8
Digitala Blockcahin-en potentziala
HezkuntzaGidaliburua2021
Blockchain-en potentziala Eralda al dezake Blockchain-ek argitalpen eta finantzaketa akademikoa? Jarraian aztertuko dugu
Bitcoin-ek, lehen moneta elektroniko deszentralizatuak, Blockchain teknologia aurkeztu zuen 2009. urtean. Teknologia honek, hainbat arlotan, diru elektronikoaz haratago dauden aplikazioetarako abantaila ugari eskaintzen ditu. Mundu akademikoan, Blockchain-en oinarritutako hainbat irtenbide proposatu dira arazo batzuk konpontzeko. Argitalpen hau proposamen horietako batzuk erakusten saiatuko da. Bereziki, finantzaketa akademikoan oinarritutako irtenbideak erakustean oinarrituko da (Blockchain eta dirua eskutik doaz) eta argitalpen akademikoko prozesuaren fase desberdinetan, idazketa fasean egileen arteko beharrezko lankidetzatik hasita eta kalitatearen ebaluaziora arte, behin argitaratuta daudela.
Blockchain, horren kopiak mantentzen eta eguneratzen dituzten aktore anitzen artean banatutako liburu bat bezala uler daiteke Teknologiaren heldutasuna txikia izan arren, artikulu honek Blockchainek akademian duen potentzial eraldatzailea erakusten du, dauden eta aktiboak diren proiektuak aurkeztuz. Gaur egun gauzatzen saiatzen ari diren proiektuek onartzen ez dituzten espekulazio teoriko berdinen interesetik eta esparruetatik kanpo uzten ditugu. Jarraian, Blockchain eta bere ezaugarriei buruzko sarrera laburra egingo dugu, eta ondoren, akademiarentzat garrantzitsuak di-
ren Blockchain proiektuak aurkeztuko ditugu, bereziki argitalpen akademikoan ikerketa eta eraldaketak finantzatzeko. Azkenean, aurkeztutako materialari buruzko eztabaida eta ondorio batzuk aurkezten dira. Blockchain eta bere ezaugarriak Blockchain Bitcoin-ek 2009an sartutako teknologia da. Bere ezaugarriek lehen aldiz moneta digital banatu bat garatzea ahalbidetu zuten, hau da, ez zuen inongo eragile zentralek kontrolatzen, hala nola erakundeek (banku zentrala...) edo enpresek (Visa edo Paypal). Blockchain horren kopiak mantentzen eta eguneratzen dituzten aktore anitzen artean banatutako liburu bat bezala uler daiteke. Izan ere, Blockchain teknologia eta bere garapenak “Distributed Ledger Technologies” izenarekin ere ezagutzen dira, hau da, ingelesez, kontabilitateko banatutako liburua. Erregistro honek ezaugarri hauek ditu: • Partekatua da, hau da, jende askok kopia bat du. • rekia da, edonork kopia bat eskura dezake, bertan kontua ireki eta transakzioak egin ditzan. • Gardena da, edonork irakur dezakeelako bere edukia. • Lankidetzakoa da, edonork orrialde (edo bloke) berri bat proposa baitezake. • Aldaezina da, bertan idatzitako informazioa ezin baita ezabatu. • Egiaztagarria da, edonork egiazta ahal izateko arauak betetzen direla (inork ez duela ez duen dirurik gastatzen...). • Segurua da, bere aldaezintasuna erregistroaren edozein aldaketa oso zaila bihurtzen duen pizgarri sistema baten bidez baitator.
Jatorrizko diseinuak moneta deszentralizatuak baimentzen zituela uste zen arren, Blockchain aplikazioak beste aplikazio mota batzuk garatzea ahalbidetzen duten teknologien agerpenarekin hedatu dira. Horrela, bada, Blockchain proiektuak sare sozialak, hornikuntza katearen logistika, entretenimendua edo mundu akademikoa bezalako arlo desberdinetan daude, jarraian aztertuko dugun moduan. Blockchain aplikazioak Akademian Blockchainek aplikazio aniztasun handia du mundu akademikorako. Artikulu honetan, ikerketaren finantzaketara aplikatzea eta argitalpen akademikoaren fase desberdinak hobetzea proposatzen duten proiektu batzuk aurkezten ditugu. Horrela, beste erabilera interesgarri batzuk alde batera uzten ditugu, hala nola unibertsitateko tituluen erregistroa edo hezkuntzan erabiltzeko beste aukera batzuk. Ikerketa finantzatzeko modu berriak Blockchain proiektu askok bezala, Blockchain akademian erabiltzeko proposamenen zati handi batek osagai ekonomikoa ere badu. Proposamen horien artean, proiektu akademikoak finantzatzera bideratutakoak aurkezten ditugu. Erregistro publiko aldaezin gisa, Blockchainen aplikazio zuzenenetako bat erregistro horiek egin zireneko data ez aldatzea eta aldatu ez direla bermatzea da. Horrela, Blockchain erabil daiteke jabetza intelektual jakin baten (ekarpen akademiko bat, asmakizun bat, etab.) izatea egiaztatzeko, nork erregistratzen duen, noiz egin zuen, etab. erregistratzeko erabil daitekeelarik. DEIP bezalako proiektuek funtzionalitate hori komunitate akademikoari eskaintzen diote.
