Feitenreconstructie 2017-2022

Op 2 oktober heeft het Groninger Gasberaad een intern bijpraatmoment.406 Gedeputeerde Gräper (D66) sluit op een gegeven moment ook aan. In het eerste deel van de bespreking (voordat Gräper aansluit) komt aan de orde dat het Groninger Gasberaad op 1 oktober het NPG heeft ontvangen. Aanwezigen van het Groninger Gasberaad vinden dat het NPG wel goede voornemens bevat, maar dat de voornemens niet concreet gemaakt worden. Zo vinden ze de verplichte cofinanciering die in de plannen is opgenomen geen compensatie voor de regio. Ook is de achterban niet geconsulteerd – volgens hen een schoffering van de maatschappelijke organisaties. Het vervolg is onduidelijk. Maatschappelijke organisaties zouden aan tafel kunnen, maar hun aanwezigheid is niet vastgelegd. De boodschap aan gedeputeerde Gräper wordt dat het Groninger Gasberaad het NPG zo niet kan ondersteunen en ondertekenen.

Als gedeputeerde Gräper aansluit bij de bijeenkomst, geeft zij aan dat in de voorbereiding niemand bewust is buitengesloten. Het stoppen van de gezamenlijke overleggen heeft de gedeputeerde ook als abrupt ervaren. Om het proces op gang te krijgen heeft de regio het overleg voor de zomer zelf weer opgepakt. Gedeputeerde Gräper zegt zich ervan bewust te zijn dat het niet zonder maatschappelijk middenveld kan. Ze benadrukt de kansen die het programma biedt voor Groningen en zegt toe dat het Groninger Gasberaad kan gaan meedenken vanaf 6 oktober 2018.

Presentatie startdocument NPG in Den Haag

Op 5 oktober 2018 wordt het Startdocument Nationaal Programma Groningen gepresenteerd tijdens een bijeenkomst in Den Haag.407 Op de website van het NPG is de doelstelling als volgt geformuleerd: “Nationaal Programma Groningen is er voor elke Groninger, jong én oud. We gaan fors investeren in de toekomst: door het versterken van de leefomgeving, de economie, opleidingen, banen en de natuur en het klimaat.”408

Er was een feestelijk moment in sociëteit De Witte, waar het halve kabinet aanwezig was – daarom zaten we ook in Den Haag – om het convenant over toekomst voor Groningen mee te ondertekenen: het Nationaal Programma Groningen.

Openbaar verhoor René Paas, 7 oktober 2022

Een heel vreemde gebeurtenis was de oprichting van het Nationaal Programma Groningen. Dat werd ook als een soort van triomf gepresenteerd. Op dat moment was het een cascade van ellende in Groningen.

Openbaar verhoor Tom Postmes, 1 juli 2022

406 GGB. Verslag bijpraatmoment Groninger Gasberaad, 2 oktober 2018.

407 Nationaal Programma Groningen (5 oktober 2018).

408 Nationaal Programma Groningen (n.d. H8).

8 Van Zeerijp tot Westerwijtwerd Gaskraan gaat dicht, maar problemen niet opgelost (2018-2019)

In het startdocument zijn afspraken op hoofdlijnen vastgelegd over de doelen, structuur en financiering. Deze moeten in een bestuursovereenkomst uitgewerkt worden. Het NPG is een samenwerkingsverband van het Rijk, de provincie Groningen en de deelnemende gemeenten Groningen, Midden-Groningen, Appingedam, Delfzijl, Loppersum, Het Hogeland en Oldambt. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat biedt het NPG namens het kabinet aan de Tweede Kamer aan.409 De totale omvang van het budget voor het NPG bedraagt 1,15 miljard euro (inclusief de bijdrage van de NAM), met een looptijd van tien jaar, tot 2030. Een koppeling tussen het bedrag van 1,15 miljard euro en de hoogte van de aardgasbaten wordt in de brief en het startdocument niet gelegd.

In het Nationaal Programma Groningen hebben we ons alleen maar bemoeid met regelen van het budget, maar niet met de toedeling aan projecten, programma’s of de plafonds die erin gelegd werden. De keuzes waren heel bewust aan de regio. […] Uiteindelijk is er ook afgesproken dat er een milder regime van verantwoorden zou gelden, want we wilden echt oprecht dat de regio zelf die keuzes maakte.

Openbaar verhoor Anita Wouters, 26 september 2022

Het NPG bestaat uit drie programmalijnen gericht op wonen en leefomgeving, natuur, energie en klimaat, en economie en arbeidsmarkt (zie tekstkader 8.11). In het startdocument is aangegeven dat de bijdrage van het Rijk een startkapitaal is en gezien moet worden als investeringsbudget, waarbij er altijd sprake is van cofinanciering. Al in het startdocument is aangegeven dat dit voor de aardbevingsgemeenten lastig kan zijn, gezien hun beperkte financiële middelen. Om die reden wordt aangegeven dat: “Criteria met betrekking tot matching en cofinanciering worden per programmalijn in een volgende stap verder uitgewerkt, zodat concrete projectvoorstellen daaraan getoetst kunnen worden. In de nadere uitwerking zal ook een nadere verdeling worden gemaakt over de drie programmalijnen”. 410

Alle bewindspersonen die daar aan tafel zaten, zeiden ook: “Dit is het startkapitaal. Wij realiseren ons dat Nederland aan Groningen veel verschuldigd is, dat er heel wat is recht te zetten. Dit is het startkapitaal, dat je goed kunt benutten voor de cofinanciering, want wij zullen vanaf nu de reguliere middelen uit onze begroting ook maximaal richten naar Groningen”.

Openbaar verhoor René Paas, 7 oktober 2022