Feitenreconstructie 2017-2022

Groninger Bodem Beweging, het Groninger Gasberaad en de Vereniging Eigen Huis.538 Het Sociaal Handvest bevat uitgangspunten voor het beleid over de gaswinningsproblematiek in Groningen. Het heeft betrekking op de schadeafhandeling, de versterking van gebouwen, meer algemeen beleid en regelingen van allerlei aard. Het is een ‘toetssteen voor alle voornemens, besluiten en afspraken die vanuit de wetgever, bestuurders en uitvoeringsinstanties de Groningse gedupeerden raken’, maar vormt geen juridisch of wettelijk kader voor het beleid.539

Tekstkader 9.20 Sociaal Handvest

In het Sociaal Handvest zijn de volgende twaalf uitgangspunten opgenomen:

1. Herstel van vertrouwen staat bovenaan de agenda.

2. Verplaats je bij het maken en uitvoeren van beleid in het perspectief van de bewoners; zij hebben niet om de gaswinningsproblemen gevraagd.

3. Wees open en eerlijk over alle (voorgenomen) versterkingsplannen, bied hulp bij het maken van keuzes en zorg voor een evenwichtige aanpak binnen wijk of dorp.

4. Ontzorg bewoners – die dit wensen – door problemen rond schadeherstel en versterking integraal aan te pakken en af te handelen onder centrale regie.

5. Geef bij elke beleidskeuze bij de afhandeling van schade en versterking prioriteit aan de impact die deze heeft op de snelheid van de afhandeling.

6. Beperk het schadeherstel niet tot waar de NAM direct aansprakelijk voor is maar maak woningen tevens meer bevingsbestendig.

7. Uitgangspunt is het wettelijk bewijsvermoeden dat als doel heeft door omkering van de bewijslast de positie van de bewoners bij de afhandeling van schade te versterken.

8. Bewoners behoren ruim voldoende tijd te krijgen bij het nemen van ingrijpende besluiten; in dat verband dienen de uitvoeringsorganisaties flexibel met deadlines voor bewoners in procedures om te gaan.

9. Beperk administratief geregel, overleg en procedures met instanties tot een minimum ter voorkoming van overlast voor bewoners. Hou het eenvoudig.

10. Ondersteun bewoners waar mogelijk in het voorkomen van nadelige fiscale gevolgen van het ontvangen van schadevergoedingen en subsidies.

11. Licht bewoners goed in over juridische aspecten van besluiten van instanties en stel hen in staat juridisch advies en ondersteuning te krijgen.

12. Van de overheid mag worden verlangd dat zij alles in het werk stelt om Groningen weer leefbaar te maken en een duurzaam economisch perspectief te geven.

9.5.9 Werkbezoeken nuttig voor iedereen uit ‘Den Haag’ Minister-president Rutte, de verantwoordelijke bewindslieden, een aantal andere ministers en leden van de Tweede Kamer brengen vele werkbezoeken aan het aardbevingsgebied. Ook de enquêtecommissie bezocht Groningen twee maal twee dagen. Uit eigen ervaring weet de commissie hoe nuttig het is om locaties te bezoeken, ter plekke te kijken, met mensen te spreken en onderling van gedachten te wisselen. De Inspecteur-generaal der Mijnen van het Staatstoezicht (SodM) de heer Kockelkoren beschrijft hoe hij kennis maakte met een aantal gedupeerden: “Later in dat jaar heb ik ook de ruimte gehad om, overigens met hulp uit de regio, met mensen thuis te gaan praten. Dat heeft me wel heel erg ontsteld. Ik kwam echt ontdaan thuis van die eerste dag dat ik de hele dag rondgereden werd in Groningen door iemand uit Groningen en bij mensen thuis aan tafel had gezeten. Het is eigenlijk niet te bevatten wat je dan meekrijgt” 540 Dit soort ervaringen speelt ook voor bewindslieden en hun medewerkers. Minister-president Rutte geeft in zijn openbaar verhoor aan dat een werkbezoek aan Appingedam op 16 juni 2017 veel indruk heeft gemaakt (zie paragraaf 7.5.1 van hoofdstuk 7).541

Staatssecretaris Vijlbrief besluit om een aantal dagen per maand in Groningen te werken. Het feit dat Vijlbrief een deel van de week in Groningen werkt leidt tot waardering bij de verschillende betrokken mensen en organisaties.

Ik moet daar zijn omdat daar de enige plek is waar je enig begrip krijgt voor wat de mensen echt meemaken. Dat klopt gewoon.

Openbaar verhoor Hans Vijlbrief, 12 oktober 2022

Wat de commissie ook heeft ervaren is dat de voorbereiding van een werkbezoek veel tijd vergt van alle partijen, niet in de laatste plaats de mensen aan wie een bezoek wordt afgelegd. Er kan ook ergernis ontstaan, als er weer een clubje mensen lopend, op de fiets of met de bus in de woonomgeving komt, om te kijken naar de scheuren, de misère waarin bewoners zitten en of het geld om het op te lossen wel goed besteed wordt.

Eerste Kamerleden, Tweede Kamerleden. Delegaties. Ze hebben het allemaal gezien. Ze hebben mensen weer zien huilen. Op den duur zeiden we: het is gewoon aapjes kijken.

Openbaar verhoor Annemarie Heite, 1 juli 2022

Werkbezoeken zijn nuttig en zouden voor iedere betrokkene uit Den Haag onderdeel moeten zijn bij het verkrijgen van een goed inzicht van de problematiek in Groningen.