Feitenreconstructie 2017-2022

Er was in die periode door de beving van Zeerijp […] een heel duidelijk gevoel, niet alleen bij minister Wiebes maar ook bij andere bewindslieden, zeker ook bij de mp, denk ik, van: jongens, we moeten nu echt een hele grote stap zetten in dit dossier, we moeten dit nu echt oplossen.

Openbaar verhoor Sandor Gaastra, 5 oktober 2022

De oliemaatschappijen benadrukken in dit overleg dat zij in een ‘intolerable situation’ zitten vanwege strafrechtelijke risico’s. Het streven van alle partijen is om nog in het eerste kwartaal van 2018 te komen tot een akkoord op hoofdlijnen. De eerder opgestelde conceptintentieverklaring zal worden omgevormd tot een akkoord. Het akkoord zal betrekking hebben op een herijking van de verantwoordelijkheden, voeding van de fondsen en de financiële afdrachten. Minister Wiebes geeft tijdens dit overleg aan dat hij nog geen mandaat heeft voor de onderhandelingen.159

Uit een intern gespreksverslag van Shell van 9 januari 2018 blijkt dat de oliemaatschappijen tijdens de bespreking de urgentie van hun streven naar de winningsplicht en fiscale hervormingen hebben benadrukt. Dit is volgens Van Beurden na de aardbeving in Zeerijp nog urgenter geworden. “Ben [van Beurden]: Acknowledged good progress, still gaps on all points but these can in principle be solved as there is good alignment and all parties have the right attitude. But 2 problems: 1. Liability is intolerable, even more so now with yesterday’s event and RvS rulings [uitspraken van de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State, red]. We are in a “legal twilightzone”. Problem has become more acute and pressure to solve increases 2. we cannot wait for regional agreements. Feels like we are in the back seat of the car with someone else driving while having an intolerable risk.”160

In zijn openbaar verhoor bevestigt Van Beurden hoe urgent de situatie inmiddels was geworden voor Shell en ExxonMobil.

Darren Woods en ik waren dus weer terug, in feite om te kijken hoeveel voortgang er nou was en om wat druk op de ketel te houden. Eigenlijk kwam daar als verhaal uit wat ik al eerder zei: geef ons meer tijd, want we zijn nog niet helemaal klaar met de regio. Er moesten nog afspraken gemaakt worden over hoeveel geld er naar de regio zou gaan. Was het nou niet beter om dat eerst af te spreken, want dan kon dat gelijk ook in het totaalpakket van de heronderhandeling worden meegenomen. Mijn verhaal daarop was: “Nee, er is geen tijd meer. We zijn al lang uit de tijd. Het moet nu echt opgelost worden. Het is acuut.”

Openbaar verhoor Ben van Beurden, 13 oktober 2022

8 Van Zeerijp tot Westerwijtwerd Gaskraan gaat dicht, maar problemen niet opgelost (2018-2019)

Minister Wiebes geeft in het overleg aan dat hij de zorgen van de oliemaatschappijen begrijpt, maar dat hij nog vijf weken nodig heeft om een mandaat te krijgen, voornamelijk omdat het ministerie van Financiën nog vragen heeft.161 Minister-president Rutte begrijpt de zorgen van de oliemaatschappijen eveneens en benadrukt dat de aardbeving van Zeerijp de urgentie aantoont. “Rutte acknowledged this needs to be resolved and urgency. Good work in progress. Delays because of formation of cabinet. Important for government, yesterday’s earthquake shows this.”162

Nou, het was niet dat ze nou dreigden: we stoppen als we er geen winst meer op maken. Nogmaals, ik snapte op zich het probleem waar die bedrijven mee zaten. Wij zaten met het punt dat we zeiden: we laten ons niet daardoor afhouden van het verlagen van gaswinning. Dus dan moet je tot een nieuwe verhouding komen.

Openbaar verhoor Mark Rutte, 13 oktober 2022

Nieuwe versie van onderhandelingsmandaat goedgekeurd door ministerraad Een nieuwe versie van het onderhandelingsmandaat wordt geagendeerd voor de onderraad Raad Financiële Zaken, Economische Zaken, Infrastructuur en Landbouw (RFEZIL) van 6 februari en voor de ministerraad van 9 februari 2018.163 De daadwerkelijke onderhandelingen met de oliemaatschappijen kunnen pas van start gaan zodra de minister een onderhandelingsmandaat heeft gekregen.

Op 30 januari 2018 vindt een bewindsliedenoverleg Groningen over het onderhandelingsmandaat plaats. De minister van Economische Zaken en Klimaat en de minister van Financiën dienen vervolgens op 1 februari 2018 gezamenlijk een aanbiedingsformulier in bij de RFEZIL voor een verzoek van een onderhandelingsmandaat bestaande uit twee onderhandelingen: één mandaat voor de onderhandelingen met Shell en ExxonMobil over de toekomst van het gasgebouw en één mandaat voor onderhandelingen met de regio over de inrichting van schadeherstel, versterking en toekomstperspectief. Het is de bedoelingen dat beide onderhandelingen eind maart 2018 zijn afgerond.164 In de notitie wordt verwezen naar het advies van KMPG om op hoofdlijnen de huidige structuur van het gasgebouw te continueren. “Als gedurende de onderhandelingen blijkt dat er niet tot overeenstemming wordt gekomen, dan adviseert KMPG te kiezen voor een overname waarbij NAM enkel de rol van operator blijft vervullen via een daartoe te sluiten operating contract. In dat geval zal de Ministerraad opnieuw om mandaat worden gevraagd; er ligt dan immers een fundamenteel ander risico.”165

Het mandaat wordt gevraagd voor vijf onderwerpen: 1. wijziging van de Mijnbouwwet en leveringszekerheid; 2. publieke verantwoordelijkheid rond schade en versterken; 3. financiële

161 Shell. Mailbericht, 9 januari 2018, 13.23. Onderwerp: FW: Feedback Ben CEO-PM mtg.

162 Shell. Mailbericht, 9 januari 2018, 13.23. Onderwerp: FW: Feedback Ben CEO-PM mtg.

163 Ministerie van EZK. Mailbericht, 10 januari 201, 4.58. Onderwerp: Afspraken overleg 9/1 + terugkoppeling.

164 Ministerie van EZK. Aanbiedingsformulier RFEZIL – mandaat onderhandelingen Groningen, 1 februari 2018.

165 Ministerie van EZK. Mandaat Minister van Economische Zaken en Klimaat | onderhandelingen Groningen, 1 februari 2018.