Álagning íslensku olíufélaganna á eldsneyti

Álagning íslensku olíufélaganna á eldsneyti í júlí slær met

Júlí er aðalorlofsmánuður Íslendinga enda er þá hásumar. Langferðalög eru gjarnan hluti af sumarleyfi fjölskyldna og hátt eldsneytisverð hefur neikvæð áhrif á heimilisbókhaldið.

Eldsneytisverð er í hæstu hæðum um þessar mundir. Olíuverð á heimsmarkaði hækkaði þegar heljartök Covid-19 fóru að losna og athafnalíf um víða veröld tók við sér. Þessu fylgdi aukin eftirspurn eftir olíu á mörkuðum þar sem olíuframleiðsla hafði dregist saman í heimsfaraldrinum. Innrás Rússa í Úkraínu hefur gert ástandið enn alvarlegra með tilheyrandi hækkun á olíumörkuðum.

Skatttekjur ríkissjóðs hækka

Til samanburðar er meðalútsöluverð bensínlítra það sem af er árinu 2022 rúmlega 54 krónum hærra en meðalverðið 2021. Meðalverð dísillítra er 65 krónum hærra í ár samanborið við 2021. Auknar virðisaukatekjur ríkissjóðs á hvern lítra af bensíni í ár eru því 10,5 krónum hærri en í fyrra og 12,5 krónum hærri á hvern dísillítra.

700 milljón krónur í aukna álagningu í júlí

Það er ekki til marks um góða viðskiptahætti að íslensku olíufélögin hafa ekki skilað á liðnum vikum verðlækkunum á heimsmarkaði yfir til neytenda. Álagning á bensín er um 40% hærri í júlí samanborið við júní og um 50% hærri á hvern dísillítra. Álagningarokur ofan á óvenju hátt heimsmarkaðsverð eykur tekjur af innlendum og erlendum ferðamönnum enda eru vegir landsins þétt skipaðir ökutækjum. Því er ljóst að þessi mikla umferð skapar freistingu hjá þeim sem óttast ekki samkeppni um viðskipti enda taka öll olíufélögin þátt í okrinu. Varlega áætlað skilar aukin álagning olíufélaganna í júlímánuði, samanborið við álagninguna í júní, yfir 700 milljón króna auknum tekjum til félaganna í einum mánuði.

12 FÍB-blaðið Verðlagseftirlit

Þetta vekur upp siðferðislegar spurningar um verðlagningu á fákeppnismarkaði með nauðsynjavörur eins og bensín og dísilolíu. Í Belgíu gildir t.d. hámarksverð fyrir hverja olíuvöru. Þar er óheimilt að selja eldsneyti dýrara en á föstu hámarksverði. Það er reiknað í samvinnu við samtök belgískra olíufyrirtækja og tekur mið af heimsmarkaðsverði og sköttum á hverjum tíma. Markmiðið er að tryggja framboð, takmarka sveiflur og óeðlilega verðlagningu á olíuvörum í Belgíu. Þurfa íslensku olíufélögin aftur að fá yfir sig verðlagsstofnun? Heilbrigð samkeppni þjónar hagsmunum allra á markaði en fákeppni er aðför að neytendum.

Verðbólga

Nýlega birti Kjarninn athyglisverða fréttaskýringu um olíumarkaðinn: (https://kjarninn.is/skyring/ bensinverd-stendur-i-stad-millimanada-innkaupaverd-laekkaren-hlutur-oliufelaga-eykst/) Þar segir m.a.: „Hærra bensínverð er einn af þeim þáttum sem drífa áfram verðbólgu, sem mælist nú 9,9 prósent. Til að reyna að hemja hana hefur Seðlabanki Íslands hækkað stýrivexti sína skarpt á skömmum tíma, upp í 4,75 prósent, og væntingar eru um að það hækkunarferli haldi áfram í næsta mánuði.”

Verðþróun

Meðfylgjandi verðsamanburður við þróun eldsneytisverðs í Danmörku og hér á landi annars vegar og tengingin við verðþróun Brent-olíufatsins frá 1. júní til 27. júlí sýnir glögglega að íslenskir neytendur líða illilega fyrir fákeppnina og ofurálagningu íslensku olíufélaganna í helsta olíusölu- og ferðamánuðinum.

Olíuvísitölur á erlendum mörkuðum hafa farið niður á meðan eldsneytisverðið hér heima hreyfist lítið. Það er sjálfsögð krafa að olíufélögin skili lækkun á heimsmarkaði til neytenda. Mun fákeppni með olíu á Íslandi verða hvati til stjórnvalda um opinbert verðlagseftirlit á viðskipti með þessa nauðsynjavöru þar sem olíufélögin virðast ekki kunna sér hóf?