Feitenreconstructie 2017-2022

stap zetten in de verbetering? Dus hij was ook aan het nadenken over hoe het anders kan. Ook zaten wij midden in die discussie over dat Akkoord op Hoofdlijnen: wat kunnen we afspreken zodat de overheid zélf de volumes kan bepalen, zélf het schadeherstel en de versterking kan aansturen? Daar was hij ook op zoek naar.”148

Tegelijkertijd starten onderhandelingen met de regio over schade, versterken en toekomstperspectief. Het ministerie zet daar begin 2018 intern een organisatiestructuur voor op in de vorm van een Besluitvormend Overleg Groningen (BOG) en een Strategisch Overleg Groningen (SOG). In het BOG vindt op ambtelijk niveau integrale besluitvorming plaats over de verschillende onderdelen van het Groningendossier: de besluitvorming over de hoogte van de winning, besluitvorming over de scenario’s voor de toekomstige gaswinning en de leveringszekerheid, Groningen bovengronds en de onderhandelingen met Shell en ExxonMobil over een herziening van het gasgebouw. Het BOG bestaat uit ambtenaren van Economische Zaken en Klimaat en heeft twee agendaleden: directeur-generaal Kuijpers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en een raadadviseur van het ministerie van Algemene Zaken.149

Advies KPMG over herstructurering gasgebouw bevat vijf opties

In november 2017 schakelt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat KPMG in om de risico’s in de onderhandelingen met Shell en ExxonMobil over herstructurering van het gasgebouw en aanvullende afspraken te identificeren en te beoordelen. De situatie dat de oliemaatschappijen niet meer zouden willen meewerken aan het winnen van het niveau dat nodig is vanwege de leveringszekerheid, is op dat moment immers niet denkbeeldig meer. KPMG krijgt dan ook de opdracht alle mogelijkheden in beeld te brengen, van het model van gedeelde verantwoordelijkheid tot volledige onteigening van de NAM.150

Gaastra verklaart hierover in zijn openbaar verhoor: “Ik heb zojuist uitgelegd dat we ook in ongemakkelijke situaties zouden kunnen geraken waarbij de oliemaatschappijen wellicht niet meer zouden willen meewerken aan voldoende winning voor leveringszekerheid. Dus we hebben toen aan KPMG eigenlijk gevraagd: breng ons maar het volledige palet in beeld, dus van volledige onteigening van de NAM, via partiële onteigening tot en met het samenwerkingsmodel of het model van gedeelde verantwoordelijkheid.”151 Daarmee zou het ministerie voorbereid zijn op een situatie waarin de onderhandelingen uiteindelijk spaak lopen en de Staat toch iets moet doen. Het ministerie schakelt ook de landsadvocaat in om de juridische risico’s in kaart te brengen.

KPMG onderzoekt vijf alternatieve structuren voor de relatie tussen de Staat en de NAM. Op 22 januari 2018 brengt KPMG zijn advies uit. Tekstkader 8.4 bevat de tabel uit de nota aan minister Wiebes met de alternatieve structuren die KPMG heeft onderzocht.152

148 Verslag openbaar verhoor van mevrouw Van Loon, 6 oktober 2022.

149 Ministerie van EZK. Mailbericht. 12 januari 2018, 17.59. Onderwerp: Groningen | afspraken besluitvormend overleg Groningen en nadereinformatie.

150 Verslag openbaar verhoor van de heer Gaastra, 5 oktober 2022.

151 Verslag openbaar verhoor van de heer Gaastra, 5 oktober 2022.

152 Ministerie van EZK. Nota aan minister Wiebes inzake Rapportage KPMG onderhandelingen herziening gasgebouw, 23 januari 2018.

NAM uit afhandeling schade; Versterking onder regie Staat Staat stelt niveau winning vast

Cf huidige onderhandeling Afspraken over doorsturen (open einde) rekening rond schade / versterken

Garanties nodig rond door blijven betalen van rekening voor schade en opruimen, ook na gaswinning

Financiële risico’s voor schade en versterking volledig voor Staat. NAM betaalt hier éénmalig voor

Vaststellen prijs voor overnemen risico’s vergt zeer veel tijd, vooral om tot gedeelde inzichten over (toekomstige) schade en versterken te komen Dit is nl. afhankelijk van winningsscenario

D “operator” E “deelneming” F “nationaliseren”

Als C, daarnaast overnemen concessie; Inhuren NAM om gas te winnen

Vaststellen prijs voor overnemen risico’s en concessie vergt zeer veel tijd

Opstellen van een goed operator- contract voor NAM is zeer lastig

Groningendeel NAM overnemen en als staatsdeelneming inbedden

Vaststellen prijs voor overnemen risico’s vergt zeer veel tijd

Waarderen van assets is tijdrovend en complex NAM moet eerst gesplitst worden in Groningen en rest (offshore + onshore niet Groningen)

NAM via ‘noodwet’ overnemen, vervolgens alles behalve ‘Groningen’ teruggeven

Nationalisatie heeft gevolgen voor vestigingsklimaat

Grote kans dat personeel vertrekt en een lege huls overblijft

De voorkeursoptie van KPMG is scenario B ‘risico delen’. Belangrijke redenen hiervoor zijn dat de kosten voor schadeherstel en versterking substantieel zijn en op het afkopen door de Staat geen prijs te zetten is, waardoor de financiële risico’s onverantwoord zijn. “Risicodeling betekent een beperkter karakter van onderhandelingen die bovendien in lijn liggen met de huidige richting. De politieke druk is ook om snelheid te maken.” Belangrijk aandachtspunt is om bij het blijven delen van de rekening goede afspraken te maken over het kunnen verhalen van de openstaande rekening bij de NAM en aandeelhouders ook voor toekomstige ontwikkelingen (schade en versterking). “Gezien het stadium en aard van gesprekken met de