Feitenreconstructie 2017-2022

Meer keuzevrijheid voor inwoners aardbevingsgebied

In reactie op de onvrede worden op 6 november 2020 de bestuurlijke afspraken tussen het Rijk (de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Klimaat) en de regio (de provincie Groningen en de dan nog zeven aardbevingsgemeenten) ondertekend.468 De afspraken hebben betrekking op het versterkingsproces en investeringen in de regio. Deze afspraken zijn een aanvulling op de eerdere bestuursakkoorden.

De Tweede Kamer ontvangt diezelfde dag de bestuurlijke afspraken met een brief van de beide ministers. De tekst van de afspraken begint als volgt: “Bewoners van Groningen hebben jarenlang te maken gehad met de gevolgen van gaswinning. Rijk en Regio willen bewoners veiligheid, duidelijkheid en een nieuw perspectief bieden”. 469 Het einddoel van de versterking is dat straks elke Groninger in een woning woont die even veilig is als woningen in de rest van Nederland. De bestuurders uit Groningen zeiden volgens minister Ollongren: “Na al die jaren van ellende voor de Groningers, van discussie, van onvrede en ook wel van een gebrek aan vertrouwen, vinden we dat duidelijk gemaakt moet worden hoe we het gebied netjes achter willen laten”. Ollongren plaatst hierbij de kanttekening: “We laten Groningen helemaal niet achter, we werken samen mét Groningen”.470

Naast de wat abstractere hoofddoelen lijken de bestuurlijke afspraken ook tot doel te hebben om:

• keuzevrijheid en eigen regie bewoners te vergroten;

• ongelijkheid in de uitwerking van regelingen tegen te gaan;

• compensatie te bieden aan huiseigenaren en huurders;

• de mogelijkheden te vergroten om schrijnende situaties aan te pakken;

• de NCG meer (financiële) armslag te bieden;

• toekomst- en gebiedsgericht beleid een verdere impuls te geven.471

Minister Ollongren beschrijft de beoogde keuzevrijheid bij het oplossen van de verschillen die zijn ontstaan bij de aanpak van de versterking. Ze geeft aan dat ze duidelijkheid wilde bieden aan de bewoners die te maken krijgen met versterking: “We wilden eigenlijk ook mensen die met een oud versterkingsadvies die versterking in gingen, terwijl dat eigenlijk een te zware versterking was die niet helemaal strikt nodig was, de gelegenheid geven om een nieuw versterkingsadvies aan te vragen op basis van de nieuwste inzichten. Dan konden ze met een misschien wat lichtere versterking toe. Dat hoefde niet, maar die keuzevrijheid hadden ze. Dus dat systeem wilden we graag verbeteren, zodat het ook voor de uitvoerder en voor de mensen duidelijk werd waar ze aan toe waren”.472

468 De zeven betrokken gemeenten zijn Groningen, Het Hogeland, Midden-Groningen, Oldambt en de drie gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum. Deze laatste drie gemeenten zijn per 1/1/2021 samengevoegd tot de nieuwe gemeente Eemsdelta.

469 Kamerstuk II 2020/21, 33529, nr. 830; Bijlage bij Kamerstuk II 2020/21, 33529, nr. 830.

470 Verslag openbaar verhoor van mevrouw Ollongren, 30 september 2022.

471 De minister benadrukt in de brief aan de Kamer vooral de eerste twee: “Met de gemaakte afspraken beogen we hoofdzakelijk twee dingen: meer keuzemogelijkheid voor bewoners en het voorkomen van onterechte ongelijkheid.” (Kamerstuk II 2020/21, 33529, nr. 830).

472 Verslag openbaar verhoor van mevrouw Ollongren, 30 september 2022.

Ik wilde bijvoorbeeld die onuitlegbare verschillen heel graag oplossen en dat wilden de gemeenten ook.

Openbaar verhoor Kajsa Ollongren, 30 september 2022

Dat was niet eens een veiligheidsissue, dat was een sociaal conflict dat was ontstaan, want de ene kant van de straat werd anders behandeld dan de andere kant van de straat. Dat kon gewoon niet.

Openbaar verhoor Chris Kuijpers, 30 september 2022

Wij waren op zich er natuurlijk heel erg voor dat er iets bedacht zou worden om die verschillen te verkleinen en op z’n minst verklaarbaarder en begrijpelijker te maken.

Openbaar verhoor Susan Top, 27 juni 2022

Funderingsproblematiek niet opgenomen in bestuurlijke afspraken

Als een huis in de versterking zou gaan, zou er ook naar de fundering moeten worden gekeken. De totale funderingsproblematiek in het gebied is echter, tegen de wens van de regio in, niet opgenomen in de bestuurlijke afspraken. Ollongren: “De funderingsproblematiek speelde ook. Dat was eigenlijk een ander dossier. Dat klinkt heel technocratisch, maar het was niet zo dat versterking of schade en de funderingsproblematiek eigenlijk hetzelfde waren. Er is in heel Nederland een groot funderingsvraagstuk; heel veel woningen in Nederland zitten met funderingsproblemen. Dat moet natuurlijk ook opgelost worden, maar als we in één klap de hele funderingsdiscussie mee hadden genomen, hadden we het over een financieel veel grotere opgave gehad. Wij hebben wel gezegd: “Luister, als je toch gaat versterken, moet je natuurlijk ook gewoon naar die fundering kijken, het zou gekkigheid zijn als je dat niet doet en dan later in dat versterkte huis alsnog naar die fundering moet gaan kijken. Dus dat moet natuurlijk wel. Maar we kunnen niet in één keer die versterkingsoperatie belasten met de funderingsproblematiek.” Dit is wat ik ervan weet; we hebben toen in de taakverdeling afgesproken dat EZK die funderingen deed. Maar zo heb ik er toen tegen aangekeken”.473

Bestuurlijke afspraken optelsom van budget voor uiteenlopende regelingen Het budget voor de plannen uit de bestuurlijke afspraken 2020 bedraagt ruim 1,515 miljard euro. Daarvan is 1,415 miljard euro rijksgeld en komt 100 miljoen euro uit het bestaande Nationaal Programma Groningen. Dit budget wordt ingezet voor uiteenlopende doeleinden en doelgroepen. Volgens Jelle van der Knoop (Groninger Bodem Beweging) start het Rijk de onderhandelingen met dat maximumbedrag en niet andersom met de doelen en regelingen die ze wil realiseren: “Dan krijg je dus onderhandelingen over hoe dat totaalbedrag verdeeld moet gaan worden”.474 In paragraaf 9.5.6 staat een voorbeeld van wat hier het gevolg van kan zijn: een tekort aan budget voor een regeling.