Nauczyciel i Szkoła - nr 122 (1) - 2022 r.

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

nrnr19(122) (62)styczeń-luty październik2022 2015••ISSN ISSN2080-6698 2080-6698

Makieta Mirmiłowa

Makieta Mirmiłowa – Szkoła Podstawowa nr 26 w Rzeszowie I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie Inny nie znaczy obcy Arma virumque cano, czyli za co kochamy łacinę Wojewódzki Festiwal dla Dzieci i Młodzieży z Niepełnosprawnością Intelektualną „I TY MASZ TALENT” O realizacji programu BohaterOn w Twojej szkole – SP im. Władysława Sikorskiego w Hyżnem Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej – Miejsce z tradycją, które zmierza ku nowoczesności

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny Joanna Majewska-Lasek Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Z DZIAŁALNOŚCI PODKARPACKIEGO CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W RZESZOWIE 10 lat Akademii Historii Najnowszej 2011-2021 w PCEN w Rzeszowie – cz. II

1

I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie

4

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Kondycja fizyczna dzieci i młodzieży po powrocie do szkoły ze zdalnego nauczania

6

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Inny nie znaczy obcy – II Liceum Ogólnokształcące w Przemyślu Dzień aktywności w Szkole Podstawowej im. bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Majdanie Sieniawskim Malowana historia dziadków w Szkole Podstawowej Majdanie Sieniawskim Wojewódzki Festiwal dla Dzieci i Młodzieży z Niepełnosprawnością Intelektualną „I TY MASZ TALENT” O realizacji programu BohaterOn w Twojej szkole – Szkoła Podstawowa im. Władysława Sikorskiego w Hyżnem Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej – Miejsce z tradycją, które zmierza ku nowoczesności Arma virumque cano, czyli za co kochamy łacinę

7 10 11 12 14 17 19

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Funkcja określania zachowań trudnych jako sposób radzenia sobie z zachowaniami niepożądanymi u dzieci ze spektrum autyzmu Okiem metodyka

22 24

I str. – Makieta Mirmiłowa – Prace uczniów klas IV Szkoły Podstawowej nr 26 w Rzeszowie III-IV– Uczestnicy I Mikołajkowego Ogólnopolskiego Turnieju Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2022 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

ISSN 2080-6698

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

10 lat Akademii Historii Najnowszej 2011-2021 w PCEN w Rzeszowie – cz. II Akademia Historii Najnowszej to cykl spotkań dla nauczycieli (nie tylko historii) poruszający szeroką problematykę nauczania historii najnowszej w szkole. Zajęcia teoretyczne połączone są z metodyką nauczania. Wykład tematyczny ekspertów jest podstawą do warsztatów, które umożliwiają nauczycielom dzielenie się doświadczeniem.

Przykładowe spotkania Warsztaty w Galerii Sztuki Socrealizmu w Kozłówce 7 czerwca 2013 r. w ramach AHN nauczyciele pojechali do Muzeum Zamoyskich w Kozłówce. Naszym głównym celem była jedyna w Polsce Galeria Sztuki Socrealizmu.

Muzeum znajduje się w zespole pałacowym, więc i pałac obejrzeliśmy, oprowadzeni przez przewodnika. Pamiątki po PRL-u zgromadzone są w oddzielnym skrzydle, do którego przylega ogród, a w nim znane z tamtego okresu pomniki m.in. pomnik Lenina z Poronina. Eksponaty są na bieżąco uzupełniane i wzbogacane, stąd wystrój zmienia się ciągle. O galerii napisano: Ta niezwykła wystawa ma charakter polityczno-dydaktyczno-artystyczny, gdyż przez umiejętnie dobrane eksponaty ostrzega przed wszelkimi przejawami sztuki sterowanej przez rządy totalitarne.

Galeria prezentuje najciekawsze prace ze znajdujących się w Muzeum wielkich zbiorów sztuki 1. poł. lat 50., które

liczą ponad 1600 rzeźb, obrazów, rysunków, grafik i plakatów. Są wśród nich dzieła czołowych polskich artystów.

Swoistym dopełnieniem galerii są stojące na zewnątrz zdemontowane pomniki: Bolesława Bieruta (z Lublina) autorstwa Bronisława Kubicy, Włodzimierza Lenina (z Poronina) – Dymitra Szwarca; oraz Juliana Marchlewskiego (z Włocławka) – Stanisława Horno-Popławskiego.

Myślę, że wizyta w Kozłówce stała się dla nauczycieli inspiracją do nauczania historii najnowszej w sposób ciekawy i efektywny.

Warsztaty w Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie i wykład prof. Paweł Graty na temat COP-u Aby nie wpaść w rutynę, wskazane jest nieco zmian i świeżej krwi. Może stąd pomysł, aby inauguracja nowego roku szkolnego miała miejsce nie w Rzeszowie, a w naszym krośnieńskim ośrodku PCEN. Rozpoczęliśmy od zwiedzania Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie, którego Prezes Pan Lech Kordas podjął z nami współpracę, a Pani Hanna Wajda Lawera zachęciła do zwiedzania, za co serdecznie dziękujemy.

Ta nowopowstała placówka kultury, doskonale położona w samym centrum miasta tuż obok rynku, robi ostatnio prawdziwą furorę. To doskonałe połączenie tradycji, którą Centrum ma promować zgodnie z lansowanym hasłem „Krosno – miasto szkła”, z nowoczesnością

Galeria Sztuki Socrealizmu w Kozłówce

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

1

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Warsztaty wyjazdowe do schronu kolejowego w Stępinie

w formie i sposobach docierania do mieszkańców i turystów. Zapewne większość z nas miało okazję po raz pierwszy oglądać na żywo proces wyrobu szklanych precjozów, a odważniejsi mogli także osobiście spróbować wydmuchać szklaną bańkę. Przewodniczka oprowadziła nas po podziemiach obiektu, kryjących autentyczny hutniczy piec do wytopu szkła i pracownie obróbki szklanych wyrobów. Co ciekawe, prawie wszystko, z wyjątkiem roztopionego szkła, można tutaj dotknąć. Oglądaliśmy także film na temat historii hut szkła w Krośnie i zwiedziliśmy położone po przeciwnej stronie rynku przedprożne piwnice, mieszczące dziś ekspozycję szklanych wyrobów „made in Krosno”.

Drugą część spotkania stanowił tradycyjnie wykład naukowca. Tym razem naszym gościem był prof. Paweł Grata z Uniwersytetu Rzeszowskiego, autor nowo wydanej pracy Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej.

Temat prelekcji był jednak nieco inny: Centralny Okręg Przemysłowy. Geneza – rozwój – tradycje. W przystępnej formie ze swadą i nie bez widocznej emocji nasz gość prezentował założenia i przebieg najbardziej znanej próby unowocześnienia gospodarczego oblicza II Rzeczypospolitej. Mieliśmy okazję przypomnieć sobie wiele znanych faktów, na wiele spojrzeć z nieco innej perspektywy, a o jeszcze innych usłyszeć po raz pierwszy. Uczestnicy spotkania otrzymali jako swoistą pamiątkę z tego spotkania elektroniczną wersję prezentacji. Warto w tym miejscu przedstawić zawarte w niej końcowe wnioski podsumowujące dalekosiężne konsekwencje podjętych ponad 70 lat temu działań. Zdaniem autora: • COP był niedokończoną, ale unikalną w polskich warunkach próbą odgórnie prowadzonej industrializacji, • działania podjęte przed wojną w większości przypadków były kontynuowane również w okresie PRL,

2

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

• dawne fabryki COP-owskie stały się największymi zakładami przemysłowymi Polski południowo-wschodniej, • współcześnie, mimo spadku znaczenia przemysłu, zakłady o COP-owskich tradycjach nadal w dużej mierze stanowią o potencjale przemysłowym Podkarpacia, • symbolem trwałości przedwojennych doświadczeń stała się Dolina Lotnicza wprost odwołująca się do źródeł wypływających z koncepcji COP. Warsztaty wyjazdowe do schronu kolejowego w Stępinie.

30 maja br. Akademia Historii Najnowszej zawitała do Stępiny. Byliśmy gośćmi Macieja Piękosia i Krzysztofa Winiarskiego, którzy oprowadzili nas po schronie kolejowym Stępina-Cieszyna. Tematem naszego spotkania było: Umocnienia z czasów II wojny światowej na Podkarpaciu, a wprowadził nas w zagadnienie Tomasz Bereza z rzeszowskiego oddziału IPN. Wsłuchani w ciekawą narrację i zapatrzeni na zdjęcia, przenieśliśmy się na chwilę, oczywiście oczami wyobraźni, w rejon Przemyśla, Starego Brusna, Lubaczowa, Horyńca, aby wrócić do schronu kolejowego w Stępinie i obejrzeć to, co w stanie nienaruszonym przetrwało okres wojny. Naocznie mogliśmy się przekonać, jak wyglądają takie miejsca, bo po wykładzie wprowadzającym w tematykę, Krzysztof Winiarski, nauczyciel, wieloletni przewodnik po schronie i autor wielu o nim opracowań, oprowadził nas po tym obiekcie wyjątkowym w skali kraju, a nawet Europy.

Część warsztatowa zakończyła się rozmowami na temat wykorzystania tej wiedzy na lekcjach oraz wciągnięciem schronu w Stępinie na listę wycieczek szkolnych.

Maciej Piękoś zaprosił wszystkich nauczycieli, tych których nie było też, do odwiedzenia z młodzieżą tego zabytku z czasów II wojny światowej, przeprowadzenia lekcji w terenie i posilenia się przy ognisku.

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

prowadzone przez dr hab. Annę Szylar i mgr Urszulę Szymańską-Kujawę. Warsztaty obejmowały metody prowadzenia zajęć z wykorzystaniem robotów.

Warsztaty w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli Nauczyciele w ramach AHN 4 października 2018 r. uczestniczyli w warsztatach COP-innowacyjna inwestycja w przyszłość, które odbyły się w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli. Pierwszym punktem było zwiedzanie wystawy COP i miasto – nowoczesność i dziedzictwo, po której oprowadzała nas mgr Beata Trybuła, ciekawie opowiadając o zebranych eksponatach i historii inwestycji.

5 lutego 1937 r. – wicepremier i minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski ogłasza na Komisji Budżetowej Sejmu projekt budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. Od tej pory powstaje wiele zakładów w widłach Wisły i Sanu, rozwijają się miasta Rzeszów, Mielec, powstaje Stalowa Wola. Ponad 90 miast i miasteczek dostało szansę rozwoju. Wybuch II wojny światowej przerywa prace i wiele obiektów nie powstało, ale i tak był to ogromny sukces gospodarczy Polski.

Różnorodność zbiorów, ułożonych według interesującego klucza pozwoliła uczestnikom wciągnąć się w opowieść o mieście, które właśnie tej inwestycji zawdzięcza swoje powstanie. Zgromadzono imponującą ilość zdjęć, map, pocztówek, druków, gazet, świadectw i legitymacji, przedmiotów użytkowych np. aparat fotograficzny, walizki, ubrania kobiece, pojemnik po czekoladkach „Eres”, żarówki, gazomierze, automat gazowy łazienkowy „Atis”, lampa metalowa do deski kreślarskiej, kratka ściekowa, suszarka do włosów elektryczna, komplet odważników, gramofon igłowy, maszyna do pisania „Erika”, odkurzacz Elektro Lux, torba lekarska, rower i jego tabliczka rejestracyjna. To tylko niektóre zgromadzone pamiątki.

Po wymianie refleksji na temat wystawy dr Paweł Róg zaprezentował wykład interaktywny COP – innowacyjna inwestycja w przyszłość, a po nim odbyły się warsztaty

Cykl warsztatów dla nauczycieli i uczniów na temat Kształt granic II Rzeczypospolitej był przede wszystkim sukcesem polskiej dyplomacji? Jak debatować po „oksfordzku?

Zajęcia odbywały się w I LO w Krośnie. Zakończeniem warsztatów była debata oksfordzka 11 czerwca 2018 r. w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Krośnie.

Debatowali uczniowie I LO im. M. Kopernika, przygotowani przez mgr Beatę Wygonik-Wronkę i Technikum nr 6 w MZS nr 6 im. J. Sasa Zubrzyckiego w Krośnie, przygotowani przez panią Barbarę Zagdańską. Marszałkiem debaty był Jakub Izdebski – naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Rzeszowie, ekspertem był dr Jacek Magdoń z IPN. Debacie przysłuchiwali się uczniowie z II LO im. Konstytucji 3 Maja z dr Ewą Bereś i ZSP nr 1 im. J. Szczepanika w Krośnie z mgr Markiem Gancarzem.

Wybrałam tylko kilka spotkań, aby pokazać różnorodność tematyki, form, materiałów i osób prowadzących.

Niech mi będzie wolno w tym miejscu podziękować wszystkim osobom, które przez te 10 lat współtworzyły Akademię Historii Najnowszej i wspomagały mnie w tym, wydaje mi się, dużym i pożytecznym projekcie.

Szczególne podziękowania składam Pani Dyrektor Krystynie Wróblewskiej, Pani Wojewodzie Ewie Leniart, Panu Dyrektorowi Dariuszowi Iwaneczce, Panu Naczelnikowi Jakubowi Izdebskiemu, Panu Prezesowi Łukaszowi Kamińskiemu (Honorowy Rektor AHN), Panu Prezesowi Januszowi Kujawie, Pani Katarzynie Kyc oraz wszystkim prelegentom, którzy bezinteresownie zgodzili się podzielić swoją wiedzą z nami w szczególności Panu Pawłowi Gracie, Panu Pawłowi Rogowi, Panu Andrzejowi Olejce, Pani Ewie Bereś.

Dziękuje również moim koleżankom i kolegom z PCEN-u za pomoc, wsparcie i życzliwość, w szczególności: Romanowi Zychowi, Wiesławowi Śnieżkowi, Mariuszowi Kalandykowi, Dorocie Szumnej i Januszowi Ustrzyckiemu. Przede wszystkim jednak dziękuję nauczycielom – członkom naszej akademii, bez których nie mogła by istnieć.

Jak mawia znany prezenter „...bo bez Was to nie ma sensu” Dziękuje zatem za 10 lat współpracy, zaangażowania, wsparcia i wspólnego wysiłku. Akademia Historii Najnowszej w takiej formie i pod moim przewodnictwem kończy swoją misję.

Opracowała: Urszula Szymańska-Kujawa pomysłodawca i koordynator AHN nauczyciel konsultant PCEN Odział w Krośnie

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

3

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie

W

dniach 26-28 listopada 2021 r. w Czudcu odbył się I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie organizowany przez Podkarpacki Zespół Placówek Wojewódzkich w Rzeszowie oraz UKS Handball Posada Górna.

Honorowy patronat nad wydarzeniem objęli: Podkarpacki Kurator Oświaty – Małgorzata Rauch oraz Marszałek Województwa Podkarpackiego – Władysław Ortyl.

Turniej objęli patronatem również: Tauron Polska Energia, Ośrodki Szkolenia Piłki Ręcznej w Polsce, TVP3 Rzeszów, Polskie Radio Rzeszów, Nowiny 24.

Gośćmi honorowymi tego wydarzenia byli reprezentanci Polski w piłce ręcznej: • Urszula Rogula – reprezentantka Polski SMS ZPRP Płock, UKS Handball Posada Górna, • Mateusz Grzenkowicz – reprezentant Polski, SMS ZPRP Kielce, Wybrzeże Gdańsk.

Uroczystą galę rozpoczynającą turniej poprowadził dr Dariusz Zięba – kierownik zespołu nauczycieli doradców metodycznych PCEN. Turniej otworzyła Dyrektor PZPW Rzeszów – Krystyna Wróblewska będąca również organizatorem turnieju.

4

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

Na ceremonii otwarcia obecni byli: Andrzej Ślipski – Wójt Gminy Czudec, Andrzej Dziugan – Wicedyrektor PCEN ds. Oddziału w Krośnie, Grzegorz Wołczański – Zastępca Burmistrza Gminy Rymanów, Krystyna Kozak – Kierownik OENiPAS w Czudcu i SSM w Czudcu, Piotr Cisek – Dyrektor ZSP Posada Górna, Lila Stachura, Urszula Rogula – reprezentantka Polski zawodniczka SMS ZPRP Płock, wychowanka UKS Handball Posada Górna, Mateusz Grzenkowicz – reprezentant Polski, zawodnik SMS ZPRP Kielce, wychowanek Wybrzeża Gdańsk.

W turnieju wystąpiło 150 zawodniczek z ośmiu zespołów z całej Polski: Handball Posada Górna, UKS Olimpia Końskie, MKS Pałac Młodzieży Tarnów, KMKS Kraśnik, SPR JKS SAN Jarosław I, UKS Czwórka Libiąż, MSPR Junak Włocławek, SPR JKS SAN Jarosław II. Zespoły rywalizowały zgodnie z przepisami ZPRP systemem każdy z każdym. Rozegrano 28 meczy. Wszystkie spotkania odbyły się na bardzo wysokim poziomie sportowym.

Po trzech dniach rywalizacji najlepszym zespołem turnieju został UKS Handball Posada Górna, która pokonała pewnie wszystkich przeciwników, inkasując komplet punktów.

Srebrne medalistki turnieju UKS Olimpia Końskie zanotowały tylko jedną porażkę a brązowymi medalistkami zostały zawodniczki MKS Pałac Młodzieży Tarnów.

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Klasyfikacja Końcowa I Ogólnopolskiego Turnieju w piłce ręcznej dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW Rzeszów Czudec 26-28. 11. 2021 r.

1 miejsce – Handball Posada Górna 2 miejsce – UKS Olimpia Końskie

Najlepsze zawodniczki poszczególnych drużyn turnieju

3 miejsce – MKS Pałac Młodzieży Tarnów

1. Handball Posada Górna – Anna Ziajka

4 miejsce – KMKS Kraśnik

2. UKS Olimpia Końskie – Maja Augustyniak

5 miejsce – SPR JKS SAN Jarosław I

3. MKS Pałac Młodzieży Tarnów – Hanna Maj

6 miejsce – UKS Czwórka Libiąż

4. KMKS Kraśnik – Julia Markowska

7 miejsce – MSPR Junak Włocławek

5. SPR JKS SAN Jarosław I – Nikola Hałoń

8 miejsce – SPR JKS SAN Jarosław II

6. UKS Czwórka Libiąż – Katarzyna Listwan 7. MSPR Junak Włocławek – Amelia Michalska

Najlepsze Zawodniczki Turnieju

8. SPR JKS SAN Jarosław II – Kaja Świętoniowska

Najlepszy Zawodnik Turnieju MVP Gracjana Kenar – UKS Handball Posada Górna

Najlepsi Strzelcy Turnieju

Najlepszy Bramkarz Turnieju Aleksandra Kowalska – UKS Olimpia Końskie

Gracjana Kenar – 67 bramek UKS Handball Posada Górna

Najlepszy Obrońca Turnieju Antonina Gawłowicz – MKS Pałac Młodzieży Tarnów

Maja Augustyniak – 52 bramki UKS Olimpia Końskie

Król Strzelców Turnieju Gracjana Kenar – UKS Handball Posada Górna

Hanna Maj – 39 bramek MKS Pałac Młodzieży Tarnów

Celem turnieju była popularyzacja piłki ręcznej na Podkarpaciu, wdrażanie zdrowego stylu życia po powrocie z pandemii, kształtowanie umiejętności rywalizacji, szacunku dla przeciwnika oraz doskonalenie współpracy w grupie i przestrzeganie zasad fair play! Finansowe wsparcie turnieju zapewniła firma Tauron Polska Energia.

Mottem przewodnim tego sportowego widowiska było Wszyscy Jesteśmy Zwycięzcami!, dlatego każda zawodniczka otrzymała pamiątkowy medal, koszulkę turniejową, a drużyny okazałe puchary oraz dyplomy za udział w turnieju.

Najlepsze zawodniczki turnieju w poszczególnych drużynach otrzymały indywidualne wyróżnienia w postaci statuetek.

W sobotę wielką niepodzianką były odwiedziny Świętego Mikołaja, który podarował wszystkim uczestnikom turnieju słodkie upominki.

Cały turniej przebiegał w miłej, sportowej atmosferze, integracji zawodniczek i trenerów. Dziewczęta nawiązały nowe znajomości i przyjaźnie. Wszystkie zespoły zadeklarowały występ w II Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie, który odbędzie się już za rok.

Opracował: Argasiński Grzegorz

Fot. Jacek Malec

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

5

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Kondycja fizyczna dzieci i młodzieży po powrocie do szkoły ze zdalnego nauczania Powrót dzieci do szkoły po zdalnym nauczaniu był bardzo trudnym okresem, ponieważ na młodzież czekała niby stara, ale tak naprawdę zupełnie nowa rzeczywistość, w której młody człowiek musiał się nagle odnaleźć.

Nauczyciele wychowania fizycznego obserwują systematyczny spadek aktywności fizycznej u dzieci i młodzieży oraz spadek ich kondycji, a pandemia znacznie uwydatniła i pogłębiła ten problem. Badania WHO wykazały, że ponad 80% młodzieży w wieku szkolnym na całym świecie rusza się za mało tzn. mniej niż godzinę dziennie. Eksperci wzięli pod uwagę nie tylko ćwiczenia wykonywane w domu, na lekcjach wychowania fizycznego, ale również w trakcie zabaw rekreacyjnych, spacerów, jazdy na rowerze czy aktywnych prac domowych. W czasie zdalnego nauczania dostępność do różnych form aktywności została dodatkowo ograniczona, co wynikało z różnych umocowań prawnych, aby zapobiegać rozwojowi epidemii COVID w związku z powyższym i tak mała aktywność fizyczna dzieci i młodzieży została jeszcze bardziej ograniczona.

Kolejnym bardzo niepokojącym problemem, który pojawił się długo przed pandemią jest otyłość wśród młodego pokolenia, od dawna uznawana za chorobę cywilizacyjną naszych czasów. Badania wskazują, że 70-80% młodzieży z otyłością stwierdzoną w okresie dojrzewania stanie się otyłymi dorosłymi. Nadwagę możemy rozpoznać już u coraz młodszych dzieci, a wszystko to aktualnie związane jest z siedzącym trybem życia, brakiem aktywności ruchowej oraz niezdrowym odżywianiem. Po powrocie do szkoły ze zdalnego nauczania chyba większość nauczycieli wychowania fizycznego gołym okiem mogło zaobserwować, że bardzo duży procent dzieci zyskało dodatkowe kilogramy, a chęć uczniów do aktywności fizycznej znacznie spadła. Spowodowane było to, na pewno bardzo długą przerwą wynikającą z odbywających się w zaciszu domowym lekcji zdalnych, ale również świadomością braku własnej kondycji fizycznej, a w niektórych przypadkach wstydem przed pokazaniem się rówieśnikom w stroju sportowym, mając więcej kilogramów.

Poprawa zatem kondycji dzieci i młodzieży oraz wzbudzenie chęci do aktywności fizycznej powinno stać się kluczowym zadaniem nie tylko nauczycieli wychowania fizycznego jako fachowców w tej dziedzinie, ale całej społeczności szkolnej, którą muszą wspierać w tych działaniach przede wszystkim rodzice. Aby wspólnie działać należy na początku zobrazować młodzieży występujący problem, ale nie atakować ich wyczerpującymi testami, które wiemy, że i tak wykażą duże braki w ogólnej kondycji.

Należy zacząć od takich form aktywności, które zachęcą młodzież do działania nie tylko na lekcjach wychowania fizycznego ale zmobilizują do samodzielnej aktywności ruchowej poza szkołą. Podstawa programowa dla szkół

6

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

ponadpodstawowych z wychowania fizycznego jasno w treściach nauczania precyzuje, że uczeń powinien umieć zdefiniować oraz wyliczyć i poprawnie zinterpretować wskaźnik masy ciała BMI( Body Mass Index). Można za pomocą tego wskaźnika określić prawidłową wagę ciała. Każdy uczeń za pomocą wzoru lub prostej aplikacji w telefonie może dokonać takich obliczeń, a przy okazji dowiedzieć się czy wynik wskaże na prawidłowa jego wagę ciała, a w przypadku niewłaściwych wyników na wychudzenie lub otyłość.

Na lekcjach wychowania fizycznego poświęconych edukacji zdrowotnej warto wspomnieć, że BMI jest ściśle związany z naszym zdrowiem, a jego prawidłowa wartość to: zdecydowanie lepsze ciśnienie krwi, rzadziej występujące bóle mięśni i stawów, mniejsze obciążenie serca i układu krążenia itd. Natomiast zarówno wychudzenie jak i otyłość to stany niewłaściwe dla naszego organizmu. Obie sytuacje obniżają zarówno samopoczucie fizyczne, jak i psychiczne oraz mają bardzo niekorzystne skutki zdrowotne dla naszego organizmu. Część uczniów po takiej lekcji może zastanowić się nad zależnością pomiędzy prawidłową masą ciała, dobrą kondycją fizyczną oraz zdrowiem. Być może, będzie to bodziec do działania, np.: zmiana nawyków żywieniowych, dodatkowa aktywność fizyczna lub po prostu, nie unikanie lekcji wychowania fizycznego. Bardzo duży wpływ na to, co robią dzieci mają jednak ich rodzice, którzy nie zawsze zachęcają swoje pociechy do aktywności ruchowej.

Niestety nawyki rodziców są niezwykle istotne w kontekście aktywności fizycznej dziecka. Młody człowiek obserwuje i naśladuje zachowania dorosłych, więc tak naprawdę to rodzice mają ogromny wpływ na to, czy dziecko będzie miało do czynienia z aktywnością ruchową czy też nie. Nie trzeba od razu profesjonalnie z dzieckiem uprawiać sportu, ale można rozmawiać o jego zainteresowaniach sportowych, pokazywać, że aktywność ruchowa jest ciekawym zajęciem, które może przynosić wiele satysfakcji każdego dnia. Rodzice, aby zadbać w prosty sposób o kondycję swoich dzieci nie muszą choćby podwozić ich autem na każde zajęcia, ponieważ spacer to, też dobra forma dbania o kondycję fizyczną organizmu.

Ogólna kondycja i sprawność fizyczna dzieci i młodzieży po powrocie ze zdalnego nauczania nie jest dobra, ale niepokojące jest również to, iż stan kondycji psychicznej młodzieży znacznie się pogorszył. Ważne zatem, aby wspólnie motywować młodzież do aktywności ruchowej, ponieważ ruch wzmacnia nie tylko kondycję fizyczną, wpływa na dobre samopoczucie, ale wzmacnia tak ważny w czasie pandemii układ odpornościowy organizmu. Stare hasło „W zdrowym ciele, zdrowy duch” okazuje się być nadal aktualne.

Opracowała: Katarzyna Kustroń nauczyciel doradca metodyczny z wychowania fizycznego PCEN O/Krosno

Z życia szkół i placówek oświatowych

Inny nie znaczy obcy – II LO Przemyślu

N

iepełnosprawność to temat, który do niedawna był tematem tabu, zagadnieniem trudnym, kłopotliwym. Dziś staje się coraz bardziej tematem otwartym, osoby niepełnosprawne integrują się ze społecznością, wyzwalają energię innych ludzi, uczniowie o różnym stopniu niepełnosprawności uczą się nie tylko w szkołach specjalnych, ale stają się integralną częścią grup klasowych w szkołach czy klasach integracyjnych.

II Liceum Ogólnokształcące im. prof. Kazimierza Morawskiego w Przemyślu jest placówką przyjmującą uczniów niepełnosprawnych, ze względu na dostosowania techniczne do różnych problemów związanych ze sferą fizyczną dziecka niepełnosprawnego, to podstawa funkcjonowania takich uczniów w budynku szkoły.

Jednak o wiele ważniejsza stała się atmosfera, którą tworzą inni uczniowie dla niepełnosprawnych kolegów,

Historie Minotaura Minotaur, syn Minosa i Pazyfae, urodził się zdrowy, lecz z nienormalnie dużą głową, rósł jako silny, nieco melancholijny – matołek1. Nikt go nie chciał, ani matka, ani ojciec, ani siostry i bracia, ani kapłani. Stał się rysą na wizerunku rodziny i państwa. Zamknięto go więc w labiryncie, jak tłumaczono, dla dobra ogółu i dla jego dobra, w nadziei, że stanie się – normalny. Samotny chłopiec nic z tego nie rozumiał i nie mógł się zmienić.

Ojciec, przy braku sprzeciwu z jakiejkolwiek strony, kazał go zabić, uznając życie syna za bezwartościowe i zagrażające dobru wspólnoty. Nie ocaliła Minotaura matka – czarodziejka. Nie istniała jeszcze Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, w tym zakaz bezprawnego i samowolnego pozbawiania wolności, wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania, zakaz poddawania, bez swobodnie wyrażonej zgody, eksperymentom medycznym lub naukowym tych właśnie osób.

Dla wielu ludzi niepełnosprawność jest defektem, brakiem, nie idzie w parze ze spełnianiem marzeń, dążeniem do celu oraz cieszeniem się z życia w takim samym stopniu jak zdrowe osoby. Dlaczego ? Wyjaśnia to przywołana historia Minotaura.

Wielu z nas poznaje życie z niepełnosprawnym.

Oswajamy się z problemami takich osób poprzez życie z bliskimi, którzy są niepełnosprawni, lub poprzez niekiedy lekko fikcyjny obraz ich życia w filmach czy literaturze. Jednak dzięki nawet takim przedstawieniom 1 Wstęp

Minotaura.

nawiązuje do opowiadania Zbigniewa Herberta Historia

pomagając im nie tylko w poruszaniu się po budynku szkolnym, ale przede wszystkim wykazując się empatią, nawiązując znajomości czy przyjaźnie, trwające również po zakończeniu szkoły.

W takiej właśnie atmosferze, dzięki niezwykłej determinacji i energii kilku osób, nauczycieli oraz uczniów, zorganizowano konkurs literacki dotyczący problemu niepełnosprawności. Jego pomysłodawcą jest niepełnosprawny uczeń z dziecięcym porażeniem mózgowym, obecnie absolwent szkoły, Krzysztof Gudzelak.

Pierwsza edycja konkursu Są gdzieś okna, które płoną cały czas odbyła się wiosną 2018 r. Konkurs stale się rozwija, zdobywa sponsorów, zwiększa się liczba jego uczestników. Dziś prezentujemy prace konkursowe, które pokazują, w jaki sposób uczniowie mierzą się z kwestią niepełnosprawności, jak ją postrzegają i rozumieją.

Więcej informacja i relacja z finału obecnej, V już edycji Konkursu, w wiosennym wydaniu pisma.

Małgorzata Wilgucka II Liceum Ogólnokształcące w Przemyślu

życia współczesnych Minotaurów poznajemy świat ich labiryntów, uczymy się poruszania po często mrocznych korytarzach, ślepych zaułkach, pustych komnatach losu ich oraz ich bliskich.

Człowiek niepełnosprawny, niezależnie od stanu swojego zdrowia i umysłu jest osobą. Niepełnosprawność [...] nie jest w stanie naruszyć [...] struktury osobowej człowieka [...].

Dlatego jego wartość osobowa i wynikająca z niej godność osobowa pozostaje [...] nienaruszalna.(Jan Paweł II).

Każde życie jest tak samo wartościowe, nawet bez ręki, nogi, rozumu. Spotkałem wielu takich ludzi, ale żadnemu z nich nie brakło dobrych uczuć i pragnienia bliskości, a czy to nie jest najbardziej „normalna” z ludzkich cech ? Kto tu jest „gorszy” ? Ktoś, kto nie może chodzić, czy ktoś, kto nie umie kochać ?

Nasze życie wypełnione jest celami i marzeniami. Nie zrealizujemy ich, zamykając siebie lub kogoś w labiryncie. Jedynie pomagając sobie nawzajem, jesteśmy w stanie dokonać wielu rzeczy ważnych i wartościowych. Współcześni Minotaurowie, w różny sposób doświadczeni cierpieniem, także szukają szczęścia, ale potrzebują naszej pomocy.

Jak Janek Mela, niepełnosprawny zdobywca dwu biegunów ziemi, i parafrazując tytuł filmu o nim, „swojego bieguna”. To słowo kryje wiele znaczeń, dotyczących historii 15. letniego chłopca. Biegun ma związek i z elektrycznością, źródłem tragicznego wypadku Janka, i z punktem geograficznym Ziemi, zdobytym przez niego, wreszcie ze spełnianiem marzeń, ponieważ bieguny niebieskie to «punkty, w których oś świata przecina sferę niebieską».

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

7

Z życia szkół i placówek oświatowych

Janek, dzięki wsparciu dorosłych i sile wewnętrznej, znalazł wyjście z labiryntu. Zupełnie jak w opisie niepełnosprawnych Ani Bołt2: nie ma w nas smutku / ani rozpaczy / wyparowała jak woda / w gotującym się czajniku / niespodzianek / wściekłość jest nam / obca / obnosimy się dumnie / ze swoim wariactwem / jak para cesarska / krocząc po chińskim / murze / widzianym z kosmosu.

Ze swoich labiryntów wychodzą właśnie do nas w piękny sposób uczestnicy Ogólnopolskiego Konkursu Poezji „Słowa, dobrze, że jesteście” dla i na temat osób niepełnosprawnych. Szczepan Cymanowski w wierszu “Chmura” pisze: Mam orzeczenie, które nie przeszkadza mi marzyć. / Żyję skromnie. Lecz nieskromnie marzę.

Czy i czym takie marzenia różnią się od marzeń osób zdrowych? Czy czasem nie są ważniejsze od naszych?

Czy nie pokazują nam, co jest w życiu istotniejsze od lepszej pracy, władzy, bogactwa? Osoby niepełnosprawne również marzą o lepszym życiu, jednak ich pojęcie „lepszego” dotyczy zdrowia, bycia samodzielnym, swobodnego poruszania się w przestrzeni publicznej. Czyli tego, co nam wydaje się dane raz na zawsze, łatwe, oczywiste. I często narzekamy, że nasza szklanka jest do połowy pusta. A wspomniany autor wiersza pisze dalej: Umiem marzyć. [...] Wyciągam rękę, zamykam oczy, chwytam obłok i unoszę się do chmur. / Wyżej i wyżej. / Do granic mych niekończących się fantazji.

Nauczyć się o funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych oraz o opiece nad nimi możemy z filmu “Nietykalni”3, którego fabuła oparta jest na prawdziwej historii. Pierwowzorem, postaci Philippe’a, jest Philippe Pozzo di Borgo, a Drissa – Abdel Yasmin Sellou. Philippe cierpi na porażenie czterokończynowe i potrzebuje całodobowej pomocy Driss’a. ten uczy się wszystkiego od podstaw, dzięki czemu widzimy, jak wygląda opieka nad osobą niepełnosprawną. Ale ubranie, umycie, podanie, nakarmienie to tylko jej część, bynajmniej nie najtrudniejsza. Najtrudniejsze są emocje. Nasze – strach, zniecierpliwienie, zmęczenie, zrezygnowanie, może rozpacz, i Ich – bezradność, lęk, pragnienie miłości, zniechęcenie. Obie strony często nie okazują uczuć, bo wtedy łatwiej jest zranić lub zostać zranionym. Minotaur również ma te same uczucia, tak samo kocha, boi się odrzucenia z powodu swojej odmienności, czuje, że może być ciężarem dla innych. Wszyscy mamy prawo do takich myśli, pytanie, do dalej ?

Nasze życia są tak samo wartościowe, posiadamy podobne cele i marzenia. Wydaje mi się, że osoby niepełnosprawne posiadają bardzo ważną zdolność, której brakuje wielu zdrowym osobom. Jest to cieszenie się 2 Uczestniczka Ogólnopolskiego Konkursu Poezji „Słowa, dobrze, że jesteście”.

3 Film w reżyserii Oliviera Nakache’a i Érica Toledana, 2011.

8

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

z drobnych rzeczy, jakimi często może być zwykły spacer, rozmowa, drobny upominek. Dla wielu ludzi to mało wartościowe spędzenie czasu, nie potrafią cieszyć się chwilą. A przecież to nauka może nie stara jak świat, ale na pewno aktualna, choć pojawiła się u początków literatury, już tak dawno temu, a wciąż trudno ją przyjąć. Osoby niepełnosprawne są firmowym znakiem horacjańskiego carpe diem. Nie okazujmy współczucia i litości, doceńmy każdy dzień. Słowem – kluczem jest tu radość, taki klucz mamy w filmie „Nietykalni”.

Tadeusz Sobolewski z „Gazety Wyborczej” napisał o filmie, że oglądając go śmiejemy się cały czas i ten śmiech nie tłumi współczucia, a Barbara Hollender pisała w „Rzeczpospolitej” o komedii pełnej zabawnych sytuacji i błyskotliwych dialogów, która jest peanem na cześć życia, prostych przyjemności, życzliwości4.

Przez labirynt – niepotrzebny już elementarz – wraca Tezeusz, niosąc wielką, krwawą głowę Minotaura o wytrzeszczonych oczach, w których po raz pierwszy kiełkować zaczęła mądrość – jaką zwykło zsyłać doświadczenie5.

Myślę o Minotaurze, porzuconym przez rodziców i rodzeństwo, pozostawionym samemu sobie, w ciasnej, mrocznej, zimnej przestrzeni labiryntu własnego ciała i własnego domu. Najgorszą rzeczą, jaką możemy zrobić w stosunku do osoby niepełnosprawnej, jest pozostawienie jej samej. Rodzice Minitaura nie pomyśleli o dobru dziecka, o tym, co czuło, nie pozwolili mu dorosnąć. Nie jestem w stanie wyobrazić sobie tego bólu emocjonalnego, jaki przeżywa osoba porzucona, co myśli. Dlaczego nikt mnie nie kocha ? Dlaczego nikt mnie nie akceptuje Dlaczego inni czują niechęć do mnie i chcą pozbyć się ciężaru? Dlaczego mój scenariusz życia jest tak dramatyczny ? Pragnę tylko, a może aż - miłości. Widzę, że dla innych to BARDZO TRUDNE, a czasami NIEMOŻLIWE. Nie odrzucajmy innych, bo jeśli Bóg dał im życie, to znaczy, że jest ono tak samo wartościowe jak twoje. Niepełnosprawny to nie „nie – ja”, to „inny – ja”. Który cierpi bardziej niż ja, jak pisze Edyta Maleszko, uczestniczka wspomnianego konkursu poezji: Nie myśl Boże – że żal mam do Ciebie. / Że łzy są moją modlitwą. Nie – ja nie zazdroszczę szczęściarzom. / Tylko jest mi czasem tak smutno i przykro. / W te zimne, samotne wieczory, Nieraz myśl w mej głowie taka kołacze, / Że mnie wśród innych wybrałeś, / ale tak trochę inaczej. / Daj mi więc Boże więcej siły i wiary w siebie. / Może w tym wszystkim się nie pogubię, / odbuduję wszystko na nowo.

4 Por. 5

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nietykalni_(film_2011) Zbigniew Herbert, Historia Minotaura Wiktor Humeniuk II LO w Przemyślu

Z życia szkół i placówek oświatowych

Czy możliwe jest Spotkanie?

Boże, daj mi cierpliwość, bym pogodził się z tym, czego zmienić nie jestem w stanie.

Daj mi siłę, bym zmieniał to co zmienić mogę.

I daj mi mądrość, bym odróżnił jedno od drugiego.

Marek Aureliusz

Spotkanie z Tajemnicą często wydaje się człowiekowi niemożliwe. Jednak bywa, że możemy Jej doświadczyć, zrozumieć więcej, widzieć dalej, poznać zupełnie nowe życie. Tak było ze mną. Opisana historia to zaledwie trzy tygodnie z mojej biografii, zaczynające się katastrofą, a kończące... sami zobaczycie.

Dwa tygodnie do Spotkania Szybka i niebezpieczna jazda motorem po górskich drogach zawsze sprawiała mi mnóstwo radości. Mimo że żona zalecała ostrożność, przypominając powody, dla których warto, jak żartowała, zostać jeszcze na tym świecie. Te powody to rodzina. Jednak moja pewność siebie – że skoro nigdy nic złego mi się nie przydarzyło, to i tym razem będzie tak samo, oraz przekonanie, że życie ma się tylko jedno, i nie powinniśmy się w nim ograniczać – wygrały z rozsądkiem. Zwiodło mnie słynne, ale źle pojęte, carpe diem, zgubiła znana literaturze i życiu – pycha, słynna grecka hybris.

Pewnego dnia razem z przyjacielem wybraliśmy się na przejażdżkę. Jechaliśmy znaną nam bardzo dobrze trasą, pełną cudownych krajobrazów, było ciepłe, pogodne, letnie popołudnie. Jednak tego dnia nie wszystko poszło po naszej myśli. Zza zakrętu, z naprzeciwka, wyjechał nagle samochód, jechałem zdecydowanie za szybko, odruchowo skręciłem, aby nie doprowadzić do zderzenia. Nie pomogło.

Przeleciałem nad barierką i nieprzytomny, poobijany, cały we krwi zatrzymałem się na pobliskim drzewie. Straciłem świadomość. Tyle wiem z opowieści kolegi. Śmigłowcem zostałem zabrany do szpitala, obudziłem się po kilku dniach. Zobaczyłem zapłakaną twarz żony, jej łzy smutku i radości, że żyję. Dzieci były w tym czasie u dziadków, nie wiedząc o niczym, beztrosko spędzały wakacje.

Dramatycznej prawdy dowiedziałem się kilka dni później i... bardzo szybko się załamałem. Sparaliżowane nogi nie pozwolą mi już nigdy chodzić. Do domu wróciłem na wózku. W myślach bardzo głośno brzmiało nieznane mi dotąd słowo NIGDY. To ściszało się, to olbrzymiało, z nim zasypiałem, śniłem, budziłem się zlany potem.

Drzewo ma jeszcze nadzieję, / bo ścięte, na nowo wyrasta (Księga Hioba), moja nadzieja umarła.

Tydzień przed Spotkaniem W domu – piętrowym – pojawiły się kolejne problemy.

Nie mogłem dostać się do swojej sypialni i łazienki, spałem sam na parterze. Nie mogłem pomóc w opiece nad naszymi dziećmi, które mając potrzebowały nieustannej uwagi i zainteresowania. Byłem kulą u nogi, piątym kołem u wozu, solą w oku i czarną owcą, a przynajmniej tak się czułem. Z dnia na dzień coraz głębiej zapadałem się w labirynty swojej rozpaczy i prawdziwe otchłanie bezsilności, zniechęcenia, otępienia. Wtedy zrozumiałem biblijnego

Hioba, bo myślałem tak jak on, chciałem, żeby zgasły słońce księżyc i gwiazdy, pożałowałem, że się urodziłem i nie wiedziałem, dlaczego jeszcze żyję. Płacz stał mi się pożywieniem, / jęki moje płyną jak woda, / bo spotkało mnie, czegom się lękał, / bałem się, a jednak to przyszło (Księga Hioba).

Dzień Spotkania Nadeszła niedziela. Moi bliscy poszli do kościoła. Czekałem na ten czas, na swoje pięć minut, walczyłem z własnym ciałem, żeby usiąść na wózku, wygrałem tę bitwę. Ale przecież chciałem wygrać wojnę. Z szuflady kredensu wyjąłem apteczkę, a z niej nie otwierane jeszcze pudełko tabletek przeciwbólowych. Zażyłem wszystkie i spokojnie czekałem na upragniony wieczny sen, w którym miałem nie czuć, nie istnieć, nie cierpieć.

I wtedy nastąpiło Spotkanie. Widziałem rzeczy, w których istnienie wierzy wielu, jednak nikt nie uwierzyłby, że ja tam byłem. Stałem (!) na górze, pośród tłumu ludzi, w gorący, słoneczny dzień i słyszałem słowa: Błogosławieni ubodzy w duchu, błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni, błogosławieni cisi, błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.

Nie mogłem dostrzec mówcy, ale jego słowa dawały niezwykły spokój. Mówił, że warto szukać jednej zaginionej owcy, że on zostawiłby nawet całe stado, aby ją znaleźć, że szukałby jej do skutku. Że będzie z nami przez wszystkie dni aż do skończenia świata. Za chwilę byłem już na innej górze, gdzie na krzyżu umierał samotnie człowiek, bez słowa skargi. Chciałem mu pomóc, ale sen się skończył.

Obudziłem się w sali szpitalnej. Żona wróciła wcześniej z kościoła, czymś zaniepokojona, i to ona wezwała pogotowie. Czy chciałem tego drugiego życia ? Wydawało mi się, że nie, ale Spotkanie uświadomiło mi, że myślałem tylko o sobie, że nie jedyny cierpię na tym świecie, że być może będę mógł komuś pomóc, przynajmniej spróbować zdjąć kogoś z jego krzyża. I że świat to ocean cierpienia ludzkiego. I że zawsze jest ktoś, kto je rozumie. Ten człowiek ze Spotkania. Wróciłem.

Tydzień po Spotkaniu Sprzedaliśmy mieszkanie, przeprowadziliśmy się do rodziców, do parterowego domu, po którym spokojnie mogłem poruszać się na wózku. Dużo czytałem. Marek Aureliusz, Księga Mądrości. Dużo słuchałem, szczególni tego, jak toczy się codzienne życie. Wracały spokój i nadzieja, znalazłem swoje miejsce i nie naraziłem swoich najbliższych na puste miejsce przy stole. Nie powiem, że nie boli, ale nie mogę lekceważyć daru życia, śmierć i tak nadejdzie sama, czy tego chcemy czy nie. Dokonałem wielkiej rzeczy, przestałem myśleć tylko o sobie. Postanowiłem lecieć dalej i nie przejmować się złamanym skrzydłem.

Radosław Barszczak II Liceum Ogólnokształcące w Przemyślu

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

9

Z życia szkół i placówek oświatowych

Dzień aktywności w Szkole Podstawowej im. bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Majdanie Sieniawskim

W J

naszej szkole przeżywaliśmy Dzień Aktywności Wielorakiej (DAW). akiej? Wielorakiej! Bo szkoła to nie tylko lekcje. Szkoła to pobudzanie aktywności w innowacyjnych formach, to uczenie się współpracy, budowanie relacji, rozwój zainteresowań i radość bycia razem.

I rzeczywiście w DAW wiele się działo. Królowały zajęcia plastyczne i techniczne, elementy kaligrafii, powstawały zaproszenia i układanki tangramów.

Nie brakowało działań dotyczących kultywowania tradycji w ramach szkolnego projektu Ocalić od zapomnienia. Przedsięwzięcie ubarwiała muzyka w wykonaniu uczniów grających na cymbałach rzeszowskich, flecie czy trąbce oraz aktywność ruchowa na świeżym powietrzu w przyszkolnym lesie.

Na podsumowanie konieczne porządki w miejscach twórczej pracy.

Ogromną niespodziankę zrobiła nam TVP Rzeszów, towarzysząc nam w tym dniu. O naszych działaniach

opowiadaliśmy w materiale pani redaktor Anny Weselak „EDU Przystanek”, gdzie ukazywane są nowatorskie pomysły i formy zajęć, które podnoszą efektywność nauki.

Rozwijaliśmy wspólnie predyspozycje, zainteresowania i inteligencje. Wiemy, że każde dziecko jest zdolne na swój sposób i posiada niespotykany zestaw talentów. Zgodnie z teorią Howarda Gardnera amerykańskiego psychologa, posiadamy zdolność do rozwijania swoich inteligencji. Człowiek odznacza się niepowtarzalnym połączeniem ośmiu typów inteligencji, które współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach, tak jak my podczas DAW. Co się u nas dzieje? Sporo czasu spędzamy na rozmowach o tym, od czego zacząć, jak planować i realizować ideę szkoły ukierunkowanej na rozwój i wieloraką aktywność. Wzmacniamy pozytywny klimat szkoły, tworzymy wyjątkową atmosferę, wspieramy predyspozycje uczniów. Jak to w szkole – uczymy się wspólnie i dobrze się przy tym bawimy.

Opracowała: Małgorzata Leja dyrektor SP w Majdanie Sieniawskim Gmina Adamówka

10

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Malowana historia dziadków w Szkole Podstawowej Majdanie Sieniawskim

M

iło nam poinformować, że nasi uczniowie zostali laureatami XV edycji wojewódzkiego konkursu plastycznego Namaluj historię dziadków ogłoszonego przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie.

Kategoria: uczniowie klas I-III I miejsce Martyna Łopuch (kl. III) Spalenie gospodarstwa moich pradziadków przez bandy UPA II miejsce Lena Barszczak (kl. III) Historia moich dziadków w stanie wojennym Kategoria: uczniowie klas IV-VI II miejsce Wojciech Szyszka (kl. VI) Wydarzenie z 1942 r.

III miejsce Przemysław Dyndał (kl. V) Wywózka do pracy przymusowej w Niemczech Agata Gruca (kl. V) Mój bohater Spisali i „zmalowali” się wzorcowo! Bo rzeczywiście każda praca plastyczna posiadała szczegółowy opis wydarzenia historycznego, którego świadkami byli dziadkowie naszych uczennic i uczniów.

Serdecznie gratulujemy młodym twórcom i ich merytorycznym opiekunkom paniom: Teresie Mazurek i Joannie Brzyskiej.

Opracowała: Małgorzata Leja

dyrektor SP w Majdanie Sieniawskim Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122) 11

Z życia szkół i placówek oświatowych

VII Wojewódzki Festiwal dla Dzieci i Młodzieży z Niepełnosprawnością Intelektualną „I TY MASZ TALENT”

Z

a nami kolejna, VII. edycja Wojewódzkiego Festiwalu dla Dzieci i Młodzieży z Niepełnosprawnością Intelektualną „I TY MASZ TALENT”. Festiwal zorganizował Zespół Szkół Specjalnych w Dębicy przy współudziale Powiatu Dębickiego.

Z uwagi na sytuację związaną z pandemią, tegoroczni uczestnicy prezentowali swoje talenty w formie nagrań audio-video.

Pomysłodawcą i koordynatorem przedsięwzięcia była pani Anna Chęciek - nauczyciel ZSS w Dębicy. Występy oceniało jury w składzie: Pani Kinga Jurek – kierownik i choreograf Zespołu Pieśni i Tańca „Igloopolanie” oraz Pan Grzegorz Stec – nauczyciel muzyki, dyrygent Orkiestry Dętej, przewodniczący Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki Powiatu Dębickiego.

Wyniki zmagań festiwalowych ogłoszono 17 grudnia 2021 r. Doceniając zaangażowanie i ekspresję młodych wykonawców, wszystkim jednomyślnie przyznano pierwsze miejsce.

12

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

Podczas festiwalu zaprezentowali się: • zespół „Leśna Gromadka” z Miejskiego Przedszkola nr 2 w Dębicy w ścieżce poetycko-muzycznej „Leśna opowieść”, • uczniowie Zespołu Szkół Specjalnych nr 6 w Stalowej Woli w układzie tanecznym „Drzewo”, • uczniowie Zespołu Szkół Specjalnych nr 7 w Dębicy w utworach wokalnych – „Zakazany owoc”, „A Mikołaj pędzi”, „Samba na niepogodę” oraz w układzie tanecznym „Kapeluszowy taniec”, • z espół „Brzozowskie Sreberka” ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Brzozowie w tańcu relaksacyjnym „Aeromambero”, • zespół „Bystrzaki” ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego we Frysztaku w piosence „Klucz wiolinowy”,

Z życia szkół i placówek oświatowych

Uczestnicy VII Wojewódzkiego Festiwalu dla Dzieci i Młodzieży z Niepełnosprawnością Intelektualną „I TY MASZ TALENT” • uczniowie ze Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Krośnie w wierszu „Moja piosenka II”, w utworach wokalnych „Ten sen” i „ Góry do góry” oraz w inscenizacji wokalno-ruchowej „Rozkwitały pąki białych róż”, • zespół „Kadr” ze Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Leżajsku w filmie „Światło miłości”, • uczniowie ze Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Mielcu w tańcu hip-hopowym oraz utworze wokalnym „Czekolady, ach…”, • chór „Karolus” z Zespołu Placówek w Lubaczowie w pastorałce „Od serca do ucha”.

Współorganizatorami przedsięwzięcia byli: Natalia Barnaś, Anna Jurkiewicz, Barbara Kołodziej, Monika Król-Moździerz, Paweł Stachnik, Magdalena Przybycień, Anita Zachara-Kusek, Aneta Żądło.

Zespół Szkół Specjalnych w organizacji festiwalu wsparli: Powiat Dębicki, ADM Dębica, WODOCIĄGI DĘBICKIE, GAS TRADING Podkarpacie, Fundacja Śnieżki „TWOJA SZANSA”, Danuta i Marcin Michalscy – LEWIATAN Dębica, Łukasz Obrzut – LEWIATAN Podkarpacie.

Opracowała: Anita Zachara-Kusek Zdjęcia i film: Paweł Stachnik Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

13

Z życia szkół i placówek oświatowych

BohaterOn w mojej szkole O realizacji programu BohaterOn w Twojej szkole na lekcjach historii w Szkole Podstawowej im. Władysława Sikorskiego w Hyżnem

U

czniowie naszej szkoły od pierwszego etapu edukacji uczestniczą w poznawaniu wydarzeń związanych z historią II wojny światowej.

Stałym elementem pracy wychowawczej już w pierwszym roku nauki jest prezentowanie im postaci patrona naszej placówki – generała Władysława Sikorskiego. Już wtedy nabywają wiedzę na temat losu Polski i Polaków w tamtych tragicznych czasach.

1 i 17 września 2019 r. w szkole odbyły się uroczyste obchody 80. rocznicy napaści hitlerowskiej i sowieckiej na nasz kraj. W programie obchodów znalazła się między innymi organizacja wystawy militariów z okresu kampanii wrześniowej.

We współpracy z grupą rekonstruktorów wydarzeń historycznych przygotowana została prezentacja pojazdów wojskowych, uzbrojenia osobistego i mundurów żołnierzy polskich, niemieckich i radzieckich. Wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem uczniów, również tych młodszych, którzy dopiero poznają elementy dziejów naszego państwa i narodu.

Dla starszych uczniów zorganizowaliśmy spotkanie ze świadkami historii, którzy pamiętają II wojnę. Uczennica naszej szkoły przeprowadziła wywiad z panią Teofilą Knutel

14

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

Z życia szkół i placówek oświatowych

z Tyczyna, emerytowaną nauczycielką, która 1 września 1939 r. poszła do pierwszej klasy szkoły podstawowej.

Wspomnienia pani Knutel przybliżyły uczniom pierwsze dni wojny i okupacji widziane oczami dziecka. Ciekawa narracja i obfitość szczegółów podanych przez bohaterkę wywiadu pozwoliły słuchaczom na poznanie atmosfery tamtych czasów.

Na jedną z lekcji historii zaprosiliśmy panią Zofię Krztoń – emerytowaną nauczycielkę naszej szkoły, dla której czasy wojny to okres wczesnego dzieciństwa. Świat pełen przemocy i tragicznych wydarzeń, widziany oczami małego dziecka, stanowił dla naszych uczniów równie ciekawe doświadczenie.

Spotkania ze świadkami historii były przygotowaniem uczniów do uczestnictwa w projekcie BohaterON w Twojej Szkole. Po takim wprowadzeniu mogłam w łatwy sposób kontynuować pracę z uczniami zainteresowanymi tematyką II wojny światowej i mrocznych czasów okupacji hitlerowskiej i sowieckiej oraz rozwijać ich wiedzę i umiejętności.

BohaterON w Twojej Szkole to część ogólnopolskiej kampanii o tematyce historycznej BohaterON – włącz historię!

Kampania ma na celu upamiętnienie i uhonorowanie uczestników Powstania Warszawskiego, edukację społeczeństwa, a także promocję patriotycznych postaw i historii Polski XX wieku. Akcja dla szkół polegała na wysyłaniu do Powstańców Warszawskich życzeń i pozdrowień w formie wspólnej kartki, listu lub plakatu oraz przeprowadzenia zajęć z uczniami na temat powstania.

Nasza szkoła przystąpiła do tego programu po raz pierwszy w roku szkolnym 2020/21 Wydarzenia powstania warszawskiego naturalnie łączyły się z dotychczasową wiedzą i zainteresowaniami naszych uczniów. Stąd w dniu 2 października 2020 r. w klasach siódmych i ósmej odbyły się zajęcia poświęcone powstaniu warszawskiemu. Uczniowie obejrzeli wywiady z powstańcami i krótkie filmy ukazujące tragiczne losy miasta i jego mieszkańców. Zajęcia w klasach siódmej i ósmej miały dwojaki charakter: na jednej lekcji, we wrześniu, uczniowie zapoznali się z tematyką poprzez obejrzenie fragmentów filmu „Czas honoru” oraz materiałami nadesłanymi przez organizatorów. Podsumowania dokonaliśmy na lekcji historii kończącej tematykę powstania styczniowego. W treści lekcji zawarte zostały związki powstania warszawskiego z tradycją powstania styczniowego, np. nadanie imienia Romualda Traugutta jednemu z powstańczych oddziałów.

Efektem tych zajęć było zaprojektowanie i wykonanie plakatu z pozdrowieniami i życzeniami dla Powstańców od społeczności szkolnej z Hyżnego.

W bieżącym roku szkolnym po raz drugi wzięliśmy udział we wspomnianym powyżej przedsięwzięciu. Znowu odbyły się lekcje według scenariusza zaproponowanego przez organizatorów.

Szczególnie interesujące było dla uczniów słuchowisko. „Mały” roznosiciel nadziei. Wzruszające losy małego powstańca, który w czasie działań zbrojnych był dostarczycielem listów poczty polowej, okazały się dla naszych uczniów niezwykle atrakcyjne.

Pokaz sprzętu i uzbrojenia z okresu II wojny światowej

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

15

Z życia szkół i placówek oświatowych

Spotkanie uczniów ze świadkiem historii – panią Zofią Krztoń

Nasza uczennica Sandra Bała z pomocą nauczyciela plastyki wykonała kartkę z pozdrowieniami dla pani Janiny Jankowskiej ps. „Jasia” – uczestniczki powstania.

Współpraca z Fundacją „Rosa” i „Sensoria”, które są organizatorami kampanii BohaterON – włącz historię, pozwoliła mi na udział w czterodniowym seminarium dla nauczycieli w Warszawie w dniach od 6 do 10 października b. r.

Na program seminarium składały się zajęcia metodyczne, ale także aktywne zwiedzanie ważnych miejsc związanych z historią II wojny światowej, tj. Muzeum więzienia Pawiak, Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów

Spotkanie ze świadkiem historii – panią Teofilą Knutel

16

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

Politycznych PRL, Muzeum Powstania Warszawskiego, a także zwiedzanie z przewodnikiem Powązek „szlakiem Powstania Warszawskiego”.

Najbardziej wzruszającym dla mnie momentem było spotkanie z Panią Janiną Jankowską i wysłuchanie jej barwnej i wzruszającej relacji z czasów powstania.

Zajęcia metodyczne skupiały się wokół nowoczesnego i aktywnego nauczania o historii Polskiego Państwa Podziemnego i powstania warszawskiego. Podczas warsztatów my, nauczyciele mogliśmy poznać alternatywne sposoby uczenia młodzieży, aby po szkoleniu wraz ze swoimi uczniami realizować projekty ukazujące wspomniany okres historii.

BohaterON – włącz historię to bardzo dobry pomysł na lekcje patriotyzmu dla współczesnych uczniów. Przesyłane przez organizatorów materiały są ciekawe i pozwalają przygotować interesujące zajęcia w formie „ odkrywania historii”.

U uczniów pozwalają wzbudzić ciekawość i uniknąć obiegowego pojęcia o nauce historii, jako jedynie zapamiętywanie dat, miejsc, faktów czy nazwisk.

Z moich doświadczeń wynika, że zastosowanie takiego wspólnego „odkrywania historii” pozwala uczniom na wejście w rolę tropiciela przeszłości. Słuchając relacji naocznych świadków wydarzeń, oglądając filmy dokumentalne lub korzystając z gier, uczeń zadaje pytania i w ten sposób uczy się „rozumieć historię”, aby następnie przejść do etapu dostrzegania związku z teraźniejszości z przeszłością.

W dalszej edukacji młody człowiek będzie łatwiej wychwytywał konteksty i nawiązania kulturowe w filmach i literaturze.Wykorzystując takie formy pracy z uczniami, łatwiej jest uwrażliwić dziecko na potrzebę przekazywania wiedzy o przodkach i tych, którzy żyli tu przed nami wskazując, że ich losy, pragnienia i problemy często były bardzo zbliżone do naszych. Wreszcie, nauka historii w oparciu także o oglądane przedmioty i obiekty zabytkowe (choćby tylko zdjęcia) pozwoli zrozumieć potrzebę ich ochrony.

Opracowała: Urszula Krztoń nauczycielka języka polskiego i historii w Szkole Podstawowej w Hyżnem

Z życia szkół i placówek oświatowych

Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej – Miejsce z tradycją, które zmierza ku nowoczesności

Szkoła winna być kuźnicą, gdzie wykuwają się najświętsze hasła.

Janusz Korczak

Szkoła doświadczenia kosztuje, ale żadna inna nie potrafi lepiej wykształcić człowieka.

Beniamin Franklin

Wizerunek szkoły zkoła Podstawowa w Posadzie Górnej to placówka o ponad stuletniej tradycji. Rozpoczęła działalność w 1895 r. Jej początki są powiązane z założeniem Rymanowa-Zdroju przez hrabinę Annę z Działyńskich Potocką (1846-1926) – obecnie patronkę szkoły.

Organem prowadzącym jest Gmina Rymanów. W bieżącym roku szkolnym naukę pobiera 256 uczniów, którzy uczą się w 15 oddziałach. Nauczycielom w pracy dydaktycznej i wychowawczej przyświeca myśl Janusza Korczaka: Nie tak ważne, żeby człowiek dużo wiedział, ale żeby dobrze wiedział, nie żeby umiał na pamięć, a żeby rozumiał, nie żeby go wszystko trochę obchodziło, a żeby go coś naprawdę bardzo zajmowało.

Uczniowie zdobywają wiedzę w 16 klasopracowniach bardzo dobrze wyposażonych w nowoczesny sprzęt multimedialny, z bezprzewodowym dostępem do internetu, co pozwala na prowadzenie lekcji nowatorskimi metodami.

Korzystają z pracowni komputerowej oraz Internetowego Centrum Informacji Multimedialnej. Swoje umiejętności sportowe podnoszą w nowoczesnej sali gimnastycznej i siłowni. Uczniowie klas 1-3 mają do swojej dyspozycji dobrze wyposażoną salę zabaw. Ponadto w szkole funkcjonuje gabinet pedagoga i higienistki, gabinet stomatologiczny oraz stołówka. Działa również świetlica, w której dzieci mogą aktywnie spędzić czas przed i po zajęciach szkolnych. W bibliotece szkolnej na bieżąco prowadzony jest zakup nowych książek i czasopism, a wypożyczenia woluminów są możliwe w oparciu o program komputerowy. W szkole od wielu lat funkcjonuje dziennik elektroniczny znacznie usprawniający nie tylko pracę dydaktyczno-wychowawczą nauczycieli, ale również monitorowanie osiągnięć dzieci przez rodziców.

Placówka może poszczycić się wieloma osiągnięciami w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Jest animatorem wielu wydarzeń artystycznych w środowisku lokalnym, organizatorem Wojewódzkiego Konkursu Literackiego „Wolność jest w nas. Ku pamięci żołnierzy wyklętych”, cieszącego się ogromnym zainteresowaniem uczestników z bardzo wielu szkół Podkarpacia, kuźnicą wykuwającą znakomite talenty głównie w piłce ręcznej dziewcząt, placówką, mogącą poszczycić się wychowaniem wielu laureatów i finalistów kuratoryjnych konkursów przedmiotowych.

S

Sięgaj tam, gdzie wzrok nie sięga. Łam, czego rozum, nie złamie.

Adam Mickiewicz

Sukcesy naukowe Nie od dziś wiadomo, że nauka jest kluczem do sukcesów zawodowych, dlatego nauczyciele podejmują różnorodne działania edukacyjne i wychowawcze odpowiadające potrzebom uczniów. Budują klimat sprzyjający nauce, kształtują umiejętność uczenia się oraz wspierają dzieci w ich w rozwoju psychofizycznym. Do wychowanków skierowana jest różnorodna i bogata oferta zajęć pozalekcyjnych w formie kół przedmiotowych, rozwijających zainteresowania i zdolności, indywidualnych konsultacji, zajęć wyrównawczych. Wysoki poziom nauczania, wyjazdy studyjne, wycieczki krajoznawcze, spotkania z wybitnymi osobowościami ze świata kultury, nauki i mediów – wszystko to sprzyja osiąganiu znaczących sukcesów naukowych podopiecznych, którzy mają poczucie odpowiedzialności za własny rozwój, lubią szkołę i czują się w niej bezpiecznie.

Atutem szkoły są coroczne liczne lokalne i ponadlokalne sukcesy uczniów: tytuły laureatów i finalistów w konkursach przedmiotowych i tematycznych oraz czołowe lokaty, jak również wyróżnienia w konkursach artystycznych.

Ostatnie lata obfitowały w wiele spektakularnych osiągnięć w konkursach organizowanych przez Podkarpackie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie, uznawanych przez specjalistów za najważniejsze. Konkursy przedmiotowe od lat cieszą się wielkim prestiżem wśród środowisk szkolnych.

Wynika to z faktu, iż zapewniają laureatom liczne przywileje. Są nimi: nie tylko ocena celująca na świadectwie, ale także preferencje przy wyborze szkoły średniej czy zwolnienie z części egzaminu zewnętrznego. Konkursy te sprawdzają gruntownie wiedzę i umiejętności olimpijczyka, a stopniowalność zawodów wyklucza przypadkowość sukcesu. Te czynniki powodują, że są bardzo popularne wśród młodzieży szkolnej nie tylko na Podkarpaciu.

Szkoła w Posadzie Górnej od lat cieszy się uznaną renomą.

Dość powiedzieć, że jej wychowankowie zdobyli w ostatnim dwudziestoleciu (łącznie SP i Gimnazjum funkcjonujące do roku 2019) aż 110 tytułów: 56 tytułów laureata i 54 tytuły finalisty konkursów interdyscyplinarnych i przedmiotowych, organizowanych przez Podkarpackie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie. Jest to dowód na to, że nauczyciele potrafią umiejętnie rozwijać u podopiecznych talenty i zainteresowania, motywować do ciężkiej, uczciwej i wytężonej pracy. Sukcesy olimpijskie częstokroć przekłaNauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

17

Z życia szkół i placówek oświatowych

dały się na przyznawane certyfikaty i dyplomy. Jednym z nich jest zaszczytny tytuł „Szkoły przyjaznej utalentowanym uczniom”, którym honoruje się placówki osiągające wybitne sukcesy naukowe i w szczególny sposób dbające o rozwój uzdolnionych wychowanków. Nauczyciele wychowali wielokrotnych olimpijczyków z jednego, jak i kilku przedmiotów (m.in. Maciej Głowacki – ośmiokrotny laureat i czterokrotny finalista, Karol Jurasz – autor 10 laurów olimpijskich, Jan Jurasz – zdobywca 11 tytułów laureata i finalisty, Magdalena Kluska – finalistka i dwukrotna laureatka Konkursu Języka Polskiego, Paulina Krupa – autorka 4 laurów). Olimpijczycy zasłużenie byli laureatami nagród indywidulanych: Maciej Głowacki za pięć tytułów laureata w 2011 r. został szczególnie wyróżniony podczas gali finałowej, Paulina Krupa za 2. miejsce w 2011 r., a laureatką Nagrody Kuratora Oświaty została Gabriela Smerecka (2020) za 2. miejsce w województwie podkarpackim w Konkursie Języka Polskiego.

Sukcesy olimpijskie stały się motywacją do pracy dla rzeszy uczniów. Znalazło to także wyraz w wynikach egzaminów zewnętrznych. W 9-stopniowej skali staninowej uczniowie plasowali się zawsze w górnych pułapach, osiągając nierzadko stanin 9. (najwyższy) i stanin 8. (bardzo wysoki) z języka polskiego i matematyki. Udało się wypracować wzorcowy model: wykwalifikowana i świetnie przygotowana kadra pedagogiczna potrafi szlifować diamenty. Dzięki wytężonej pracy wszystkich uczniów, szkoła jest w czołówce placówek, osiągających najwyższe wyniki z egzaminów, otwierających przepustkę do najlepszych szkół średnich, w których absolwenci są wyróżniającymi się uczniami.

Wychowankowie klas programowo najwyższych osiągają od lat bardzo wysokie wyniki procentowe z egzaminów, co odzwierciedla rzetelne opanowanie kompetencji. Są one dużo wyższe niż średnie wyniki uzyskane przez innych uczniów z gminy Rymanów, powiatu krośnieńskiego, województwa podkarpackiego i Polski.

Mnogość sukcesów naukowych uczniów była możliwa dzięki wysokim umiejętnościom pedagogicznym i szczególnym przymiotom charakteru nauczycieli – opiekunów merytorycznych. Ich praca dydaktyczna została doceniona przez środowiska szkolne: w ostatnich latach Waldemar Kilar – nauczyciel języka polskiego i Edyta Krukar – nauczycielka matematyki zostali laureatami Nagrody Kuratora Oświaty w Rzeszowie, a ponadto Waldemar Kilar został uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

W pojedynkę możemy zrobić tak mało; razem możemy zrobić tak wiele.

Helen Keller

Realizacja projektów Szkoła w Posadzie Górnej aktywnie bierze udział w realizacji licznych projektów grantowych, co wpływa korzystnie na jej rozwój, a tym samym daje więcej możliwości uczniom biorącym w nich udział. Ich główne cele to m.in.: poprawa jakości edukacji uczniów na I i II etapie kształcenia, wzrost kompetencji kluczowych, kształtowanie

18

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

postaw patriotycznych i obywatelskich, a także, co niezwykle istotne, wzrost kompetencji i kwalifikacji nauczycieli.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w szkole zrealizowano następujące projekty: Rozwój edukacji w regionie Gminy Rymanów ze środków UE (2018-2020), Godność, wolność, niepodległość ze środków MEN (2018), Indywidualizacja nauczania w klasach I-III SP w Gminie Rymanów ze środków UE (2011-2012), Wyspiański – polski da Vinci ze środków Ministerstwa Kultury w ramach Roku Stanisława Wyspiańskiego (2007), By czas nie zaćmił i niepamięć ze środków Fundacji Wspomagania Wsi (2005-2006), Spolu v Europe ze środków UE (2004-2005), Sapere aude ze środków Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności (2003-2004).

Systematyczna realizacja szerokiej gamy projektów sprawia, że dzieci i młodzież, pochodzące głównie ze środowiska wiejskiego, mają możliwość poszerzania swojej wiedzy i umiejętności przydatnych w kolejnym etapie edukacyjnym, a także w życiu dorosłym.

Kopiuj mistrzów, dopóki sam nie zostaniesz mistrzem.

Stefan Żeromski

Osiągnięcia sportowe Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej może pochwalić się wieloma sukcesami na niwie sportowej. Dzierży wiele tytułów, zdobytych we współzawodnictwie w grach zespołowych, głównie w piłce ręcznej. Zawodniczki, trenowane przez Grzegorza Argasińskiego, w zasadzie nie schodzą z podium. Sięgnęły w różnych kategoriach wiekowych aż 14 razy po tytuł mistrza województwa podkarpackiego zarówno w sporcie szkolnym, jak i zawodowym, w tym dwukrotnie zdobywając w sezonie dla zespołu szkół (SP i Gimnazjum) podwójną koronę, co było wydarzeniem bez precedensu w historii rozgrywek. Ponadto ośmiokrotnie zdobyły tytuł wicemistrzowski. Udanie startowały w rywalizacji ogólnopolskiej, reprezentując Podkarpacie na arenie krajowej, zajmując czołowe lokaty. Bardzo dużym sukcesem było 5. miejsce w Mistrzostwach Polski Szkół Podstawowych oraz 8. miejsce w XXII Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży w piłce ręcznej dziewcząt. Niezależni obserwatorzy i eksperci dostrzegli potencjał drużyny, wyróżniając podczas zawodów wybrane zawodniczki: w 2016 r. tytuł najlepszej bramkarki Mistrzostw Polski Szkół Podstawowych przyznano Izabelli Rodzince, a w 2019 r. tytuł najlepszej zawodniczki i króla strzelców podczas Mistrzostw Polski Gimnazjów otrzymała Urszula Rogula, która w obecnym sezonie – jako uczennica Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Płocku – jest reprezentantką Polski i występuje w 1-ligowym zespole ZPRP SMS Płock. Dodać w tym miejscu trzeba, że aż siedem wychowanek trenera Argasińskiego kontynuuje swoją przygodę z piłką ręczną, grając w 1-ligowym Handball Rzeszów. Jest to zasługa żmudnej pracy trenerskiej i stworzenia profesjonalnego systemu pozyskiwania zawodniczek do klubu UKS GEM, w którym działa sekcja piłki ręcznej Handball Posada Górna. Szkolone są w nim trzy drużyny młodzieżowe: juniorka młodsza, młodziczka, młodziczka młodsza.

Z życia szkół i placówek oświatowych

W szkole od 2015 r. z sukcesami działa jeden z trzech w województwie podkarpackim Ośrodek Szkolenia Piłki Ręcznej w Polsce. Jest to nie lada wyróżnienie. Dzięki temu placówka otrzymuje bezpłatnie sprzęt sportowy, a dzieci – oprócz strojów sportowych – mają możliwość bezpłatnych wyjazdów na konsultacje, turnieje i centralne zgrupowania kadr latem i zimą. Niemałym wydarzeniem dla wychowanek Handball Posada Górna było uczestnictwo w międzynarodowym turnieju juniorek młodszych, rozgrywanym w Zakopanem w 2019 r., w charakterze wprowadzających zawodniczki z pierwszego składu, reprezentujące barwy Polski, Niemiec i Białorusi podczas ceremonii przedmeczowej. Był to dowód na to, że ZPRP docenił wkład pracy oraz osiągnięcia piłkarek ręcznych z Posady Górnej.

Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej dzięki sukcesom sportowym swych wychowanek prowadzi ożywioną współpracę z uczelniami wyższymi (AWF Wrocław, Uniwersytet Rzeszowski, KPU w Krośnie), związkami sportowymi (Związek Piłki Ręcznej w Polsce, Szkolny Związek Sportowy w Rzeszowie, Wojewódzki Podkarpacki Związek Piłki Ręcznej, Podkarpackie Zrzeszenie Ludowe Zespołów Sportowych w Rzeszowie) oraz regionalnymi mediami (Radio Rzeszów, Telewizja Rzeszów). Trener Grzegorz Argasiński dał się poznać jako dobry organizator i animator życia sportowego w środowisku lokalnym poprzez organizowanie lekcji otwartych dla nauczycieli i cyklicznych spotkań ze znanymi sportowcami, w tym olimpijczykami i paraolimpijczykami. Zapraszał do szkoły z referatami dietetyków, współpracujących z kadrami, organizował obozy letnie dla młodzieży szkolnej etc.

Zaangażowanie w pracę z uczniami potwierdzają bardzo wysokie wyniki w rywalizacji sportowej szkół. SP w Posadzie Górnej od lat zajmuje wysokie miejsca (zawsze w pierwszej dwudziestce) w rywalizacji sportowej w województwie podkarpackim. To wielkie osiągnięcie, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że co roku klasyfikowanych jest około 650 szkół. Nauczyciel Grzegorz Argasiński został kilkakrotnie doceniony przez lokalne środowisko, otrzymując w plebiscytach tytuły: Trenera Roku województwa podkarpackiego (2018), powiatu krośnieńskiego (2017, 2018, 2019) oraz Trenera Dekady powiatu krośnieńskiego (2010-2020). Pracuje jako doradca metodyczny w PCEN. Trzeba wiedzieć, z czego się wyrasta.

Henryk Grynberg

Podsumowanie Obraz polskiej szkoły ulega ciągłym przeobrażeniom, ale w Posadzie Górnej nie zmienia się jedno – ambicja uczniów, którzy pragną w dorosłym życiu osiągać sukcesy zawodowe, być liderami w swoich środowiskach, realnie wpływać na otaczającą rzeczywistość. Taki styl myślenia został w nich zakorzeniony w Alma Mater – w ich pierwszej w życiu szkole, gdzie poznali wspaniałych nauczycieli, którzy byli z nimi od pierwszej litery. Wyjątkowy klimat pracy twórczej to zasługa i uczniów, i ich rodziców, i kadry pedagogicznej, zarządzanej przez dyrektora Piotra Ciska.

Opracowali: Grzegorz Argasiński – nauczyciel wychowania fizycznego i doradca metodyczny PCEN Rzeszów O/Krosno, Piotr Cisek – Dyrektor Szkoły, Waldemar Kilar – nauczyciel polonista

Arma virumque cano, czyli za co kochamy łacinę

W C

łaściwie to ani broni, ani męża nie opiewam, a raczej sam język, w którym zdanie to wybrzmiewa aż do czasów współczesnych. o więcej, nie jest to opinia odosobniona.

Znamy Alea iacta est (Kości zostały rzucone), Veni, vidi, vici (Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem), czy Carpe diem (Chwytaj dzień). A to jedynie najbardziej znane przykłady. Są inne, jeszcze może piękniejsze aforyzmy, jak Per aspera ad astra (Przez trudy do gwiazd), Et optima et pessima pars corporis lingua est (Język jest najlepszą i najgorszą częścią ciała), Ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est (Dla kogoś, kto nie wie, do jakiego portu zmierza, każdy wiatr jest niepomyślny). Czyż to nie frazy na kształt szekspirowskich ?

Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022 wskazują w punkcie 3. zalecenie działania na rzecz szerszego udostępnienia kanonu edukacji klasycznej i tym samym wprowadzenie w dziedzic-

two cywilizacyjne Europy. Powinny temu służyć nie tylko lekcje łaciny, ale szersze i przemyślane wykorzystanie w tym względzie m.in. wycieczek edukacyjnych. Edukacja humanistyczna nie może być kolosem na glinianych nogach, a solidne jej podstawy to m.in. znajomość dziedzictwa antyku. Cieszę się zatem, że mogłam stworzyć scenariusz lekcji języka łacińskiego i kultury antycznej (oprócz scenariusza lekcji języka polskiego) w ramach kolejnego już edukacyjnego projektu PCEN Zdalny Nauczyciel Zdalna Szkoła i że linqua Latina została w nim uwzględniona, Mam nadzieję, że lekcję uda się przeprowadzić w lepszych czasach właśnie jako wycieczkę edukacyjną.

Lingua Latina ! Trudno o język, który brzmiałby bardziej klasycznie, dostojnie, elegancko, uczenie. I chociaż podobno umarł razem z cesarstwem rzymskim, a znajomość powyższych sentencji w oryginale nie jest dziś zjawiskiem powszechnym, jednak łacina przecież żyje tak intensywnie jak żaden inny język. Jest bowiem Alma Mater języków europejskich, z którymi powędrowała statkami Krzysztofa Kolumba w daleki świat obu Ameryk.

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

19

Z życia szkół i placówek oświatowych

Gdy mówimy „optymalny”, myślimy „najlepszy” (łac. optimus). Gdy musimy iść do dentysty (łac. dens – ząb), jesteśmy pacjentem, czyli „cierpliwym”, choć często również „cierpiącym” (łac. patiens). Tak czy inaczej możemy potem otrzymać na przykład pastilli lub tylko consilium. Łacina jest w naszych domach. Słowo „telewizja” oznacza „widzenie na odległość” (gr. teleo – łac. videre), a co robimy przed telewizorem ? Sedemus, spectamus i bibimus, najczęściej herbatę lub kawę, rzadziej vinum. Sapienti sat.

Słowa łacińskie nas otaczają, ale nie jest to koegzystencja świadoma, przynajmniej z naszej strony. One za to żyją świadomie, są nieśmiertelne. Mutacja, reasumpcja, Librus, bonus, wirus, Aqua Minerale są wśród nas. Objawiają swoją wszechobecność dopiero w momencie, gdy zaczynamy się łaciny uczyć. J. M. Coetzee, współczesny pisarz, zauważa, że język jest sposobem istnienia rzeczy. Do swojego istnienia, jak się okazuje, wciąż potrzebuje słownictwa, które rzekomo umarło. Jednak „ten martwy nie w grobie” (J. Kochanowski, Tren XV).

Słusznie przez całe wieki językiem obcym, którego uczono dzieci praktycznie w każdym europejskim kraju, była łacina. Z czasem gdy w Europie powstawały języki narodowe, lingua Latina ukryła się na Uniwersytetach i w Kościołach.

Może wtedy właśnie jej słownictwo zaczęło brzmieć coraz bardziej egzotycznie czy nawet kojarzyć się z tajemnicą i magią. J.K. Rowling, tworząc świat przedstawiony w swoich książkach, korzysta z łaciny. Eliksirem zmuszającym uczniów do prawdomówności jest veritaserum (łac. veritas – prawda, serum – surowica), profesor – wilkołak nazywa się Lupin (łac. lupus – wilk). Jeszcze mocniej łacina wybrzmiewa w imionach kolejnych dyrektorów Hogwartu – Albusa Dumbledore’a i Severusa Snape’a. Albus znaczy biały (por. albinizm), a Severus – groźny, straszny, co podkreśla cechy charakteru postaci. Łacina zatem jedynie pozornie zniknęła ze świata języków żywych, wystarczy przyjrzeć się, co już częściowo zrobiliśmy, światu współczesnej kultury. Ten ekskluzywny język króluje nadal niepodzielnie w słownictwie medycznym i przyrodniczym, przez wieki jego matecznikiem były teksty i liturgie kościelne, dziś już w językach lokalnych, ale encykliki papieskie wciąż pisane są przede wszystkim po łacinie.

Czy jest sens uczyć się jej dzisiaj ? A jeśli tak, to po co i jak zrobić to skutecznie? Zdecydowanie warto, stoi za nią przecież kultura antyczna, podstawa gruntownego wykształcenia, bez względu na to, czy pisze się książki, leczy ludzi czy buduje mosty.

Mieliśmy niezwykłe szczęście przez cztery lata poznawać język łaciński w II Liceum Ogólnokształcącym im. prof.

Kazimierza Morawskiego w Przemyślu. Nie oszukujmy się, nauka przedmiotu, który nie przydaje się na co dzień prawie wcale, jest bardzo ciężkim i mozolnym zajęciem, dla niektórych wręcz syzyfową pracą. W naszej klasie nie było inaczej. Choć łacina nie była naszym najważniejszym przedmiotem, stała się przysłowiową wisienką na szkolnym torcie. Jednak noblesse oblige i nauczyciel łaciny w naszej szkole staje przed ogromnym wyzwaniem dbania o tradycje

20

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

antyczne z szacunku dla wyjątkowego patrona. Jakiż to martwy język, jeśli nie więdnąc, przetrwał tysiąclecia!

(Julian Tuwim) – ten napis z pracowni języka łacińskiego witał nas kilka razy w tygodniu.

Na naszych lekcjach łaciny było zupełnie inaczej niż u Gombrowicza. Tam Nikt się nie odezwał. Staruszek, jeszcze nie tracąc nadziei, powtarzał swoje: „no, no” i „collan, collan, promieniał, kokietował zagadką, zachęcał, pobudzał i – jak umiał – wyzywał do wiedzy, do odpowiedzi. Naraz ujrzał, że nikt nie chce, że tańczy do muru. Przygasł i rzekł głucho: – Collandus sim! Collandus sim! – powtórzył zgnębiony i upokorzony powszechnym milczeniem i dodał: – Jakże to, panowie?

Czyżbyście naprawdę nie doceniali! Czyż nie widzicie, że collandus sim kształci inteligencję, rozwija intelekt, wyrabia charakter, doskonali wszechstronnie i brata z myślą starożytną?

Bo zważcie, że jeśli od olleare jest ollandus, to przecież od colleare musi być collandus, bo passivum futurum trzeciej koniugacji kończy się na dus, dus, us, z wyjątkiem jedynie wyjątków. Us, us, us – panowie! Nie może być nic logiczniejszego niż język, w którym wszystko, co nielogiczne, jest wyjątkiem!

Nauczycielka nie zmęczyła nas gramatyką, zaczęliśmy od zrozumienia, jak gęsto oplata nas ten język. Mieliśmy to szczęście, że łacina nie była traktowana przez panią z patosem, nie pozwalającym zrozumieć piękna tego języka, ale raczej z szacunkiem i oddaniem, które zachwycały i skłaniały do nauki.

W końcu Verba docent, exempla trahunt (Słowa uczą, przykłady pociągają). Najpierw to my „przedstawiliśmy się” łacinie.

Dosłownie. Na pierwszych zajęciach staraliśmy się zrozumieć pochodzenie naszych imion, a wiele z nich wzięło swój początek właśnie z łaciny. Jak lepiej pokazać bliskość języka niż ukazując go w nas samych?

Jesteś Mariusz, Mariusz to imię męskie pochodzenia łacińskiego, wywodzi się od nazwy rzymskiego rodu Mariuszów lub imienia boga wojny Marsa, 19 stycznia to dzień męczeńskiej śmierci św. Mariusza, który został zamordowany za panowania cesarza Dioklecjana. Jesteś Julia, to imię żeńskie powstałe w starożytnym Rzymie jako przydomek od nazwy rodowej Julii (pol. Juliusze); żeński odpowiednik imienia Juliusz. Jesteś Wiktor, czyli ‘zwycięzca’, a ty Beata, ‘błogosławiona, szczęśliwa’. Nie wszystkie imiona miały pochodzenie łacińskie, więc szukaliśmy dalej, w antycznej Grecji, gdzie znaleźliśmy Jacka, Agatę, Bartka, Małgorzatę.

Na kolejnych lekcjach pojawiały się stopniowo zasady gramatyki i słownictwo, bynajmniej nie nużące. I na to znalazła się metoda, zupełnie inna niż gombrowiczowska. „NAUCZYCIEL: Co, panie Gałkiewicz? Us nie doskonali?

Powiada pan, że końcówka ta nie doskonali? Że ta końcówka passivi futuri trzeciej koniugacji nie wzbogaca? Jakże to, Gałkiewicz ? GAŁKIEWICZ: Ten ogonek nie wzbogaca mnie! Ten ogonek mnie nie doskonali! Wcale! Tra, la, la.

O Boże! Mama! NAUCZYCIEL: Jak to nie wzbogaca?

Panie Gałkiewicz, jeżeli ja mówię, że wzbogaca, to wzbogaca! Przecież ja mówię, że wzbogaca. Niech Gałkiewicz zaufa mi! Zwykły umysł nie pojmie tych wielkich korzyści! Żeby pojąć, trzeba samemu po długoletnich studiach stać się

Z życia szkół i placówek oświatowych

zgoła niezwykłym umysłem! Chryste Panie, wszak w ciągu ubiegłego roku przerobiliśmy siedemdziesiąt trzy wiersze z Cezara, w których to wierszach Cezar opisuje, jak ustawił swoje kohorty na wzgórku. Czyż te siedemdziesiąt trzy wiersze tudzież stówka nie objawiły Gałkiewiczowi mistycznie wszystkich bogactw antycznego świata? Czyż nie nauczyły stylu, jasności myślenia, precyzji wysłowienia i sztuk wojennej?

Na naszych lekcjach łaciny trzymaliśmy się tego języka zupełnie inaczej, a jednak bardzo mocno. Gdy wprowadza się słowo venio czy venire (przychodzić), to od razu można przecież przypomnieć Veni, vidi, vici (Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem) czy vademecum (dosł. chodź ze mną).

Gdy innym razem pojawia się amo lub amare (kochać), to od razu i o amorach, i o amantach warto coś dodać. A jakie ciekawe okazują się znaczeniowe pułapki ! Disco, discere to nie „tańczyć”, tylko „uczyć się”, choć zaraz ktoś zauważa, że można te czynności połączyć. Stąd niedaleka droga do Discipliny, jednego z pomniejszych bóstw mitologii rzymskiej, odpowiedzialnego nie tylko za porządek w rzymskiej armii, ale za wiedzę, wykształcenie, opanowanie i zdecydowanie oraz unormowany trybu życia. Taka dyscyplina u naszej łacinniczki i jej metoda per analogiam sprawiła, że dziś chętnie wracamy myślą do Sali szkolnej.

To tam następowało łacińskie docere i movere, ale przede wszystkim delectare. Nie można karmić się jednak zbyt dużą ilością smakołyków naraz. Kolejne tematy realizować należy konsekwentnie, ale bardzo powoli. A gdy już wprowadzi się nowe słowa, to na koniec lekcji dla utrwalenia warto je „uskrzydlić”. Nie oszukujmy się, łacina do rozmowy o motoryzacji się nie nadaje. Jeśli ktoś poznaje ten język, poza nielicznymi wyjątkami, nie będzie się nim posługiwał na co dzień. Może być jednak niezwykłym wzbogaceniem zarówno tekstów pisanych, jak i mówionych. Pamiętam, że gdy zaczynałem się uczyć języka łacińskiego, najwięcej przyjemności sprawiało mi wplatanie w przypadkową rozmowę sentencji łacińskich. Bo jak to mądrze brzmi!

I chociaż dzisiaj wolę, żeby ludzie cenili to, co mówię, a nie to, jak mówię, myślę, że dobrze użyta sentencja potrafi niezwykle wzbogacić wypowiedź. Pozwala na nawiązanie nici porozumienia z odbiorcą, który daną frazę będzie znał lub na skłonienie do poznania jej znaczenia.

Na naszych lekcjach nieustannie pojawiały się skrzydlate słowa! Bardziej znane jak: Festina lente (Spiesz się powoli), Dura lex, sed lex (Twarde prawo, ale prawo), perpetuum mobile (ciągle w ruchu), ale także mniej popularne a zachwycające poetyckością, jak choćby Inter arma silent Musae (W czasie wojny milczą Muzy). Sentencje łacińskie mają w sobie brzmienie, które sprawia, że zapadają w pamięć, co więcej, kryją uniwersalne refleksje o człowieku.

Te i wiele innych ciekawostek oraz wyzwań skłoniły mnie do wzięcia udziału w Olimpiadzie Literatury i Języka Łacińskiego (1987), w czasie której doszłam do etapu centralnego i miałam niewątpliwą przyjemność spróbować tłumaczenia co trudniejszych fragmentów pamiętników Juliusza Cezara.

Wspomnienie lekcji łaciny, która wydaje się wielu nieprzydatna we współczesnym świecie, skłania do jeszcze jednej refleksji, dotyczącej sensu oraz istoty edukacji w ogóle.

Czy chodzimy do szkoły wyłącznie po to, aby jak najlepiej rozwiązać arkusz maturalny i dostać się na studia ? Czy także po to, aby poznawać człowieka i próbować zrozumieć ludzkie życie? Wiem, jak ciężko jest starać się uporządkować to, co nas otacza i znaleźć logikę między różnymi, bardzo nieraz odległymi gałęziami nauki. Jednak mocno wierzę w synkretyzm naukowy. Marzę wręcz o tym, aby w przyszłości wszyscy naukowcy z bardzo różnych dziedzin nauczyli się współpracować w drodze do odkrycia prawdy i o świecie i o sobie.

W tej perspektywie łatwiej jest docenić łacinę, nie tylko pozwala zabłysnąć w towarzystwie, ale przede wszystkim ułatwia zrozumienie świata. Gdy w człowieku pojawia się głębsze zainteresowanie jakimkolwiek tematem, bardzo szybko trafi on na pojęcia, których wcześniej nie znał i które musi zrozumieć, aby pójść o krok dalej.

Nasze lekcje łaciny tak właśnie wyglądały, szliśmy zawsze krok dalej. I nie chodzi tu o kolejne koniugacje czy deklinacje. Uświadomiliśmy sobie, że słowa mają moc interpretowania i tłumaczenia świata. Gdy sięgamy do podstaw języków europejskich, prawie zawsze docieramy do łaciny.

Jak archeologowie, którzy szukają prawdy o tym, kim byliśmy, i na tej podstawie próbują zrozumieć, kim jesteśmy.

A czyż to nie piękna perspektywa – poznać samego siebie?

Napis o podobnej treści widniał nad wejściem do wyroczni delfickiej: Nosce te ipsum (Poznaj samego siebie), a w średniowieczu, także po łacinie myśl tę wyraził św. Augustyn: Noli foras ire, in te ipsum redi; in interiore homine habitat veritas (Nie wychodź na zewnątrz, wróć do siebie samego, we wnętrzu człowieka mieszka prawda).

Co dalej będzie działo się z łaciną? Głęboko wierzę, że dopóki będziemy mieć nauczycieli, którzy pokażą nam piękno i praktyczny sens tego języka, dopóty uczyć się go będziemy z zachwytem. Łacina stanowi bowiem nie tylko narzędzie, za pomocą którego łatwiej poznajemy świat, ale też olbrzymie bogactwo myśli filozoficznej. Thomas Mann napisał w Czarodziejskiej Górze, że każdy język osadza nas w świecie, zakotwicza w nim, uspokaja, ale jednocześnie niepokoi.

Uczmy się więc łaciny i w ten sposób oswajajmy świat opisany przez łacińskie sentencje. Jak lekarze zawsze mają pod ręką narzędzia i noże do niespodziewanych operacji, tak i Ty miej w pogotowiu stałe zasady, byś mógł świadomie oceniać sprawy ludzkie. – zauważył w „Rozmyślaniach” Marek Aureliusz. Kultura antyczna jest skarbcem takich zasad, więc korzystamy nieustannie ze szkolnych lekcji łaciny, chociaż już dawno opuściliśmy szkołę. Collandus sim, panowie! Collandus sim! Co za jasność, co za język! Co za głębia, co za myśl! Collandus sim, co za skarbnica mądrości! Ach, oddycham, oddycham! Collan-dus sim i wciąż, i zawsze, i aż do końca collandus sim.

Opracowała: dr Małgorzata Wilgucka polonista II LO w Przemyślu, Jakub Daraż - absolwent II LO w Przemyślu student weterynarii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

21

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Funkcja określania zachowań trudnych jako sposób radzenia sobie z zachowaniami niepożądanymi u dzieci ze spektrum autyzmu W przypadku dzieci ze spektrum autyzmu warto pochylić się nad pojęciem – zachowania trudne. Dokonując interpretacji tego pojęcia, można przyjąć za Emersonem, że zachowanie trudne to takie, które jest anormalne kulturowo, a jego nasilenie, częstotliwość czy czas trwania powodują niebezpieczeństwo fizyczne dla osoby angażującej się w dane zachowanie lub dla osób postronnych.

Zachowania trudne ograniczają lub uniemożliwiają uczenie się, codzienne funkcjonowanie oraz dostęp do miejsc użyteczności publicznej. Zachowania nie są chwilowymi wybrykami, lecz stanowią stałe wzorce zachowania, często będąc główną aktywnością osoby o zaburzonym rozwoju (Suchowierska i in., Terapia behawioralna...). Należy podkreślić, że zachowania trudne nie są przejawiane wyłącznie przez osoby z zaburzeniami rozwoju, choć w tej grupie występują dwa do trzech razy częściej (Suchowierska i in., Terapia behawioralna...).

Do zachowań autoagresywnych należą m.in. uderzanie w głowę inną częścią ciała, gryzienie, uderzanie przedmiotami w głowę, uderzanie rękoma w inne części ciała, szczypanie/drapanie. (Suchowierska i in., Terapia...).

Z kolei zachowania agresywne, w które najczęściej angażują się osoby z występującymi zachowaniami trudnymi, to uderzanie drugiej osoby rękoma, agresja werbalna, uderzanie innej osoby przedmiotami, bycie okrutnym, drapanie, ciągnięcie za włosy, szczypanie, gryzienie i inne (Suchowierska i in., Terapia...). Kolejnym zachowaniem trudnym są zachowania stereotypowe. Sztywność zachowania polega na dążeniu do przestrzegania tego samego planu dnia, sposobu wykonywania określonych czynności, scenariuszy postępowania w określonych sytuacjach.

Uważam, że zachowania stereotypowe zmieniają się na przestrzeni lat. Małe dzieci często prezentują rutynowe wykonywanie czynności, polegające na utrzymaniu jak największej stałości otoczenia, poprzez wykonywanie czynności w ten sam sposób. Zachowania te wynikają często ze sposobu radzenia sobie z brakiem pozytywnego doświadczania świata oraz dobrej relacji z otoczeniem.

Dzieci nie potrafią wytworzyć więzi, więc wycofują się z kontaktu w ruch. Tym samym dostarczają sobie bodźców, aby pobudzić własny układ nerwowy. Zachowania rutynowe mogą dotyczyć także zabawy. Często polega ona na powtarzaniu tych samych czynności, np. układaniu i porządkowaniu zabawek. Niestety nie ma jednej 22

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

uniwersalnej metody przezwyciężania trudnych, agresywnych zachowań, tak jak nie ma dwóch identycznych osób ze spektrum autyzmu. Każde dziecko wymaga indywidualnej diagnozy i podejścia. Bardzo ważne jest sformułowanie hipotez dotyczących funkcji tych zachowań. Określenie funkcji zachowania umożliwia zaplanowanie interwencji terapeutycznych.

Najbardziej nurtującym zagadaniem dla rodziców i wielu terapeutów jest jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami na co dzień. Droga do zrozumienia zachowania jest jedna. Przed rozpoczęciem pracy nad zachowaniem, należy określić jaką funkcję to zachowanie pełni.

Wyróżnia się trzy funkcje zachowań: uwagę, ucieczkę i stymulację.

Do uwagi możemy zaliczyć m.in.: gryzienie innych dzieci, krzyk, wylana zupa, ciągnięcie za włosy, agresja werbalna i wiele innych zachowań. Weźmy pod uwagę pierwsze zachowanie – gryzienie innych dzieci. Często rodzice zastanawiają się dlaczego ich dziecko niespodziewanie gryzie kolegę. Przytoczę tu jeden z przykładów.

Dwóch chłopców bawi się spokojnie na dywanie. Mama w kuchni gotuje obiad, nagle chłopiec z zaburzeniem zachowania ugryzł swojego kolegę. Reakcją mamy na zachowanie jest krzyk na dziecko: Co ty robisz? Nie mogę spokojnie ugotować obiadu. Idź do swojego pokoju i baw się sam! Analizując to zachowanie, możemy powiedzieć, że mama wzmocniła zachowanie trudne swojego syna. Gdyby podczas spokojnej zabawy pochwaliła chłopców, że to co robią podoba się jej i dostarczyłaby tym samym pozytywnych wzmocnień prawdopodobnie nie doszłoby do ugryzienia. Taka reakcja rodzica wzmacnia zachowanie trudne dziecka. Następnym razem, gdy chłopiec będzie domagał się uwagi swojej mamy wejdzie w niepożądane zachowanie bo wie, że rodzic wtedy zareaguje. Analizując kolejne zachowanie, a mianowicie wylaną zupę, możemy postawić pytanie: dlaczego dziecko oblewa, brudzi się zupą? Często dziecko wylewa zupę, gdyż domaga się naszej uwagi. Jest to uwaga negatywna ale nie o to tu chodzi. Dla dziecka z zaburzeniami zachowania ważne jest dostarczenie sobie wrażeń, nie ważne czy będą one pozytywne czy negatywne. W momencie wylania zupy dziecko słyszy: Co ty zrobiłeś? Nie umiesz ładnie zjeść? Jak Ty jesz? Znów muszę sprzątać! Ileż to uwagi dajemy w momencie tego zachowania. A gdyby

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

pochwalić dziecko, że spokojnie siedzi na krześle, dobrze trzyma łyżkę, prawidłowo wkłada łyżkę do buzi to prawdopodobnie nie doszłoby do wylania zupy. A tym samym wzmocnilibyśmy pozytywne zachowanie u dziecka.

Ważne, aby reakcja na zachowanie wystąpiła wtedy, kiedy dziecko daną czynność wykonuje prawidłowo. Ważne jest zrozumienie, aby uwaga była kierowana na to, co dziecko robi dobrze.

Kolejną funkcją zachowań niepożądanych jest ucieczka.

Do zachowań ucieczkowych możemy zaliczyć: brak reakcji na polecenie ze strony dziecka, krzyk, szczypanie, ciągnięcie za włosy ale również wylana zupa oraz wiele innych zachowań. Analizując pierwsze zachowanie, a mianowicie brak reakcji na polecenie i krzyk, często zastanawiamy się czemu dziecko nie reaguje. Prosimy dziecko o wykonanie danej czynności np. Ubierz się! – dziecko nie reaguje, dalej biega po pokoju jakby nasze polecenie w ogóle do niego nie dotarło. Zupełny brak reakcji na polecenie. Rodzic z podniesionym głosem kolejny raz mówi do dziecka – Ubierz się! – dziecko lekceważąc rodzica dalej biega, zaczyna się wygłupiać a często krzyczeć: potem, zaraz, nie będę się ubierać!

Rodzic w złości zaczyna sam ubierać dziecko wzmacniając tym samym jego trudne zachowanie. Następnym razem, gdy dorosły poprosi swoją pociechę o ubranie się wtedy dziecko, zacznie biegać, krzyczeć bo będzie wiedziało, że rodzic szybko zareaguje a tym samym dziecko ucieknie od wykonania zadania. A gdyby tak wziąć malucha za rękę i powiedzieć: choć ubierzemy się razem.

Czynność ta prawdopodobnie sprawia dziecku problem lub w jego ocenie jest porażką, dlatego dziecko ucieka od wykonania zadania. Ważne, aby reakcja na zachowanie była wtedy kiedy dziecko żądaną czynność wykonuje dobrze. Jeśli dziecko ucieka od zadania to ważne, aby uświadomić sobie dlaczego to robi, być może nasze żądanie jest za trudne w ocenie dziecka. Bycie z dzieckiem i wspieranie tak, jak podczas ubierania zachęca dziecko do pokonywania trudności, a w konsekwencji do sukcesu. Sukcesem tu będzie samodzielne ubranie się i spokojna, prawidłowa reakcja na polecenie dorosłego. Podobnie możemy zanalizować wylaną zupę.

Dziecko oblewa się ponieważ wie, że jak się obleje, to nie będzie jadło zupy. Czyli spotka je za to nagroda, bo prawdopodobnie zupa nie smakuje dziecku lub nie ma ochoty na jedzenia. Często zupełnie nieświadomie wzmacniamy trudne zachowania u dzieci, gdyż niewłaściwa reakcja ze strony dorosłego wzmacnia trudne zachowania.

Kolejnym zachowaniem niepożądanym, którym należy się tu przyjrzeć są zachowania stereotypowe: wymachiwanie rękami, bieganie, kręcenie się, wiercenie. Sztywność zachowania może mieć charakter stereotypii ruchowych, dążenia do przestrzegania tego samego planu dnia, zabawy tymi samymi zabawkami lub jedną zabawką.

Często funkcją zachowań stereotypowych jest stymulacja. Dziecko ze spektrum autyzmu ma wiele zaburzeń przetwarzania sensorycznego oraz odbierania bodźców płynących ze świata zewnętrznego, które powoduje ogromną chęć dostymulowania się, a tym samym rozładowania napięcia emocjonalnego. Nigdy nie należy zabraniać dziecku wymachiwania rękami, biegania w miejscu lub kręcenia przedmiotami. Oczywiście jest to zachowanie anormalne kulturowo. Aby móc pracować nad tym zachowaniem, warto pomyśleć jak zachowanie takie przekierować na coś bardziej pożądanego czy akceptowanego społecznie. Podczas pracy stolikowej, która często przerywana jest przez dziecko wymachiwaniem rękami, warto umówić się z dzieckiem, że po każdym zadaniu może kilka sekund pomachać rękami. Przedłużające się wymachiwanie rękami wyciszamy, biorąc dziecko za obie dłonie i mówiąc słowo: stop. Dalej zawieramy kontrakt z dzieckiem – Wykonasz dobrze zadanie znów będziesz mógł pomachać rękami. Często potrzebą dziecka jest ciągłe bieganie/podskakiwanie lub kręcenie się w miejscu, podczas gdy pozostałe dzieci w klasie już spokojnie siedzą i czekają na zajęcia. Potrzebą dziecka jest nadmierna ruchliwość w sytuacji, gdy mu jej zabronimy i każemy, aby siedziało w ławce szkolnej 45 minut, co jeszcze bardziej nasila trudne zachowanie. Jednym z rozwiązań będzie przerwa śródlekcyjna i możliwość skakania w miejscu, w celu rozładowania napięcia bądź dostymulowania się.

Ważny jest również kontrakt z dzieckiem lub pokazanie uczniowi na planie dnia, że po każdym zadaniu 10-15 minutowym (kwestia indywidualna) dziecko będzie mogło podskoczyć najwyżej jak potrafi 10 razy.

Pomysłów na pracę nad zachowaniem stereotypowym jest wiele. Ważne, aby zrozumieć sens pracy nad zachowaniem i w sposób umiejętny wykorzystać to co dziecko bardzo lubi (biegać, skakać, kręcić się) a tym samym pozwolić mu rozładować trudne emocje lub dostymulować się. To co często utrudnia nam pracę i przeszkadza innym dzieciom można wykorzystać jako strategię w naszym działaniu. Pamiętając oczywiście, że nasi uczniowie to dzieci szczególnie wrażliwe na bodźce płynące z otaczającego świata.

Bibliografia: E. Pisula, Autyzm – przyczyny, symptomy, terapia, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2010).

E. Pisula, Autyzm – od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2012.

M. Suchowierska, P. Ostaszewski, P. Bąbel, Terapia behawioralna dzieci z autyzmem – teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2012.

Opracowała: Monika Kośla pedagog specjalny, terapeuta

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

23

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Okiem metodyka W szkołach ponadpodstawowych, przedmiot podstawy przedsiębiorczości, został wprowadzony w 2001 r.

Na początku była to 1 godz. w cyklu nauczania a później i do chwili obecnej są to 2 godz. W podstawie programowej zawarte są treści dotyczące komunikacji interpersonalnej, gospodarki rynkowej, finansów i bankowości, podatków i ubezpieczeń, rynku pracy oraz prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Myślę, że nawet osoba która nie zna ekonomii jest przekonana, że każdy dział mógłby być oddzielnym przedmiotem. Niestety tak nie jest, a na początku nauki tego przedmiotu – 20 lat temu, było wręcz wskazanie, żeby uczyli go nauczyciele, którzy nie są po studiach ekonomicznych. Nadal uczą go nauczyciele różnych przedmiotów, którym brakuje godzin do etatu. Jest to według mnie bardzo zła praktyka, ale wynika niestety z sytuacji polskiej oświaty, na którą nie ma większego wpływu ani dyrektor szkoły, ani nauczyciel. Zajęcia z komunikacji interpersonalnej w ramach oddzielnego przedmiotu powinien prowadzić psycholog lub socjolog – przecież zdecydowana większość osób jest istotami społecznymi, żyją w społeczeństwie i powinny znać zasady prawidłowej komunikacji. Właściwa komunikacja jest krwioobiegiem każdej gospodarki, a sposób komunikowania się jest często kluczem do sukcesu.

Inne treści z poszczególnych działów są bardzo w życiu potrzebne, bo przecież każdy człowiek w dorosłym życiu korzysta z usług Banku, ZUS-u, Urzędu Skarbowego, Urzędu Pracy, jest na co dzień konsumentem czy funkcjonuje na rynku pracy. Wiadomości zawarte w tym przedmiocie, są przydatne w życiu. Szkoda, że w wielu szkołach jest często gorzej traktowany.

Przedmiot podstawy przedsiębiorczości stanowi zatem syntezę wybranych elementów wiedzy z zakresu ekonomii, zarządzania, finansów, geografii społeczno-ekonomicznej, politologii, socjologii, psychologii oraz prawa.

W ramach lekcji z podstaw przedsiębiorczości uczniowie zapoznają się z podstawowymi kategoriami, mechanizmami i procesami ekonomicznymi oraz ich uwarunkowaniami rynkowymi, społecznymi i kulturowymi. W procesie kształcenia uczniowie dowiedzą się, jak realizując indywidualne cele ekonomiczne być przedsiębiorczym, a zarazem społecznie odpowiedzialnym w swoich działaniach.

Przy przyjęciu założeń edukacyjnych jednym z głównych celów dydaktycznych przedmiotu jest przygotowanie uczniów do planowania swojej przyszłości oraz do aktywności zawodowej w roli pracowników najemnych lub osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Uczniowie podczas edukacji w szkole ponadpodstawowej nabywają zdolności do czynności prawnych oraz powinni podejmować świadome działania i ważne decyzje w odniesieniu do swojej kariery zawodowej. Podstawa programowa

24

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

sprzyja więc przygotowaniu uczniów do aktywności społecznej i gospodarczej, a także do życia rodzinnego w znaczeniu ekonomicznym, dając podstawowe umiejętności konkurencyjnych zachowań na rynku, w tym ponoszenia konsekwencji swoich decyzji.

Zakres przedmiotu jest zgodny z powszechnie przyjmowaną definicją przedsiębiorczości jako kompetencji kluczowych. Dzięki wyposażeniu uczniów w wiedzę ekonomiczną i finansową kształtuje się ich umiejętności elastycznego zachowania na rynku finansowym, rynku pracy oraz rozwija cechy przywódcze. Niezmiernie ważne jest także kształtowanie wśród uczniów szacunku do własności państwowej, samorządowej i prywatnej oraz nauka postaw etycznych w działalności gospodarczej.

Obecny proces globalizacji i transformacji gospodarki narodowej, wymusza od nas znajomość pewnej wiedzy ekonomicznej i posiadanie większej świadomości na zachodzące zmiany. Aby im sprostać, konieczna jest wręcz nauka przynajmniej tych podstawowych pojęć z zakresu funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej dla lepszego zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości.

Zalecenia Parlamentu Europejskiego z dnia 18 grudnia 2006 r., mówią o rozwoju kompetencji ekonomicznych wśród dzieci i młodzieży. Jest to podyktowane zmianami ustroju społeczno-gospodarczego w niektórych krajach Unii Europejskiej i postępującym procesem integracji.

Kompetencje kluczowe w zakresie przedsiębiorczości powinny być realizowane już na etapie przedszkola, a następnie rozwijane w szkole podstawowej i średniej. Mogą być oczywiście kontynuowane na studiach wyższych.

Unia Europejska promuje nauczanie tego przedmiotu na wszystkich szczeblach edukacji.

Cały czas zmieniający się świat, stawia przed nami coraz to nowe wyzwania. Głównym zadaniem szkoły powinno być nadążanie za tymi zmianami i adaptacja do ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Uczeń powinien nie tylko biernie obserwować zmieniający się świat, ale brać czynny udział w procesie tych zmian i często patrzeć na to krytycznie, wyrażając swoje zdanie. Powinien myśleć długofalowo, planować działania oraz myśleć i działać kreatywnie. Może się tego uczyć np. na lekcjach związanych z rynkiem pracy, prowadzeniem działalności gospodarczej czy analizując ubezpieczenia społeczne.

Lekcje z podstaw przedsiębiorczości powinny wspierać uczniów w samorozwoju oraz chęci inwestowania w siebie i uczenia się przez całe życie, w sytuacji dynamicznie zmieniających się warunków otoczenia i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Takie szerokie ujęcie przedmiotu jest wyzwaniem edukacyjnym zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli.

Opracował: Zbigniew Suchodolski nauczyciel II Liceum Ogólnokształcące w Krośnie doradca metodyczny z Podstaw Przedsiębiorczości

Z życia szkół i placówek oświatowych

I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie Fot. Jacek Malec

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)

25

I Mikołajkowy Ogólnopolski Turniej Piłki Ręcznej Dziewcząt o Puchar Dyrektora PZPW w Rzeszowie

Z życia szkół i placówek oświatowych

26

Nauczyciel i Szkoła nr 1 (122)