start op ma. om 14.00 u, slot op do 14.00 u. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail. com / 0251- 238289 (Kees Fit)

Nivon wandel2daagse 27 - 28 sep Het Hunehuis

Prijs: € 35 Niet-lid: € 40 Verzamelen om 11.23 uur op station Hoogeveen. We gaan met de bus naar Ruinen vanwaar we wandelen naar Het Hunehuis. Maandags wandelen we 16 km naar Diever, vandaar een bus naar station Meppel. Aanmelden vanaf 4 aug. via de mail. Boeken: nivon2daagse@outlook.com / 06-21448558 Info: nivon2daagse@ outlook.com / 06-21448558 (Tiane Heins)

Stadswandeling 27 sep Amsterdam Prijs: € 3 Niet-lid: € 4 Startpunt: Café De Avonden, Een wandeling in Amsterdam o.l.v. Jan Broekhuizen, die ons vertelt over de geschiedenis van de buurt waar we zijn. Boeken en info: tomsim1955@ hotmail.com / 020-3373883

28 TOORTS

Activiteiten Nivon wandelgroep Zuid-Holland West Start altijd om 11.00, niet-leden betalen € 2,50

26 sept Rijswijk Rondwandeling o.l.v. gids Ger Visser van de Historische Vereniging Rijswijk door de wijk Leeuwendaal. Start op de hoek van Haagweg/Oranje­ laan/Geestbrugweg. OV tram 1, 15, bus 23

10 okt De Grutto Fruit plukken op De Grutto. Abtswoude 27 A, Schipluiden. Kom fietsen svp. OV: 20 min­ uten lopen vanaf eindpunt van tramlijn 1 Delft-Tanthof (Abtswoudsepark)(in tram­ richting door het park vervol­ gen; bij asfaltweg rechtsaf → Abtswoude).

24 okt Scheveningen Afval opruimen van het Scheveningse strand. Verzamelen: Strandtent The Shore, vlak bij de noordelijke havenpier van Scheveningen, Strand Noord 2A. OV tram 11 of bus 22. Evt. zelf vuilniszak, handschoenen, vuilprikker/ grijper meenemen, die worden ook uitgedeeld.

7 nov Museum Rijswijk Bezoek aan tentoonstelling Papier Biënnale, o.l.v. gids. Museumbezoek voor eigen rekening. Opslag van €4 euro op Museumjaarkaart. OV tram 1, 15 bus 23

5 dec Oranjehotel Scheveningen Bezoek aan de voormalige gevangenis, nu museum, Oranjehotel, Scheveningen Als corona het toestaat krijgen we een introductie voorafgaand aan het bezoek. Bus 22 halte Doorniksestraat, 23 Duinkerksestraat.

okt Ecokathedraal van Louis Le Roy te Mildam 3 okt Mildam Prijs: € 5 Niet-lid: € 7.50 10.30 uur verz. bij NS-Heerenveen, carpoolen naar koffie, daarna richting Mildam. Info over dit indrukwekkende project opstichtingtijd.nl Incl. koffie en thee, lunch zelf meenemen. Opgave voor 15 sept bij secr.fryslan@nivon. Boeken en info: secr.fryslan@nivon.nl

Fotosafari in Lage Vuursche 4 t/m 7 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 150 Niet-lid: € 200 Leer nog meer uit je digitale camera te halen en deel het met anderen. Struin met een groep door de omgeving in herfstkleuren met bos, hei, vennetjes en akkers. O.l.v. Peter van der Wijst. Voll. verz., opgave voor 15 sept. Boeken en info: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Inloop Quiltweek 4 t/m 9 okt Morgenrood Prijs: € 86,50 Niet-lid: € 126 Inspireren en leren van elkaar en vooral met veel plezier werken. Altijd weer verrassend wat voor mooie werkstukken dat oplevert. O.b.v. zelfverzorging, maar er wordt gezamenlijk gekookt. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: morgenrood@nivon.nl / 0880990987 (Judy Lasschuit)

De Biesbosch verkennen 5 t/m 8 okt De Kleine Rug Prijs: € 120 Niet-lid: € 160 Gedurende deze 4 dagen wordt met begeleiding van ervaren gidsen fietsend, wandelend en varend de Biesbosch verkend, waarbij ook museumbezoek. Voll. verz., excl. lakenpakket, (eventuele) fietshuur en entree museum. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail. nl / 088-0990982 Info: e.zoomer@ kpnmail.nl / 0181-621658

Zangdagen met wereldmuziek 5 t/m 8 okt Allardsoog Prijs: € 150 Niet-lid: € 210 Kantado Festivalo betekent: Zang­ feest. Drie dagen lang coronaproof zingen en genieten van wereld­ muziek samen met het Trio. RIVM richtlijn voor koren wordt volledig nageleefd! Incl. warme maaltijden. Koorervaring is handig maar niet noodzakelijk. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: hettykienhuis@casema.nl / 06-12025767 (Hetty Kienhuis)

info@nivonjong.nl / 06-12575610 Info: info@nivonjong.nl / 0612575610 (Céline Steenbergen)

samenspel en avontuur. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Stadswandeling 11 okt Amsterdam Prijs: € 3 Niet-lid: € 4 Start: Loetje, Stationsplein Amster­ dam (voormalig N.H.Koffiehuis) om 10.00 u. Wandeling door een deel van Amsterdam met toelichting van Jan Broekhuizen over waar we zijn en wat we zien. Voor deze wande­ ling is aanmelden noodzakelijk. Er mogen slechts 15 deelnemers mee. Boeken en info: tomsim1955@ hotmail.com / 020-3373883 (Tom Simonis)

Expo’s in Rotterdam Bij Nivon Rotterdam is dit najaar, in de barruimte, een aantal exposities te zien. Het werk van Mieke Borgdorff heeft in coronatijd weinig toe­ schouwers gehad, omdat het gebouw lange tijd gesloten was. Daarom blijft haar werk tot begin oktober te zien.

Natuurbeleving voor kinderen 13 t/m 17 okt Banjaert Prijs: € 2,50 per activiteit In de herfstvakantie organiseren Marion Sandee en Akkelien Wiersma activiteiten voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Beleving van de natuur staat centraal. Inschrijven per dag kan ter plekke. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

NivonJong Zenweekend 17 -18 okt Wasperveen Prijs: € 65 Niet-lid: € 90 Is het in jouw hoofd ook zo druk? Tijdens dit Zenweekend leer je om tot rust te komen. O.l.v. een opge­ leide docent maak je kennis met wat meditatie, tai chi en qigong voor je kunnen betekenen, in Zen Center Noorder Poort in Drenthe. Boeken en info: info@nivonjong.nl 06-12575610

IVN-wandeling vanaf De Bosbeek 18 okt De Bosbeek Gratis IVN- najaarswandeling. start: 14.00 u vanaf De Bosbeek. Boeken: ac.bosbeek@nivon.nl Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Cultuur en natuur in Twente 5 t/m 9 okt Den Broam

Nivon Fryslân wandeling 15 km 18 okt Oranjewoud

Prijs: € 231,80 Niet-lid: € 260,20 Gevarieerd programma met aan­ dacht voor historie, schilderkunst, architectuur, muziek, natuur en weer. Op verschillende manieren: wan­ deling, excursie, concert, museum, lezing, workshop en bezoek aan synagoge. Boeken: denbroam@ nivon.nl / 088-0990975 Info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

Prijs: € 1 Start om 10.00 u, startplaats wordt nader bekendgemaakt. Oranjewoud. Hier is in 1676 het bos aangelegd en buitenverblijf Oranjestein gesticht door prinses Albertina Agnes, weduwe van de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau, die in 1664 om het leven kwam. Boeken: ruthrienstra@hotmail.com / 06-37302196 Info: colettedehaas@ hotmail.com / 06-37302196.

NivonJong Outdoorweekend in de Biesbosch 9 t/m 11 okt De Kleine Rug

(Groot)ouder-kind midweek 19 t/m 23 okt De Bosbeek

Prijs: € 80 Niet-lid: € 95 Wil jij een weekend echt lekker de natuur in? Actief het avontuur opzoeken? Op zoek gaan naar de ijsvogel, bever of ree? Twee toffe outdoorworkshops volgen? Boeken:

Prijs: € 35 Dagelijks zijn 1 dagdeel meerdere activiteiten voor kinderen van 5 t/m 11 jaar. Kom het bos beleven in gezelschap. Er is genoeg te ont­ dekken in beweging, creativiteit,

De tentoonstelling van Vera Witleer opent op vrijdag 2 oktober (van 16.30 – 18.00 u). Vera is heel veelzijdig, naast schilderijen maakt zij keramisch werk en is zij danseres en performer. Zij exposeert in bin­ nen- en buitenland. De vormen van haar werk zijn het resultaat van bewegingen waarbij het lichaam gereedschap is (soms aangevuld met materiaal zoals lijm, zout, lampjes). Vormen ontstaan vanuit zintuiglijkheid en intuïtie. Haar werk heeft ook te maken met tijd en het verlangen om grip op de werkelijkheid te krijgen. Meer info: whistlerwitleer.nl

De expositie van Willemien van Trijffel opent op vrijdag 8 januari 2021 (van 16.30 – 18.00 u). Willemien is een geboren en getogen Rotterdamse en al 50 jaar Nivonlid. Zij werkt het liefst buiten. Vooral het wad langs Vlieland is een grote inspiratiebron. De uitzichten van de luchten boven het wad zijn voortdurend anders. Maar ook de havens van Rotterdam zijn een boeiend onderwerp. In haar atelier thuis schildert zij stillevens. Meer info: willemienvantrijffel.nl Meer info: nivonrotterdam.nl

Eikeltjes4daagse 19 t/m 22 okt Eikhold

TOORTS 29

Activiteiten Prijs: € 200 Niet-lid: € 230 4 dagen genieten van de vallende blaadjes en eikels in de bossen van Zuid-Limburg. Op maandag ontvangen we je met koffie / thee en Limburgse vlaai. De wandelin­ gen van 10 en 17 km staan o.l.v. Cor en Marijke den Heijer. Boeken: eikhold@nivon.nl / 06-18792104 Info: cm.denheijer@online.nl 0715411767 (Cor en Marijke den Heijer)

Herfst = Jazz Concert 24 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 7,50 Niet-lid: € 11,50 (Onder voorbehoud) Na een geslaagd optreden van het Combo Jimmi Hueting een nieuw programma met een heel andere samenstelling. O.a. met zang! Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl / koosvorrinkhuis.nivon.nl/ activiteitenoverzicht

Beeldhouwen in speksteen 25 t/m 30 okt De Bosbeek Prijs: € 175 Niet-lid: € 225 Speksteen is een zachte steen die geen “harde arbeid” nodig heeft en bewerkt kan worden met bijv. hout­ raspmesje. Ervaring is niet nodig, stenen kunnen ter plekke worden aangeschaft, gereedschappen zijn aanwezig. O.b.v. zelfverzorging. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Cursus Speksteen Bewerken 25 t/m 30 okt Morgenrood Prijs: € 320 Niet-lid: € 380 O.l.v. Hanneke Zwart aan de slag en ontdek hoe een brok steen tot leven komt in een mooi kunstwerk. Geschikt voor zowel beginners als gevorderden. Voll. verzorgd. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: morgenrood@ nivon.nl 088-0990987 (Judy Lasschuit)

Midweek Natuur & Water aan zee 26 t/m 30 okt Het Zeehuis Prijs: € 290 Niet-lid: € 435 O.a. bezoek aan poldermolen de Viaan en het PWN bezoekers­ centrum De Hoep in Castricum. We maken natuurwandelingen o.l.v. IVN-gids. Ook leer je hoe het droogmalen van polders werkt. Voll. verz. met lakenpakket. Boeken: zeehuis@nivon.nl / 0880990988 Info: vz.zeehuis@nivon.nl / 06-22440147 (Friso Teerink)

Wolvilten 26 t/m 30 okt De Bosbeek Prijs: € 145 Niet-lid: € 200 Wolvilten, samen voor de mooiste resultaten onder begeleiding. Zowel voor ervaren wolvilters als voor beginners. De belangrijkste benodigdheden bij het natvilten zijn warm water, zeep en beweging.

O.b.v. zelfverzorging. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Weekend Tij-chi - QiGong 27 t/m 29 nov Allardsoog Prijs: € 153 Niet-lid: € 213 Vertaald betekent Qigong: oefenen met energie. Tijdens dit weekend beoefenen we een serie van 18 Chinese gezondheidsoefe­ ningen met toelichting en achter­ grondinformatie. De oefeningen zijn makkelijk mee te doen door iedereen. O.b.v. zelfzorg. Boeken: allardsoog@nibon.nl info: margobouwman@gmail.com

Lezing - Alexander de Grote ging ons voor 28 okt Arnhem Prijs: € 7,50 Niet-lid: € 10 De Hilversumse scoutinggroep ‘De Argonauten’ maakte in 1965 een drie maanden durende reis door het Midden-Oosten. Gerrit Romeijn, betrokken bij Nivon, reisde door Turkije, Syrië, (de) Libanon, Jordanië, Irak en Iran. Lezing in 'de Wasserij'. Boeken: cursussen@nivon-arnhem. nl Info: Afdeling Arnhem info@ nivon-arnhem.nl

Schrijfweekend: spelen met taal 30 okt t/m 1 nov De Bosbeek Prijs: € 85 Niet-lid: € 125 In dit schrijfweekend worden leuke oefeningen, korte gedichtjes en kleine schrijfsels gemaakt. Allerlei bronnen worden gebruikt voor de inspiratie: krantenknipsels, foto's, soms eigen verhalen en natuurlijk de natuur. Boeken: bosbeek@ nivon.nl / 088-099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Verdwalen is balen 30 okt t/m 1 nov De Bosbeek Prijs: € 75 Niet-lid: € 100 Leren omgaan met kaart, kompas voor beginners rondom De Bosbeek. Deze cursus biedt uitkomst voor diegenen die zich de kennis van verantwoord kompasgebruik eigen willen maken. O.b.v. zelfverzorging, incl. warme maaltijd za. av. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Werkweek ABK & HHH 31 okt t/m 4 nov ABK-huis GRATIS We maken met elkaar het ABK-huis heerlijk schoon en het kampeerter­ rein Het Hallse Hull winterklaar. Alle handjes zijn welkom! Samenwerken en gezelligheid gaan goed samen. Er zijn binnen- en buitenklussen te doen. Reiskosten en prima verzor­ ging. Boeken: secr.abk-hhh@nivon.nl / 06-44558718 Info: secr.abk-hhh@ nivon.nl / 06-44558718 (Marieke Sieslieng)

Wandeltweedaagse Otterlo - Oosterbeek 31 okt - 1 nov De Bosbeek Prijs: € 75 Niet-lid: € 100 Van Otterlo naar station Oosterbeek Zuid-Veluwe. Deze wandeltwee­ daagse o.l.v. gids komt op de eerste dag langs het Mosselse Zand met zijn zandverstuivingen en langs het Planken Wambuis. De tweede dag voert door het beekdalenlandschap, langs Wolfheze. Overnachting in De Bosbeek, voll. verz. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl / 0638829051 (Henk Houthuijzen)

nov Wandel4daagse 2 t/m 5 nov Koos Vorrinkhuis Prijs: € 150 Niet-lid: € 200 Mooie omgeving, fijne wandelin­ gen (17 en 10 km) vanuit het Koos Vorrinkhuis (Lage Vuursche). Met Marijke en Cor den Heijer. Voll. verz.: 3 x ontbijt, lunch en diner en lakenpakket. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: c.m.denheijer@ online.nl / 071-5411767 (Marijke en Cor den Heijer)

Fotomidweek Den Broam 2 t/m 6 nov Den Broam Prijs: € 216,80 Niet-lid: € 245,20 Midweek fotografie door Caty en Michel Wijn. Als de herfst kleurt, ga je met hen leren hoe je dat vastlegt in boeiende foto’s en hoe je met een beeldbewerkingsprogramma daar­ van echte plaatjes maakt. Voll. verz. Boeken: denbroam@nivon.nl / 0880990975 Info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

Encaustic Art 3 - 4 nov Banjaert Prijs: € 75 Niet-lid: € 112,50 Verrassend, veelzijdig en ontspan­ nend. Schilderen met gekleurde blokjes bijenwas en een speciaal strijkboutje. O.l.v. Sonja Hendriks. Ontbijt en lunch: zelfverzorging, warme maaltijd inclusief. Materiaalkosten: € 25. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@ gmail.com/ 0251-238289 (Kees Fit)

Verrassend papier 3 t/m 6 nov Banjaert Prijs: € 165 Niet-lid: € 225 Workshop o.l.v. Manja Markies, beeldend vormgeefster. Diverse de­ coratieve mogelijkheden van papier komen langs. Batiken, stempelen, marmeren, papier maché. Een eigen project met begeleiding is mogelijk. Materiaalkosten: € 25. Voll. verz. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl

/ 088-0990972 Info: cfmfit48@ gmail.com 0251-238289 (Kees Fit)

Wilgenteenvlechten 7 Nov De Kleine Rug Prijs: € 30 Niet-lid: € 45 Incl. materiaal, lunch en koffie/ thee. O.l.v. ervaren wilgenteenvlechtster maak je een creatie van wilgentenen of bijv. een eendenkorf of mand. Zelf snoeischaar meenemen. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982 Info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658

Natuurwerkdag 7 nov De Bosbeek GRATIS Doe mee met De Bosbeek aan de Natuurwerkdag: de grootste vrijwilligersdag in het groen. Kom werken in ons bos en op de heide. Neem je eigen lunchpakket mee, voor koffie /thee wordt gezorgd. Boeken en info: tech.bosbeek@ nivon.nl / 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Midweek Amsterdamse School aan zee 9 t/m 13 nov Het Zeehuis Prijs: € 290 Niet-lid: € 435 De Amsterdamse School is een Nederlandse kunststroming die zijn sporen ook in Bergen en Bergen aan Zee heeft achtergelaten. Door lezin­ gen, excursies en museumbezoek o.l.v. echte kenners maak je kennis met deze kunststroming. Voll. verz.. Boeken: zeehuis@nivon.nl / 0880990988 Info: vz.zeehuis@nivon.nl / 06-22440147 (Friso Teerink)

Zang- en Muziekweekend 13 t/m 15 nov ABK-huis Prijs: € 85 Niet-lid: € 95 Ongecompliceerd samen zingen en musiceren in een zanggroep of een orkest o.l.v. enthousiaste, ervaren dirigenten en ondersteund door heerlijke maaltijden, hapjes en drankjes. Het repertoire is veelzijdig, van licht klassiek tot wereldmuziek. Boeken en info: w.degeling@ziggo.nl / 0522-261880 / 06-28195354

Boeddhistische Stoepa in Hantum 14 nov Hantum Prijs: € 4 Niet-lid: € 6 Start om 13.30 op de parkeerplaats Stoepawei te Hantum. Boeien­ de rondleiding in de Stoepa, de rondgang met gebedsrollen en de tempel. Nadien bij een kopje thee vragen stellen. (extra) bijdrage op basis van vrijgevigheid (Dana) in de tempel leggen. Boeken en info: secr.fryslan@nivon.nl

Winter Wandelweek 15 t/m 19 nov Morgenrood Prijs: € 175 Niet-lid: € 215 De prachtige bossen, vennen en heide van Oisterwijk en omstreken vormen een prachtig decor voor een paar dagen lekker wandelen. Je wandelt van ma tot do o.l.v. Marijke

30 TOORTS

Activiteiten Schilder/ wandeldriedaagse 23 t/m 26 nov De Bosbeek

Gevarieerd vegetarisch koken 30 nov t/m 2 dec Allardsoog

Colofon

Prijs: € 130 Niet-lid: € 160 Workshop vegetarisch koken met Italiaanse, Spaanse en oosterse accenten. Alles met pure ingrediën­ ten zonder chemische toevoe­ gingen. Alle maaltijden worden gezamenlijk bereid in de zeer ruime keuken. Max. 12 pers. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: vbekkers64@ gmail.com (Victor Bekkers)

Toorts, verenigingsblad van Nivon Natuurvrienden 91e jaargang, nr. 4, herfst 2020 Verschijnt 4 x per jaar

Prijs: € 1 Wandeling door de bossen bij Joure. Startplaats busstation bij de Mac Donalds in Joure bij de A7 afslag 24. Start om 10.00 u. Boeken en info: colettedehaas@hotmail.com / 06-37302196

Prijs: € 150 Niet-lid: € 200 In de als atelierruimte ingerichte Heidezaal gaan we vrij schilderen met acryl voor beginners en gevorderden in een ontspannen sfeer. De natuur is onze inspiratie­ bron. Daarnaast ruimte voor korte en langere wandelingen. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: ac.bosbeek@nivon.nl 06-38829051 (Henk Houthuijzen)

Intuïtief schilderen 16 t/m 18 nov De Kleine Rug

Meekoken in Twente 23 t/m 27 nov Den Broam

Prijs: € 120 Niet-lid: € 160 Gedurende deze 3 dagen o.l.v. van een ervaren docent intuïtief schil­ deren, maar ook yoga, wandelen en een boottocht. Voll. verzorgd, excl. materiaal en lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 088-0990982, info: e.zoomer@ kpnmail.nl / 0181-621658

Prijs: € 226,80 Niet-lid: € 255,20 Een midweek genieten van Twente: terugkomen na een mooie fiets- of wandeltocht en dan samen met een professionele kok een maaltijd bereiden met veelal Twentse (biologische) producten, misschien wel uit de natuur. Alle diëten mogelijk voor € 5 extra. Boeken: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 Info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

en Cor den Heijer. Voll.verz. Boeken en info: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 (Judy Lasschuit)

Nivon Fryslân wandeling 15 km 15 nov Joure

Duinwandelmidweek aan Zee 16 t/m 20 nov Het Zeehuis Prijs: € 210 Niet-lid: € 294 Met begeleiding wandelen in de prachtige omgeving van Het Zee­ huis. Voor de ervaren wandelaar zijn er lange trajecten. Voor de beginners wat kortere routes. Voll. verz., inclusief corona- en laken­ pakket Boeken en info: zeehuis@ nivon.nl / 088-0990988

Glas in lood 16 t/m 20 nov Het Hunehuis Prijs: € 380 Niet-lid: € 440 Kunstenares Anita de Vries maakt je wegwijs in de wereld van glas in lood. Je maakt een eigen kunst­ werk met veel stukjes gekleurd en verschillend glas. Alle energie kan in je kunstwerk, want ondertussen worden we voll. verzorgd. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 0880990981 Info: hunehuis@nivon.nl / 06-36308387 (Anita de Vries)

Verzorgd nietsdoen 16 t/m 20 nov Het Hunehuis Prijs: € 217 Niet-lid: € 277 Van ma’middag tot vertrek op vr’ochtend lekker in de watten gelegd worden? Dat kan, niets hoeft en bijna alles kan. Voll. verz. betekent ook incl. bedlinnen en in 2020 dat ook de netjes opgeleverde kamer wordt schoongemaakt. Boeken en info: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981

Mandala tekenen 20 t/m 22 nov Morgenrood Prijs: € 140 Niet-lid: € 170 In deze workshop inspiratie door de natuur en maken van mandala’s die passen bij dit seizoen. We beginnen iedere les met leuke en inspirerende tekenoefeningen en maken hierop gebaseerd onze eigen mandala’s. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 0880990987 Info: morgenrood@nivon.nl / 0499-477644 (Yvonne v. Meteren)

Bevlogen muziek beluisteren 24 t/m 26 nov Banjaert Prijs: € 120 Niet-lid: € 180 Verhalen, uniek beeldmateriaal, heel veel muziek. Op de rand van de popmuziek. Verhalen die staan voor maatschappelijke gebeurte­ nissen. Gepresenteerd door Sjoerd Kemeling, enthousiast lid. Incl. drie warme maaltijden; ontbijt en lunch zelfverzorging. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 0880990972Info: cfmfit48@gmail.com 0251-238289 (Kees Fit)

NivonWandel2daagse 29 - 30 nov Banjaert Prijs: € 35 Niet-lid: € 40 Verzamelen op zondag 29 nov. om 11.00 op station Castricum en wan­ delen dan 17 km naar Banjaert. Op maandag wandelen we 17 km naar station Santpoort-Noord. Aanmelden vanaf 22 nov via de mail. Boeken: wandel2daagse@outlook.com / 06-21448558 Info: wandel2daagse@ outlook.com / 06-21448558 (Tiane Heins)

dec

Herbert Boerendonk, Iris Vermaas, Hester Schaaf (eindredactie)

Aan dit nummer werkten mee: Marjan Engelen, Kees Hogervorst, Henk Houthuijzen, Sjoerd Kemeling, Jet Kooderings, Marlies Leegwater, Henk Schaaf, Céline Steenbergen, Han Verschuur, Bas Wetter, Werkgroepen JUMP, Spring, Wintersport, NivonJong, VCW

Coverfoto: Bas Wetter Backcover: Iris Vermaas

Creatief ontspannings­ weekend 4 t/m 6 dec ABK-huis Prijs: € 127,50 Niet-lid: € 172,50 Rustige activiteiten zoals yoga, tai chi, meditatie of filosofisch gesprek. Afgewisseld met het maken van een collage en een schrijfworkshop. Volpension vanaf vr’avond 19.30 uur tot zo’middag 14.30 uur. Boeken: ams.abk@nivon.nl / 088-0990970 Info: Wilma zielekaarten@gmail.com

Encaustic Art 7 t/m 9 dec Allardsoog Prijs: € 104 Niet-lid: € 155 Met een strijkbout en gekleurde blokjes bijenwas schilderijtjes maken op A6-formaat, op gecoat “papier” en op stukjes canvas. Eén van de schilderijtjes gaan we overbrengen op een katoenen tas. Géén speciale schildervaardigheid vereist! Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: sonjahendriks@ upcmail.nl (Sonja Hendriks)

Wandelen naar kerken en kastelen 7 t/m 10 dec Eikhold

Mindfulness: van Verlies naar Kracht 30 nov t/m 2 dec De Kleine Rug Prijs: € 140 Niet-lid: € 180 Een verlies van een dierbare, je werk of je gezondheid kan een grote impact hebben op je leven. Tijdens de workshop wordt geleerd daarmee om te gaan, met deskundige begeleiding, d.m.v. oefeningen, meditatie, gedichten en natuur. Aan het eind mogelijk nieuwe wegen om je verder te helpen. Ook wordt een boottocht gemaakt. Voll. verz., incl. boot­ tocht, excl. lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982 Info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658

Redactie:

Kopij & reacties: Redactie: toorts@nivon.nl Nivon, Plantage Middenlaan 2F 1018 DD Amsterdam 088-0990900 Deadline kopij winternummer: 22 okt 2020 (redactioneel) 5 nov 2020 (reizen en activiteiten)

Art-directie & ontwerp: Dutch Portfolio, dutchportfolio.com

Productie: Senefelder Misset, senefelder.nl

Contact: Nivon: info@nivon.nl Agenda & berichten: nivon.nl/activiteiten Regeladvertenties: nivon.nl/legeenlink Overige advertenties: communicatie@nivon.nl

Kleine lettertjes: Artikelen en berichten zijn welkom. De redactie behoudt het recht bijdragen in te korten of te weigeren. Door en voor Nivongroepen mag alles uit de Toorts worden over­ genomen, behoudens foto's waarop copyright berust. Voorwaarde voor elk gebruik is bron- en naams­ vermelding van schrijver e/o fotograaf. Nivon is niet aansprakelijk voor wijzigingen en drukfouten.

Prijs: € 200 Niet-lid: € 230 Na een ontvangst met koffie/ thee en Limburgse vlaai, starten we een eerste wandeling naar Kasteel Ter Worm. Ook bezoeken we kasteel Hoensbroek en de prachtige kerk in Houthem – St.Gerlach via een mooie tocht in het Geuldal. Boeken: eikhold@nivon.nl / 06-18792104 Info: cm.denheijer@online.nl / 0715411767 (Cor en Marijke den Heijer)

Meer informatie? Ga naar nivon.nl/activiteiten

Toorts digitaal ontvangen? Mail naar: leden@nivon.nl

TOORTS 31

Leg een link Regeladvertenties voor natuurvrienden. Minimaal drie regels. Kosten €5 per regel (€10 niet-leden). Duurzaam Doe Je Zo, website en facebook Alles over duurzaam leven, tips, duurzaamheid Website: https://duurzaam-doe-je-zo.nl/ • Mooi gelegen, vrijstaand privéhuisje aan het Natuurpark Dwingelderveld. Max. 4 personen. www.patriciakuiper.nl/huisje. Tel 020-6185476 • ARDECHE FR. vrijst.privé natuurhuis t.h. 5 p 3 sl.k. 450€ p.w. RUST, WANDELEN, NIKS DOEN prachtig uitzicht. www.rustindeardeche.nl • Herfstkleuren, uitwaaien aan zee, kunst10daagse, paddenstoelenpracht? Zomerwoning te huur in Bergen (NH) Meer info; gielvdpluijm@gmail.com •

Geef deze op via nivon.nl/legeenlink

Nivonlid worden? Meld je aan via nivon.nl/leden of bel voor meer info: 088-0990900.•

Voordelen Nivonleden: – Deelname aan alle verenigingsactiviteiten – Korting op overnachtingen in Nivon Natuur­ vriendenhuizen en op kampeerterreinen – Korting op Nivonreizen en -kampen – Korting op aanschaf Nivon wandelgidsen – Korting op Globetrotter Buitensportvoeding – Korting in de Carl Denig buitensportwinkel en webshop – Ontvangen kwartaaltijdschrift Toorts Meer info: nivon.nl/leden•

Ledentarieven: t/m 5 jaar 6 t/m 15 jaar 16 t/m 25 jaar 26 jaar en ouder eerste lid 26 jaar en ouder tweede lid Maximaal per huishouden Reductie 23 jaar en ouder (voor regels zie hieronder)

€0 € 10 € 20 € 40 € 30 € 90 € 10

Het reductietarief wordt toegekend voor een periode van maximaal drie jaar,

Hiervoor geldt: – voor volwassenen (23 jaar en ouder) met een inkomen op maximaal bijstands­ niveau (2019 alleenstaande € 982,00, twee personen € 1403,00) – bewijs van inkomen via bijstand in de vorm van een kopie bankafschrift wordt overlegd aan Landelijk Bureau Nivon

vrijwilligers. Deze vakanties zijn bedoeld voor kinderen (tot 16 jaar) van ouders met een minimum inkomen. De Sociale Groeps­ vakanties financiert de groepsvakanties met bijdragen van sponsors, subsidies en fondsen. Giften en donaties aan de stichting zijn van harte welkom. Voor meer info: socialegroepsvakanties.nl

Het reductietarief vervalt als: – men enig moment aangeeft meer inkomen te hebben – na drie jaar als er niet wordt gereageerd op verzoek opnieuw aantonen inkomen

De Sociale Groepsvakanties zijn erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Een instelling kan ANBI zijn als het zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Een ANBI heeft een aantal belastingvoordelen, zoals vrijstelling van erf- en schenkbelasting; ook als een ANBI zelf schenkingen doet voor het algemeen belang betaalt de instelling geen schenk­ belasting. (Voor meer info: anbi.nl)•

Het Nivon-lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij u minimaal acht weken voor het verstrijken van uw contributiepe­ riode schriftelijk opzegt via leden@nivon. nl of Nivon Ledenadministratie, Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam. Beta­ ling gebeurt vooraf, per contributieperiode. Zie Algemene voorwaarden van het lidmaatschap: nivon.nl/leden•

ANBI Nivon stelt Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen beschikbaar voor Sociale Groepsvakanties, begeleid door

Vrijwilligers Dankzij de inzet van actieve vrijwilligers faciliteren wij binnen het Nivon mooie activiteiten. Ook jouw waardevolle inzet stellen wij als vereniging op prijs. Neem zelf contact op met een afdeling, Natuurvrienden­h uis, kampeerterrein of wandelgroep bij jou in de buurt als je zin hebt om mee te doen. Of kijk eens op: nivon.nl/vacatures•

Vrijwilligers, bedankt! Nivon kan niet bestaan zonder de dagelijkse inzet van duizenden actieve vrijwilligers. Behalve zinvol is vrijwilliger zijn ook nog eens ontzettend leuk! Wat denk je van een paar weken of weekenden huiswacht zijn bij een van die mooie accommodaties? Een fijne vakantieweek verzor­ gen voor mensen voor wie vakantie vieren niet vanzelf­ sprekend is? Lekker met je handen aan het werk op een van de (kampeer)terreinen? Neem eens contact op met een van de accommodaties of lokale afdelingen. Helpende handen zijn altijd welkom. Of kijk op nivon.nl/vrijwilligers!

nivon.nl/vrijwilligers

PostNL Port betaald Retouradres: Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam