Feitenreconstructie 2017-2022

De meeste voornemens zullen nog nader uitgewerkt moeten worden. Na twee jaar (dus in november 2022) zou geëvalueerd worden hoe het staat met de uitvoering en of de hoogte en verdeling van budgetten nog aanpassing behoeft. Deze evaluatie heeft nog niet plaatsgevonden.

Daar waar het bestuursakkoord van het Nationaal Programma Groningen (zie paragraaf 9.5.3) meer op de bestuurders en toekomstige generaties gericht lijkt te zijn, ligt de focus van de bestuurlijke afspraken 2020 meer op de huidige bewoners. Minister Wiebes komt in zijn openbaar verhoor tot de conclusie dat hij dit qua volgorde achteraf liever andersom had willen doen, dus eerst een pakket maatregelen gericht op de gedupeerden en daarna pas een breder programma voor de regio, ‘iets voor de bestuurders’.476

Ik vond dat wij in 2020 een pakket hadden waarvan ik me kon voorstellen dat bewoners daar echt niet alleen de financiële meewind van zouden voelen, maar ook de genoegdoening, de erkenning.

Openbaar verhoor Eric Wiebes, 10 oktober 2022

Met de bestuurlijke afspraken 2020 maakt het Rijk geld vrij om te handelen vanuit het bewonersperspectief. Directeur-generaal Chris Kuijpers licht dit in zijn openbaar verhoor als volgt toe: “Denk aan een knelpuntenpot voor de NCG. Die gaat echt naar mensen die al jarenlang in een ingewikkelde situatie zitten met hun huis: versterken, vaak ook sociale problemen. Inpassingskosten gaat helpen omdat er veel meer aandacht komt voor de leefbaarheid van dorpen en steden. Het feit dat we die grenzen beslechten waar we elke keer discussie over hadden – hoe rekenen we dingen door? – helpt ook echt naar de bewoners toe”.477

Het geld uit de bestuurlijke afspraken is onder andere bedoeld voor:

• clustering (zodat er met de toepassing van de nieuwste versterkingsnorm geen verschillen ontstaan binnen dorpen, wijken of straten);

• schrijnende situaties (structurele verbeteringen voor situaties waarbij schade en versterking samengaan met een zwakke algehele staat van het pand);

• woningverbetering in gebieden met een mix van eigendom (particulieren en woningcorporaties);

• de organisatiekosten voor versterking die gemeenten en provincie moeten maken.

De bestuurlijke afspraken zijn een opsomming van korte paragrafen over uiteenlopende onderdelen, maatregelen (blokken) en doelgroepen. Op basis van de tekst van de bestuurlijke afspraken is een overzichtstabel (tabel 9.8) gemaakt, waarin ook de budgetten per blok of onderdeel zijn opgenomen. Ter compensatie van gedupeerden worden nieuwe subsidieregelingen aangekondigd met compensatiebedragen van €30.000, €17.000, €10.000 en €750.478

Er komt een subsidieregeling waarbij woningeigenaren afhankelijk van de locatie van hun woning en de status in het versterkingsprogramma, in aanmerking kunnen komen voor een subsidie voor maximaal €30.000 (blok A+B). Woningen die geen onderdeel zijn van het versterkingsprogramma, maar wel staan binnen het gebied waarvoor de Waardedalingsregeling geldt, komen in aanmerking voor een subsidie van maximaal €10.000 (blok E2). Ook corporaties krijgen een bijdrage voor woningverbetering, waarbij een bedrag van €750 per huishouden naar de huurders gaat (blok E1). De uitvoering van het afspraken komt meer dan in het verleden bij de gemeenten te liggen. Inwoners krijgen meer zeggenschap over de versterking van hun woning.

De onderbouwing van de exacte hoogte van het maximale totaalbedrag van €30.000 ter compensatie bestaat uit verschillende elementen, maar lijkt arbitrair gekozen. Mogelijk speelt hier ook beeldvorming mee en is er gekozen voor een fors klinkend en afgerond totaalbedrag. Opvallend is dat het kabinet in korte tijd tweemaal besluit een groep gedupeerden van overheidshandelen een vergoeding van €30.000 in het vooruitzicht te stellen. Want na de bestuurlijke afspraken van november 2020, wordt in december 2020 ook de zogenoemde ‘Catshuisregeling Kinderopvangtoeslag’ bekend gemaakt, waarbij gedupeerden recht krijgen op een compensatie van €30.000.479

Dan zou het verband moeten zijn dat we in december zeiden, bij de kinderopvangtoeslag: laten we teruggrijpen op de €30.000. Maar zo heb ik dat niet voor ogen.

Openbaar verhoor Mark Rutte, 13 oktober 2022

Reacties op afspraken zijn ambivalent

De bestuurlijke afspraken worden wisselend ontvangen. De reacties op de bereikte afspraken in de media, van maatschappelijke organisaties en de Tweede Kamer zijn veelal ambivalent. Enerzijds zijn er positieve geluiden over de extra middelen en de keuze- en compensatiemogelijkheden die de afspraken bieden. Maar anderzijds is er tegelijkertijd vaak scepsis over de vraag of er ditmaal wél iets gaat veranderen, met name waar het gaat om de versterkingsoperatie die maar niet op gang wil komen. Deze negatievere geluiden komen voort uit de ervaring dat er al jarenlang, via een veelheid aan wisselende programma’s, instanties en regelingen, getracht wordt de versterking op orde te krijgen.

De maatschappelijke organisaties (Gasberaad, Groninger Bodem Beweging) zijn wel betrokken bij de totstandkoming van de bestuurlijke afspraken, maar ondertekenen deze niet. Ze zijn

478 De opbouw en samenhang van de genoemde totaalbedragen is: 10.000 voor verbetering + 7.000 voor verduurzaming = 17.000 + 13.000 extra tegemoetkoming = 30.000 euro.

479 Kamerstuk II 2020/21, 31066, nr. 772.