Sjaldgæf jarðefni

Tyrkland virðist hafa öll sjaldgæfu jarðefnin sem nauðsynleg eru við framleiðslu rafbíla

Nýlega fundust í Tyrklandi stórfelldar útfellingar af sjaldgæfum jarðmálmum sem hægt er að vinna í miklu magni með námugreftri. Þessi nýfundni forði sjaldgæfra málma og annarra frumefna, sem eru nauðsynleg við framleiðslu m.a. drifrafhlaðna, er sagður sá næststærsti í heiminum. Af 17 mismunandi og sjaldgæfum frumefnum er talið að 11 af þeim séu vinnanleg á tyrkneska námusvæðinu. Frumefnaforðinn er talinn tæplega 700 milljón tonn og sá næststærsti sem fundist hefur í heiminum. Kínverjar hafa haft yfirgnæfandi forustu í heimsframleiðslu þessara efna og forðinn þar talinn um 800 milljón tonn.

Orkuskipti í samgöngum og rafvæðing bílaflotans er þarft og gott verkefni. Orkan getur verið endurnýjanleg líkt og hér á landi er ekki það sama að segja um alla þá sjaldgæfu málma sem notaðir eru við framleiðslu rafbíla. Þeir eru einnig notaðir í framleiðslu á vindmyllum og sólarrafhlöðum.

Efnistakan í Tyrklandi gæti haft mjög jákvæð áhrif á framleiðslu rafbíla

Jarðmálmana er að finna nærri borginni Eskisehir (íslenska karlalandsliðið í fótbolta lagði það tyrkneska árið 2017 í Eskisehir 0–3) á miðri Anatolíusléttunni í Tyrklandi. Yfirráð og vinnsla margra nauðsynlegra iðnaðarhráefna m.a. til rafbílaframleiðsu hefur verið á forræði Kínverja og Rússa og vandamál tengd Covid-19 og núna síðast innrás Rússa í Úkraínu hefur aukið mikilvægi þess að hinn vestræni heimur sé minna háður hráefnum frá fjarlægum slóðum og einræðisríkjum. Tyrknesku námurnar munu raska einokunarstöðu Kínverja og auðveldað hráefnisöflun evrópskra rafbílaframleiðenda. Flutningskostnaður og -tími verður þá jafnframt minni fyrir framleiðslu í evrópskum bifreiðaverksmiðjum. Stöðugleiki í efnisöflun fyrir bílaframleiðendur er jákvæður og ætti að draga úr núverandi hálfleiðaraskorti.

Tyrkir eru í NATO og landfræðilega tengdir Evrópu þó að Tyrkland sé ekki þekkt fyrir stöðugt stjórnarfar. Vinnsla þessara verðmætu jarðefna reynir á stjórnvöld og skapar hættur varðandi spillingu. Svona námuvinnsla getur verið umhverfismengandi og haft neikvæð áhrif á heilsufar íbúa verði gróði fárra tekinn fram yfir lýðheilsu íbúa. Heimsmarkaðsverð á líþíum og öðrum mikilvægum hráefnum í rafbílaframleiðslu hefur hækkað verulega á síðustu misserum. Verið er að þróa nýja tækni til að vinna líþíum úr jarðlögum. Nú er t.d. að fara af stað vinnsla á efninu í suðausturhorni Kaliforníu nærri Salton Sea. Dalurinn þar sem framleiðslan er að hefjast hefur fengið gælunafnið Líþíumdalur. Þessi vinnsla gæti lækkað líþíumverð umtalsvert til framtíðar og einnig

þýtt efnahagslega endurnýjun eins fátækasta svæðis í Kaliforníu. Vonandi verður vinnsla sjaldgæfu málmanna í Tyrklandi efnahagslega jákvæð fyrir samfélagið og haft að leiðarljósi að skaða ekki umhverfið.

Tyrkneski orkumálaráðherrann Faith Dönmez í heimsókn sinni að Beylikova Ore Feild námunum þar sem 11 sjaldgæf frumefni hafa fundist í vinnanlegu magni.

Sameina krafta sína um endingu á rafgeymum

Sala á raf- og tvinnbílum hefur tekið mikinn kipp á síðustu tveimur árum og þá alveg sérstaklega í Evrópu. Markaðir í Kína og Norður-Ameríku hafa líka tekið við sér en á árinu 2020 nam salan á þessum bílum 4,6% af heildarsölu. Í Evrópu náði markaðshlutdeild þeirra 10%. Alþjóða orkumálastofnunin spáir því að markaðshlutdeild þessara tegunda gæti orðið á milli 10,4% og 19% árið 2025.

Fram hefur komið að mörg lönd hafa áform um að hætta sölu á bensín- og dísilbílum í áföngum á næstu 10–20 árum. Það kom síðan skýrt fram á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Glasgow á meðal margra þjóða og bílaframleiðenda að hætta framleiðslu á jarðefnaeldsneytisknúnum farartækjum fyrir árið 2040.

Töluverðar framfarir hafa orðið í framleiðslu á raf- og tvinnbílum. Spurningar hafa hins vegar vaknað hversu hratt tækninýjungar hafa orðið í framleiðslu á rafhlöðum þessara faratækja. Fram að þessu hafa neytendur ekki getað nálgast áreiðanlegar upplýsingar um hversu vel rafhlöður farartækja munu standa sig með tímanum. Nú er í bígerð tillaga um að tryggja lágmarksendingu rafgeyma í raf- og tengiltvinnbílum sem World Forum for Harmonization of Vehicle Regulations (WP.29) hefur samþykkt. Mörg ríki styðja átakið og þar á meðal Evrópusambandið.

Nýju ákvæðin, þróuð sem alþjóðleg tæknireglugerð Sameinuðu þjóðanna (GTR), munu krefjast þess að framleiðendur votti að rafhlöður sem settar eru í rafknúin farartæki þeirra missi minna en 20% af upphaflegri afkastagetu á 5 árum eða 100.000 km og minna en 30% á 8 árum eða 160.000 km.

Þetta myndi koma í veg fyrir notkun á lággæða rafhlöðum og tryggja að aðeins endingargóðar rafhlöður séu settar í rafbíla. Þetta er mikilvægt til að auka traust neytenda og bæta umhverfisframmistöðu rafbíla umfram litla losun. Að tryggja að hver rafhlaða endist lengur myndi hjálpa til við að draga úr þrýstingi á eftirspurn á mikilvæg hráefni sem þarf til framleiðslu þeirra og draga úr sóun frá notuðum rafhlöðum.

André Rijnders, formaður vinnuhópsins um mengun og orku (GRPE) sem þróaði þessa tillögu, sagði að samkvæmt fyrirhugaðri reglugerð verða nákvæmar upplýsingar um ástand og eftirstöðvar rafhlöðunnar gerðar aðgengilegar eiganda ökutækisins.

Eigandi hvers ökutækis verður að tilkynna ástand rafhlöðu til viðkomandi lands- eða svæðisyfirvalda með gagnaflutningi eða á annan hátt sem ákvarða skal eftir staðbundnum aðstæðum.

Samþykkt tillaga var samþykkt á fundi WP.29 í mars 2022 . Lönd sem greiða atkvæði með nýja lagatextanum þurfa að innleiða hann í lands-/svæðislöggjöf sína með sérstakri tímalínu fyrir gildistöku sem gæti komið til framkvæmda árið 2023.