#70latWozownia – publikacja jubileuszowa by info.wozownia

Marcin Berdyszak: Praktyki codzienne w czasach konsumpcji / Everyday Practice in the Times of Consumption, 2014

oto

SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS

Jubileusz w cieniu pandemii Anniversary in the shadow of a pandemic ..............................................................7

Podróż w przeszłość A trip back in time .................................................................................................11

Najstarsze imprezy cykliczne Wozowni Wozownia’s longest-standing regular events Triennale Grafiki Kolor w grafice The Colour in Graphics Triennial ............................................................................25 Triennale Małych Form Malarskich The Small-Format Painting Triennial .......................................................................31 Persona Persona .................................................................................................................37

Rozmowy Interviews W rozkręceniu. Rozmowa z Małgorzatą Jankowską Warmed up. Interview with Małgorzata Jankowska ............................................43 Zawieszenie codzienności. Rozmowa z Aleksandrą Sojak-Borodo Suspension of everyday reality. Interview with Aleksandra Sojak-Borodo ............67 Intuicja i uświadomienie. Rozmowa z Martą Smolińską Intuition and realisation. Interview with Marta Smolińska ....................................85

Działalność edukacyjna Educational activities ..........................................................................................103

Kolekcja Art collection ......................................................................................................109

JUBILEUSZ W CIENIU PANDEMII

„Prawda sztuki rodzi się od razu w towarzystwie innych prawd i wie o tym od początku. Prawda sztuki nie ma wstrętu do liczby mnogiej, obecności innych sensów nie odbiera jak policzka wymierzonego własnej sensowności. Wie, że sensów jest wiele, że może ich być więcej jeszcze i cieszy się, gdy do ich liczby coś od siebie doda.” Zygmunt Bauman, Ponowoczesność jako źródło cierpień

Galeria sztuki współczesnej to nie muzeum, któremu upływające lata automatycznie dodają dostojeństwa, szacunku, powagi. Te wartości niekoniecznie są dla galerii najważniejsze… Jednak 70 lat istnienia Wozowni w Toruniu ma znaczenie. Świadczy chociażby o upartym uznawaniu sztuki za wyjątkowy i niezwykle znaczący obszar działalności człowieka. To przekonanie, a także otwartość i ciekawość, pozwalały nam towarzyszyć artystkom i artystom, krytyczkom i krytykom sztuki przez te wiele lat różnych zmian. Kiedy Wozownia startowała – jeszcze jako BWA – i sztuka, i wystawiennictwo bliższe były bardziej XIX wiekowi niż czasom dzisiejszym. Jubileusz natomiast obchodzimy w momencie, kiedy – w obliczu pandemii koronawirusa i kryzysu ekologicznego – problemem staje się nadprodukcja w świecie sztuki, kiedy większe znaczenie zyskuje nie tworzenie tradycyjnego, autorskiego dzieła, a działania wspólne, zaangażowane czy przynajmniej zorientowane na rzeczywistość. Przeszliśmy w galerii z wieku XX do XXI, do działań w rzeczywistości realnej dodajemy coraz większą aktywność w przestrzeni internetowej. Obok wystaw równorzędną częścią naszej działalności stały się spotkania, wykłady, warsztaty… Myślę, że galeria pozostanie miejscem prezentacji sztuki, bo i wystawiennictwo jest przecież formą komunikacji, ale też będzie w coraz większym stopniu miejscem dyskursu, miejscem otwartym na różne działania kreatywne. Podobnie jak prawda sztuki u Baumana, tak i my nie mieliśmy i nie mamy „wstrętu do liczby mnogiej" – przez te 70 lat staraliśmy się pokazywać to, co ważne w przestrzeni kultury, ostatnio z coraz większym naciskiem na relacje do otaczającej nas rzeczywistości. To, że toruńska Wozownia przetrwała wiele kryzysowych sytuacji i jest galerią, do której twórcy chcą wracać, a odbiorcy przychodzić, zawdzięczamy pracownikom, dyrektorom – głównie Mariannie Olechnickiej i Ziemowitowi Michałowskiemu, oraz wielu artystkom, artystom, kuratorom i kuratorkom… Wszystkim – dziękuję! Anna Jackowska 7

ANNIVERSARY

IN THE SHADOW OF A PANDEMIC

"The truths of art are born in a company of other truths and used from the start to enjoy such company. They do not view the presence of other meanings/interpretations as an offence, a challenge, a threat to their own sense. They rejoice in adding to their multitude.” Zygmunt Bauman, Postmodernity and Its Discontents

Logo Galerii Sztuki Wozownia Logo of the Wozownia Art Gallery: Wojciech Kapelański

Galleries of contemporary art, unlike museums, do not automatically gain a dignified air of respect and splendour as years go by. It may seem that such qualities are of little importance for a gallery, yet the seventieth anniversary of the Wozownia Art Gallery in Toruń carries a meaningful message: it demonstrates, among other things, the worth of the unfailing recognition of art as a unique and vitally significant area of human activity. This conviction, along with openness and curiosity, has allowed us to accompany artists and art critics throughout these many years that have witnessed so many changes. When Wozownia started as a Bureau of Artistic Exhibitions, art and the practice of art presentation were redolent of nineteenth-century conventions and a far cry from what we see today. This year's jubilee, in turn, is celebrated in the context of the coronavirus pandemic and amid ecological crises, at a time when overproduction in the art world is becoming problematic, a time that sees the waning of the traditional, authorial art that is being replaced by communal, committed or at least reality-oriented artistic activities. Having passed the threshold into the twenty-first century, our gallery has expanded its involvement in the real world by steadily increasing our presence on the internet. Meetings, lectures and workshops have become an important part of our programme, on a par with the exhibitions. I believe that the gallery will remain a place for presenting artworks, considering that organising exhibitions is also a form of communication, but it will also, to an ever greater extent, be a venue for debates, a space welcoming various creative activities. Just like Bauman's "truths of art", we have never taken offence at the multitude of meanings and interpretations: throughout the last seventy years, we have been focused on showing what really matters in the sphere of culture, recently with an ever greater emphasis on our relationship with the surrounding reality. The fact that Wozownia has gone unscathed through so many critical situations, and that it is a gallery which artists and visitors alike look forward to revisiting, is a credit to the dedication of the gallery's employees and directors, especially Marianna Olechnicka and Ziemowit Michałowski, and to the multitude of artists and curators. Thank you all! Anna Jackowska 9

A TRIP BACK IN TIME

PODRÓŻ W PRZESZŁOŚĆ Historia Galerii Sztuki Wozownia rymuje się z historią wysta-

The history of the Wozownia Art Gallery forms part of the history of

wiennictwa sztuki aktualnej w Toruniu od powojnia do czasów

contemporary art exhibitions in Toruń from the post-war years to the

obecnych. Jej dzieje sięgają dość głęboko w przeszłość, bo

present day. Its long-standing involvement in offering presentations

obejmują siedem dekad nieprzerwanej działalności w zakresie

of contemporary artists' works, which has just reached seventy

prezentacji twórczości współczesnych artystów. Są również

years of uninterrupted activity, is also a meandering story of the

skomplikowane, bo toczyły się meandrami kolejnych zmian

successive changes the gallery has gone through over that long

strukturalnych, nazewniczych, organizacyjnych. Na losy galerii

stretch of time that has impacted its structure, name and

oddziaływały różnorodne czynniki – ścisły związek z toruńskim

organisation. The gallery's history has also been influenced by such

Związkiem Polskich Artystów Plastyków, zmiany administracyjne

factors as its close relationship with the Toruń branch of the

w kraju czy wreszcie osobowość i indywidualność jej kolejnych

Association of Polish Artists and Designers (ZPAP), administrative

dyrektorek i dyrektorów. Na przestrzeni dekad galeria zmieniała

changes in Poland and, finally, the personalities and individual

także wielokrotnie swoją siedzibę. Niech właśnie owe lokalizacje

characters of its successive directors. Over the decades, the

na mapie Torunia będą punktami przystankowymi w naszej podróży

location of the gallery has also changed several times. Let us follow

w przeszłość.

its wanderings across the map of the city from one place to another as our guide on our journey into the gallery's past.

Dom Plastyka O początkach działalności galerii jako Delegatury w Toruniu Oddziału

The Artists' House

Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy wiadomo

Little is known about the beginnings of the gallery, which originally

niewiele – jest to stosunkowo słabo udokumentowany etap jej

functioned as the Toruń branch of the Central Office of Artistic

działalności. Prawdopodobnie koncentrowała się wówczas na

Exhibitions in Bydgoszcz, as this is a relatively poorly documented

wypracowaniu swojego modelu funkcjonowania jako miejsca

stage of its history. At the time, the gallery probably focused on developing its function as a place to

prezentacji przede wszystkim dorobku twórców lokalnych. Organizowano im

present the output of mainly local artists.

zarówno wystawy solowe, jak i zbiorowe,

Individual and group exhibitions were

w tym – coroczne przeglądy artystów

organised, including annual reviews of the

zrzeszonych w ZPAP, które kontynuowane

artists associated with ZPAP, which

były przez wiele lat, przeradzając się

continued for many years, eventually

ostatecznie w trwający do dziś cykl Dzieło

turning into a series entitled The Work of the Year, which is still organised today.

Roku. Ścisłe zależności, jakie łączyły

The close relationship between the gallery and the Association was

galerię ze Związkiem, podkreślał fakt współdzielenia przez nich siedziby. Tzw. Dom Plastyka – kamienicę przy ul. Chełmińskiej 17

emphasised by the fact that they were located in the same building.

(dawna ul. Dzierżyńskiego) – ZPAP zajmował już od powojnia,

The so-called Artists' House (the tenement house at 17 Chełmińska

natomiast galeria ulokowana została tu w 1950 roku. Koegzystencja

Street, then known as Dzierżyńskiego Street) had been occupied by

w tym miejscu trwała przez kolejne siedem lat.

ZPAP since the early post-war years, and the gallery was located there in 1950. Their coexistence at that address lasted for the next seven years.

Logo toruńskiego BWA / Logo of BWA in Toruń projekt / design: Andrzej Stypułkowski 11

Wystawa Marka Żuławskiego w salach Dworu Artusa Exhibition of work by Marek Żuławski in the Artus Court 1968

Dwór Artusa

Artus Court

W grudniu 1957 roku wystawy przeniosły się do Dworu Artusa.

In December 1957, the exhibitions started to be put on display in the

Galerią kierowała początkowo Barbara Narębska-Dębska (pieczę

Artus Court. Initially, the gallery was managed by Barbara Narębska-

nad nią przejęła jeszcze wówczas, gdy siedzibą był Domu Plastyka),

Dębska, who ran it when it was still located in the Artists' House,

którą w 1961 roku zastąpiła Teresa Frankiewicz. To ona wprowadziła

and later, from 1961, by Teresa Frankiewicz, who oversaw the

placówkę w nowy etap funkcjonowania. Po decentralizacji

transition of the gallery into a new phase of its development: with

CBWA galeria stała się formalnie delegaturą bydgoskiego BWA

the disintegration of the Central Bureau of Artistic Exhibitions

w Toruniu. Frankiewicz pozostała na stanowisku do 1968 roku, a jej

(CBWA), the gallery formally became the Toruń branch of the Bureau

następczynią została Marianna Olechnicka.

of Artistic Exhibitions (BWA) in Bydgoszcz. Frankiewicz remained

Drzwi galerii ulokowanej w artusowych salach w pierwszej

in office until 1968, when she was succeeded by Marianna

kolejności otwarte były dla artystów z regionu, ale swoje prace

Olechnicka.

pokazywało tu także sporo twórców spoza tego kręgu. Przykładem

The gallery located in the Artus Court welcomed first and foremost

jest chociażby wystawa osiadłego na stałe w Londynie malarza

local artists, but a fair number of artists from outside the region also

Marka Żuławskiego (1968) czy pokaz prac słynnego rzeźbiarza

had their works exhibited therein. Examples include an exhibition

i medaliera Bolesława Chromego (1973), związanego z Akademią

of the painter Marek Żuławski (1968), who settled permanently

Sztuk Pięknych w Krakowie. W okazałym gmachu przy Rynku

in London, and an exhibition of artworks by the famous sculptor

Staromiejskim odbywały się jubileusze tuzów (jak chociażby

and medallist Bolesław Chromy (1973), who was associated with

Wystawa Bolesława Chromego w salach Dworu Artusa / Exhibition of work by Bolesław Chromy in the Artus Court, 1973

Wystawa Stanisława Borysowskiego w salach Dworu Artusa Exhibition of work by Stanisław Borysowski in the Artus Court 1971

the Academy of Fine Arts in Kraków. The magnificent edifice in the Old Town Square hosted anniversary exhibitions of notable artists such as Stanisław Borysowski and Barbara Narębska-Dębska and

Stanisława Borysowskiego czy Narębskiej-Dębskiej) oraz wystawy wspomnieniowe (jak ta pośmiertna Tymona Niesiołowskiego).

memorial exhibitions, such as one showcasing the artistic output

W kalendarz wydarzeń na stałe wpisały się prezentacje dokonań

of Tymon Niesiołowski. The calendar of events included permanent

tzw. Grupy Toruńskiej, założonej w 1958 roku z inicjatywy

presentations of artworks by the so-called Toruń Group, which had

wzmiankowanego „Borysa”. Odbywały się one najczęściej

been established in 1958 at the initiative of Borysowski. They were

w czerwcu jako wydarzenie towarzyszące Festiwalowi Teatrów

usually held in June as an accompanying event to the Festival of the

Polski Północnej.

Theatres of Northern Poland.

Skonsolidowane toruńskie środowisko artystyczne, związane

The consolidated Toruń artistic circles associated with the gallery,

z galerią, ZPAP i uniwersytetem, „wychodziło” ze swoją

ZPAP and the university pursued wide-ranging outreach campaigns

działalnością także poza oficjalną siedzibę i współpracowało

outside the official seat and cooperated with other institutions, not

z innymi instytucjami – chociażby miejskim muzeum. Pokłosiem

least with the municipal museum. The result of such cooperation

takich kooperacji były np. słynne sympozjum rzeźbiarskie Propozycje

was, for example, the historic symposium on sculpture entitled

dla Torunia czy wystawa Plastyka toruńska 1945–1975, która

Proposals for Toruń and the exhibition Art in Toruń 1945–1975,

zagościła także na ulicach.

which was also shown in public space. 14

Wystawa Grupy Toruńskiej w salach Dworu Artusa / Exhibition of work by Toruń Group in the Artus Court, 1969 Plenerowy pokaz Plastyka toruńska 1945–1975 / Outdoor exhibition Art in Toruń 1945–1975, 1978

Plenerowy pokaz Plastyka toruńska 1945–1975 / Outdoor exhibition Art in Toruń 1945–1975, 1978

Pawilon przy ul. Ducha św. 8/10

The Pavilion at 8/10 Świętego Ducha Street

W połowie sierpnia 1974 roku zakończyła się działalność

In mid-August 1974, exhibitions of the Toruń branch of the BWA

wystawiennicza toruńskiej delegatury bydgoskiego BWA w Dworze

in Bydgoszcz in Artus Court were brought to an end, as the gallery

Artusa. Wkrótce nastąpiła bowiem przeprowadzka galerii do

was about to move to the brand-new pavilion at 8/10 Świętego

nowego pawilonu przy ul. Ducha św. 8/10, wzniesionego wg

Ducha Street. The building was designed by Jan Tajchman, while

projektu Jana Tajchmana, z wnętrzami, za których kształt

the interior was arranged by Henryk Sobczyk. The exhibitions were

odpowiadał Henryk Sobczyk. Pokazy odbywały się nie tylko w salach

held not only in the pavilion's halls, but also in the courtyard, and

pawilonu, ale również na dziedzińcu, a później także w Galerii M

later also in Gallery M, which operated between 1986 and 1989.

(działającej między 1986 a 1989 rokiem).

Wystawa inauguracyjna pawilonu wystawowego BWA przy ul. Ducha Św. Exhibition marking the opening of a new BWA pavilion on Świętego Ducha Street 1975

Wystawa rzeźb Bolesława Chromego na dziedzińcu BWA Exhibition of sculpture by Bolesław Chromy in the courtyard of BWA 1981 Otwarcie wystawy Jana Berdyszaka w BWA (od lewej: Marianna Olechnicka, Jan Berdyszak) Exhibition of work by Jan Berdyszak, opening in BWA (from the left: Marianna Olechnicka, Jan Berdyszak) 1978

W styczniu 1976 roku – rok po przenosinach – kolejna zmiana.

In January 1976, a year after the relocation, another change took

Zarządzeniem wojewody toruńskiego utworzone zostało Biuro

place. By order of the Toruń Voivode, the Bureau of Artistic

Wystaw Artystycznych w Toruniu. Było to pokłosie wytycznych

Exhibitions in Toruń was established, in line with a policy adopted by

Ministerstwa Kultury i Sztuki, związanych z nowym podziałem

the Ministry of Culture and Art in connection with the new

administracyjnym kraju. Za sterami galerii w dalszym ciągu

administrative division of Poland. The gallery was still headed by

pozostawała Marianna Olechnicka, która zakończyła swą misję

Marianna Olechnicka, who completed her mission as its director in

dopiero w 1991 roku, kiedy zastąpił ją Ziemowit Michałowski.

1991, when Ziemowit Michałowski took over.

Przeobrażeniom organizacyjnym towarzyszyło odświeżenie

In view of the organisational changes, the gallery's exhibition

programu wystawienniczego galerii – oprócz artystów toruńskich

programme was also revamped: in addition to presenting works by

swoje prace pokazywać zaczęli tu coraz częściej polscy twórcy

Toruń artists, the gallery more often exhibited artworks by Polish

o ugruntowanej już renomie, tacy jak Władysław Hasior (jego

artists of established renown, including Władysław Hasior (whose

wystawa biła rekordy popularności!), Edward Dwurnik, Henryk

exhibition broke popularity records), Edward Dwurnik, Henryk

Stażewski, Ryszard Winiarski, Jan Berdyszak, Edward Hartwig i in.

Stażewski, Ryszard Winiarski, Jan Berdyszak and Edward Hartwig.

Władysław Hasior w czasie montażu wystawy w BWA / Władysław Hasior during the arrangement of his exhibition in BWA , 1977

Władysław Hasior w czasie montażu wystawy w BWA Władysław Hasior during the arrangement of his exhibition in BWA 1977

Otwarcie wystawy Władysława Hasiora w BWA Exhibition of work by Władysław Hasior, opening in BWA 1977

Otwarcie wystawy Lata siedemdziesiąte. Nowe malarstwo amerykańskie / Opening of the exhibition The 1970s: New American Painting, 1980

Pojawiały się też imprezy o charakterze międzynarodowym – dużym

There were also international events, a major highlight of which

wydarzeniem była chociażby wystawa Lata siedemdziesiąte. Nowe

was a 1980 exhibition entitled The 1970s: New American Painting.

malarstwo amerykańskie (1980). Lata 80. to z kolei czas, kiedy

The 1980s, in turn, laid the foundations for events that would

kształtują się zręby merytoryczne wydarzeń, które będą stanowić

determine the identity of the gallery for many years: the Colour

o tożsamości galerii: przegląd (najpierw ogólnopolski, potem

in Graphics review (first nationwide, then international), the small-

międzynarodowy) Kolor w grafice, konkurs na małą formę malarską

format painting competition and an exhibition of medallion art that

oraz pokazy związane z przeżywającą wówczas renesans sztuką

was enjoying a renaissance at the time.

medalierską.

In 1992, the institution again changed its name and structure and

W 1992 roku placówka znów zmienia nazwę i strukturę – zostaje

became the Wozownia State Art Gallery, referring to the building

Państwową Galeria Sztuki „Wozownia”, w nawiązaniu do budynku,

to which it was soon to move.

do którego ma się wkrótce przenieść. 21

Wozownia

Budynek dawnej pruskiej składnicy artyleryjskiej pochodzący

The building of the former Prussian artillery depot, which dates back

z początku lat 20. XIX wieku znajduje się na rogu ulic Rabiańskiej

to the early 1820s, is located on the corner of Rabiańska and

i Ducha św. i przylega bezpośrednio do pawilonu dawnego BWA.

Świętego Ducha Streets and is directly adjacent to the pavilion of

Pomysł jego adaptacji na cele wystawiennicze zrodził się już

the former BWA. The idea of its adaptation for exhibition purposes

w latach 70. Maria Wąsowska – obejmując w 1980 roku fotel

was born as early as in the 1970s. Maria Wąsowska, who took the

prezeski toruńskiego ZPAP – w jednym z wywiadów wyrażała

chair as President of the Toruń branch of ZPAP in 1980, expressed

nadzieję, że w przestrzeniach przydzielanej BWA wozowni wystawy

her hope in an interview that the spaces of the depot assigned to

będą mogły odbywać się już za trzy lata. Jednak te plany spaliły na

BWA would soon become home to the gallery's exhibitions.

panewce. W 1983 roku dopiero rozpoczęto prace konserwatorskie

However, these hopes did not materialise so soon: it was not until

i projektowe, a nim sfinalizowano remont, minęło kolejnych

1983 that conservation and design work began, and the renovation

kilkanaście lat. W międzyczasie – dzięki staraniom dyrektora

was brought to an end after only a dozen years. In the meantime,

Ziemowita Michałowskiego – budynek został wpisany do rejestru

thanks to the efforts of Director Ziemowit Michałowski, the building

zabytków. Działalność w nowej siedzibie zainaugurowano dopiero

was officially listed as a historical monument. It was not until 1997

w 1997 roku.

that the new seat was inaugurated.

Wcześniej jednak, bo na początku 1996 roku, Państwowa Galeria

Earlier, however, in early 1996, the Wozownia State Art Gallery

Sztuki „Wozownia” połączyła się z Ośrodkiem Edukacji Plastycznej

merged with the Children's Art Education Centre, also known as the

Dziecka, tworząc tzw. „Dyptyk”, kierowany przez Zofię Karpińską.

"Diptych", directed by Zofia Karpińska. The programme of the centre

Program placówki był mocno różnorodny, tak jak i krąg odbiorców jej

was as diverse as its audience: it included, for example, illustrations

oferty: można tu było zobaczyć np. ilustracje świetnego rysownika

by the distinguished draughtsman Józef Wilkoń, sculpture by

Józefa Wilkonia, rzeźby Magdaleny Abakanowicz czy jubileuszowy

Magdalena Abakanowicz and an exhibition to celebrate the 40th

pokaz z okazji czterdziestolecia założenia Grupy Toruńskiej. „Dyptyk”

anniversary of the Toruń Group BWA. The Diptych, however, was a

był jednak bytem krótkotrwałym – eksperyment zakończył się po

short-lived project: the experiment ended after less than three

niespełna trzech latach ponowną separacją instytucji.

years, and the two institutions were separated.

Dawna pruska wozownia artyleryjska, stan sprzed adaptacji budynku na cele wystawiennicze The building of the former Prussian artillery depot, condition before refurbishment for exhibition purposes

W styczniu 1999 roku wojewoda zdecydował o przywróceniu status

In January 1999, the governor decided to restore the status quo

quo sprzed trzech lat, a przeprowadzana równolegle reforma

from three years earlier and the national administrative reform

administracyjna ostatecznie ukształtowała osobowość prawną

finally shaped the legal status of the gallery. The Wozownia Art

galerii. Powstała Galeria Sztuki Wozownia, której organizatorem jest

Gallery was established, organised by the Marshal of the Kujawsko-

Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, a dyrektorką –

Pomorskie Voivodeship, and the role of its director was entrusted to

Anna Jackowska, pełniąca tę funkcję nieprzerwanie do dziś. Zmiany

Anna Jackowska, who has held her position continuously to this

strukturalne zwiastowały nowe otwarcie, ale jako że obejmująca

day. The structural changes heralded a new opening, but as the

stanowisko szefowa była wcześniej pracownicą BWA, wiązały się

head of the gallery was previously an employee of the BWA, the

także z nadzieją na zachowanie pewnej ciągłości i tradycji działania

hope was that the gallery's tradition would be continued. This

galerii. Nie zaniechano organizacji cieszących się powodzeniem

involved continuation of such successful events as Colour in

imprez, takich jak Kolor w grafice i Triennale Małych Form

Graphics and the Triennial of Small-Format Painting, which were

Malarskich, nad którymi kuratelę sprawowały Anna Jackowska

held under the curatorship of Anna Jackowska and Teresa

i Teresa Dudzińska. Równolegle jednak nawiązano nowe kontakty

Dudzińska. At the same time, however, new institutional contacts

instytucjonalne – m.in. stałą współpracę z Muzeum Narodowym

were established, including permanent cooperation with the

w Poznaniu, którego kuratorzy realizują dla Wozowni cykl Persona,

National Museum in Poznań, whose curators manage the Persona

poświęcony wybitnym twórcom współczesnego plakatu. Przede

series devoted to showcasing the achievements of contemporary

wszystkim jednak szersze pole oddano młodym kuratorkom – wśród

poster artists. Most of all, however, a wide scope of opportunities

nich na pierwszy plan wysuwają się Marta Smolińska, Małgorzata

has been given to young curators. From among those, it is especially

Jankowska oraz Maria Niemyjska. Wozownia zawdzięcza im nie

worthwhile to note Marta Smolińska, Małgorzata Jankowska

tylko wiele wystaw, otwierających toruńską publiczność na

and Maria Niemyjska. Wozownia owes them not only a number

działania artystów posługujących się niestandardowymi formami

of exhibitions that familiarised Toruń art lovers with the output

wyrazu, ale także program działań edukacyjnych poświęconych

of artists who use non-standard forms of expression, but also

nowym mediom i performance'owi czy projekt Laboratorium Sztuki,

a programme of educational activities on new media and

dający twórcom możliwość wejścia w dialog z wyjątkową i bardzo

performance art, and the Laboratory of Art project, which gives

specyficzną przestrzenią wystawienniczą galerii. Niejednokrotnie

artists the opportunity to enter into a dialogue with the unique and

goszczący tu artyści przygotowują swoje prace także specjalnie

very specific exhibition space of the gallery. The artists who exhibit

do wnętrz głównych sal, podzielonych rzędami wysokich,

their works in the gallery often design some of their works especially

rozgałęziających się ku górze słupów. Jak wspomina Marta

for the interiors of the main halls, which are divided by rows of tall

Smolińska: „Czasem gotowe, powstałe wcześniej realizacje

pillars branching upwards. As Marta Smolińska recalls:

zaczynają nieoczekiwanie współgrać z wozownianym kontekstem,

"Sometimes, ready-made, previously created works unexpectedly

jakby właśnie dla niego zostały powołane do istnienia. Jeszcze

begin to harmonise with Wozownia's space as if they were

inaczej rzecz się ma w sytuacji, gdy słupy traktowane są jako

created for that purpose. Alternatively, when the pillars are taken

wyzwanie, jako równoprawni partnerzy, dla których, wobec których

as a challenge and as equal partners to the artworks specially

i przez pryzmat których przygotowuje się prace specjalnie do

designed for Wozownia's interiors, there emerges a one-of-a-kind

wnętrza Wozowni – specjalnie do jednej, szczególnej i nie mogącej

presentation, one that could not exist anywhere else." As

zaistnieć gdzie indziej prezentacji”. „Granie” atutem owej jedynej

a consequence, playing with its unique space has become an

w swoim rodzaju przestrzeni stało się istotnym aspektem

important aspect of Wozownia's identity.

funkcjonowania Wozowni.

(NC)

Triennale Graﬁki Kolor w graﬁce

Colour in Graphics Triennial

Triennale Grafiki Kolor w grafice to najstarsza cykliczna impreza

The Colour in Graphics Triennial is the longest-running artistic event

artystyczna Wozowni – odbywa się od początku lat 80. Na

organised regularly by the Wozownia Art Gallery. Held since the

przestrzeni kilku dekad jej kształt się zmieniał, jednak główny cel

early 1980s, its character has evolved over time, but the main

pozostał ten sam – wystawy mają prezentować wiodące tendencje

objective has remained the same: the exhibitions are to present

w grafice artystycznej i stanowić platformę spotkań z twórczością

the leading trends in artistic graphics, providing a platform for

artystów z Polski i ze świata, a także przestrzeń dyskusji na temat

exhibiting artworks by artists from Poland and abroad, and space

specyfiki grafiki i miejsca, jakie zajmuje ona we współczesnej

for discussions on specific aspects of graphics and its place in

sztuce.

contemporary art.

projekt / design: Stasys Eidrigevičius

The Nationwide Graphics Exhibitions: Colour in Graphics Between 1982 and 1991, the BWA in Toruń (in cooperation with the local branch of ZPAP) organised exhibitions of Polish contemporary colour graphics every three years. The first edition was prepared by two graphic artists, Maria Pokorska and Mirosław Piotrowski, who together with the then director of the BWA, Marianna Olechnicka, were also the originators of that undertaking. From the very beginning, the principle of exclusivity was adopted, meaning that the artists presenting their work at the exhibitions would receive personal invitations from the organisers. In this way, the events were expected to showcase works by outstanding artists with wellestablished renown in the graphic arts community. The intention was to create a regularly organised event that would be significant for the artistic life of the country. And indeed, this is what happened: the successive editions demonstrated that Toruń exhibitions provided not only excellent opportunities to become familiar with the current trends and directions espoused by Polish graphic artists, but also to create space for interaction between the artists themselves and the interested public. Each edition of the event was envisaged to deal with the roles and functions of colour. The fact that such an approach was adopted was not purely accidental, as it referred to the lively debates on the specificity of the language of graphics that were taking place at the time.

projekt / design: Jan Młodożeniec

Wiesława Wierzchowska, in the preface to the catalogue of the second edition, wrote: "The role of colour as an instrument of pure colour play is on the decline; colour is becoming an important factor

Ogólnopolskie Wystawy Grafiki Kolor w grafice

that produces meanings, making references to its historical

W latach 1982–1991 toruńskie BWA (we współpracy z lokalnym

symbolic qualities".

oddziałem ZPAP) organizowało co trzy lata wystawy polskiej grafiki współczesnej operującej kolorem. Pierwszą edycję przygotowali

The International Graphics Triennial: Colour in Graphics

komisarze, będący artystami grafikami – Maria Pokorska i Mirosław Piotrowski, którzy wraz z ówczesną dyrektorką BWA, Marianną

The four editions of the nationwide event had seen the Toruń

Olechnicką, byli również pomysłodawcami całego przedsięwzięcia.

exhibitions become ever more important to the community of

Od początku przyjęto zasadę, że OWG będą miały formułę

graphic artists and critics, which led to their transformation into

zamkniętą, a artyści będą otrzymywać imienne zaproszenia do

events organised on an international scale. The first international

udziału w prezentacji. Kierowano je do twórców wybitnych,

triennial was jointly organised by the Wozownia Art Gallery, working

o ustalonej renomie w środowisku graficznym.

in collaboration with the International Graphics Triennial Society,

W zamyśle organizatorów było stworzenie imprezy cyklicznej, która

and the District Museum in Toruń as part of the International Print

byłaby znacząca w życiu artystycznym kraju. Tak też się stało.

Triennial in Kraków. It was based on the existing tradition of Polish

Kolejne edycje pokazały, że toruńska wystawa była nie tylko

contemporary graphics exhibitions and retained its statutory

doskonałą okazją do przeglądu aktualnych tendencji i kierunków,

principles: the exhibitions were to take place every three years,

presenting no more than three hundred artworks. The artists invited

w których podąża polska grafika, ale także do artystycznych konfrontacji samych twórców i środowiska. Każda edycja wystawy

to participate were carefully selected by the organising committee,

była podporządkowana zagadnieniu koloru. Wybór tematu nie był

which was chaired during first three editions (1994, 1997 and 2000)

przypadkowy, nawiązywał bowiem do niezwykle żywej wówczas

by Professor Jerzy Grabowski, an outstanding graphic artist and

dyskusji o specyfice języka graficznego medium. Wiesława

connoisseur, and the spiritus movens of the triennial. Beginning with

Wierzchowska we wstępie do katalogu 2. OWG pisała:

the fourth edition in 2003, this role was taken over by graphic artist

„Zanika (…) rola koloru jako instrumentu czystej gry barwnej na

Professor Mirosław Pawłowski, who was then affiliated with the

rzecz wykorzystania go jako ważnego współtwórcy znaczeń,

Academy of Fine Arts in Poznań and the Faculty of Fine Arts of the

odwołując się do jego historycznie ukształtowanych wartości

Nicolaus Copernicus University in Toruń, and who has been the event’s curator since the sixth edition of the Triennial in 2009. Since

symbolicznych".

the first editions of the international triennial, its curators have Międzynarodowe Triennale Grafiki Kolor w grafice

benefitted from the assistance of Anna Jackowska, whose support

W czasie czterech odsłon OWG znaczenie imprezy w środowisku

consists of supervising the organisation of the exhibitions.

grafików i krytyków rosło, co poskutkowało jej przekształceniem

Almost twenty-five years since the question of colour in

w wydarzenie o charakterze międzynarodowym. Pierwsze MTG

contemporary graphic art was laid at the centre of the event’s

zostało zorganizowane we współpracy Galerii Sztuki Wozownia

programme, the organisers of the Triennial decided to slightly revise

projekt / design: Franco Balan

projekt / design: Marian Nowiński

ze Stowarzyszeniem Międzynarodowe Triennale Grafiki i Muzeum Okręgowym w Toruniu jako wystawa w ramach programu Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie. Opierało się na doświadczeniach wystaw polskiej grafiki współczesnej, zachowując równocześnie te same założenia regulaminowe – ekspozycje odbywać się miały w cyklu trzyletnim, prezentując nie więcej niż trzysta prac. Artyści zapraszani do udziału byli starannie dobierani przez komitet organizacyjny, któremu przez pierwsze trzy odsłony (1994, 1997, 2000) przewodniczył prof. Jerzy Grabowski – wybitny artysta i znawca sztuki graficznej, spiritus movens MTG. Od czwartej edycji (2003) funkcję tę przejął prof. Mirosław Pawłowski – artysta grafik, związany wówczas z ASP w Poznaniu

projekt / design: Mieczysław Wasilewski

i WSP UMK w Toruniu, od 6. Triennale (2009) do dzisiaj pełniący funkcję kuratora wydarzenia. Od początku z kuratorami międzynarodowego triennale współpracuje Anna Jackowska, która merytorycznie i organizacyjnie wspiera przygotowanie wystaw.

Otwarcie 5. MTG Kolor w grafice, przemawia Prezydent Miasta Torunia Michał Zaleski, obok kurator Triennale Mirosław Pawłowski, dyrektorka Galerii Sztuki Wozownia Anna Jackowska i profesor ASP w Krakowie Jan Pamuła Opening of 5th International Graphics Triennial: Colour in Graphics, speech by Michał Zaleski, Mayor of Toruń, next: Mirosław Pawłowski, curator of the Triennial, Anna Jackowska, director of Wozownia Art Gallery, Jan Pamuła, professor of Academy of Fine Arts in Cracow, 2006

Po niemal ćwierćwieczu od podjęcia przez organizatorów triennale

the perspective on the role of that particular medium. Today, colour,

zagadnienia koloru we współczesnej grafice artystycznej

although still important, is no longer as fascinating a technological

postanowiono nieco zrewidować perspektywę spojrzenia na to

or theoretical issue as it used to be. In 2006, the organisers, while

medium. Dziś kolor, choć nadal ważny, nie stanowi już tak

maintaining the established formula of the Triennial, decided to

frapującego technologicznie czy teoretycznie zagadnienia. Od 2006

make the topics of its successive editions more specific by including

roku organizatorzy, zachowując dotychczasową formę imprezy,

a motto into the established name of the event (NOW! in 2006,

postanowili bardziej problematyzować jej kolejne edycje, nadając

Identity and tradition in 2009, Digit in 2012, Duos in 2015 and Hybrid

im podtytuły (V – NOW!, VI – Tożsamość a tradycja, VII – Cyfra,

in 2018).

VIII – Duety, IX – Hybryda).

(JG)

(JG) projekt / design: Mirosław Pawłowski

Triennale Małych Form Malarskich The Small-Format Painting Triennial

Triennale Małych Form Malarskich jest ogólnopolską imprezą

The Small-Format Painting Triennial is a nationwide event that has

cykliczną organizowaną w Wozowni od 1988 roku. Początkowo

been regularly organised by the Wozownia Art Gallery since 1988.

realizowana była w formule biennale, od roku 2010 roku

Initially, it was a biennial, but beginning with its 2010 edition it has

odbywa się w cyklu trzyletnim. Idea wystawy zrodziła się

been held every three years. The idea to organise the first such

w toruńskim BWA. W regulaminie pierwszej edycji pisano: „Celem

exhibition emerged in Toruń's BWA. The rules and regulations of the

BMFM jest prezentacja i konfrontacja poszukiwań i osiągnięć

first edition included the following statement: "The aim of the Small-

w dziedzinie kameralnej twórczości malarskiej we wszystkich

Format Painting Triennial is to showcase and set side by side the

kierunkach twórczych. Pragnieniem organizatorów jest wzbudzenie

results of artistic explorations and accomplishments in the field of

zainteresowania artystów małą formą wypowiedzi malarskiej

small-format painting, taking into account their all manifestations.

i jej szeroka popularyzacja".

The organisers' intention is to stimulate interest in small-format

Kuratorką dwóch pierwszych edycji była Anna Jackowska, która

forms of painting among artists and the public."

pełniła tę funkcję razem z Jerzym Malinowskim (1988) i Anną

The curator of the first two editions was Anna Jackowska, who was

Stepnowską (1990). Od 3. BMFM do 10. TMFM pieczę kuratorską

aided in this endeavour by Jerzy Malinowski (1988) and Anna

nad imprezą sprawowała Teresa Dudzińska, która przeprowadziła

Stepnowska (1990). Beginning with the third edition of the triennial

Małe Formy Malarskie przez szereg zmian regulaminowych,

and up until the tenth, the event was curated by Teresa Dudzińska,

zachowując jednocześnie wyjątkowy charakter imprezy.

who introduced into the rules of the Triennial a number of statutory changes, all the while maintaining its unique character.

2. BMFM, wręczenie nagród laureatom / 2nd Small-Format Painting Biennial, award ceremony, 1990

Jury 7. TMFM / The jury of 7th Small-Format Painting Triennial: Jacek Wojciechowski, Janusz Akerman, Piotr Klugowski, Teresa Dudzińska, Marek Hoffman

Jury 8. TMFM / The jury of 8th Small-Format Painting Triennial: Łukasz Kiepuszewski, Teresa Dudzińska, Andrzej Zwierzchowski, Beata Ewa Białecka

W regulaminie 8. TMFM umieściła swego rodzaju credo,

In the regulations of the eighth edition of the Triennial in 2010 she published a manifesto of sorts, encouraging artists to venture

zachęcające artystów do wychodzenia poza kanon:

beyond the established canons: „Ograniczenie formatowe nie ma być jedynie alterna”The format limit is not meant to set these works in

tywą wielkoformatowych prac, lecz szansą na dzieło skondensowane, treściwe, poszukujące nowych

opposition to large-format works but to provide an

rozwiązań malarskich, adekwatnych do naszych czasów.

opportunity to create works of art that are condensed,

Akceptując wszelkie propozycje w ramach regulaminu,

imbued with meaning, and that seek innovative

spodziewamy się prac niekonwencjonalnych,

solutions that fit our times. Accepting all proposals

z pomysłem, wywołujących żywą reakcję, stawiających

that conform to the rules and regulations, we expect

na antypodach naszych oczekiwań banał i komercję.

to receive works that go against conventions, present

Mały format, dający miejsce refleksji i metaforze, to

original ideas, evoke lively reactions and radically

także pole eksperymentu, gdzie powinno się rodzić coś

veer our expectations away from banality and commercialism. Small-format painting, a form of

odmiennego i ryzykownego”.

expression that gives much room for reflection and Ostatnią, 11. edycję TMFM, która odbyła się w 2019 roku,

metaphor, is also an opportunity to experiment that is

prowadziła Joanna Gwiazda.

likely to give rise to something truly different and daring”.

Od początku organizatorzy postawili na otwartą formułę konkursu, pozostawiając artystom pełną swobodę w wyborze techniki,

The most recent, eleventh edition of the triennial took place in 2019

tematu i stylistyki, rygorystycznie przestrzegając jedynie,

and was curated by Joanna Gwiazda.

regulaminowego formatu, który wynosił 300 cm2. Wraz z kolejnymi

From the very beginning, the organisers have opted to keep the

edycjami dopuszczalna wielkość prac ulegała zmianie: od 2. BMFM

framework of the competition widely open, which gives artists

było to 400 cm2, a od 8. edycji – 600 cm2. Konkurs na małą

complete freedom to choose their techniques, subjects and styles. 32

formę malarską pomyślano jako skierowany do artystów tzw.

The only strict requirement was that their works could not exceed

profesjonalnych – według regulaminu chodziło o absolwentów

the statutory format, with the maximum surface limit set at 300

wyższych uczelni artystycznych lub posiadaczy legitymacji członka

cm2. In later editions, the maximum permissible size was increased

ZPAP. Z czasem również te zapisy uległy poszerzeniu i tak od 8.

to 400 cm2 from the 2nd BMFM, and 600 cm2 from the 8th edition.

edycji do udziału w konkursie dopuszczono dyplomantów,

The small-format painting competition was conceived as directed

a od 11. – studentów wyższych uczelni artystycznych. Początkowo

at professional artists – the rules and regulations limited the pool

organizatorzy zastrzegali sobie prawo do imiennego zaproszenia

of participants to graduates of art universities and ZPAP members.

do udziału w wystawie wskazanych przez siebie artystów, których

With time, this limitation was also lifted: from the 8th edition,

prace nie podlegały ocenie jury konkursowego. Z czasem jednak od

prospective graduates of art universities in their final year of study

tej praktyki odstąpiono.

were allowed to participate, and from the 11th edition this was

Jury, składające się z uznanych historyków i krytyków sztuki,

extended to include students. Initially, the organisers reserved the

kuratorów i artystów, stanowi rękojmię wyboru propozycji

right to personally invite groups of artists whose works were not to

najbardziej oryginalnych i reprezentatywnych dla współczesnej

be assessed by the competition jury. With time, however, this

kameralnej twórczości malarskiej. Decyduje także o tym, komu

practice was abandoned.

przypadną konkursowe nagrody. W czasie trzech pierwszych edycji

The jury, consisting of renowned art historians and critics, curators

jury przyznawało Nagrodę Główną i Nagrodę Specjalną za zestaw

and artists, guaranteed that the selection of artworks would meet

prac oraz wyróżnienia honorowe. Od czwartej edycji przyznawane

stringent criteria of originality, also making sure that they would

są trzy nagrody i wyróżnienia regulaminowe. Fundatorami nagród od

present a representative sample of contemporary small-format

lat są Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego (Nagroda I)

painting. The jury also awards the competition prizes. During the

8. TMFM / 8th Small-Format Painting Triennial, 2010

first three editions, the jury awarded the Main Prize and the Special

i Prezydent Miasta Torunia (Nagroda II). Przy niektórych edycjach lista nagród była poszerzana o nagrody fundowane przez instytucje

Prize for sets of works as well as honourable mentions. Since the

lub prywatnych sponsorów. W 2019 roku organizatorzy ustanowili

fourth edition, three prizes and statutory distinctions have been

nową nagrodę – w związku z dopuszczeniem do konkursu

awarded. For years, the prizes have been funded by the Marshal of

studentów przyznawana jest Nagroda Specjalna dla najlepszej

the Kujawsko-Pomorskie Voivodeship (Prize I) and the Mayor of

pracy studenckiej TMFM, fundowana wspólnie przez Rektora UMK

Toruń (Prize II). In some editions, the awards included prizes funded

i Galerię Sztuki Wozownia (organizacja wystawy indywidualnej).

by other institutions and private sponsors. In 2019, the organisers

Do tradycji należy towarzyszący wystawie pokonkursowej plebiscyt

established a new prize: in view of the admission of students to the

publiczności na najciekawszą pracę Triennale.

competition, the Special Prize for the best student work of the Triennial is awarded, funded jointly by the Rector of the Nicolaus

(JG)

Copernicus University and the Wozownia Art Gallery, which consists of organising an individual exhibition of the winner's work. The prize-winners' exhibitions are traditionally organised after the Logo Triennale Małych Form Malarskich

competition, and a poll among visitors is conducted to choose the

Logo of the Small-Format Painting Triennial

most interesting work of the Triennial.

projekt / design: Wiesław Szamocki

(JG)

11. TMFM / 11th Small-Format Painting Triennial, 2019

Małe Formy Malarskie – okładki katalogów / Small-Format Painting – catalogue covers 35

PERSONA

W 2002 roku w toruńskiej Wozowni zagościł projekt Persona,

In 2002, Wozownia hosted the Persona project, which was later

na stałe wpisując się w program wystawienniczy galerii jako jego

included in the gallery's exhibition programme as one of its main

ważny punkt. Pod tym hasłem kryją się wystawy, organizowane we

highlights. The project involves exhibitions organised in cooperation

współpracy z Galerią Plakatu i Designu Muzeum Narodowego

with the Poster and Design Gallery of the National Museum in

w Poznaniu, prezentujące wyróżniające się postaci związane ze

Poznań that present outstanding figures associated with artistic

sztuką projektową oraz indywidualności, które odcisnęły znaczący

design who have had a significant impact on the history of applied

wpływ na historię grafiki użytkowej. Celem cyklu jest przede

graphics. The series is primarily aimed at showcasing the

wszystkim zapoznanie publiczności z osiągnięciami wybitnych

achievements of outstanding contemporary poster artists. As

współczesnych plakacistów. „To twórcy o wysokiej renomie,

Zdzisław Schubert, the long-standing curator of the Poznań gallery

będący silnymi osobowościami artystycznymi i dysponujący

and the originator and organiser of the subsequent editions of

obszernym dorobkiem w dziedzinie plakatu, tej królowej sztuki

Persona, rightly emphasised: "These are highly renowned artists,

projektowania graficznego, medium specyficznym i jedynym

with strong artistic personalities and extensive achievements

w swoim rodzaju” – podkreśla Zdzisław Schubert, wieloletni

in the field of poster art, the queen of graphic design and a unique

kurator GPiD poznańskiego muzeum, a zarazem pomysłodawca

medium, one of its own kind". Later, Anna Grabowska-Konwent,

i organizator kolejnych edycji Persony. Później w opiekę

who collaborated with him on the organisation of the project, also

merytoryczną nad projektem włączyła się także jego współpra-

became involved in curating the events. The contribution of the

cowniczka, Anna Grabowska-Konwent. Muzeum Narodowe

National Museum in Poznań consists not only of preparing the

w Poznaniu nie tylko przygotowuje wystawy pod kątem

exhibitions in terms of their content: it is from its collections that

merytorycznym – to właśnie z jego zbiorów wypożyczana jest

most of the works presented at the exhibitions are on loan. Each of

większość prezentowanych na wystawach prac. Każdej z odsłon

the Persona exhibitions is accompanied by a specially prepared

Persony towarzyszy specjalnie opracowane wydawnictwo

publication with an extensive essay along with a biographical note,

z obszernym esejem, notą biograficzną, bibliografią, katalogiem

bibliography, catalogue of works and reproductions of the works by

dzieł i reprodukcjami prac danego artysty.

the artist.

W ramach cyklu Persona swoje prace w Wozowni pokazywali:

As part of the Persona series, the following artists have exhibited their works in Wozownia:

2002 – Günther Kieser (Niemcy)

2002: Günther Kieser (Germany)

2004 – Istvan Orosz (Węgry)

2004: Istvan Orosz (Hungary)

2006 – Hans Hillmann (Niemcy)

2006: Hans Hillmann (Germany)

2009 – Koichi Sato (Japonia)

2009: Koichi Sato (Japan)

2011 – Niklaus Troxler (Szwajcaria)

2011: Niklaus Troxler (Switzerland)

2013 – Nancy Skolos & Thomas Wedel (USA)

2013: Nancy Skolos and Thomas Wedel (USA)

2017 – Kazumasa Nagai (Japonia)

2017: Kazumasa Nagai (Japan)

(NC)

(NC) 37

Persona – okładki katalogów / catalogue covers 38

Persona 2009 â&#x20AC;&#x201C; Koichi Sato 39

Persona 2011 – Niklaus Troxler (od lewej / from the left: Niklaus Troxler, Krzysztof Białowicz) 40

Persona 2013 – Nancy Skolos & Thomas Wedell (od lewej / from the left: Thomas Wedell, Anna Jackowska, Anna Grabowska-Konwent, Zdzisław Schubert) 41

W ROZKRĘCENIU

WARMED UP

rozmowa z Małgorzatą Jankowską

interview with Małgorzata Jankowska

Jak zaczęła się twoja współpraca z Wozownią? Z galerią Wozownia zaczęłam współpracować właściwie z biegu –

How did your collaboration with the Wozownia Gallery start?

w momencie, kiedy wróciłam do Torunia po kilkuletnim pobycie

I started to collaborate with the Wozownia Gallery while I was

w Krakowie i pracy w Bunkrze Sztuki. Już tam zaczęłam

already in business: I had just returned to Toruń after a few years

organizować i kuratorować programy niewystawowe, dodatkowe.

in Krakow, where I worked for the Bunkier Sztuki Gallery of

Programy, które miały żywą konstrukcję spotkań, mniejszych

Contemporary Art. It was there that I started to organise and

wystaw, wykładów, różnego rodzaju imprez o szerokim, otwartym

supervise programmes other than exhibitions. These programmes

charakterze, także edukacyjnym. Miały one na celu zapoznanie

were designed in a lively convention of meetings, smaller

publiczności z różnymi aspektami sztuki nowych mediów, relacjami

exhibitions, lectures and other open events, and also educational.

pomiędzy sztuką a technologią, czy też sztuką, która wykorzystuje

They were supposed to make the audience familiar with various

inne, zupełnie nieprzewidywalne środki wyrazu.

aspects of new media, relations between art and technology, and

To krakowskie „rozkręcenie” spowodowało, że intuicyjnie –

various unpredictable means of artistic expression.

przyjeżdżając do Torunia i zaczynając studia doktoranckie – pierwszą

This “warm-up” I had in Krakow made me immediately think of

myślą, jaka przyszła mi do głowy, było to, żeby poszukać miejsca dla

finding a place for myself once I came to Toruń and started doctoral

siebie. Próbowałam na nowo „zainstalować się” w Toruniu.

studies. I tried to find my feet in Toruń once again. I knew studying

Wiedziałam, że nie wystarczy mi tylko studiowanie, ale dobrze

would not be enough and wanted to find an outlet for my energy,

byłoby też tę moją energię, która wtedy była dosyć duża,

whose level was rather high at that time. I felt I wanted to learn and

spożytkować. Czułam, że jeszcze chcę się czegoś nauczyć,

try to accomplish something. I used to know the Bureau of Artistic

spróbować coś zrobić. Znałam wcześniejsze BWA i wiedziałam, że

Exhibitions in Toruń, and I was aware that this building then housed

jest tu teraz galeria Wozownia, że tutaj toczy się życie artystyczne

the Wozownia Gallery. I knew it was an artistic hub and there was

i dzieje się coś ciekawego. I właściwie tak z ulicy, z biegu, na

something interesting going on there. And just like that, in early

początku 2000 roku umówiłam się na spotkanie z panią dyrektor

2000, I made an appointment to see Anna Jackowska, the director

Anną Jackowską. Powiedziałam, że mam propozycję, że chciałabym

of the gallery. I said I had an idea and wanted to talk about a new

porozmawiać o nowym programie. Miałam koncepcję, ale nie

programme. I had a concept, but I wasn’t sure whether this place,

miałam pewności, czy to jest to miejsce, czy galeria będzie

this particular gallery, would be interested in a non-exhibition

zainteresowana programem pozawystawienniczym. Ale się

programme. But it was. My collaboration with Wozownia was

udało. Moja współpraca z Wozownią była więc przypadkiem –

therefore a coincidence, a lucky strike. What was fantastic about it

szczęśliwym przypadkiem. Fantastyczne było to, że po tym

was that after my meeting with Anna Jackowska everything just

spotkaniu z Anną Jackowską jakoś wszystko się samo potoczyło.

happened. It was “love at first sight” – at least for me. During the

To była – przynajmniej tak to wygląda z mojej strony – „miłość od

first conversation I felt like something good was about to happen,

pierwszego wejrzenia”. Poczułam w czasie tej pierwszej rozmowy,

and then it all unfolded rather quickly. I left the meeting as a partner

że rzeczywiście coś dobrego się wydarzy. To wszystko odbyło się

curator. Now I realised it was twenty years ago …

w sposób prawie natychmiastowy: wyszłam ze spotkania jako kuratorka współpracująca. Teraz sobie uświadomiłam, że to było dokładnie dwadzieścia lat temu… 43

Zaczęłaś od PresentAkcji.

You started with PresentAkcja.

Pierwsze spotkania, jakie zorganizowałam w Wozowni, to były

The first meetings I organised in Wozownia were with art theorists,

spotkania z teoretykami, mające wprowadzić odbiorców w tematy,

who were supposed to make an introduction and familiarise the

które będziemy dalej poruszać. To miał być też rodzaj wykładów

audience with the topics we were going to present. The project was

suplementarnych, poszerzających troszkę program uniwersytecki.

designed as a cycle of supplementary lectures, expanding the

Jednym z pierwszych badaczy, jakich gościliśmy, był prof. Ryszard

university programme. One of the first researchers we invited was

Kluszczyński. Spotkanie z nim było punktem, który poprowadził nas

Professor Ryszard Kluszczyński. That meeting was a starting point,

dalej – do innych kuratorów i teoretyków, zajmujących się sztuką

which guided us onwards to other curators and theorists dealing

wideo, sztuką nowych mediów. Naszymi gośćmi byli potem Piotr

with video art and new media. Our guest was Piotr Krajewski, then

Krajewski, wykładowcy różnych polskich akademii, np. Marek

lecturers from Polish art academies, such as Marek Krajewski, and

Krajewski, czy artyści z programami autorskimi, które prezentowały

artists presenting their own programmes and accomplishments:

ich dokonania: Alicja Żebrowska, Dominik Lejman czy CUKT.

Alicja Żebrowska, Dominik Lejman and CUKT. All of this was

PresentAkcje – Luksus przetrwania, spotkanie z Dominikiem Lejmanem The Luxury of Survival, meeting with Dominik Lejman, 2001

PresentAkcje – Opowiadanie o hipnozie regresyjnej, spotkanie z Alicją Żebrowską A Story about Regression Hypnosis, meeting with Alicja Żebrowska, 2003

PresentAkcje – pokaz EUROSHORTS Europejskiego Festiwalu Fabuły, Dokumentu i Reklamy EUROSHORTS European Feature, Document and Advertising Film Festival screening, 2002

PresentAkcje – Amerykański Film Reklamowy, pokaz / American Advertising Film, screening, 2004

Miało to służyć przedstawieniu pewnej mapy, panoramy sztuki

supposed to present a kind of map, a panorama of new media art in

nowych mediów w Polsce. Zależało nam na łączeniu teorii

Poland. We wanted to combine theory and practice, to invite those

i praktyki – tych, którzy pisali i interpretowali, starali się jakoś

who wrote and interpreted the phenomenon, focusing on its

teoretycznie to zjawisko rozpoznać jeżeli chodzi o grunt polski, oraz

developments in Poland, and artists who showed us what it was like

twórców, którzy mówili o tym, jakie były realia pracy artysty,

to use the new technologies, what limitations they had to face,

wykorzystującego nowe technologie, jakie były ograniczenia, jakie

what one could gain using a new medium, how one could learn

zyski można było czerpać z nowego narzędzia, jak się je poznawało,

more about them and how they were understood in Poland. Those

jak się je w Polsce rozumiało. To były spotkania żywe, mające

were lively meetings, each with a different atmosphere determined

bardzo różny charakter, zależny od temperamentu i wewnętrznej

by the temper and energy of the speaker. These events were proof

energii mówiącego. Pokazywały one wielką różnorodność, ale

of immense diversity, but they also showed us that new media art

równocześnie to, że sztuka nowych mediów powstaje z wielkiego

emerges from great love and devotion. It turned out that a camera is

zamiłowania i oddania. Okazywało się, że kamera rzeczywiście

indeed a handy tool for artists, and that researchers studying these

jest takim narzędziem, które artyści cały czas mają pod ręką,

topics are really devoted to them. To see this passion was fantastic!

i że badacze zajmujący się tymi tematami, są im bardzo wierni.

I think we could share these emotions, and so could the audience.

Ten zapał – to było fantastyczne! Myślę, że to się też udzielało i nam,

Crowds of people were coming here! For us it was a great joy and

i odbiorcom, bo rzeczywiście widzów było zaskakująco dużo. Dla nas

surprise, because we saw this art was really appreciated. It was

to były wielkie zaskoczenia i radości z tego, że ta sztuka rzeczywiście

evident that the artists did not do it only for themselves, and that

komuś coś daje, że artyści nie robią jej tylko dla siebie, i że znajdują

there were people who could get a lot out of it.

się osoby, które z tego coś wyciągają. 45

A jak pojawił się pomysł na Spotkania Pracowni?

And how did you get the idea for the Workshop Meetings?

Na początku mojej obecności w galerii pomyślałam, że dobrze

When I first started collaborating with the gallery, I thought it would

byłoby zainicjować jakąś formę wydarzenia, które mogłoby

be nice to initiate an event that would showcase the accompli-

zaprezentować twórczość młodych ludzi – studentów i osób, które

shments of young people – students and those who were only just

dopiero wchodzą w przestrzeń sztuki i mają jakieś ciekawe

starting their adventure with art and might have something

propozycje. Pomyślałam też, że dobrze byłoby zobaczyć, co ci ludzie

interesting to say. I also thought it would be good to see what these

robią, bo twórczość młodych artystów była jeszcze na tyle

people were doing, because the work of young artists was still

obudowana instytucjami, w których się uczyli, że dostęp tam nie

entrenched within the institutions they studied at and therefore not

zawsze był możliwy. To był początek lat 2000., więc nie było

always accessible. It was in the early 2000s, so there were not

w Polsce wiele takich imprez, które interesowałyby się sztuką

many events in Poland focused on new media art, apart from in

nowych mediów, oczywiście poza Wrocławiem, gdzie inicjowano

Wrocław, where meetings of young artists were organised.

takie spotkania młodych artystów. Pomyśleliśmy, że Toruń – jako że

We came to the conclusion that Toruń, not least because of its

jest dosyć dobrze usytuowany – będzie dobrym miejscem dla

convenient location, would be a good place to gather people

spotkań osób pracujących z nowymi mediami. Będzie im łatwo tutaj

working with new media. It is quite easy to reach this place from

dojechać, a jednocześnie na tyle byliśmy przygotowani na

virtually anywhere in Poland, and we were already prepared to host

organizację tego typu wydarzeń – myślę głównie o sprzęcie, co nie

such events – I’m talking mainly about the necessary equipment,

było wtedy takie oczywiste – że mogliśmy spróbować. To było

which was not obvious at that time – so we were ready to give it

wyzwanie, to nie było takie proste, ale galeria Wozownia razem

a try. It was a challenge. It wasn’t easy, but the Wozownia Gallery,

z Wydziałem Sztuk Pięknych miała wystarczające zaplecze,

together with the Faculty of Fine Arts, had sufficient resources to

żeby wspólnymi siłami zbudować dwudniowe, multimedialne

organise a two-day multimedia event. Since we were sure we could

wydarzenie. Mając pewność, że damy radę, postanowiliśmy

do it, we decided to host more two- and three-day events. I came up

organizować spotkania – nazwałam to dosyć prosto Spotkania

with a simple name for them: the Workshop Meetings. They were

Pracowni – które trwały dwa dni, później trzy. Były połączone

combined with practical workshops, a presentation of the work

z warsztatami, prezentacją działalności młodych ludzi, najczęściej

of young people, often juxtaposed with the art of experienced

konfrontowaną z przeglądem twórczości dojrzałych artystów.

artists. We wanted to establish an inter-generational relationship

Chodziło nam też o stworzenie relacji międzypokoleniowej,

and arrange a space to bring together different experiences and

przestrzeni, gdzie te różne czasy i różne doświadczenia mogą się

time frames.

spotkać. Spotkania Pracowni / Workshop Meetings, 2001

Józef Robakowski, video-performance, 2001

Artur Grabowski: Menu polskie / Polish Menu, performance, 2004

Spotkania Pracowni / Workshop Meetings, 2005

Pojawiały się u nas pracownie intermedialne czy nazywające się

We had intermedia and other workshops under different names, but

inaczej, ale wprowadzające technologię w swoją specyfikę

all of them included technology to some extent. We invited lecturers

programową. Zapraszaliśmy i prowadzących, i studentów-

and students. The Workshop Meetings were also an opportunity for

-reprezentantów. Pracownie miały też szanse zobaczyć, co się

artists to see how others worked. There were no guidelines, apart

dzieje u innych, równolegle. Nie było żadnych wytycznych, może

from the preference for recent works completed within the past two

tylko poza wskazaniem, żeby pokazywać prace nowsze,

years. The Faculty of Fine Arts in Toruń was our number-one guest,

zrealizowane w okresie ostatnich dwóch lat. Toruński Wydział Sztuk

together with representatives of similar faculties in other cities –

Pięknych był naszym gościem numer jeden, a do tego Poznań,

Poznań, Gdańsk, Kraków, Wrocław, Katowice – and this remained a

Gdańsk, Kraków, Wrocław, Katowice – te składy się raczej nie

fairly stable group; this is where the universities are. Occasionally,

zmieniały, bo takie mamy uczelnie. Okazjonalnie dopraszaliśmy inne

we invited other guests we thought would be a valuable addition to

osoby, które uważaliśmy, że dobrze byłoby mieć w naszym gronie.

our group. The meetings focused on workshop-related topics, so

Spotkania poświęcone były sprawom stricte pracownianym,

most participants were lecturers. I asked them to present the

więc najczęściej brali w nich udział wykładowcy. Prosiłam

character of their studio, its priorities and plans, to tell us how the

o przedstawienie specyfiki pracowni, określenie tego, na czym

studio functioned and what the main assumptions behind its

pracowni zależy, jakie są plany, w jaki sposób ta pracownia

programme were. The meetings were an attempt, although

funkcjonuje, w jakim kierunku podąża program. Spotkania były próbą

perhaps somewhat utopian, at consolidating intermedia studios

– pewnie utopijną – skonsolidowania pracowni intermediów,

and showing that we were a strong group with something to say.

pokazania, że jesteśmy silną grupą, która ma wiele do

The initiative received positive feedback from the visiting

zaproponowania. Cała ta inicjatywa spotkała się z pozytywnym

professors: Professors Izabella Gustowska, Grzegorz Klaman and

feedbackiem ze strony przyjeżdżających tu profesorów – prof.

Artur Tajber supported me and encouraged to organise successive

Izabella Gustowska, prof. Grzegorz Klaman czy prof. Artur Tajber

editions. They told me they were willing to come here to meet

bardzo mnie wspierali i przekonywali, że kolejna edycja musi się

outside of the university setting on neutral ground.

odbyć, że oni widzą sens przyjeżdżania w inne miejsce, pozbawione uczelnianej atmosfery, i spotykania się na neutralnym gruncie. 47

Przez jakiś czas równolegle realizowałaś też w Wozowni

There was a time when you organised an initiative in

inicjatywę pod nazwą Jeden Dzień Dla Performance.

Wozownia entitled One Day for Performance.

Doświadczenie performance – wyniesione jeszcze z Krakowa – było

The experience of performance, which I first encountered in

dla mnie bardzo ważne i wiązało się z wielką energią, jaką

Kraków, was important for me, and I always associated it with

performance emanuje, jego żywością. Jeden Dzień Dla Perfor-

immense energy and liveliness. One Day for Performance was

mance to bardzo intensywne spotkania z polskimi performerami

a series of intense meetings with different generations of Polish

z różnych pokoleń. Gościliśmy i młodszych, i starszych artystów – to

performance artists. We invited younger and older artists alike – this

było ważne. Co było też istotne to to, że oni rzeczywiście „zderzali

was essential. Another important aspect was that these artists

się” ze sobą i te „kolizje” gwarantowały sukces. Świetnie

actually “clashed” here and these “collisions” produced

wpisaliśmy się też w dyskurs, czy festiwale performance mają sens.

considerable success. We were also an important voice in the

Pamiętam dyskusję w pierwszej połowie lat 2000., czy idea bardzo

debate on whether performance festivals have a point. I remember

nasyconych dni festiwalowych się przy tej formie sztuki sprawdza,

a debate in the first half of the 2000s: the question we analysed was

czy publiczność wytrzymuje takie napięcie i tę energię, która się

whether the idea of colourful, intense festival days is fit for this form

z performance’u wytacza, czy tego rzeczywiście nie jest za dużo.

of art, whether the audience could stand the maximum tension and

Wojciech Kowalczyk, performance, 2004

Ale pamiętam, że przy całej tej intensywności ludzie cały czas byli

energy inherent in performance art. But I remember people were

z nami. Pamiętam duet Kaźmierczak & Rybska, który zaskoczył nas

with us all the time, despite all this intensity. I remember the duo:

niebywałymi efektami i zmusił do czasowego przerwania imprezy.

Kaźmierczak and Rybska, who surprised us with incredible effects.

Performance był bardzo organiczny i spowodował, że zadymienie

It was so incredible that it was actually necessary to pause the

i zapach były nie do wytrzymania i trzeba było zmienić rytm

event. That performance was extremely organic, and the smoke

wydarzeń. Ale publiczność czekała cierpliwie. Pamiętam tłumy na

and intense fragrance were unbearable. We had to adjust the

działaniach Artura Tajbera, Wojtka Jaruszewskiego czy Wojtka

programme on the spot. But the audience waited patiently.

Kowalczyka, który dosłownie nie miał dla siebie miejsca wśród

I remember the crowds that came to see works by Artur Tajber,

publiczności. Ale była w tym też bliskość, bardzo istotna dla artysty.

Wojtek Jaruszewski and Wojtek Kowalczyk, who literally could not find a place for himself among the audience. But there was this closeness, which is very important for an artist.

Dziewczęta Przeszanowne, performance, 2005

Rozmawiałyśmy dotychczas przede wszystkim o twoim

So far we have talked mainly about your extensive

rozbudowanym programie różnych działań – wykładów,

programme consisting of lectures, meetings and festivals.

spotkań, festiwali – ale wystawy przecież też w Wozowni

But you also organised exhibitions in the gallery.

organizowałaś.

I organised quite a few exhibitions in Wozownia. If I ordered them

Zrealizowałam w Wozowni sporo wystaw. Gdyby próbować je

in some way, I would divide them into two categories. The project

uporządkować, można byłoby podzielić je na dwie grupy. Moim

entitled the Art Laboratory was my brainchild, and it was the

„dzieckiem” był projekt Laboratorium Sztuki, który stworzyłam,

gallery’s space that inspired me to come up with it. The building has

myśląc o przestrzeni galerii. Teraz dokonało się tu wiele

been subject to numerous transformations thus far, but previously it

transformacji, ale wcześniej istniały pomieszczenia nie do końca

included a few “unwanted” or simply undefined rooms. I decided to

„chciane” albo niemające określonej tożsamości. Wykorzystałam

make the most of all those unclear, ambiguous spaces. One of those

więc potencjał przestrzeni niejasnych, nieoczywistych. Jedno z nich

rooms was a small shop, as far as I remember. It wasn’t really used

było – z tego, co pamiętam – sklepikiem. Właściwie nie było

to present art, but it had considerable potential due to its indefinite

wykorzystane do celów prezentacji sztuki, ale miało niebywały

architecture and blurred symmetry. Something was definitely

potencjał niejednoznacznej architektury: niby symetrycznej, ale

wrong with it. When we adopted a different attitude, we noticed all

niesymetrycznej… Coś z nim było ewidentnie „nie tak”. Gdy

the opportunities it gave us. There were so many possible

zmieniło się nastawienie do tego miejsca, okazało się, że daje ono

arrangements. It was a small space, separated from the rest

niebywałe możliwości, daje się aranżować w ciekawy sposób.

of the gallery with an office-like glass wall, but I didn’t mind it. I thought we could make the most of that “aquarium” of sorts. This is how it became a kind of “laboratory” we entrusted to young artists. They received a manageable space: it was easy to arrange and organise. After all, it was easier to work there than on a grander spatial scale. The projects they completed here were embedded in that specific structure – I wasn’t aiming at uncovering the past, but rather at fitting into this indefinite shape and size, and making use of

Aleksandra Sojak-Borodo: Szaleństwo drukarki / Printer Madness, 2005 Jadwiga Sawicka: Nic dla mnie / Nothing for Me, 2005 Mateusz Farenholtz: I Like Poland and Poland Likes Me, 2006

all the extra elements. It was an architecturally deformed space, full of door handles and windows of strange sizes. I believed that all those irregularities would prove to be advantageous.

Była to niewielka przestrzeń, oddzielona od reszty galerii szklaną ścianą – trochę może biurową – ale uznałam, że to nam w ogóle nie przeszkadza, a potencjał tego „akwarium” warto wykorzystać. Stała się ona rodzajem „laboratorium” oddawanego do zagospodarowania młodym artystom. Dostawali oni pomieszczenie, które dało się dosyć łatwo opanować i organizacyjnie, i koncepcyjnie, bo prościej było pracować tu niż na wielkiej skali. Były to projekty, które „wchodziły” w tę konkretną strukturę – nie chodziło mi o odgrzebywanie historii, ale wpisanie się w ten niejednoznaczny kształt, tę niejednoznaczną wielkość, wszystkie te elementy, które były naddatkiem. To była zdeformowana architektonicznie przestrzeń, pełna klamek czy okien w dziwnych rozmiarach. Uznałam, że w tym całym niedopasowaniu będzie siła.

A konkretne projekty, które szczególnie zapadły ci

If you were to indicate your most cherished projects, which

w pamięć?

ones would you mention in the first place?

Jedną z wystaw, którą kuratorowałam w tej przestrzeni, była

One of the exhibitions I supervised in this space was Printer

wystawa Oli Sojak-Borodo Szaleństwo drukarki. Poza tym były

Madness by Ola Sojak-Borodo. Other artists whose exhibitions we

wystawy Agaty Dworzak, Mateusza Fahrenholtza, Mateusza

organised included Agata Dworzak, Mateusz Fahrenholtz, Mateusz

Kuraka, Angeliki Fojtuch, Jadwigi Sawickiej… Każdy z artystów

Kurak, Angelika Fojtuch and Jadwiga Sawicka. Each chose

i artystek zaproponował dla swojej prezentacji trochę inną formułę.

a different formula for their presentations. It wasn’t always the case

Nie zawsze było tak, że wchodziliśmy do pomieszczenia

that we entered the room and saw an exhibition. With Angelika

i oglądaliśmy wystawę. W przypadku Angeliki Fojtuch musieliśmy

Fojtuch we had to take a sneak peek at her work from below, which

„podglądać” wystawę z perspektywy leżącej, a więc było to

was a completely different approach to art appreciation. Mateusz

zupełnie inne podejście do odbioru sztuki. Z kolei Mateusz

Fahrenholtz made us see the exhibition from the outside, from

Fahrenholtz kazał nam oglądać wystawę z zewnątrz, właściwie zza

behind a closed door, as if we were to admire an extremely precious

zamkniętych drzwi, jakbyśmy podziwiali jakieś bardzo cenne,

and protected work of art. I think it was the artists’ concepts that 51

made those presentations special: they were unique, a far cry from

opancerzone dzieło. Myślę, że takie podejście artystów nadawało tym prezentacjom szczególny charakter – nie były powtarzalne,

being ordinary or schematic. It was a surprise each time.

szablonowe, schematyczne. Za każdym razem zaskakiwały.

An important exhibition was the one organised by Eliza Galey from

Do ważnych należała też wystawa Elizy Galey z Lublina. Prawie nie

Lublin. This one was barely visible – you literally had to feel it,

było jej widać, trzeba było ją poczuć, bo obrazy/pocztówki z Torunia

because images/postcards from Toruń were prepared in Braille and

były przygotowane techniką brajla i przyklejone do ściany jak

pasted onto the wall like a decorative edge of tapestry. The artist

bordiura. Artystka wykorzystała alfabet Braille’a, aby na jego

used the Braille alphabet to create images of historic sites and

podstawie stworzyć rysunki ukazujące toruńskie zabytki. Udało się

monuments in Toruń. On this occasion, she invited people with

przy okazji tej wystawy zaprosić do galerii osoby niedowidzące

visual impairments and enquired whether such form of art was any

i dowiedzieć się, czy taka propozycja, taka forma percepcji coś im

good for them. It was an interesting experience for us, too. It opened

daje. To było ciekawe doświadczenie, również dla nas. Otworzyło to

my mind up to a different perception of interpreting art.

u mnie inne myślenie o odbiorze sztuki.

Angelika Fojtuch: Ajababy, 2005 52

Specjalizowałaś się w wystawach indywidualnych.

You specialised in individual exhibitions. Why was this

Dlaczego?

the case?

Uwielbiam solowe wystawy artystów, artystek, bo daje mi to

I love exhibitions organised by individual artists, because

komfort pracy jeden na jeden, rozmowy, skoncentrowania się na

I appreciate the comfort of a one-to-one relationship. I can focus on

projekcie, na tym co mamy pokazać, jak… Fenomenalne wystawy

the project, on what we want to present and how we want to do it.

Doroty Chilińskiej, Lubomira Franczaka, Izabelli Gustowskiej, Anki

The phenomenal exhibitions of Dorota Chilińska, Lubomir Franczak,

Płotnickiej – to były za każdym razem inne doświadczenia i mam

Izabella Gustowska, Anka Płotnicka; every single one of them was

nadzieję, że były one ciekawym wejściem w konkretny „moment”

a different experience. I hope it offered interesting insights into

tych artystów. To nie były retrospektywy, ale prezentacje zagadnień,

the work of those artists at specific points in their careers. These

wokół których artyści wtedy krążyli. Zazwyczaj były to wystawy

were not retrospective exhibitions, but presentations of the actual

realizowane dla Wozowni, tzn. przynajmniej część z prac

issues those artists were working on at the time. They were usually

powstawała w kontekście przestrzeni galerii. I to jest też wielka

organised specifically for Wozownia, which is to say that at least

radość, że można przy takiej okazji wspomóc proces tworzenia.

some of the works were purpose-made to fit into the gallery’s

Lubię takie wystawy, lubię w tym uczestniczyć.

space. This is also a source of great joy when you can facilitate and support the creative process. I like such exhibitions. I like being part of all this.

Eliza Galey: Zetknięcie / Contact, 2005 53

A z zespołem Wozowni jak Ci się pracowało? Jak

How did you like working with the Wozownia team? What

wspominasz to miejsce?

are your memories from this place?

Galeria nie była dla mnie zwykłym miejscem, gdzie przychodziłam

The gallery was not just a place where I would visit to organise

z okazji wystaw. To było takie „moje miejsce” w Toruniu, do którego

exhibitions: it was “my place” in Toruń, a place I came back to after

wróciłam po kilku latach nieobecności. Cały zespół był dla mnie

a few years spent elsewhere. The team was very supportive, not

wielkim wsparciem, nie tylko w pracy nad wystawami, ale stał się

only when I worked on specific exhibitions; they became an

także towarzyszem mojego życia, tych pierwszych ośmiu lat po

important part of my life over those first eight years after I returned

powrocie. Kiedy debiutowałam jako kuratorka, Jan Grabiało

to the town. When I first started my job as a curator, Jan Grabiało,

[wicedyrektor Galerii Sztuki Wozownia – przyp. red.] bardzo mocno

deputy director of Wozownia, supported me and was very helpful.

mnie wspierał, był bardzo pomocną osobą. Ale również Tomek

But I must also mention Tomek [Juda] from the technical team, who

[Juda] z ekipy technicznej, który wymyślał fenomenalne rozwiązania

came up with fantastic solutions to accommodate the artists’ ideas.

dla pomysłów artystów. Cały zespół pomagał w najdrobniejszych

They all helped me even in the smallest details. I have to say the

rzeczach… Trzeba powiedzieć, że ta atmosfera była zazwyczaj

atmosphere was usually very positive, even though organising an

bardzo pozytywna, a przecież produkcja wystawy jest stresującym,

exhibition is a stressful enterprise and a hard time for everybody.

trudnym momentem dla wszystkich – mobilizuje, ale również

Of course, it does motivate, but it also generates setbacks, as

generuje porażki, coś się nie udaje. Nie powiem, że bycie kuratorem

something may go wrong. I can’t say being a curator is a high-risk

jest zawodem wysokiego ryzyka, ale jest to zajęcie wymagające.

job, but it is demanding. And yet, when working for Wozownia,

W Wozowni jednak zawsze udawało się zrobić wystawę na czas

I always managed to organise exhibitions on time, and it was always

i zawsze to był wspólny wysiłek i wspólny sukces. A bez otwartości

a result of joint efforts and a shared success. I must say that without

i zaufania Anny Jackowskiej – jako osoba bez wielkiego

the openness and trust of Anna Jackowska I wouldn’t have had the

doświadczenia, bo przecież moja praca w Bunkrze Sztuki trwała

opportunity to get my own area to manage, because I was relatively

dość krótko – nie miałabym szansy dostać tu swojej „działki” do

inexperienced back then; after all, my previous work for the Bunkier

zagospodarowania…

Sztuki Gallery was a short episode.

Współpracuję jeszcze z galerią, nie jest to już takie intensywne jak

I still collaborate with the gallery, although it’s not as intense as it

na początku, mnóstwo rzeczy się w międzyczasie zmieniło, ale cały

used to be. A lot has changed in the meantime, but I still feel they

czas czuję, że mam zielone światło, że mogę tutaj przyjść, mogę coś

give me a thumbs-up: I can come here, make a suggestion and do

zaproponować i mogę coś zrobić. I jeżeli będzie taka okazja, to z tego

something. And if an opportunity to do so presents itself, I will

zielonego światła skorzystam.

happily take it.

Rozmawiała Dorota Chilińska

Interview by Dorota Chilińska

Anna PĹ&#x201A;otnicka: Trzymam siÄ&#x2122; powietrza / Holding onto Air, 2015 55

Anna PĹ&#x201A;otnicka: Trzymam siÄ&#x2122; powietrza / Holding onto Air, 2015

Dorota Chilińska: Projekt życie / Project: Life, 2015

Ludomir Franczak: Odzyskane / Recovered, 2013 60

Izabella Gustowska: Przypadek Antoniny L… / The Case of Antonina L…, 2012

Izabella Gustowska: Przypadek Antoniny L… / The Case of Antonina L…, 2012 63

Izabella Gustowska: Przypadek Antoniny L… / The Case of Antonina L…, 2012

ZAWIESZENIE SUSPENSION CODZIENNOŚCI OF EVERYDAY REALITY rozmowa z Aleksandrą Sojak-Borodo

interview with Aleksandra Sojak-Borodo

Twoje najwcześniejsze wspomnienie związane z Wozownią

Your earliest memory of Wozownia is …

to…

I remember Wozownia as a place I visited as a student. We used to

Wozownię pamiętam jako miejsce, które odwiedzało się na

go there to see an exhibition – sometimes together with all the

studiach, gdzie przychodziło się na wystawy – często wspólnie,

other students in my group. Or there was a lecture held there every

całym rokiem – ale też na wykłady. Pamiętam cykl PresentAkcje,

now and then. I remember the PresentAkcje cycle, organised by

organizowany przez Małgosię Jankowską, spotkania studentów

Małgosia Jankowska, and meetings of intermedia students from

intermediów z całej Polski. Mimo że wtedy studiowałam malarstwo,

various cities in Poland. Although I studied painting, I participated in

uczestniczyłam w tych wydarzeniach jako widz.

these events as a visitor.

A kiedy zadebiutowałaś tu jako artystka?

And when did you first participate as an artist?

Moja pierwsza wystawa tutaj to Szaleństwo drukarki, które

My first exhibition here was Szaleństwo drukarki [Printer Madness],

zrealizowałam na piątym roku studiów. Kuratorką była Małgosia

which I completed during my final year of study. The curator of the

Jankowska, wówczas promotorka części teoretycznej mojego

exhibition was Małgosia Jankowska, who was also the supervisor

dyplomu. Była to wystawa w Laboratorium Sztuki, pomyślanym

of the theoretical part of my thesis. The exhibition was organised in

jako miejsce, gdzie młodzi artyści mogli przygotować profesjo-

the Art Laboratory, designed as a place where young artists could

nalny pokaz. Niewielkie pomieszczenie Laboratorium – kiedyś

prepare a professional presentation. A small room in the Laboratory,

przeszklone, z zamkniętymi drzwiami – w zasadzie oddawano nam

previously a glass cubicle behind a closed door, was actually

do swobodnego działania twórczego. Było to dla mnie niezwykle

assigned to us, so we could use it for our artistic ideas. It was an

ważne doświadczenie, pierwsze zetknięcie z pracą galerii.

important experience for me, as this was the first time I had seen how the gallery really worked.

Aleksandra Sojak-Borodo: Szaleństwo drukarki / Printer Madness, 2005

The concept of that exhibition was my own idea. Małgosia did not

Pomysł na Szaleństwo drukarki był moim autorskim pomysłem, w który Małgosia nie ingerowała i mogłam przygotować tę

interfere with it, and I could organise the exhibition the way

wystawę tak, jak chciałam. I to był początek mojej drogi

I wanted. It marked the beginning of my artistic journey, although

artystycznej, choć z drugiej strony wystawa ta wyznaczała też

it was also the end of a stage in my life, my university education.

moment zakończenia przeze mnie studiów, bo stała się częścią

It was part of my thesis. A few months later I got my degree. The

mojego dyplomu artystycznego, który obroniłam kilka miesięcy

inspiration behind this exhibition was a simple misprint. The idea

później. Inspiracją do tej wystawy był banalny, błędny wydruk.

originated from an error in my printer, which spat out a weird string of characters. It sometimes happens. I saw it as an interesting

Aleksandra Sojak-Borodo: Szaleństwo drukarki / Printer Madness, 2005

Pomysł narodził się z pomyłki mojej drukarki, która „wypluła” dziwny

symbol, which I then processed and reworked, and then I used it to

ciąg znaków. Czasem się to zdarza. Potraktowałam to jako rodzaj

fill the interior of the gallery room. I found and refurbished the

ciekawego znaku, który przetworzyłam i naniosłam na całe wnętrze

furniture: I painted it white and transferred the characters onto

pomieszczenia galeryjnego. Meble były znalezione i przeze mnie

these surfaces. I also prepared wallpapers, a desk, a computer

przetworzone: pomalowałam je na biało i za pomocą transferów

animation, all the equipment, gadgets, leaflets and CD stickers with

przenosiłam znaki. Przygotowałam na ich bazie także tapety, biurko,

this motif. I assumed a holistic approach to this small space.

animację komputerową, wszystkie sprzęty i gadżety, ulotki, naklejki

As a result, I created a kind of absurd office with that black-and-

na płyty. Do niewielkiego wnętrza podeszłam całościowo. W efekcie

white motif replicated in smaller and larger versions. I wanted to

powstał rodzaj absurdalnego biura z tym czarno-białym znakiem

design an exhibition which I could somehow share with the

powielonym w mniejszych i większych wzorach. Zależało mi też na

audience. Some ofthe gadgets were distributed among the visitors.

tym, żeby była to wystawa, która będzie w jakiś sposób „dzielić się”

Files or T-shirts with this motif still circulate among my family and

z widzem. Część gadżetów była więc rozdawana, a teczki czy

friends.

koszulki z tym wzorem do dziś jeszcze krążą wśród rodziny i przyjaciół. 69

Małgorzata Jankowska – inicjatorka wspomnianych przez

Małgorzata Jankowska, the originator of the PresentAkcje

Ciebie PresentAkcji czy Laboratorium Sztuki – to chyba

or Art Laboratory, must be an important person for you.

ważna dla Ciebie postać, przewijająca się na początku

She played a significant part in the early period of your

twojej pracy artystycznej.

artistic career.

Współpraca z Małgosią rozwijała się już po ukończeniu przeze mnie

My collaboration with Małgosia continued after I graduated from

studiów i muszę powiedzieć, że była ona dobrym duchem tamtych

university. I must say she was the good force of those times: she

czasów i osobą, która nas niezwykle inspirowała i wspierała. Myślę,

always inspired and supported me. And I think I’m not speaking only

że nie mówię tego tylko w swoim imieniu, ale także w imieniu osób,

for myself here. I am also voicing the opinion of others who studied

które w tamtym czasie studiowały czy rozpoczynały swoją drogę

or started their artistic career at that time. I remember many events,

artystyczną. Pamiętam też wiele wydarzeń, spotkań, wykładów…

meetings, lectures… The Night For Performance, an event we could

Noc dla Performance, w której braliśmy udział u boku doświadczo-

participate in alongside experienced performance artists. Such

nych performerów. Zawsze to były doświadczenia mocno nas

events were always inspiring for us young artists.

dowartościowujące jako młodych artystów.

Aleksandra Sojak-Borodo, wystawa zbiorowa Słodycz i zwątpienie / group exhibition Sweetness and Doubt, 2008

Kolejnym dużym projektem realizowanym w Wozowni, w którym

Another major project completed in Wozownia that I had the

brałam udział, była wystawa Słodycz i zwątpienie. To znów była

opportunity to participate in was the exhibition entitled Sweetness

inicjatywa, którą Małgosia wsparła od strony kuratorskiej, a pomysł

and Doubt. Once again, Małgosia supported this initiative as curator.

był oddolny. Wspólnie z Joasią Wróblewską przyszłyśmy

It was actually our idea. Together with Joanna Wróblewska we

z pomysłem zrobienia wystawy, która wychodziła od prac

came up with the idea to organise an exhibition of works whose

związanych z czekoladą. Małgosia nadała temu poważniejszy

main theme was chocolate. Małgosia made it look more serious:

ton, wymyśliła tytuł wystawy, doprosiła też innych artystów i z tej

she suggested the title for the exhibition, invited other artists to join

luźnej idei zrodził się projekt zrealizowany w dolnej sali galerii.

in, and this is how the project started, leading to that particular 71

Na wystawie Słodycz i zwątpienie pokazywałam pracę, na którą

project being realised in the lower hall of the gallery. At that

pomysł był też dość szalony. W pewnym sensie to była kontynuacja

exhibition, I also showed a piece that was inspired by a fairly

tego myślenia, które pojawiło się wcześniej w Szaleństwie drukarki,

outlandish idea. It was, in a way, a continuation of the theme

czyli pracy opierającej się na multiplikacji drobnych elementów –

presented before, in Printer Madness. This time I also based my

w tym przypadku kostek czekolady. Pamiętam zabiegi Małgosi, żeby

work on replication of minuscule elements, but in this case these

pozyskać materiał do wykorzystania, bo chodziło przede wszystkim

elements were chocolate chunks. I remember how Małgosia went

o to, aby użyć czekolady, która jest pewnym odrzutem i nie będzie już

out of her way to obtain sufficient material for the exhibition. The

zjedzona. Firma Terravita udostępniła wówczas kilka czy kilkanaście

idea was to use discarded chocolate, which would not be edible.

worków białej i czarnej czekolady, połamanych kostek, które

Terravita, a chocolate company, gave us a few or even a dozen bags

świetnie nadawały się do zbudowania tej pracy. Jedna ze ścian

of white and dark chocolate in small pieces, which proved a perfect

dolnej sali była nimi wyłożona, układając się w kształt mandali.

building material. One of the walls downstairs was covered with

Oprócz tego efektu mozaikowości, czuć było silny zapach. Część

those chocolate chunks arranged in a mandala-like shape. It looked

czekolady była o smaku kawowym i ten zapach był bardzo

like a mosaic, and you could smell the intense chocolate fragrance,

intensywny. Jedną z najlepszych recenzji mojej pracy, jakie

too. Some of the chocolate bits were coffee-flavoured, and the

kiedykolwiek usłyszałam, były słowa chłopca, który wszedł na

smell of coffee was quite strong, too. One of the best reviews of my

wystawę i krzyknął: „Mamo, jestem w raju!”. Ta praca opierała się

work I’ve ever heard were the words of a boy who entered the room

na inspiracjach baśniowych, opowieści o Jasiu i Małgosi i domku

and shouted: “Mum, I’m in heaven!” The work was inspired by fairy-

z piernika, ale bardzo istotny był też sam proces układania. Do dziś

tale motifs, by the story of Hansel and Gretel and the gingerbread

zresztą większość projektów, które realizuję, opiera się na żmudnej

house, but the very process of assembling the work was also

monotonnej pracy. Może wydawać się ona wykonywaniem

important: most projects I work on have been based on painstaking,

bezsensownych czynności, ale dla mnie jest to moment

monotonous effort. It may seem like a set of mindless activities, but

zawieszenia – zawieszenia codzienności. Tu było podobnie. Ten

for me it is a moment of suspension: a suspension of everyday

moment układania kostek jedna po drugiej i planowania układu

reality. It was the same with the chocolate. Assembling the work bit

geometrycznego, to była praca, która wyłączała mnie ze świata

by bit, planning the geometric layout – this process shut me out of

zewnętrznego. Prawie przez tydzień mieszkałam w galerii.

the world around me. For nearly a week I lived in the gallery. This

Nawiązywała się wówczas współpraca z innymi artystami

was also when I started to collaborate with other artists

biorącymi udział w wystawie, którzy pomagali mi przy tej realizacji,

participating in the exhibition. They helped me with this work, and

ale też panie pracujące w Wozowni wspominają do dziś tę pracę

the ladies who work for Wozownia still recall that work as a result

jako dzieło wspólne.

of a shared effort.

Aleksandra Sojak-Borodo, przygotowania do wystawy zbiorowej Słodycz i zwątpienie / group exhibition Sweetness and Doubt, preparations, 2008 72

Sweetness and Doubt was organised in 2008. That year

Słodycz i zwątpienie to rok 2008 – cezura ważna dla ciebie również dlatego, że zaczęłaś wówczas współpracę z galerią

was important for you also because it was when your

na zupełnie innej płaszczyźnie niż do tej pory.

collaboration with the gallery moved to another level.

Ten rok był dla mnie o tyle istotny, jeżeli chodzi o współpracę

That year was important for me as regards my collaboration with

z Wozownią, że w tym samym czasie rozpoczęliśmy cykl wystaw

Wozownia, because it was when we started the cycle of students’

studenckich Rysować, gdzie w zupełnie innej roli występuję do

exhibitions entitled Rysować [To Draw], where I assumed

dzisiaj – w roli kuratorki, opiekunki merytorycznej tych wystaw.

a completely different role – I still act as the curator and one of the

Przy tej okazji miałam możliwość poznać galerię z nieco innej strony.

supervisors of these exhibitions. On this occasion, I could see

Początek tej współpracy był bardzo spontaniczny. Idea wyszła od

a different face of the gallery.

profesora Bogdana Chmielewskiego – to on był pomysłodawcą tych

The beginning of this collaboration was rather spontaneous. The

wystaw, które do dziś organizujemy jako Katedra Rysunku UMK.

idea was suggested by Professor Bogdan Chmielewski. He was actually the originator of these exhibitions. We still organise them as the Department of Drawing at the Nicolaus Copernicus University in Toruń.

Ogólnopolska Wystawa Rysunku Studenckiego / The National Student Drawing Exhibition, 2008 (od lewej / from the left: Aleksandra Sojak-Borodo, Bogdan Chmielewski, Piotr Klugowski, Jędrzej Gołaś)

The professor suggested that we organise a national review of

Zaproponował ogólnopolski przegląd rysunku studenckiego, a ponieważ była to inicjatywa, która narodziła się nagle, szukaliśmy

students’ drawings, and since the initiative was rather unexpected

miejsca, gdzie można było tę wystawę zrobić. Zależało nam na

and sudden, we were looking for a venue for this exhibition. We

profesjonalnej galerii. Wówczas pani dyrektor [Anna Jackowska –

needed a professional gallery. The director [Anna Jackowska] found

przyp. red.] pomiędzy wystawami znalazła dla nas termin, żeby

some time between exhibitions, and this is how we prepared the

przygotować pierwszą edycję Rysować, która trwała niecałe dwa

first edition of Rysować, which was organised downstairs and

tygodnie w dolnej sali. Inicjatywa okazała się sukcesem, bo

lasted nearly two weeks. The initiative proved a success, because

rzeczywiście mieliśmy odzew z uczelni artystycznych, studenci

we received lots of works by students from many artistic

z całej Polski przysłali prace. Udało nam się pokazać różne postawy,

universities in Poland. We managed to show various attitudes and present the current directions in drawing, as understood and

to jak rysunek wygląda na poszczególnych uczelniach.

practised at various universities.

Ogólnopolska Wystawa Rysunku Studenckiego The National Student Drawing Exhibition 2008

Since 2008, with one short break – one edition was organised at the

Od 2008 roku z krótką przerwą – bo jedna edycja odbyła się na Wydziale Informatyki i Matematyki UMK – wszystkie wystawy

Faculty of Mathematics and Computer Science at the Nicolaus

organizowaliśmy tutaj, w Wozowni. Stopniowo nabierały one także

Copernicus University in Toruń – all the exhibitions have been

rozmachu w sensie przestrzeni. Pierwsze edycje odbywały się

organised here, in Wozownia. With time, they gained momentum

corocznie jako przeglądy ogólnopolskie, a od 2012 roku wystawa

and occupied more and more space. First editions were organised

powoli przeradzała się w wydarzenie międzynarodowe. W tej chwili

as national annual reviews, and as of 2012 the exhibition slowly

organizujemy ją jako biennale i „opanowujemy” całą przestrzeń

transformed into an international event. Currently, it is a biennial

Wozowni, czyli obie sale, jak również mniejsze pomieszczenia.

exhibition. Every time we occupy the whole space in Wozownia:

Występujemy tutaj w roli osób, którym przestrzeń jest użyczona

both halls as well as smaller rooms. We know we are using leased

i możemy w pełni realizować swoje pomysły na poszczególne

space, but we also realise we are allowed to implement all of our

edycje. Dla studentów ważne jest to, że mogą pokazać swoje prace

ideas during each edition. The students appreciate the fact that they

w profesjonalnej galerii – nie jest to przestrzeń akademicka czy

can display their works in a professional gallery, not in an academic

związana z dydaktyką, gdzie studenci często się prezentują, ale jest

or educational setting, where students often present the results

to wystawa otwarta, w przestrzeni miasta. Często jest to dla nich

of their efforts, but as part of an open exhibition in the city. It is

jedno z pierwszych doświadczeń związanych z pokazywaniem prac

often one of their first attempts at displaying their own works in

w takim miejscu.

a professional gallery.

Ogólnopolska Wystawa Rysunku Studenckiego Rysowanie bez granic / Drawing without Borders – The National Student Drawing Exhibition, 2009

III Ogรณlnopolska Wystawa Rysunku Studenckiego / 3rd National Student Drawing Exhibition, 2010

Co stanowi o specyfice Rysować?

What makes the Rysować cycle special?

Wystawy Rysować od początku swojego istnienia stały w opozycji

Ever since they began, these exhibitions have stood in opposition to

wobec tradycyjnych konkursów rysunkowych, gdzie często są

traditional drawing contests, where you often encounter specific

ograniczenia dotyczące formatu czy techniki. My rysunek – zarówno

limitations on size or technique. We wanted to show drawing in a

podczas prowadzonych zajęć, ale także przy okazji tych wystaw –

very broad perspective, both during our workshops and in these

chcemy pokazywać bardzo szeroko. Każda z edycji ma jakieś

exhibitions. Each edition has its own catchphrase, but we do not

konkretne hasło wywoławcze, natomiast nie ograniczamy zupełnie

impose any restrictions on the size or form of the works. During all

formatu prac i formy. Podczas wszystkich edycji pojawiały się

editions we saw traditional, classic drawings, often drawn with

tradycyjne, klasyczne rysunki, często bardzo perfekcyjne. Wśród

perfect precision. Among such works I can recall portraits by Kasia

tego typu prac, które zapadły mi głęboko w pamięć, są portrety Kasi

Karolak; it was her diploma thesis, and her works were rather

Karolak – jej dyplom, rysowany w sposób bardzo realistyczny.

realistic. The visitors could not believe it was white pencil against

Zwiedzający wystawę wręcz nie wierzyli, że to jest rysowane białą

black background. Two years ago we displayed some drawings of

kredką na czarnym tle. Dwa lata temu pokazywaliśmy też

similar precision from Kharkiv. These were giant nudes drawn in the

perfekcyjne rysunki z Charkowa. To były gigantyczne akty, w stylu

nineteenth-century style. Nobody draws like this in Poland anymore.

XIX-wiecznym, których u nas się już nie rysuje. Zawsze ten rysunek

Yet we always try to clash classical drawing with contemporary

klasyczny staramy się jednak zderzać ze współczesnymi mediami,

media, animations and performance art.

animacjami, działaniami performatywnymi… VI Ogólnopolska Wystawa Rysunku Studenckiego – RYSOWAĆ i tak, i tak, i tak… 6th National Student Drawing Exhibition – To Draw and so on, and so on, and so on, 2014

Rysować to nie tylko wystawa, ale także konkurs

Rysować is not just an exhibition, but also a contest with

z nagrodami, a Wozownia również partycypuje w ich

prizes. Wozownia has also had a share in awarding them.

przyznawaniu.

Since 2018 Wozownia has granted a special award in the contest

Od 2018 roku Wozownia postanowiła przyznawać nagrodę

that takes the form of organizing the winner’s individual exhibition

specjalną w konkursie Rysować w postaci indywidualnej wystawy

in the gallery. Since the beginning of this cycle, we have invited the

dla jednego z uczestników. Również od początku trwania wystaw

director of the gallery to sit on the jury and award the prizes. The jury

zapraszamy panią dyrektor do obrad jury oraz przyznawania nagród.

also includes all the employees of the Department of Drawing.

W jury są także wszyscy pracownicy Katedry Rysunku.

Individual exhibition is one of the most attractive awards. Although

Indywidualna wystawa w galerii to jedna z atrakcyjniejszych nagród.

there are also cash awards, I can see that the participants are

Mimo że są także nagrody finansowe, to widzę, że dla uczestników

mainly drawn to the prospect of organising their own exhibitions.

nagroda w postaci wystawy jest magnesem, bo mogą później

Every one of them wants to show more of their own art. Last year

pokazać większy wycinek swojej twórczości. W zeszłym roku

the main prize went to Paulina Broma for her project entitled

wyróżnienie Wozowni dostała Paulina Broma z projektem #ściana.

#ściana [#wall]. In 2021, we will see the individual exhibition

Z kolei w 2021 roku indywidualną wystawę przygotuje Magda

of Magda Górska, the winner of this year’s edition, which was

Górska, nagrodzona w tegorocznej – przez pandemię odbywającej

organised online due to the pandemic.

się on-line – edycji #Rysować.

NAD_RYSOWAĆ – Międzynarodowa Wystawa Rysunku Studenckiego International Student Drawing Exhibition, 2018

Często musisz mierzyć się z tą specyficzną, trudną

You often have to deal with the specific, difficult space of

przestrzenią wystawienniczą, jaką dysponuje galeria. Jak

the gallery. How do you cope with this challenge?

sobie z tym radzisz?

As regards space, Wozownia is definitely unique. It is not a “clean”

Jeżeli chodzi o przestrzeń, Wozownia jest na pewno wyjątkowa. Nie

space, and whenever we organise an exhibition, we have to

jest przestrzenią „czystą” i zawsze – przy okazji aranżacji wszystkich

remember about the pillars that dominate both the upper hall and

wystaw – trzeba wziąć pod uwagę te słupy, które dominują zarówno

the space downstairs. To me, they seem an interesting element,

w górnej, jak i w dolnej sali. Wydają mi się elementem ciekawym,

a necessary part of the arrangement. This unique feature of

uzupełniającym prace nad aranżacją wystaw i niejednokrotnie ta

Wozownia was often an opportunity to prepare some works

specyfika Wozowni dawała możliwości, żeby jakieś prace

specifically with reference to the pillars. I remember many

przygotować konkretnie w odniesieniu do tych słupów. Zresztą

exhibitions which aptly used this unique space, and that is why they

pamiętam wiele takich wystaw, które w bardzo trafny sposób

have a special place in my memory. I remember the exhibitions of

wpisywały się w tę przestrzeń i zapadły mi w pamięć. Pamiętam

Jan Berdyszak, Krzysztof Mazur and Marian Stępak, where the

wystawy Jana Berdyszaka, Krzysztofa Mazura, Mariana Stępaka,

pillars became the focus of the whole arrangement. It is always a

gdzie słupy stawały się bezpośrednio bohaterami tych aranżacji.

challenge for the artists who decide to enter this space. It’s not

Zawsze jest to wyzwanie dla artystów, którzy wchodzą w tę

enough to put something up on the wall. You have to think hard and

przestrzeń. Nie wystarczy tu zawiesić czegoś na ścianie, tylko

have an idea for how to use this space, how to fit it into your design.

trzeba pokombinować i mieć pomysł na to, jak tę przestrzeń „ograć”

You cannot just make it disappear. That’s why I think many of the

lub „obudować” swoim pomysłem. Bo nie da się sprawić, żeby ona

exhibitions organised here are unique, even if they are also

zniknęła. Dlatego myślę, że wiele wystaw, które tutaj powstaje,

presented in other galleries. This space makes an exhibition special.

nawet jeśli są to wystawy prezentowane także w innych galeriach, w tej przestrzeni są wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju. Marian Stępak: Z notatnika / From the Notebook, 2018

Aleksandra Sojak-Borodo: Podniebniki, 2019 81

Aleksandra Sojak-Borodo: Podniebniki, 2019 82

I had to deal with this space myself last autumn, when I was

Z tą przestrzenią przyszło mi się także zmierzyć ostatniej jesieni, przygotowując wystawę Podniebniki. Chociaż była wymyślona

preparing my exhibition entitled Podniebniki. Although the exhibition

i zaplanowana dużo wcześniej, wejście do dolnej sali i bezpośrednia

was planned and designed in advance, when I entered the hall

praca z tą przestrzenią zmusiły mnie do pewnych modyfikacji

downstairs and started working with the space, I was forced to

wcześniejszych założeń i nauczyły pokory. To było bardzo ciekawe

modify some of my initial assumptions. It was a precious lesson in

i intensywne doświadczenie, podobne zresztą do wcześniejszych,

humility. It was an interesting and intense experience, similar to the

związanych z pracą nad innymi wystawami w Wozowni. Tylko tym

previous instances when I worked on other exhibitions in

razem moje „zawieszenie codzienności” trwało blisko dwa

Wozownia. But this time my “suspension of everyday reality” lasted

tygodnie. Dwa tygodnie, które spędziłam na pracochłonnej aranżacji

nearly two weeks. Over those two weeks I painstakingly prepared

wystawy, pokrywając – dzięki pomocy zarówno pracowników

the space for my exhibition. With the help of my friends and

galerii, jak i moich przyjaciół – ściany dolnej sali oknami-niebami

employees of the gallery, I covered the walls of the hall with sky-like

i zawieszając w przestrzeni między słupami kilkaset modeli bloków,

windows and hung a few hundred model panel buildings between

tytułowych „podniebników”. Było mi niezmiernie miło, gdy

the pillars. It was nice when the visitors appreciated this

odwiedzający wystawę zwracali uwagę na sposób jej aranżacji,

arrangement and said that I had managed to transmogrify the

twierdząc, że udało mi się zaczarować, odmienić tę dobrze im znaną

familiar space of the gallery.

przestrzeń galerii. Interview by Natalia Cieślak Rozmawiała Natalia Cieślak

wywiad Marta

INTUICJA I UŚWIADOMIENIE

INTUITION AND REALISATION

rozmowa z Martą Smolińską

interview with Marta Smolińska

Od lat współpracujesz z Wozownią jako kuratorka –

You’ve been collaborating with Wozownia for quite a few

opowiedz, proszę, jak to wszystko się zaczęło.

years now as a curator. Please, tell me how it all began.

Moja współpraca z galerią Wozownia zaczęła się około osiemnastu

My collaboration with the Wozownia Gallery started about eighteen

lat temu, więc można powiedzieć, że jest pełnoletnia. Pojawiłam się

years ago, so you could say it’s reached maturity. I came to Toruń as

w Toruniu jako doktorantka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika,

a doctoral candidate at the Nicolaus Copernicus University. Since

a w związku z tym, że zawsze chciałam być kuratorką i rozwijać

I always wanted to be a curator and explore my interests in practice,

praktycznie swoje zainteresowania, zapukałam do drzwi Wozowni.

I made my way to Wozownia. I had a catalogue of works by Heinz

Miałam ze sobą katalog Heinza Cibulki – pierwszego modela

Cibulka with me – he was the first model of Viennese Actionists.

akcjonistów wiedeńskich. Wówczas jego prace po jednej z wystaw

After one of the exhibitions his works were stored in Poznań,

były zmagazynowane w Poznaniu i uznałam, że zaproponuję

so I thought I could suggest that Wozownia display them in an

Wozowni zorganizowanie ich prezentacji. To było moje pierwsze

exhibition. This was my first meeting with the director of the gallery,

spotkanie z dyrektorką, Anną Jackowską. Po prostu przyszłam

Anna Jackowska. I just came here and presented my concept. We

i przedstawiłam jej swoją koncepcję. Szybko się zaprzyjaźniłyśmy.

hit it off immediately. We both agreed that since I was a doctoral

Obie uznałyśmy, że skoro jestem tutaj doktorantką i mam

candidate and one day I’d like to be a curator, we could do

zainteresowania kuratorskie, rozpoczniemy współpracę.

something together.

Heinz Cibulka: Bildgedichte aus Wien, 2004

Specyficzna architektura to znak rozpoznawczy Wozowni.

Unique architecture is the trademark of Wozownia. It’s far

Daleko jej do white cube’a… Jak zareagowałaś na te

from being a white cube. How did you react when you saw

charakterystyczne słupy, które dzielą obie główne sale

those characteristic pillars in both main halls?

galerii?

My first encounter with this space filled me with awe and fear.

Pierwszy kontakt z przestrzenią galerii wywołał u mnie stan niemal

I thought this space was so distinctive and expressive that it looked

lękowy, bo wydawało mi się, że ta przestrzeń jest tak wyrazista, że

like an exhibition in its own right. I asked myself: “What more can

sama wygląda jak wystawa. Zadałam sobie pytanie: „Co tu można

you do when such a fantastic installation is already in place?” But

jeszcze zrobić, kiedy już mamy do czynienia z tak fantastyczną

with time I grew to love this space, when I realised that you can’t

instalacją?”. Ale z czasem pokochałam tę przestrzeń, zdając sobie

fight with it or try to pretend these pillars are not here. The key thing

sprawę z tego, że nie można z nią walczyć, nie wolno próbować

was to be friends with them and treat them as an integral part of

udawać, że tych filarów nie ma, tylko trzeba się z nimi „zaprzyjaźnić”

each exhibition organised here. The best idea was to include them in

i traktować jako integralną część każdej wystawy, starać się je po

the visual and semantic game of each individual arrangement. Now,

prostu włączyć w wizualną, semantyczną grę w każdej aranżacji.

I genuinely like this space, and I find it inspiring. I feel like I’ve

Teraz to jest przestrzeń, którą szalenie lubię i która mnie inspiruje.

become intimate with it. I understand it, and I can imagine virtually

Czuję pewien rodzaj zżycia się z nią, rozumiem ją i jestem w stanie

any exhibition here – I mean, I know which artist should “go” to the

wyobrazić sobie tutaj każdą wystawę – w takim sensie, że wiem,

hall downstairs and who will be better off upstairs.

który artysta powinien „iść” do dolnej sali, który do górnej.

Jan Berdyszak: Słupy i reszty / Pillars and Remains, 2006

Wozownia realizowała nawet cykl wystaw, które odnosiły się do

Wozownia even organised a cycle of exhibitions referring to the

specyfiki tej przestrzeni, konkretnie do słupów. Jedną z nich miałam

unique feature of this space; that is, to the pillars. I had the pleasure

przyjemność przygotowywać z Janem Berdyszakiem. Nosiła tytuł

of preparing one such exhibition with Jan Berdyszak. It was entitled

Słupy i reszty i odbywała się w obu głównych salach galerii.

Pillars and Remains and was held in both halls of the gallery. Jan

Szczególnie w dolnej sali Jan Berdyszak skumulował prace, które

Berdyszak decided to gather works referring to each of the pillars in

odnosiły się do każdego ze słupów. Ustawił wokół nich różnego

the hall downstairs. He arranged various installations around the

rodzaju instalacje. Każdy słup został otoczony innego rodzaju

pillars. Each pillar was surrounded with different objects and

przedmiotami, innego rodzaju uwagą. Np. jeden wyposażony był

received a different kind of attention. For example, one had

w dziwne szklane „nosidło” – jakbyśmy mieli podejść do tego słupa

a strange glass “carrier”, as if somebody were to approach the pillar

i go ze sobą zabrać. Wokół kolejnych słupów rozciągały się np.

and take it away. Around other pillars you could see the

Popowłocza Berdyszaka, czerwone tkaniny w kształcie ludzkiej

characteristic Popowłocza by Berdyszak: pieces of red fabric shaped

sylwetki. Pojawiły się potłuczone butelki jako pewnego rodzaju

like a human body. There were broken glass bottles, symbolising the

reszty… Tutaj właśnie odbywała się ta gra z obecnością słupów

remnants. This is where the specific game was played with the

i z pytaniem o ich status, który w zasadzie w tej galerii jest

pillars and a question was asked about their status as an

niezbywalny.

indispensable element of this space.

Jan Berdyszak: SĹ&#x201A;upy i reszty / Pillars and Remains, 2006

W ramach współpracy ze mną bardzo ciekawą instalację w relacji

Another interesting installation focused on the pillars was prepared

do słupów zrobiła też Katarzyna Podgórska-Glonti, która układała

by Katarzyna Podgórska-Glonti, who put clothes on the pillars. This

na nich ubrania. Piętrzyły się one we wszystkich zagięciach

project was completed as part of my collaboration with the gallery.

i wolnych przestrzeniach i kontrastowały swoją bogatą kolorystyką

The clothes were stacked in and around the pillars, and their lively

z drewnem i jego materią. Gdy aranżuję tutaj jakąś wystawę,

colours contrasted with the wood. When I arrange an exhibition

zawsze próbuję odnieść się do obecności tych słupów także w taki

here, I always try to refer to these pillars and include them

sposób, że wieszam na nich prace. Wydaje mi się, że świetnie udało

somehow; for example, by hanging certain works on them. I think

mi się wykorzystać to w czasie wystawy Celiny Kanunnikavej, która

I made the best of this space during the exhibition of Celina

prezentowała obrazy przedstawiające mechanizmy obserwowania

Kanunnikava, who presented paintings related to mechanisms of

nas w totalitarnych miastach. Wszystkie dziwne, odbijające lustra,

observing people in totalitarian cities. All of the strange, reflecting

oczy, które nas śledzą, kamery, umieściłyśmy wysoko pod sufitem,

mirrors, eyes that follow us and cameras were placed high under

na filarach, żeby stworzyć wrażenie opresji, tego, że jesteśmy cały

the ceiling, on the pillars, so as to create an atmosphere of

czas podglądani, nasz ruch jest rejestrowany.

oppression. The visitors were supposed to believe they were being watched all the time, and that every move they made was registered.

Katarzyna Podgórska-Glonti: Odnalezione. Utrwalone / Found. Recorded, 2008

Celina Kanunnikava: Masa i władza / Crowds and Power, 2016

Jesteś kuratorką współpracującą z różnymi galeriami

As a curator, you collaborate with various galleries and

i instytucjami, ale równocześnie badaczką i wykładow-

institutions, but you are also a researcher and lecturer at the

czynią na poznańskim Uniwersytecie Artystycznym. Jak te

University of the Arts in Poznań. How do these two areas

dwa obszary twojej działalności wzajemnie na siebie

affect one another?

wpływają?

I believe that my research interests fit in with the programme of the

Wydaje mi się, że ze swoimi zainteresowaniami badawczymi dobrze

Wozownia Gallery. The gallery has its own distinctive profile – it

wpasowałam się w program Wozowni. Galeria ma swój wyrazisty

promotes the art of young people, women, the art that is often

profil – pokazuje się tu sztukę młodych, sztukę kobiet, sztukę, która

physical, having to do with the body. In selecting artists and in my

często wiąże się z cielesnością. Przede wszystkim w mojej strategii

strategy as a curator I am trying to involve all of my senses, not just

kuratorskiej i doborze artystów starałam się uruchamiać różne

sight. As a researcher of haptics, I focus on touch, on the somatic

zmysły – nie tylko zmysł wzroku. Zajmując się badawczo

experience. Generally speaking, Wozownia has always been open

haptycznością, stawiałam na zmysł dotyku, na doświadczenie

to interdisciplinary projects that go beyond focusing on a single

somatyczne. Generalnie rzecz biorąc, Wozownia zawsze była

sense, which I believe is a progressive approach. The director’s

otwarta na projekty, które przekraczały jednozmysłowy wymiar

openness has always encouraged me to formulate such proposals.

sztuki, co uważam za progresywne. Otwartość pani dyrektor na tego rodzaju program zawsze mnie zachęcała do tego, żeby takie propozycje składać. 91

Pokazywałam tu też często sztukę, która dotyka problemów bardzo

I also put on display art that dealt with current issues, because, for

aktualnych, bo Wozownia jest dla mnie galerią stawiającą

me, Wozownia has been a place that focuses on topics that should

w centrum te problemy, które powinny być obecnie dyskutowane.

be publicly debated. A city like Toruń, with its large academic

W takim mieście jak Toruń, które posiada duże środowisko

community, the Faculty of Fine Arts offering specialisations in

uniwersyteckie, Wydział Sztuk Pięknych, kierunki, takie jak historia

history of art, art conservation and restoration, protection of cultural

sztuki, konserwatorstwo, ochrona dóbr kultury, muzealnictwo,

heritage, its museums, is a perfect place to hold such an ongoing

istnieje bardzo dobry grunt do tego, żeby taka dyskusja się cały czas

debate. On the other hand, we have all the associations of Toruń

toczyła. Z drugiej strony wszystkie uwarunkowania związane z tym,

with Radio Maryja, the conservative, religious radio station. The

że Toruń jest kojarzony jako miasto Radia Maryja… Mamy tu bardzo

context of reference is rather broad. But Toruń is mainly a city with

szeroki kontekst odniesień. Przede wszystkim jednak jest to miasto

a rich intellectual tradition. It is the birthplace of Copernicus, a place

o bogatej tradycji intelektualnej, związane z Kopernikiem, łączeniem

where science meets art.

sztuki i nauki.

Magdalena Moskwa: Cielesność obrazu / The Carnality of the Image, 2013

Spotkałam się ze stwierdzeniem, że wystawy przez ciebie

I’ve heard that the exhibitions you organise are the most

realizowane to najbardziej wyraziste propozycje Wozowni.

expressive projects in Wozownia. How do you understand

Jak rozumiesz to określenie? Czy właśnie tej wyrazistości

it? Is this something you seek? Is this a yardstick you employ

szukasz? Jest to jakieś kryterium doboru prac i artystów?

when selecting works and artists?

Bardzo miło mi słyszeć, że wystawy, których byłam kuratorką, są

It’s very nice to hear that the exhibitions I curated are described as

określane jako wyraziste, choć sama nie wiem, co to znaczy… Jeśli

expressive, although I don’t really know what this is supposed to

miałabym spróbować odnieść się do tego pojęcia w relacji do tych

mean. If I were to refer to this concept thinking of the exhibitions

wystaw, które tutaj zrobiłam, powiedziałabym, że po prostu robię je

I organised here, I’d say that I just go for what I personally find

w kontekście tego, co mnie interesuje, co jest dla mnie żywe, co

interesting, lively, current. I am on the lookout for art that deals with

uważam za aktualne, co potrafi połączyć temat i świadomość

a topic, and for artists whose awareness is in line with the high

artysty z dobrą jakością wizualną prac. Nie doceniam artystów,

visual quality of their work. I do not appreciate artists who have

którzy mają świetny warsztat, ale ich sztuka jest o niczym. Nie

perfect skills but nothing to say. Nor do I appreciate artists who are

doceniam też artystów, którzy są tylko i wyłącznie teoretykami i nie

only theorists and fail to transfer their thoughts into unique and

potrafią swoich myśli przełożyć na ciekawe obiekty wizualne. Dla

interesting visual objects. For me, the first indication of

mnie pierwszym kryterium tej wyrazistości – jeśli mogę się odnosić

expressiveness, if I were to use this notion, is the fusion of a strong,

do tego pojęcia – jest właśnie fuzja tej mocnej, zapadającej

memorable and compelling visuality with a topic that is currently

w pamięć, przekonującej wizualności i tematu, który jest aktualny.

relevant. I believe that nowadays artists must be able to combine

Wydaje mi się, że artyści w dzisiejszych czasach muszą łączyć obie

these two aspects, because art has long resigned its aspirations to

te rzeczy, bo sztuka już dawno przestała dążyć do piękna. Cel sztuki

capture beauty. The purpose of art is to inspire reflection. Beauty

to budzenie refleksji. Piękno może się przydarzyć po drodze jako

may happen on the way, as a side-effect, and then I don’t mind it.

produkt uboczny i wtedy nie mam nic przeciwko niemu. Generalnie

Generally, I am against aestheticizing, especially of the kind that

jestem przeciwniczką estetyzacji, która nie wiadomo czemu ma

serves no apparent purpose. I believe beauty may be dangerous,

służyć. Uważam, że piękno jest czasami niebezpieczne, bo

because it may cover up some urgent issues. That’s why I invite

przykrywa palące problemy. Dlatego też zapraszam do współpracy

artists who are authentic in what they’re doing, who have chosen

artystów, którzy są autentyczni w tym, co robią, i po to są artystami

visual arts to express themselves and want to tell us something that

sztuk wizualnych, którzy potrafią wyrazić się w kategoriach

can’t be translated into words. They must be convinced that this

wizualnych, żeby powiedzieć nam w tym konkretnym medium coś,

particular medium is essential for them to express their thoughts.

czego nie da się przełożyć na słowa. Oni muszą być przekonani o tym, że właśnie to medium jest dla nich konieczne, żeby wyrazić to, co mają do powiedzenia.

Magdalena Moskwa: Cielesność obrazu / The Carnality of the Image, 2013 93

Wyspy i atole: mapowanie wyobraźni, wystawa zbiorowa / Island and Atolls: the Mapping of Imagination, group exhibition, 2017

Czyli treść ponad formą?

Substance over form, then?

Dla mnie zdecydowanie najważniejszy jest problem, który wystawa

For me, the crucial thing is the issue, the question posed by the

stawia, i to, o czym ma opowiedzieć, jakie przeżycia ma obudzić

exhibition, the story it is supposed to tell and the emotions it is

w odbiorcach. Nigdy też nie stosuję takiego sformułowania,

meant to evoke in the visitors. I never say that art should force you to

że sztuka ma do czegoś zmusić – sztuka ma do czegoś zaprosić.

do something – art can only invite you. That’s why I try to arrange

Dlatego staram się, żeby każda z wystaw była tak zaaranżowana,

each exhibition so that the visitors have the opportunity to decide

aby widz podjął decyzję, czy idzie dalej, czy nie, żeby dał się

whether or not to move on. I want the visitors to welcome surprise

zaskoczyć, ale nie czuł się opresyjnie.

without feeling oppressed. 94

Wspierasz start początkujących artystów, m.in. zapraszając

You support budding artists, for example, by inviting them to

ich do przygotowywanych przez siebie wystaw. Ale czy nie

participate in the exhibitions you prepare. Don’t you

odczuwasz czasem pewnego oporu ze strony instytucji do

sometimes feel that some institutions may be reluctant to

współpracy z niedoświadczonymi twórcami o jeszcze

collaborate with inexperienced artists whose status is not

niepewnym statusie?

firmly established?

Wozownia dawała mi zawsze taką możliwość, żeby pracować

Wozownia has always given me the opportunity to work with very

z bardzo młodymi artystami. W tej galerii zawsze była odwaga do

young artists. In this gallery I always saw the courage to support

stawiania na młodych i rodzaj nieprawdopodobnego zaufania, które

young people. There was also incredible trust, something we have

sobie wypracowywałyśmy z panią dyrektor Anną Jackowską przez

developed with Anna Jackowska over a few years of collaboration

tyle lat przyjaźni i współpracy. Ufałyśmy sobie pod tym względem,

and friendship. We trusted each other: when I proposed something,

że jeśli coś proponowałam, a były to kompletnie młode osoby, to

and it involved very young people, there was always considerable

jednak stała za tym jakość artystyczna. Była ona definiowana

artistic quality behind it. It was first intuitive, and then it turned out

najpierw w sposób intuicyjny, a potem okazywało się, że prawie

that nearly every participant of the Nausea collective exhibition

każda z osób, które brały udział w grupowej wystawie Mdłości,

went on to organise their individual exhibition. And these exhibitions

miała później tutaj indywidualną wystawę. I te wystawy okazywały

were very interesting and timely.

się bardzo ciekawe i aktualne. Mdłości, wystawa zbiorowa / Nausea, group exhibition, 2014

Mdłości, wystawa zbiorowa / Nausea, group exhibition, 2014

Co daje Ci ta współpraca z młodymi artystami? Starasz się

What do you get out of such collaboration with young

jakoś na nich wpływać, kształtować? Jak widzisz swoją

artists? Do you try to influence or shape them? How do you

rolę jako kuratorki?

see your role as a curator?

Robię wystawy w autentycznym dialogu z artystami, których

When I organise exhibitions, I engage in authentic dialogue with the

zapraszam do współpracy. I jest to dla mnie miłe, że oni potem

artists I invite. It’s nice when they recall that our collaboration was

mówią w swoich wspomnieniach, że to był rodzaj współpracy

based on dialogue, that there was no hierarchy or assigned roles,

dialogicznej, że nie było tu żadnej hierarchii, podziału ról. Że było

and that there was mutual understanding and inspiration. For me

porozumienie i wzajemne inspirowanie się. Dla mnie kuratorstwo

being a curator is an incredibly creative role. I wouldn’t like to be

jest zawodem niezwykle twórczym i nie chciałabym być taką

a curator who imposes his or her own concepts on others –

kuratorką, która chodzi i narzuca – chociaż czasami, zwłaszcza

although sometimes, especially when it comes to group exhibitions,

w wystawach zbiorowych, trzeba trzymać pomysł mocno

you need to get a firm hold of the project, as it’s difficult to contain

w ryzach, bo rywalizacja między artystami o przestrzeń staje się

the rivalry that develops between the artists as they compete for

trudna do opanowania. Wydaje mi się, że ja – jako kuratorka –

space. I believe that my contribution as a curator is to design the

wnoszę pewien twórczy wątek do tych wystaw: sposób ustawienia

narrative strategy of the exhibition. The way artists communicate

strategii narracji. Szczególnie w wystawach grupowych ważny jest

with one another through their works is especially important in

sposób, w jaki artyści komunikują się swoimi pracami. Zazwyczaj

collective exhibitions. I usually don’t like to divide the space and

nie robię tak, że jeden artysta ma kącik tu, a drugi tu, tylko

assign it to individual artists: one here and the other one there. I try

przeplatam prace, czasami rozbijając nawet spójność cykli, tak że

to intertwine the works, sometimes even disturbing the coherence

mieszają się z pracami innych artystów. Wydaje mi się, że to jest

of individual cycles, so as to mix and mingle the works of various

moja najbardziej indywidualna sygnatura widoczna w tych

artists. I think that this is precisely my most individual signature one

wystawach – może na tym polega ich wyrazistość. Zależy mi na

can find in these exhibitions, and perhaps this is what makes them

tym, żeby te wystawy były pewnego rodzaju opowieściami, które

so expressive. I want each exhibition to tell a story unfolding in

rozgrywają się w relacji do przestrzeni. To nie zawsze jest opowieść,

space. It’s not always a story that can be translated into words. We

którą da się przełożyć na słowa, ale doznajemy ją ciałem, zanurzając

may experience it with our bodies, immersed in the space of

się w przestrzeń Wozowni i badając swoją obecnością i swoimi

Wozownia, as we explore the works displayed in this space with our

zmysłami układ tych prac w przestrzeni. I dla tego właśnie ta

presence and our senses. That’s what makes this space so

przestrzeń jest taka szalenie ważna.

important.

Maciej Andrzejczak & Dawid Marszewski: Półśrodki / Half Measures, 2019 98

Maciej Andrzejczak & Dawid Marszewski: Półśrodki / Half Measures, 2019 99

Sonia Rammer: Patchwork, 2018

Odnoszę wrażenie, że twoja relacja z Wozownią jest bardzo

It strikes me that your relationship with Wozownia is very

osobista.

personal.

Uwielbiam Wozownię. Ja tu odpoczywam. Nawet jeśli wystawa,

I love Wozownia. It’s a place where I can relax. Even if an exhibition

którą robię, podejmuje bardzo trudny problem, to sama radość jej

I organise tackles a difficult issue, the very joy derived from creating

współkreowania w tej przestrzeni, z tym zespołem i z tymi

this space together with Wozownia’s team and the artists I invite is

artystami, których zapraszam, jest zupełnie fascynująca. Przyjaźnię

simply fascinating. I’ve been friends with the director for quite a few

się od lat z panią dyrektor. To jest bardzo ważny rodzaj relacji, która

years. It is a very important kind of relationship that always

„pracuje” w tle. Niezwykle szanuję jej program – spójność tej

“operates” in the background. I do admire her programme and the

instytucji. Myślę też, że to jest galeria bardzo niedoceniana

coherence of this institution. I also believe this gallery is rather

w Polsce – w rankingach mało ją widać. Ale jakość tego programu

underestimated in Poland: it rarely features in the rankings. But the

jest dla mnie wyraźna. Jestem zaszczycona, że mogę ten program

quality of this programme is, in my view, indisputable. It’s an honour

współtworzyć. Poza tym z każdym mi się tu dobrze pracuje. Jestem

for me to be part of it. Besides, I get on well with everybody here.

witana z uśmiechem, odprężam się, pracuję bez stresu. Może na

People greet me with a smile, I can relax and engage in stress-free

początku, jak się tu pojawiłam, był jeszcze w ekipie technicznej taki

work. True, when I first came here, there was this elderly man with

starszy pan z wąsem, który musiał się przyzwyczaić do myśli,

a moustache, one of the technicians. He couldn’t get used to the

że on będzie musiał słuchać tego, co ja mam mu do powiedzenia,

idea that he would have to listen to what I have to say. He clearly

i wyraźnie się z tym zmagał. Ale potem oswoiliśmy się ze sobą

found it hard to accept. But later on we got accustomed to one

nawzajem: ja się oswoiłam z tym, że on potrzebuje co chwilę

another: I accepted that he needed a cigarette break every now and

przerwy na papierosa, on się oswoił z tym, że jak wróci, to ja mu

then, and he accepted that when he came back from his cigarette

powiem, co on ma teraz zrobić – teraz, a nie później – i że to będzie

break, I would tell him what he was supposed to do – now, not later

moja ostateczna decyzja. Dotarliśmy się. A potem ekipa techniczna,

– and that my decision is final. We got used to one another. And then

która tu pracowała, zawsze była absolutnie niezawodna,

the technical team was always reliable and creative. And I have

kreatywna. Szczególnie świetnie wspominam pana Tomka. Panie,

a particularly fond memories of Tomek. The ladies who work at the

które pracują w kasie i które opiekują się wystawami, zawsze

cash desk and take care of our exhibitions are always there to help,

chętnie w czymś pomogą, dodatkowo się zaangażują. Lubię

always ready to be involved. I appreciate the graphic designs

projekty graficzne pana Kazimierza, dokumentację fotograficzną,

prepared by Kazimierz and his photographic documentation. I just

którą robi. Bardzo lubię całą tę atmosferę.

love this atmosphere.

Rozmawiała Natalia Cieślak

Interview by Natalia Cieślak

101

DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA

EDUCATIONAL ACTIVITIES

Galeria od lat prowadzi ożywioną działalność edukacyjną

For years, the Gallery has been organising a wide range of

skierowaną do różnych grup: dzieci, młodzieży, studentów i osób

educational activities aimed at various groups: children, young

dorosłych. Jej celem jest nie tylko zaznajamianie szerokiej

people, students and adults. Its aim is not only to familiarise the

publiczności z dokonaniami współczesnych artystów i pogłębianie

general public with the achievements of contemporary art and

wiedzy odbiorców w tym zakresie, ale także zachęcanie do nowego,

broaden their knowledge in this regard but also to encourage them

świeżego spojrzenia na otaczający świat.

to experiment with new, fresh perspectives on the world.

Od początku swego istnienia galeria organizowała prelekcje,

Since its inception, the gallery has been offering lectures, meetings

spotkania autorskie czy zajęcia plastyczne. Wśród różnych form

with artists and art workshops. Among the various forms of

prowadzonych aktywności edukacyjnych wymienić można także

educational activities, it is also worth mentioning the art

turniej wiedzy o sztuce (1976–1981), wykłady z historii sztuki

tournament (1976–1981), lectures on art history (conducted by

(w latach 1993–1995 prowadził je Ryszard Depta; wcześniej m.in.

Ryszard Depta between 1993 and 1995; and earlier by Janusz

Janusz Bogucki, Bożena Kowalska, Danuta Wróblewska, Bogusław

Bogucki, Bożena Kowalska, Danuta Wróblewska, Bogusław

Mansfeld), plenery, konkursy itp.

Mansfeld and others), outdoor events, competitions, etc.

103

Obecnie działania edukacyjne Wozowni zorganizowane są wokół

At present, Wozownia’s educational activities revolve around

kilku wyraźnych obszarów.

several distinct areas.

Od 2012 roku realizowany jest cykl zajęć plastycznych dla dzieci

Art Seeks Simplicity, a series of art workshops for children and

i młodzieży Sztuka prostoty szuka. Celem projektu jest

young people, has been running since 2012. The aim of the project is

wprowadzenie uczestników w problematykę artystyczną poprzez

to introduce participants into the world of art through creative

aktywne działania twórcze. Warsztaty zazwyczaj nawiązują swoim

activities. The workshops usually refer to currently displayed

tematem do aktualnych wystaw i mają pobudzić u dzieci zdolności

exhibitions and are intended to stimulate children's synthetic and

syntetycznego i konceptualnego myślenia.

conceptual thinking ability.

Do młodzieży ostatnich klas szkoły podstawowej oraz licealistów

The project Lesson in a Gallery (from 2018 onwards) is aimed

skierowany jest z kolei projekt Lekcja w galerii (od 2018). Zajęcia

at young people (aged 13–18). The lessons are intended to provide

powstały pomyślane jako alternatywa dla lekcji plastyki

an alternative to art lessons at school. The aim of inviting younger

prowadzonych w szkole. Swobodne obcowanie ze sztuką

audiences to engage with artworks exhibited in the gallery space

w przestrzeni galerii ma oswajać młodzież ze współczesnymi

has been to familiarise them with contemporary art and hone their

koncepcjami artystycznymi i kształtować w niej postawę

art appreciation skills.

świadomego odbiorcy. The longest-running educational project of the gallery is Najstarszym projektem edukacyjnym prowadzonym obecnie

Architecture in Wozownia. Conceived in 2007 by Teresa Dudzińska

w galerii jest Architektura w Wozowni. Wymyślony w 2007 roku

and still running, this lecture series is devoted to contemporary

przez Teresę Dudzińską i wciąż kontynuowany cykl wykładów

architecture and related issues. Most of the events in this series

poświęcony jest architekturze współczesnej i związanym z nią

are devoted to neatly defined topics focusing on the output

problemom i zjawiskom. Poszczególne spotkania często dotyczą

of outstanding architects, projects of selected architectural studios

zagadnień monograficznych, skupiając się na postaciach wybitnych

or new architecture-related publications.

architektów czy realizacjach wybranych pracowni architektonicznych, bądź związane są z prezentacją nowych wydawnictw z dziedziny architektury.

Piotr Koziej: Psucie zabytków – wykład z cyklu Architektura w Wozowni Spoiling Monuments – lecture from the Architecture in Wozownia cycle, prowadząca / host: Teresa Dudzińska 2014

Zajęcia z cyklu Sztuka prostoty szuka na VI Ogólnopolskiej Wystawie Rysunku Studenckiego – RYSOWAĆ i tak, i tak, i tak… Workshops from the Art Seeks Simplicity cycle at the 4th National Student Drawing Exhibition – To Draw and so on, and so on, and so on… 2014

Lekcja w galerii na wystawie 9. Międzynarodowe Triennale Grafiki Kolor w grafice: Hybryda / Lesson in a Gallery at the 9th International Graphic Triennial Colour in Graphics: Hybrid exhibition 2018

Grzegorz Piątek: Bohdan Pniewski: architekt narodu – wykład z cyklu Architektura w Wozowni / Bohdan Pniewski: Architect of a Nation – lecture from the Architecture in Wozownia cycle 2018

Piotra Korduba: Polskie wzornictwo inspirowane ludowością, czyli jak elity wymyśliły ludowość – wykład w ramach cyklu Projekt dla… / Polish Design Inspired by Folklore, or How the Elite Invented Folklore – lecture from the Project for… cycle 2018

Książka do zrobienia – autorsko, typograficznie, poligraficznie, seria wykładów / A Book of Doing – Authorship, Typography, Printing, series of lectures 2017

panel dyskusyjny dotyczący twórczości filmowej Anny Baumgart / discussion panel on films by Anna Baumgart (od lewej / from the left: Anna Baumgart, Marcin Jaranowski, Katarzyna Bojarska, Małgorzata Radkiewicz) 2016

Od 2014 roku w Wozowni obecny jest także cykl wykładów

Since 2014, Wozownia has also hosted a series of lectures on

poświęconych dizajnowi – Projekt dla… Jego autorka, Kamila

design known as Project for ... The intention of the series’ originator,

Krzanik-Dworanowska, chciała, by był on platformą, w ramach

Kamila Krzanik-Dworanowska, was to present a platform for

której poruszane jest całe spektrum zagadnień związanych ze sztuką

debating a wide spectrum of issues related to design and the social

projektowania przedmiotów użytkowych oraz społeczną rolą

role of the designer. Meetings with design theorists and

projektanta. Spotkania z teoretykami i praktykami dizajnu przybliżać

practitioners have also been meant to familiarise the audience with

mają także istotę samego procesu koncepcyjnego, zmierzającego

the very essence of conceptual processes that aim to meet the

do zaspokojenia potrzeb konkretnej grupy odbiorców.

needs of a specific group of users.

Ponadto Wozownia organizuje wiele innych spotkań – w tym

In addition to the above, Wozownia has been organising numerous

z wybitnymi postaciami ze świata sztuki, kultury i nauki – często

other events, including meetings with eminent figures from the art

połączonych z promocją najnowszych wydawnictw. Na przestrzeni

world, culture and science that were often combined with the

lat gościliśmy m.in. René Blocka, Andrzeja Turowskiego, Piotra

promotion of new publications. Over the years we have hosted René

Piotrowskiego, Ewę Domańską, Monikę Bakke czy Agatę

Block, Andrzej Turowski, Piotr Piotrowski, Ewa Domańska, Monika

Jakubowską. Na tle wydarzeń organizowanych w ostatnich latach

Bakke and Agata Jakubowska, among others. The original 2016

wyróżniał się także minicykl wykładów Artysta jako naukowiec

project, known as The Artist as a Scientist, is also worth mentioning.

(2016) – autorski projekt Małgorzaty Jankowskiej. Zaproszeni przez

Małgorzata Jankowska, as its curator, invited art historians and

kuratorkę historycy i krytycy sztuki prezentowali praktyki twórcze

critics to talk about creative practices that originated from

wspierane, inspirowane lub prowadzone bezpośrednio w obszarze

technological innovation or were inspired by or directly conducted

różnych dziedzin nauki lub przy udziale technologii.

as part of scientific research.

Galeria realizuje również oprowadzania, spotkania z artystami,

The gallery also offers guided tours, meetings with artists, debates

dyskusje, sesje naukowe. Bierze także udział w różnych akcjach,

and conferences. It also takes part in a number of such initiatives as

takich jak m.in.: Noc Muzeów, Dzień Wolnej Sztuki, 60+kultura –

the Night of Museums, Slow Art Day, 60+kultura: senior citizens’

weekend seniora, Polska – Zobacz Więcej!, Majówka z kulturą

weekend, Poland: See More!, May with Culture and Art (for people

i sztuką (dla osób z niepełnosprawnościami), Toruń za pół ceny i in.

with disabilities), Toruń Half-Price, and others.

(JG)

Piotr Piotrowski: Agorafilia. Sztuka i demokracja w postkomunistycznej Europie, wykład Agoraphilia. Art and democracy in post-communist Europe, lecture, 2011

Andrzej Turowski: Nokturny Władysława Strzemińskiego, wykład Nocturnes by Władysław Strzemiński, lecture, 2011

KOLEKCJA Grafika

ART COLLECTION Graphics

Kolekcja powstawała od 1982 roku, głównie dzięki zakupom prac

The collection has been growing since 1982, mainly thanks to the

prezentowanych w ramach kolejnych edycji triennale Kolor

purchases of works presented at the successive editions of the

w grafice. Liczący dziś 540 obiektów zbiór, obejmuje dzieła tak

Colour in Graphics triennial. The collection, which now comprises

wybitnych grafików, jak m.in. Jan Berdyszak, Roman Cieślewicz,

540 objects, includes works by such prominent graphic artists

Ryszard Gieryszewski, Jerzy Grabowski, Zygmunt Kotlarczyk,

as Jan Berdyszak, Roman Cieślewicz, Ryszard Gieryszewski, Jerzy

Ryszard Krzywka, Barbara Narębska-Dębska, Mirosław Pawłowski

Grabowski, Zygmunt Kotlarczyk, Ryszard Krzywka, Barbara

czy Maria Wąsowska. Kolekcja polskiej grafiki współczesnej

Narębska-Dębska, Mirosław Pawłowski and Maria Wąsowska.

w dalszym ciągu się rozrasta, głównie w oparciu o dary od artystów.

The collection of Polish contemporary graphics continues to grow, mainly owing to artists’ donations.

Medalierstwo Kolekcja polskich medali współczesnych budowana była w latach

Medals

1982–1989 i jest ściśle związana z organizowanymi wówczas

The collection of Polish contemporary medals traces its history to

w toruńskim BWA ogólnopolskimi wystawami medalierstwa. Zbiór

the years 1982–1989 and is closely connected with the national

tworzą prace znakomitych polskich medalierów: Bolesława

exhibitions of medals organised at the BWA in Toruń at the time. The

Chromego, Zofii Demkowskiej, Joanny Baberskiej czy Adolfa Ryszki.

collection is composed of works by outstanding Polish medallists:

Kolekcja – licząca 154 obiekty – przechowywana jest obecnie jako

Bolesław Chromy, Zofia Demkowska, Joanna Baberska and Adolf

depozyt w Muzeum Okręgowym w Toruniu.

Ryszka. The collection consisting of 154 objects is currently on deposit in the District Museum in Toruń.

Malarstwo Galeria jest w posiadaniu 69 obiektów malarskich. Trafiły one do

Paintings

zbiorów jako pokłosie Triennale (wcześniej Biennale) Małych Form

The gallery owns 69 paintings, most of which derive from the

Malarskich, także jako dary od artystów. Wśród ich autorów są

Triennial and the earlier Biennale of Small-Format Painting and from

głównie twórcy związani z Toruniem i regionem, choć Wozownia

artists’ donations. Most artworks in this category were painted by

pochwalić się może również pracami np. Edwarda Dwurnika.

artists connected with Toruń and the region, although Wozownia

Plakaty ze zbiorów prof. Zygmunta Kotlarczyka

artists.

can also boast paintings by Edward Dwurnik and other acclaimed Pod koniec 2002 roku Galeria Sztuki Wozownia weszła w posiadanie plakatów ze zbiorów prof. Zygmunta Kotlarczyka. Dzięki darowiźnie

Posters from the collection of Professor Zygmunt Kotlarczyk

rodziny artysty kolekcja galerii wzbogaciła się o polskie plakaty

At the end of 2002, the Wozownia Art Gallery obtained a collection

filmowe, teatralne i związane z szeroko pojętym życiem

of posters compiled by Professor Zygmunt Kotlarczyk. Owing to the

artystycznym. Były to prace (często wyjątkowe, bo wczesne)

bequest of the artist's family, the gallery's collection now also

cenionych polskich projektantów, m.in. Jana Lenicy, Romana

includes Polish posters dealing with film, theatre and artistic life in

Cieślewicza, Waldemara Świerzego, Huberta Hilschera czy

general. These are works by such renowned Polish designers as Jan

Henryka Tomaszewskiego.

Lenica, Roman Cieślewicz, Waldemar Świerzy, Hubert Hilscher and

(NC)

Henryk Tomaszewski, often dating back to the early years of their careers. (NC) 109

Halina Chrostowska, Figura XIX / Figure XIX technika mieszana / mixed technique, 65×49,5 cm, 1982 Mirosław Piotrowski, Rejs XXX / Cruise XXX akwaforta, akwatinta / etching, aquatint, 64×49,5 cm, 1985 Maria Wąsowska, Laguna / Lagoon linoryt / linocut, 64×49 cm, 1989 110

Jerzy Grabowski, Konflikt struktur / Structures in Conflict linoryt prasowany / pressed linocut, 52×79 cm, 1985 Bogdan Przybyliński, Postać I / Figure I serigrafia / serigraphy, 49,5×68 cm, 2000 111

Ryszard Krzywka, Tunezja / Tunisia linoryt / linocut, 79×48,5 cm Ryszard Krzywka, Plaża (z cyklu Słońce) / Beach (from the Sun series) linoryt / linocut, 81×47 cm, 1974 112

Roman Cieślewicz, Księć / Prince, offset, 60×40 cm, 1973 113

Dyrektorka Galerii Sztuki Wozownia / Director of the Wozownia Art Gallery Anna Jackowska

Publikacja towarzysząca jubileuszowi siedemdziesięciolecia Galerii Sztuki Wozownia On the occasion of the 70th anniversary of the Wozownia Art Gallery

Redakcja / Edited by: Anna Jackowska Teksty / Texts: Natalia Cieślak (NC), Joanna Gwiazda (JG) Wywiady / Interviews: Dorota Chilińska, Natalia Cieślak Tłumaczenia / Translation: traduco.eu Korekta / Proofreading: Katarzyna Radomska Projekt i skład / Graphic design and typesetting: Kazimierz F. Napiórkowski Zdjęcia / Photographs: archiwum Galerii Sztuki Wozownia / Wozownia Art Gallery archive archiwum Aleksandry Sojak-Borodo / Aleksandra Sojak-Borodo archive Kazimierz F. Napiórkowski, Aleksandra Sojak-Borodo, Bohdan Olechnicki, Janina Gardzielewska Identyfikacja graficzna jubileuszu / The anniversary’s visual identity: Julia Gorzkiewicz Podziękowania / Special thanks: Krzysztof Białowicz, Dorota Chilińska, Małgorzata Jankowska, Marta Smolińska, Aleksandra Sojak-Borodo, Arkadiusz Soroka, Radosław Staniec oraz / and Karol Burdon, Kristina Chychkovska, Paulina Falszewska, Beata Kozłowska, Martyna Łazarz, Patrycja Parzych, Natalia Przybylska, Roksana Sadowska, Alina Śmietana, Marlena Waszak

Wydawca / Published by: Galeria Sztuki Wozownia / Wozownia Art Gallery ul. Rabiańska 20, 87-100 Toruń dyrekcja@wozownia.pl, www.wozownia.pl Druk / Printed by: ARTiS Poligrafia s.c., ul. Granitowa 7/9, 87-100 Toruń ISBN 978-83-66588-01-1

Publikacja dofinansowana z budżetu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego A publication co-financed by the Kujawsko-Pomorskie Voivodeship

Województwo Kujawsko-Pomorskie Instytucja kultury Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Diana Fiedler: Missing, 2019

#70latWozownia – publikacja jubileuszowa

Articles inside

Kolekcja Art collection

Działalność edukacyjna Educational activities

W rozkręceniu. Rozmowa z Małgorzatą Jankowską Warmed up. Interview with Małgorzata Jankowska

Intuicja i uświadomienie. Rozmowa z Martą Smolińską Intuition and realisation. Interview with Marta Smolińska

Zawieszenie codzienności. Rozmowa z Aleksandrą Sojak-Borodo Suspension of everyday reality. Interview with Aleksandra Sojak-Borodo

Persona Persona

Podróż w przeszłość A trip back in time

Triennale Grafiki Kolor w grafice The Colour in Graphics Triennial

Jubileusz w cieniu pandemii Anniversary in the shadow of a pandemic

Triennale Małych Form Malarskich The Small-Format Painting Triennial