Feitenreconstructie 2017-2022

IMG-voorzitter Kortmann op 22 juni 2021. Ook de Tweede Kamer en minister Van ’t Wout van Economische Zaken en Klimaat krijgen een afschrift.

Volgens de gemeenten en provincie Groningen zegt het onderzoek van TNO en de TU Delft ‘niets over de gevolgen van stapeling van schade door verschillende mijnbouwactiviteiten’, zoals de combinatie van gaswinning uit een klein veld en zoutwinning (‘gestapelde mijnbouw’). Ook andere factoren zoals een opeenstapeling van aardbevingen en de ligging en staat van de woning komt volgens de lokale overheden in de onderzoeken niet aan bod. “Een combinatie hiervan kan essentieel zijn voor het ontstaan van schade. Zolang deze mogelijke oorzaken niet uitgesloten worden blijft het wettelijk bewijsvermoeden van kracht.”

En, benadrukken de gemeenten en provincie: “Schade-afhandeling zou moeten plaatsvinden vanuit het gezichtspunt van de inwoner met schade door mijnbouw en niet vanuit organisatorisch of financieel oogpunt. Er is onrechtmatig schade toegebracht en dat moet na een eenduidige beoordeling van de schade vergoed worden. Wij blijven dit punt naar voren brengen bij de minister van Economische Zaken en Klimaat” 94

Deltares: indirect schade-effect van diepe bodemdaling is niet uit te sluiten Op 8 september 2021 publiceert het IMG het rapport van Deltares naar de indirecte schade-effecten op gebouwen door diepe bodemdaling en -stijging in Groningen. Deltares heeft zich gebaseerd op bestaande literatuur, kennis in huis, een analyse van relatieve grondwaterstandsveranderingen door diepe bodemdaling in de twee gebieden in kwestie en beschikbare informatie over de ondergrond.

“Er is geconcludeerd dat alle mogelijke indirecte effecten van diepe bodemdaling ontstaan via veranderingen in het grond- en oppervlaktewatersysteem”, aldus het rapport. “Die veranderingen zijn in eerste instantie autonoom, maar kunnen worden gevolgd door wijzigingen die door waterbeheerders worden doorgevoerd om ongewenste gevolgen van de autonome ontwikkelingen te mitigeren.” Een van de voorbeelden is de ‘verandering in regionale grondwaterstroming door het ontstaan van de bodemdalingskom’.

Op basis van het onderzoek kan Deltares in specifieke gebieden bij het Groningenveld en de gasopslag Norg een indirect effect van diepe bodemdaling niet uitsluiten. “Voor de gebieden waar op basis van de uitgevoerde analyse een indirect effect van diepe bodemdaling niet kan worden uitgesloten staat vanzelfsprekend niet vast dat er daadwerkelijk sprake is van schadeeffecten. De kans daarop is alsnog klein en sterk afhankelijk van lokale factoren, waaronder de mate waarin de veilige grenswaarden voor grondwaterstandsverlaging kunnen zijn overschreden.”

Het onderzoeksinstituut benadrukt dat het ‘onmogelijk’ is om ‘een indirect schade-effect van diepe bodemdaling’ te bewijzen. Wel is het mogelijk om dit effect verder uit te sluiten. Dit kan bijvoorbeeld met aanvullend onderzoek naar de bodemopbouw en de laagste grondwaterstand bij een gebouw. “Samen met informatie over het type fundering en een bovengrens voor de grondwaterstandsverandering die kan zijn veroorzaakt door diepe bodemdaling kan deze informatie worden gebruikt om te beoordelen of een schade-effect van de grondwaterstandsverandering mogelijk is.” In een aanvullend document legt Deltares aan IMG uit hoe dat moet.95

Het onderzoek betekent in de praktijk dat 1.500 van de 1.800 inwoners met schade in de randgebieden in Groningen en Drenthe geen schadevergoeding krijgen. Wie voor 1 september 2020 een aanvraag heeft ingediend, kan nog wel aanspraak maken op de eerdergenoemde overlastvergoeding van €1.000. Bij de resterende 300 huishoudens, verspreid over twaalf deelgebieden, volgt een nieuwe beoordeling van de schades.96

Zelfstandig ingenieur Willem Meiborg is niet van het onderzoek van Deltares overtuigd. Deltares maakt een denkfout en de conclusies zijn onjuist, aldus Meiborg in een opinieartikel op 13 september 2021 in Dagblad van het Noorden. Zo kunnen ook heel kleine trillingen ver van het epicentrum vandaan tot schades leiden, doordat ze een trigger zijn. Dit geldt volgens Meiborg ook voor een kleine grondwaterstandsverlaging (tot 5 centimeter).97

Zie voor meer informatie over de beoordeling van schades door het IMG en de toepassing van het wettelijk bewijsvermoeden themahoofdstuk IX Rechtspositie en bewijsvermoeden.

IMG geeft opdracht voor nader onderzoek

Na de publicatie van het rapport in september 2021 start Deltares een gedetailleerd onderzoek bij 30 gebouwen waar de schadeafhandeling tijdelijk is stopgezet. Bij twee van de 30 gebouwen blijkt dat veranderingen van de grondwaterstanden – als gevolg van de bodemdaling – ‘een bijdrage hebben geleverd aan de schade’ aan het gebouw. “Bij alle andere gebouwen bleek de diepe bodemdaling geen schade veroorzaakt te hebben”, aldus het IMG op 28 juli 2022.

De uitkomsten van het onderzoek leiden tot boze reacties op de site van het IMG, dat in een van de reacties wordt omschreven als een ‘criminele bende die willens en wetens gezinnen en bedrijven kapot maken’.98

IMG-voorzitter Bas Kortmann benadrukt in zijn openbaar verhoor dat de situatie in de twijfelgebieden in Groningen en Drenthe complex is. “Ik vind het zelf al ingewikkeld, dus ik begrijp heel goed dat het dat voor die burgers al helemaal is, maar wij wisten en weten niet hoe we het anders hadden moeten doen.”

Het resultaat van alle onderzoeken is dat het IMG in het overgrote deel van de twee gebieden aan de rand van het aardbevingsgebied (de gebieden 1 en 2, zie figuur 9.4) geen schadevergoedingen meer toekent. Volgens Kortmann is dit ‘rechtvaardig’.

Meer over dit onderwerp is te lezen in het themahoofdstuk IX Rechtspositie en bewijsvermoeden.

95 Kooi et al. (30 augustus 2021).

96 IMG (8 september 2021).

97 Meiborg (12 september 2021).

98 IMG (28 juli 2022).