12 minute read
TOORTS
4Afstand houden: kijken naar wat wél kan
6‘Mensen, pak die markt terug!’
9Helpende handen altijd welkom
12 Nieuwe ecohuisjes 14 Eikhold als ‘leerbedrijf’
18 Hoe wij natuurvrienden werden
21 NivonJong: weg in eigen land
22 Winterreizen
En verder
8 Vrijwilliger in de spotlight 8 Groen traineeship 10 Terugblik corona 20 Internationaal 31 Leg een link
Activiteiten
27 September 28 Oktober 29 November 30 December
Regieteam in actie ‘Belangrijkste regel: houd rekening met elkaar’
Ineens was het stil. Alle natuurvriendenhuizen sloten de deuren en we zaten allemaal thuis.
Dat was half maart en een periode van nietsdoen volgde voor velen van ons. Maar voor Marieke,
Céline, Iris, Carla en Herbert was dat niet voor lang. Want het Landelijk Bureau en het Centraal Tekst: Jet Kooderings 1,5 METER AFSTAN D H OUDEN AUB Bestuur moesten anticiperen op een geheel nieuwe, onbekende crisissituatie. E r moest een team komen dat zich buigt over de te nemen maatregelen bij de sluiting en heropening van de Nivonaccommodaties. En dat betekende hard werken voor het vijftal dat dit regieteam vormde. “Dit was volkomen nieuw, het duurde best even voor we goed konden reageren,” zegt communicatieadviseur Iris Vermaas. “Maar er moesten wel in korte tijd veel beslissingen worden genomen. Dat was de reden om het regieteam op te richten.” ,,Ik heb ja gezegd onder voorwaarden. Als het me te veel werd wilde ik ermee kunnen stoppen,” vertelt Marieke Sieslieng. Half april werd zij benaderd met de vraag of ze in het regieteam wilde stappen. Van stoppen was gelukkig geen sprake, integendeel, de opdracht was Marieke op het lijf geschreven. ,,Ik vind het heerlijk om op dit niveau bezig te zijn en met dit soort zaken mee te denken. Beleid vormen ligt me wel.” zegt Marieke. Een team van vijf mensen bleek ideaal om snel te kunnen overleggen en dat gebeurde iedere week. Dit digitale overleg vond altijd plaats na de vergadering van het Centraal Bestuur, waardoor de lijntjes heel kort waren. Ieder lid van het team had een aantal adviseurs dat als gesprekspartner functioneerde. ,,Ik had Herman van De Bosbeek, Hanneke van Banjaert en Dannie van het Koos Vorrinkhuis. Het was heel prettig om met deze secondanten te kunnen overleggen.” aldus Marieke. Protocollen Er kwam veel op het regieteam af, soms was het een behoorlijke rollercoaster. Hadden ze net een aantal richtlijnen bedacht naar aanleiding van de overheidsinstructies en dan versoepelden de regels weer. “Er kwamen veel vragen vanuit de accommodaties. We hadden de opdracht om met álles rekening te houden: de RIVM-richtlijnen, de eisen en uitzonderingen van verschillende veiligheidsregio’s en natuurlijk de vrijwilligers zelf.” zegt Iris. Er was voortdurend overleg nodig, vooral tussen vrijwilligers onderling. Maar ze konden elkaar niet ontmoeten. Het regieteam vormde een brug tussen hen. Als eerste werd er een enquête gehouden onder alle beheercommissies van de huizen, waarop zij bijna allemaal hebben gereageerd, de meeste zelfs zeer gedetailleerd. ,,Het was verrassend dat iedereen met ongeveer dezelfde oplossingen kwam, zoals per huishouden één douche en toilet toekennen, precies genoeg stoelen neerzetten en keukengebruik via een intekenrooster.” licht Marieke toe. De lastigste vraag waarmee het regieteam zich bezighield was: Mogen we dit vragen van onze vrijwilligers? Vaak behoren ze zelf tot een risicogroep. Mogen we ze wel extra belasten? De beslissing om weer mee te gaan draaien is bij de vrijwilligers zelf neergelegd en er was maar een klein percentage dat zei het niet aan te durven. Afstand in de gemeenschappelijke keuken
Al met al heeft het veel tijd gekost om nieuwe protocollen te maken, zelfs zoveel tijd dat Marieke er vrij voor heeft genomen van haar werk. ,,We hebben ons erop verkeken hoeveel werk we eraan zou hebben. Daarom hebben we onlangs Gerard de Jager als zesde lid toegevoegd aan het regieteam.”
Het was nog niet zo gemakkelijk om te bedenken aan welke protocollen de natuurvriendenhuizen zich moesten houden, omdat niet duidelijk was tot welke branche ze behoren. Dus zijn er richtlijnen bedacht, gebaseerd op wat het RIVM voorschreef aan verplichte zaken en als suggestie gaf voor bepaalde situaties. De ‘anderhalve meter-natuurvriendenhuizen’ zoals die er nu zijn, zijn daaruit voortgekomen. ,,Houd rekening met elkaar, dat is de belangrijkste regel.” geeft Marieke aan. Daarnaast wil Nivon niet 1,5 METER AFSTAN D H OUDEN AUB de nadruk leggen op wat niet kan, maar juist op wat er allemaal wel mogelijk is. Openheid en gastvrijheid voor gasten staan hoog in het vaandel. Maar niet alleen de richtlijnen van het RIVM bepaalden of een huis weer open mocht. De 25 verschillende veiligheidsregio’s hadden allemaal hun eigen verordening en vroegen allemaal weer andere en extra maatregelen. Daardoor kon het bijvoorbeeld gebeuren dat Banjaert weer open was en Het Zeehuis nog niet, terwijl die toch relatief bij elkaar in de buurt liggen. ,,Maar binnen de huizen krijgen de gasten met vergelijkbare situaties te maken, dat is belangrijk in deze tijd.” zegt Marieke. Wat is iedereen blij dat alle natuurvriendenhuizen en de kampeerterreinen weer open zijn. Nu het sanitair weer gebruikt mag worden loopt het storm op de kampeerterreinen, de Gele Anemoon bijvoorbeeld is helemaal vol. Ook voor de natuurvriendenhuizen is veel belangstelling. Omdat er minder mensen kunnen komen is dat nog wel een heel georganiseer. Alle maatregelen moeten uiteraard in acht worden genomen. Van de gasten wordt verwacht dat ze de regels respecteren, de vrijwilligers hoeven niet voor politieagent te spelen. Wat er nu nodig is, is een stabiele periode waarin iedereen kan ervaren hoe het gaat met de anderhalve meter-natuurvriendenhuizen. Of er niet te veel van de vrijwilligers wordt gevraagd en vooral of de bedachte maatregelen in de praktijk kunnen worden toegepast en nageleefd. “Binnen Nivon heeft iedereen eigenlijk heel veel autonomie.” zegt Iris. “Het is moeilijk om dan ineens als regieteam te zeggen: ‘Zo moet het.’ Maar ja, soms ‘moeten’ dingen inderdaad. Zoals het afstand houden, een beperkt aantal gasten kunnen ontvangen en eigen sanitair toebedelen.” Afstand tot balie in Het Zeehuis Bij Banjaert zijn plastic schermen geplaatst
In Den Broam loopt het tot nu toe eigenlijk heel goed. ,,We zijn een klein huis en iedereen houdt zich aan de regels, zoals afstand houden en handen desinfecteren,” vertelt Corina, die samen met Hans huiswacht is net nadat het huis weer is open gegaan. De gasten vinden het wel prettig dat ze een eigen tafel hebben en in de keuken wordt rekening met elkaar gehouden. Alleen loopt het nog niet helemaal wat betreft het gesealde pakket met beddengoed: niet iedereen heeft door wat daarvan de bedoeling is.
In De Bosbeek, een veel groter huis, worden de regels ook goed in acht genomen. ,,Iedereen is heel attent en soms is het even wennen. Maar de regels verbroederen wel en de gasten houden zich aan de uitgezette routes,” aldus Lenie, die samen met Dick een weekje huiswacht is in De Bosbeek. Heel spannend is de vraag hoe het leven er na 1 september uit zal zien, welke maatregelen gehandhaafd worden en wat er mag worden aangepast. •
Binnen het regieteam had iedereen zijn eigen ‘taak’:
Céline Steenbergen
(projectleider NivonJong), Activiteiten
Iris Vermaas
(communicatieadviseur), Communicatie
Herbert Boerendonk
(Centraal Bestuur, Bestuurscommissie Accommodaties), Verbinding tussen accommodaties en afdelingen
Carla Alma
(aspirant-lid Centraal Bestuur), Bestuurlijke ervaring
Gerard de Jager
(oud-lid Centraal Bestuur en klachtencoördinator), Klachtencoördinatie
Marieke Sieslieng
(secretaris beheercommissie ABK-huis/ Het Hallse Hull), Ervaren BHC-bestuurder
John Huige: pleidooi voor circulaire economie
De coronacrisis pleegt een zware aanslag op ons dagelijks leven en de economie. Maar ze biedt ook kansen. John Huige, oud-directeur van Nivon, denkt dat dit een vertrekpunt kan zijn om de wereld om te vormen: van een “sloopmaatschappij” - waarin groei en marktdenken centraal staan naar een solidaire en houdbare samenleving.
Ruim voordat we met het Covid-19-virus werden geconfronteerd schreef je een e-book, ‘Stammenstrijd of sociale actie’. Je pleit daarin voor een duurzame economie, voor een overheid die burgers serieus neemt.
“Ik wilde iets melden over het maatschappelijke systeem. Hoe komt het dat mensen zich afzetten tegen anderen? Dat zij in een situatie raken dat alleen hun eigen waarheid telt en zij niet meer in debat gaan? Hoe komt het dat mensen geen vertrouwen meer hebben in de overheid? Dat de economie niet in staat is tot een eerlijker inkomensverdeling te komen? Ik dacht: ‘Daar schrijf ik een klein essay over.’ Uiteindelijk werden het 92 bladzijden.”
Op een bijeenkomst van oud-Nivonbestuurders, begin 2020, sprak je over regionale binding. En probeer zó vanaf de onderkant…
“… Ideeën uit te voeren. Met betrokken mensen die niet meteen te horen krijgen dat wat zij willen niet zou kloppen. Als burgers samen iets willen ondernemen, moet de overheid dat ook faciliteren. Ik laat mensen praten over politieke en economische vraagstukken. Dan krijg je frissere ingevingen dan wanneer dat vanuit ambtenaren en wethouders komt. En daar kiezen we het beste uit. Een voorbeeld: Hoe zorgen we dat een boer zijn producten dichtbij kan afzetten, waar kunnen we spullen kopen die lokaal worden gemaakt? Dat is misschien lastig te organiseren, maar je kunt het wel stimuleren. Een bio-markt. Winkeliers die zaken onderling regelen. Minder kosten. Minder verspilling. Dat bevordert de plaatselijke circulaire economie.”
Waardoor niet iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden.
“Een systeem waarbij mensen met elkaar kijken naar mogelijkheden. Iemand houdt er een inleiding over. Dat kan interactief, met een website of app-groep, en waaiert uit. Een van mijn creatieve vrienden heeft een groepsspel gemaakt. Aan verschillende tafels bespreek je diverse items: energie, volkshuisvesting, voedselverspilling, discriminatie. Die wissel je plenair uit. Je draait het probleem rond, waardoor je nieuwe ingangen gaat zien. Energietransitie wil je gezamenlijk aanpakken? Maar de communicatie daarover is een andere kwestie. Oké, dan gaan we dat afzonderlijk behandelen. Zo zet je maatschappelijke kwesties gestructureerd op de agenda. De bedenkers worden uiteraard betrokken bij de uitwerking.”
Veranderen we daar de wereld mee?
“Je krijgt de kans problemen op een andere manier op te lossen. Dit neemt al hand over hand toe. Het wordt urgent. We zien dat het klimaat rare dingen doet. We zien een verharding in de omgang tussen mensen. Laten we gezamenlijk onze zorgen aanpakken. We kunnen er geen wereldproblemen mee oplossen, we kunnen er Trump niet mee bijsturen, maar wel met kleine stapjes in Nederland iets verbeteren.” Controle, geen compassie
Burgers en overheid vertrouwen elkaar niet.
“Er is een controlerende overheid en geen compassie-overheid meer. De ruimte om creatief te handelen is te klein. Alles moet worden nagetrokken. Dat gebeurt zó streng dat mensen als fraudeur worden aangemerkt als ze een week te laat een formuliertje inleveren. Het hele verhaal van de toeslagen… Dat is het gevolg van het neoliberalisme dat in de jaren ’80 en ’90 is opgekomen. De overheid wilde efficiënter optreden. Burgers werden klanten. Ambtenaren kregen targets voorgeschoteld… Wiebes, Hoekstra en Rutte zeggen dat de economie moet blijven groeien om het klimaat te verbeteren. Dat kan niet! Je kunt groeien door meer windmolens, nieuwe transportsystemen, door beter onderwijs. Maar dan moet je elders ontgroeien. Denk aan de frisdrankindustrie, kleding, vliegreizen. Plastic en kartonnen verpakkingen. Als je daar anders mee omgaat, kun je 60 procent minder gebruiken.”
Greta Thunberg verweet politici alleen maar bezig te zijn met cijfers en groei.
“Je kunt niet zonder cijfers, maar wie alleen bezig is met groei moet zich kapot schamen. Ik kan me niet voorstellen dat reisbureaus maar verre vliegvakanties blijven aanbieden. Belachelijk, cruises tot naar Antarctica. This is where we draw the line. Een beetje meer blik verzamelen, een beetje meer circulair, een beetje minder stikstof, dat verandert het systeem niet. We moeten een kantelpunt bereiken. Door corona veroorzaken we minder vervuiling. Maar als we een paar jaar zonder grote klimaatchaos beleven, zakt de aandacht en urgentie weer weg.”
Een groot aantal organisaties (Nivon was er één van) heeft de Tweede Kamer een manifest overhandigd om de ecologische voetafdruk te verminderen.
“We moeten er nu een vervolg aan geven. Alle deelnemende organisaties vertegenwoordigen tezamen vier miljoen leden. Het verminderen van de voetafdruk blijft een belangrijk punt. We hebben contact met de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid om tot een concreet programma komen. Langzamerhand beginnen politieke partijen hun verkiezingsprogramma te schrijven. Het lijkt me belangrijk nu actie te ondernemen.”
We zetten toch al stappen naar een betere toekomst?
“De vraag is of dat ook het systeem verandert. Zodra een onderneming niet meer groeit zullen aandeelhouders hun aandeel dumpen. Banken verdienen het meest aan groei. Ze moeten genoegen durven nemen met minder rendement. Pas dán is er sprake van een omslag. Laat de staat weer een nationaal ziekenfonds opzetten. Woningbouwcorporaties moesten zo nodig voor de markt werken. Universiteiten worden betaald op het aantal studenten dat ze succesvol afleveren, niet op de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Als ze teruggaan naar hun oorspronkelijke
taak voeren we een systeemverandering door.
We moeten af van de wvwels waardoor we steeds schever groeien. Bange neoliberale economen denken dat de overheid geen waarde kan scheppen. Mensen, neem de markt terug en ga het zelf doen. Gemeenschapsdenken zat vroeger ook sterk in het Nivon. Door de individualisering raakte het groepsdenken uit beeld. Bij samen doen willen mensen ook een eigen inbreng hebben.”
Hoe kunnen we dat bij Nivon invullen?
“Actieve afdelingen kunnen maatschappelijke programma’s opzetten. Stel vragen, praat erover hoe het anders kan. In debat, lezingen, workshops. Het gebeurt al in Arnhem, Rotterdam en ook elders. Maar we mogen best harder duwen. Kijk wat je kunt betekenen voor de lokale economie waar je als afdeling of natuurvriendenhuis deel van uitmaakt. Breng groepen bij elkaar en bespreek je ideeën. Neem de ecologische voetafdruk als uitgangspunt. Dat sluit aan bij wandelen, fietsen, bij het bevorderen van de circulaire economie. Het gaat erom invloed uit te oefenen op dingen die in je eigen omgeving gebeuren, zonder dat het partijpolitiek is. Je moet ook met mensen die de markt omarmen in dialoog blijven. De markt is geen duivel, we moeten alleen organiseren dat ze niet alle vrijheid pakt. Zelfs het bedrijfsleven vraagt: ‘Geef maar aan waar we moeten stoppen’. De winstgevendheid wordt niet minder, eerder meer. En het wordt ook niet minder als je extra zorgt voor de natuur.”
Je noemde jezelf in je toespraak in het Koos Vorrinkhuis een optimist.
“Je moet ten principale optimist zijn. Optimistisch zijn wil zeggen dat je blijft roepen: ‘Het kán en móet anders.’ Ik bedenk steeds nieuwe dingen. Als ik die ideeën niet meer zou hebben, moet ik maar in het bejaardenhuis.” •
John Huige (75), politiek econoom. Van 1988 tot ’97 was hij directeur van Nivon Natuurvrienden. Hij is lid van het Platform Duurzame Solidaire Economie en schreef boeken, waaronder recent ’Stammenstrijd of sociale actie’, over de noodzaak om het marktdenken terug te dringen en het gemeenschapsdenken weer voorop te stellen.
